Krakau
voelt kater
na eerste
vreugde
mm
Mm
pans
Pawel
\4trJLJ 'f.
De Wawel, een parel van de renaissance-architectuur in Krakau.
vroeger een residentie van de Poolse koningen, maar nu een mu-
De kerk van St. Florian waar de
als hulpkapelaan heeft geassisteerd.
Jacek Wozniakowski ge
looft voorlopig niet in een
toenadering tussen kerk en
staat in Polen. „Deze paus
keuze is een kans geweest.
Die kans is gemist. Ik zie
het nu zeer pessimistisch
in".
Op de koude plavuizen van
de kathedraal in Krakau
knielen de Poolse mannen,
en vrouwen nog steeds en
bidden voor hun paus. In
Polen zelf lijkt het klimaat
verhard, en dat paus Jan
Pawel op korte termijn
voor zijn eigen volk iets kan
bereiken, lijkt een illusie die
althans Jacek Wozniakows
ki heeft opgegeven.
Primaat blijft
Men heeft altijd beweerd,
dat kardinaal Wojtyla de
duif en kardinaal Wyszyns-
ki de havik was in het
Poolse episcopaat. „Dat
klopt niet", zegt Jacek Woz
niakowski, „onze bisschop
pen hebben altijd één lijn
getrokken. En het is nog
niet zo lang geleden, dat
kardinaal Wyszynski een
brief heeft geschreven aan
onze minister voor Gods
dienstzaken, waarin hij let
terlijk zei: „Door uw gedrag
maakt u zich vele vijanden.
Kunt u zich niet soepeler
opstellen, zodat u vrienden
jonge priester Wojtyla enige tijd
krijgt?" Maar wat is het
antwoord van de regering?
Het volgende. Toen onze
bisschoppen in Rome een
ontmoeting hadden gehad
met Edward Gierek, die een
bezoek aan paus Paulus VI
had gebracht, hebben ze
een zeer positief communi
qué samengesteld. Maar on
ze Poolse censuur heeft dit
communiqué in de prullen
mand laten vallen".
Toch blijft het waar, dat tot
1967 de deur tussen kerk
en staat in Polen potdicht
was. In dat jaar werd de
aartsbisschop van Krakau,
Karol Wojtyla, kardinaal en
daarmee tweede man naast
de katholieke Poolse
machthebber en primaat
Wyszynski Kardinaal Woj
tyla heeft de dichte deur
opengewrongen, zonder
toegevendheid. Maar wel in
de overtuiging, dat er tus
sen mensen altijd gepraat
moet kunnen worden.
„Die open deur is belang
rijk", meent Jacek Woznia
kowski „Maar dan moet er
ook aan de. andere kant
bereidheid tot praten zijn.
Die bereidheid is nog steeds
niet gebleken. IntegendeeL
Ik zie de toekomst duister
in. We beginnen langzamer-,
hand een kater te krijgen,
zeker na de afgelopen da
gen, nu er met een Poolse
paus zoveel kansen waren".
1 onze speciale verslag
er Leo van Vlijmen)
AU De kathedraal
van binnen in de stei-
Het middenschip is
iare/cliermd door lange
jierdp gordijnen en er is
reen klein stukje over-
even waar Poolse man-
andep vrouwen op de kou-
djavuizen kunnen knie-
fere^oor de ingang van de
et edraal drijft een jonge-
zijn handeltje; vijf
van de
ngwintronisatie, met een
'n boeens zo slechte camera
t het TV-scherm afge-
[at dt. De prijs is vijftig
drie gulden vijfen-
ara^jg voigens officiële
*1 maar nauwelijks een
he(fcn als je zwart wisselt.
aartsbisschoppelijk
waar kardinaal
'n duidelijke leegte:
1 achtergelaten ver-
edet®11 j°nge priesters zich
ilkleurige plaatjes te
itigen van de nieuwe
Er staat een Italiaan-
op. Kennelijk heeft
idige Pool zijn slag
;en en zijn reis naar
gecombineerd met
iport op grote schaal
•auselijke prentjes. De
priesters (je struikelt
-Jna over in Krakau)
nog steeds vrolijk en
'onden omdat hun
ial paus is gewor-
mannen, maar ook met jon
geren.
Bovendien is Polen het eni
ge communistische land ter
wereld, waar niet alleen le
geraalmoezeniers bestaan,
maar waar de jonge solda
ten ook in gesloten gelede
ren naar de kerk gaan om
de mis bij te wónen. En wie
de dorpen bezoekt (altijd
nog het belangrijkste deel
van de Poolse samenleving)
zal al gauw merken, dat het
de pastoor is die de meeste
autoriteit heeft.
Sterker met paus
Jacek Wozniakowski is niet
alleen maar pessimistisch.
Hij blijft geloven in het
Poolse katholicisme en is
zelfs niet beledigd als we
over het Pools-katholicisme
in plaats van rooms-katholi-
cisme praten. „Ziet u, de
laatste twee, drie generaties
in Polen hebben heel hard
voor het geloof moeten
vechten. Ik ken heel veel
mensen die alle mogelijke
moeite hebben moeten doen
om hun kinderen niet het
avondgebed te laten verge
ten. Het Poolse volk is echt
vroom: je kunt dat alleen
maar vergelijken met de
Ieren. Nu onze kardinaal
paus is geworden, voelen
we ons sterker. Het is een
beloning van de hemel"
Op de straten van Krakau
vind je het bewijs. Een
vrouw van middelbare leef
tijd loopt me een kilometer
achterna om ervoor te zor
gen, dat ik bij het aartsbis
schoppelijk paleis terecht
kom. De geel-witte vlaggen
van de paus hangen nog
dagen na de intronisatie
naast de Poolse rood-witte
vlaggen. Voor de Polen
heeft niet Rome of de kath
olieke kerk, maar vooral
Polen een paus gekregen.
Verharding
Toch is de verhouding tus
sen kerk en staat er de
laatste paar weken niet op
vooruitgegaan. Een viertal
katholieke journalisten
heeft geen toestemming ge
kregen om naar Rome te
reizen, de foto's van de paus
moeten in de kranten klein
gehouden worden en het
nieuws uit Rome druppelt
in Polen maar zeer matig
door. Is het de angst voor
de „grote broer" in Moskou
die de autoriteiten in War
schau weerhoudt?
„Onzin", zegt Jacek Woz
niakowski, „er is binnen de
communstische wereld best
ruimte om te manoevreren,
maar onze partijleiding
durft niet omdat ze conser
vatief is. Een beetje toegee
flijker aan de kerk zou ook
onze grote broer ten goede
kunnen komen. Maar men
is bang en ziet de mogelijk
heden niet"
Nog geen tweehonderd me
ter van'het aartsbisschop
pelijk paleis vandaan ligt,
op een tweede verdieping
van een vervallen huis, het
hoofdkantoor van Tygod-
nik Powszechnyn, het enige
echt katholieke weekblad
van Polen. Het blad is in
de week van de pauskeuze
uitgekomen met een rode
kop over de hele voorpagi
na: Habemus papam (wij
hebben een paus). Wie nog
een exemplaar wil bemach
tigen moet vijfhonderd zlo
ty (ruim dertig gulden) op
de zwarte markt betalen.
Jacek Wozniakowski, een
van de uitgevers, is er trots
op. Maar is er ook woedend
over. „Wij hadden met ge
mak een half miljoen exem
plaren kunnen verkopen
maar de autoriteiten gaven
geen toestemming om onze
normale oplage van 40.000
te verhogen, hoewel wij het
papier ervoor in huis had
den".
Jacek Wozniakowski is een
van de vertegenwoordigers
van de katholieke groepe
ring Znak, met drie man in
het Poolse parlement verte
genwoordigd en in feite de
enige groep katholieke in
tellectuelen die door het
Poolse episcopaat wordt er
kend.
Dat Znak oerkatholiek is
blijkt uit de inrichting van
het Krakause kantoor. Aan
arkt van Krakau is vaak het toneel van culturele of sportieve
komsten, zoals hier bij het jeugdfestival dat veel bezoekers
de ene muur een kruisbeeld
van een meter doorsnee met
een brandend lampje er
voor, aan de andere wand
een afbeelding van Maria
en een tekening van de ka
thedraal van Krakau. Ook
een lange rij prentbrief
kaarten uit vakantieoorden,
geschreven door de drie ty
pistes, de boekhouder, een
oudere heer met een ondui
delijke taak, de uitgever
zelf en zijn assistente. Eén
is kennelijk ooit in Beieren
geweest: mannen in korte
leren broeken, spelend op
citers en soortgelijke mu
ziekinstrumenten; op alle-
andere vakantiekaartent
staan kerken afgebeeld:*
zeer katholiek. En wellichti
bij wijze van voorproefje i
een kalender van Alitalia:?
de reis naar Rome
Hoofdredacteur Jerzy Tu-
rowicz is momenteel in Ro
me. Hij is vanochtend zo
waar samen met de Poolse
bisschoppen door de Poolse
paus uitgenodigd voor de
lunch. „Niets bijzonders",
zegt Jacek Wozniakowski,
„hier in Krakau nodigde de
kardinaal ook altijd vrien
den uit voor de lunch".
Inmiddels heeft Jacek Woz
niakowski zich danig opge
wonden over de houding
van de regering en van de
partij, „Ze hadden nu een
kans om een gebaar van
goede wil te maken, maar
ze hebben het erbij laten
zitten. Kleinzielig als ze zijn,
hebben de heren in War
schau het vertikt om een
klein stapje te doen. Er zijn
geen foto's van de intronisa
tie van de paus in de pers
verschenen. Wel hebben, de
televisie en de radio uitzen
dingen uit Rome verzorgd,
maar de katholieken zijn
diep teleurgesteld".
Katholiek Polen
Jacek Wozniakowski is wel
erg pessimistisch, want wie
in Polen rondkijkt struikelt
bijna over de priesters en
nonnen die nergens ter we
reld in zo grote getale aan
wezig zijn als hier. Opval
lend is met name het aantal
jonge priesters en nonnen.
Voor een aantal seminaries
in Polen geldt zelfs een
numerus clausus: er zijn
veel meer aanmeldingen
dan er plaatsen zijn. En
over de kerkgang kan men
al helemaal niet klagen: de
kerken zijn doorgaans
stampvol, niet alleen met
oude vrouwen en oude
Krakau heeft veel van een mus
spelen In het centrum van de sts
maakt voor toeristen de sfeer compli
jm traditie en geschiedenis
een grote rol. Een oude koets
