6ETATS
Café „De
Morsch
poort"
Zuchten en zweten in museum Boerhaave
McLaglen stort zich
op het oorlogsgeweld
En verder
Deze week in de bioscopen
George Kennedy alleen
kan rampen voorkomen
Fonda bekommert zich
om Vietnam-veteraan
Spelplezier in 'De uit
vinding van de wals
heeft een man
die tappen kan
ViUJUALj Z7 GKTüBBii ly/Ö
LEIDSE COURANT
PAGINA
In het café is de „tap" heel duidelijk een verbinding. Een verbinding tussen de leden van
de groep en tussen de groep en het café. Op een bepaalde manier klampen ze zich vast
aan dit platform, dat reikt tot de hoogte van hun navel, en zo kunnen ze zich laten gaan.
zonder angst zichzelf te verliezen.Deze „tap", die net als een navelstreng hen vastbindt
aan het lichaam van het café. j. P HevhaftinHexaroche. 1974.
LEIDEN De instrumenten
die tegenwoordig in de medi
sche wetenschap worden ge
bruikt bij de bewegingsthera
pie, bijvoorbeeld voor de re
validatie van in de versukke
ling geraakte gewrichten zul
len niet altijd even plezierig
op de patiënt overkomen. Dat
dat vroeger nauwelijks in
mindere mate het geval ge
weest moet zijn bewijst de
tentoonstelling „Zuchten en
Zweten" in het museum
Boerhaave, rijksmuseum
voor de geschiedenis van de
natuurwetenschappen aan de
Steenstraat 1 in Leiden, (vóór
Volkenkunde).
Zuchten moeten zijn geslaakt
en zweet rijkelijk gevloeid bij
gebruik van de geëxposeerde
Zander-apparaten. Deze gym-
nastiekapparaten werden
rond 1860 door de Zweedse
arts Jonas Wilhelm G us tav
Zander ontworpen. Hij ging
daarbij uit van de basisprinci
pes van de Zweedse- of heil
gymnastiek: tijdens een be
paalde oefening mag slechts
één spier of spiergroep sa
mentrekken, en de kracht die
tijdens de oefening wordt uit
geoefend moet groter of klei
ner kunnen zijn naarmate de
patiënt over meer of minder
kracht bezit.
Op grond hiervan kwam Zan
der tot een reeks van niet
minder dan 70 toestellen, die
elk geschikt zijn voor één
soort beweging, bijvoorbeeld
heffen van de armen of het
rollen van de voet. Het vraag
stuk van de hoeveelheid
kracht tijdens de beweging
loste hij op door toepassing
van een verzwaarde hefboom,
die de patiënt tijdens de oefe
ning moest verplaatsen.
Niet alle apparaten werden
door de patiënt zelf in bewe
ging gebracht. Een aantal ap
paraten brachten integendeel
de patiënt in beweging door
middel van bijvoorbeeld aan
sluiting op een stoommachi
ne. Aangenomen moet wor
den dat dit menigeen het nodi-
The Swarm (12). Een zwerm
bijen terroriseert een dorp.
Nadat de eerste doden zijn
gevallen ontstaat paniek, (der
de week).
EUROCINEMA III (Alphen) -
Ben Hur (16) Charlton Hestor,
in een prima spektakelfilm,
(derde week).
EUROCINEMA IV (Alphen) -
Brokkenjagers m Tirol (16).
Het gebruikelijke Duitse prik-
kelwerk.
ge angstzweet gekost zal heb- boekte bij patiënten met
ben. Deze apparaten waren staan- en loopproblemen. Die
voor passieve bewegingen, die konden het gevolg zijn van
vooral bedoeld waren om ver- ongevallen, ziekte, aangebo-
stijfde gewrichten weer soe- ren afwijkingen en dergelijke,
pel te maken. Verschillende apparaten op
In 1891 werd in Groningen het de expositie in museum Boer-
eerste Nederlandse Zander- haave kunnen ook echt door
instituut geopend. In een tien- de bezoekers worden ge
tal andere plaatsen werden bruikt, zoals het met de hand
ook Zander-instituten inge- bedienbare apparaat dat het
.richt; als laatste in 1904 het polsgewricht oefent, het en-
Nijmeegse instituut. Enkele keigewricht oefent of bijvoor-
Zander-instituten hebben tot beeld de armen. En dan blijkt
in de dertiger jaren bestaan, dat de vaak wat grimmig uit-
maar ook daarna werd de ziende apparaten heel wat on-
apparatuur elders nog ge- schuldiger zijn dan op het
bruikt eerste gezicht lijkt Voor dege-
Zo is de verzameling Zander- nen die menen dat zij die
apparaten van het museum gewrichtsoefeningen niet no-
Boerhaave afkomstig uit het dig hebben vallen er heel wat
Rotterdamse Zander-Insti- mechanische wondertjes te
tuut. Dit instituut werd in 1937 aanschouwen, afgewerkt op
gesloten, maar de antiek uit- een sierlijke manier die type-
ziende apparatuur bleef bij rend is voor de tijd waarin
het psycho-therapeutisch in- ze gebouwd zijn. Erg aardig
stituut in dezelfde stad tot is bovendien dat bij de meeste
zelfs in 1971 in gebruik. apparaten een oude prent te
zien is waarop het betreffende
Uit de jaarverslagen van de apparaat in volle actie, ge
Nederlandse instituten blijkt bruikt door een mens te zier
dat de Zander-therapie, hoe- is.
wel voorgeschreven aan pa- „Zuchten en zweten" is van
tiënten met velerlei kwalen zaterdag 28 oktober tot en met
van suikerziekte tot zenuwpij- 25 maart 1979 voor het pu-
nen het meeste succes bliek geopend.
APPARAAT DAT HET ENKELGEWRICHT OEFENT
LEIDEN Galerie De Oude
Rijn houdt van 3 november
tot en met 10 december met
de werken van Clemens Zijl
mans en Wijnand Zijlmans de
laatste expositie op het adres
Oude Rijn 40. Met ingang; van
15 december neemt men de
nieuwe expositieruimte aan
de Stille Mare 4 in Leiden
in gebruik.
Clemens Zijlmans is kunst
schilder, Wijnand Zijlmans
beeldhouwer. Het werk van
beide kunstenaars is in de
galerie te bezichtigen en uite
raard te koop vanaf 3 novem
ber Tijdens de opening van
half negen tot tien uur speelt
Bert Haasjes gitaar met zang
van Astrid Groot. De eerste
zondag na de opening is de
galerie geopend van twee tot
vijf uur; voorts is men geo
pend van woensdag tot zater
dag van twaalf tot vijf uur.
Diploma toegekend door de sociëteit der
Brouwers aan J. van Heusden, die als deelne
mer aan de nationale biertapwedstrijden
georganiseerd door het Centraal Brouwerij
Kantoor namens de Nederlandse bierbrou
wers, gehouden te Sassenheim in 1977 aan
een deskundige jury heeft bewezen zijn
bekwaamheden in het tappen, schenken en
serveren van bier, waarvoor deze jury een
le prijs heeft toegekend.
„Ik doe nu al 19 jaar mee aan de nationale
biertapwedstrijden. Dit jaar behoorde ik tot
de vijf beste tappers van Nederland. Ik heb
zeven maal de le prijs gewonnen, vijf maal
de 2e en drie keer kreeg ik een eervolle
vermelding. Je moet je zenuwen tijdens de
wedstrijd goed de baas blijven. Ik doe altijd
net alsof er niks aan de hand is. Negen
jury-leden houden je nauwlettend in het oog.
De kunst is, dat je het biertje in een keer
onder de kraan vandaan haalt. Je moet de
kraag gelijk afschuimen en er voor zorgen,
dat er geen belletjes inzitten. De bierkraag
behoort twee vingers dik te zijn. Als je twee
glazen hebt getapt dan loop je ermee naar
de jury-tafel. Daar moet je dan nog eens
hetzelfde kunstje overdoen, maar dan uit een
flesje. Vanuit het flesje moet je het bier in
het glas op de juiste hoogte brengen. Precies
zoals in de getapte glazen".
rock en roll
Café „De Morschpoort" aan de Nieuwe
Beestenmarkt behoort tot de momumentale
kroegen van de stad. Er wordt weieens
beweert, dat de gesprekken die in de loop
der tijd in een café worden afgestoken een
duidelijke weerspiegeling geven van de ge
schiedenis en cultuur van een volk. Voor
een café als „De Morschpoort" geldt dit wel
in het bijzonder. In de jaren zestig was dit
het rock and roll-café van Leiden. Schocking
Blue-zangers Mariska Veres heeft hier twee
jaar lang avond en avond opgetreden met
haar groep Danny and the Favorites alvorens
zij de Amerikaanse hitlijsten bestormde met
haar bestseller Venus. Een zelfde verhaal
gaat op voor de welbekende popformatie de
Shoes en René and his Alligators. Kortom,
alle bekende bands hebben ooit in die dagen
wel eens in„De Morschpoort" gespeeld.
Binnenkort hoopt kastelein Jan van Heusden
hier weer levende muziek te brengen. „We
doen het dan wel wat rustiger aan. Mijn vaste
klanten zijn wat ouder geworden en houden
meer van de bekende vaderlandse meedei-
ners a la Vader Abraham, hoewel Johnny
Travolta hier ook erg geliefd is. De stickers
voor de muziekavondjes heb ik al laten
drukken".
het „Achie"
„De Morschpoort", beter bekend onder zijn
klanten als café het Achtje (uitspraak
„achie"), omdat het nummer van het pand
acht is, is bepaald geen jeugdcafé te noemen.
Het grootste deel van de stamgasten is ouder
dan dertig jaar. Men treft hier veel echtparen
aan en passanten of mensen die 's avonds
naar de bioscoop zijn geweest en nog een
glaasje willen drinken. Veehandelaren die
vroeger op de Beestenmarkt hun dieren
verhandelden, hebben „De Morschpoort"
niet kunnen vergeten. Zaterdagsavonds ko
men zij hier vanuit alle windstreken naar
toe om dat gemis op alle mogelijke manieren
ruimschoots te compenseren. Het grote bil
jart in dit riante en met schemerlampjes
verlichte café blijft op de zaterdag dan ook
nooit onbespeeld. Verder wordt er gekaart
en gedobbeld.
Dat de café's aan de Beestenmarkt nog wel
eens een bedenkelijke frons op het gelaat
van de burgerij weten te bewerkstelligen
omdat het er vroeger wel eens hard aan toe
kon gaan, is thans een achterhaalde geschie
denis. „De laatste jaren is hier geen politie
meer gezien, moeilijkheden komen hier maar
zelden of nooit voor. Daar zorgen de kaste
leins van deze buurt wel voor. Het is een
uniek sfeertje dat hier heerst. De Beesten
markt is een gezellig uitgaanscentrum en dat
mag iedereen weten", aldus Jan van Heus
den.
Kastelein Jan gaat ervan uit, dat zijn café
zijn huiskamer moet zijn. „Elke dag staan
er verse bloemen op de tafeltjes en 's avonds
ga ik altijd met een hartig hapje rond. Alle
mensen worden hier gelijk in de huiskamer
opgenomen. Eigenlijk is het net één grote
familie".
Andrew V. McLaglen, zoon
van de acteur Victor McLag
len, brak ongeveer vijftien
jaar geleden door van het
televisiewerk en het regisse
ren van B-films naar de
groots opgezette westera. Het
wilde westen schijnt echter
geen brood meer voor hem
op te leveren en nu heeft
McLaglen zijn arbeidsterrein
verplaatst naar het moderne
Afrika, waarin blanke huur
lingen het vuile werk moeten
opknappen voor rijke specu
lanten en de zwarte bevol
king elkaar uitmoordt.
„Aasgieren vallen aan" (The
wild geese) is het verhaal van
een vijftigtal huurlingen dat
een gevangen zwart staats
hoofd moet bevrijden, maar
vervolgens, omdat de Engelse'
opdrachtgever een goede
LIDO 1 Aasgieren val
len aan (16) met Richard
Burton en Roger Moore.
Regie: Andrew McLaglen.
overeenkomst met de nieuwe
regering heeft kunnen sluiten,
door deze midden in de rim
boe in de steek gelaten wordt.
Omdat echter de leiding bij
Richard Burton berust en hij
Roger (Bond) Moore, Richard
Harris als plannenmaker en
Hardy Krüger als Zuidafri
kaan onder zijn gevolg heeft,
proberen zij alsnog een weg
te banen naai- de hoofdstad
om met de bevrijde president
in handen een revolutie te
ontketenen. Het loopt uit op
een waar bloedbad, waarbij
McLaglen's westerns kinder
filmpjes waren. Het enige wat
misschien nog voldoening
schenkt is dat de weinige
overlevenden van het avon
tuur nog even verhaal komen
halen op de Engelse opdracht
gever, gespeeld door de in
middels knap vergrijsde Ste
ward Granger.
Wie deze onoverzichtelijke ge
weldfilm actiefilm is een
LUXOR - Grease (a.l.) John
Travolta en Olivia Newton-
John in een lieve, vriendelijke
musical over de high-school-
jeugd in de jaren vijftig. Tijdig
plaats bespreken is gewenst,
want de publieke belangstel
ling voor deze rolprent is ont
zagwekkend groot.
CAMERA - Marx Brothers
Kastelein Jan van Heusden: „Binnenkort levende muziek"
festival (a.l.) A day at the races
(do. t/m zo.)_en A nigt at
Cassablanca (ma. t/m wo.). Het
tweede deel van het festival
van deze wereldberoemde ko
mieken.
LIDO II - The boys from Bra-
sil (12). Angstaanjagende film
over de gevolgen van de activi
teiten van een concentratie
kamparts uit {ie Tweede We
reldoorlog. (derde week).
LIDO III - La vie devant soi
(16) Simone Signoret in wel
licht haar allerbeste film tot
op heden. Op een voortreffelij
ke wijze geeft zij gestalte aan
de pleegmoeder van een Ara
bisch weesje. Ronduit indruk
wekkend. (negende week).
REX - Sexworld (16) Porno
film. (tweede week).
EUROCINEMA I (Alphen) -
The boys from Brasil (16) zie
LidoII.
EUROCINEMA II (Alphen) -
Galerie De Oude Rijn
LEIDEN „Het gaat uiteindelijk om het spelplezier", zegt
Pieter Vrijman, regisseur van de herfst-theaterproductie van
het LAK. „De uitvinding van Wals" (Vladimir Nabokov), die
zaterdagavond 4 november in het LAK-theater in première
gaat: „Ik had misschien wel eens boos moeten worden dat
Annemiek Jongen, Patsy Haccon, Marscha Kramer, Hanneke Otte,
Maarten Mous, Wim Hagen en Joke Leget.
had de opvoering mogelijk meer energie gegeven, maar het
moet uiteindelijk uit henzelf komen".
Met die „hen" bedoelt Pieter het elftal dat nu al sinds februari
van dit jaar aan deze productie werkt, en dat ik op een
zaterdagmiddag op een repetitie betrap. Hoewel het LAK
wel probeert wat meer niet-studenten aan haar cursussen
en voorstellingen te laten deelnemen, heeft maar één niet-stu-
derende, een middelbare scholier, de stoute schoenen aange
trokken en zich in het intellectuele milieu gewaagd. De andere
tien spelers studeren alle.
Men is begonnen met wat introductie lessen; vervolgns heeft
Pieter Vrijman zijn spelers laten kennis maken met verschil
lende speelstijlen om er één van vast te houden voor de
voorstelling: in „De uitvinding van Wals" wordt geprobeerd
een lichte mate van ovér-acting toe te passen. Alles zal
enigszins gechargeerd worden, zonder nu in de speelstijl van
de klucht te vervallen.
Dat lijkt me uitstekend te passen bij de aard en de thematiek
van het stuk. Nabokov schreef „De uitvinding van Wals"
vlak voor de tweede wereldoorlog. Het stuk heeft drie
bedrijven. Het is het enige toneelstuk van Nabokov, die veel
meer bekendheid geniet door zijn romans (Lolita, Bleekvuur).
„De uitvinding van Wals" is tweemaal eerder in Nederland
gespeeld.
Men zou het stuk kunnen karakteriseren als anti-oorlogstoneel.
Maar meer nog overheerst het thema .Macht corrumpeert".
Wals namelijk heeft een machtige uitvinding gedaan waarmee
hij de macht over de staat in handen krijgt. Het was zijn
bedoeling die macht ten goede te gebruiken, maar eenmaal
op de heersers troon worden zijn eisen steeds absurder.
Wanneer eindelijk iemand weigert nog langer aan die waanzin
nige verzoeken te voldoen, dan blijken uitvinding en macht
fantasie te zijn.
Dat klinkt allemaal nogal ernstig. De vreemde typen, die
het stuk bevolken en die door de wat overdreven speelstijl
vermoedelijk goed recht worden gedaan, en de vreemde
situaties waarin deze verzeilen, moeten een humoristisch
tegenwicht bieden tegen al te zware ernst. Ook de vele
verkleedpartijen er zijn talrijke dubbelrollen en de bizarre
aankleding (de spelers hebben hun costuums zelf samengesteld
uit aankopen bij het Leger des Heils, de voorraad in het
LAK-kledingmagazijn en eigen maaksel) zullen het hunne tot
enig jolijt tijdens de voorstelling moeten bijdragen.
PAUL VAN DER PLANK
TRIANON - Oog om oog,
tand om tand (16) met
George Kennedy en John
Mills. Regie: Edward
Dmytryk.
Als je George Kennedy niet
minstens één keer per week
op het televisiescherm als
„The blue knight" zijn wijk
hebt zien lopen, dan kan je
hem tegenwoordig altijd nog
als de redder in de nood op
het witte doek aan het werk
zien.
Nu hebben die terroristen het
ongeluk dat ze als eerste
slachtoffers het gezin van
Kennedy uitzoeken, die als
braaf NATO-employee met
de hulp van een computer
deskundige (John Mills) ach
ter de identiteit komt van de
daders en dan meedogenloos
wraak neemt, terwijl de auto
riteiten nog een afwachtende
houding aannemen bij een
gijzelingsactie in een Napoli-
taanse NATO-supermarkt.
De langzamerhand, met zijn
69 jaren, tot de veteranen
behorende Amerikaanse re
gisseur Edward Dmytryk
heeft er na een bedachtzaam
begin 'n keiharde, vitale film
van gemaakt waarin met poli
tieke terreur - achtergronden
worden niet onthuld - zonder
enige vorm van proces wordt
afgerekend.
George Kennedy, die zijn car
rière begon met schurkenrol-
STUDIO Coming home (16) met Jane
Fonda en Jon Voigt. Regie: Hal Ashby.
Het was te verwachten dat films in het genre
van „Coming Home" over de frustraties van
het thuisfront tijdens de oorlog in Vietnam
nu het levenslicht zouden zien. Laat natuur
lijk, maar zolang het is toevertrouwd aan
scenarioschrijvers als Waldo Salt en Robert
C. Jones, er een begaafd regisseur als Hal
Ashby de scepter over zwaait die de beschik
king heeft over acteurs als Jon Voight en
Bruce Dern met Jane Fonda in de rol van
de „langzaam ontwakende vrouw" dan kan
er achter de facade van een romance 'n zeer
sterke anti-oorlogsfilm naar voren komen.
Voor Jane Fonda moet het een rol naar haar
hart zijn geweest. Ze speelt Sally Hyde, het
Jane Fonda met haar veteraan Jon Voigt
vrouwtje van een kapitein van de mariniers
die heldendom zoekt en opgewekt naar het
front trekt. Sally, volgzaam en zonder eigen
mening staat nu plotseling overal alleen voor
en naar het voorbeeld van een vriendin gaat
zij als volontair werken in het Vietnam
Veteranen Hospitaal. Daar wordt ze gecon
fronteerd met de stille ellende, die de toe
schouwers al onder de begintitels zagen. Ze
voelt zich daarbij bijzonder aangetrokken tot
de verbitterde, half verlamde Luke Martin
eens de gevierde aanvoerder van haar
universiteitsfootbalteam, waarvan zij cheer-
leidster was en tracht hem te helpen. Dit
leidt langzaamaan de film mist wel eens
tempo tot een tedere verhouding, waarmee
de jonge vrouw geen raad meer weet, zeker
niet als de echtgenoot zélf verbitterd en
ontgoocheld van het front terug komt.
Met vele oorlogsinvaliden die zichzelf spelen
schept Ashby een overtuigend triest beeld van
de mannen, die verminkt voor het leven terug
kwamen uit een oorlog waarvan zij het nut
nooit konden inzien en die nu „als oud papier"
worden behandeld omdat hun revalidatie de
staat schatten kost. Dern als de echtgenoot
die als marinier in de oorlog gelooft, Jane
Fonda als het jonge vrouwtje dat zich plotse
ling bewust wordt van de menselijke ellende
die zich achter de schermen in een legerhospi-
taal afspeelt, maar vooral Jon Voight als de
opstandige Luke Martin die aanvankelijk
luiers gevoelens wil kwetsen, maar door zijn
contact met Jane alleen maar wil verhinderen
dat jongeren door valse propagandaleuzen
hetzelfde zullen ondergaan als hem over
kwam, vormen een ijzersterk trio.
Een zeer ingetogen bijna romantische anti
oorlogsfilm, maar zoals gezegd wel wat laat.
Maar films als „Coming home" zouden, vijf
jaar geleden dan ook geen enkele kans hebben
gehad om gerealiseerd te worden. De tijd was
er toen te rijp voor.
MILO
Café „De Morschpoort"
Nieuwe Beestenmarkt 8, Leiden
Open: alle dagen van de week vanaf
12 uur tot de gebruikelijke sluiting
stijden van één of twee uur na
middernacht
Snacks: broodjes, uitsmijter, bitter
ballen en stukjes kaas.
4»r Peter r«M
George Kennedy als gehavende held.
len, is na zijn vijftigste plotse
ling terecht gekomen bij de
bikkelharde „good guys",
maar hij moet toch wel een
beetje uitkijken wil hij niet
in dit genre altijd dezelfde
figuur uitbeelden.
In „The human factor", of
zoals de Nederlandse titel
luidt „Oog om oog, tand om
tand", is hij „The blue knight"
zonder politie-uniform en ei
genlijk niet meer, terwijl hij
als acteur de capaciteiten
heeft zo'n rol meer dimensies
te geven. Maar ach, dat heb
ben John Mills, Rita Tushing-
ham, Raf Vallone en Barry
Sullivan eigenlijk ook niet ge
daan.
In een maatschappij, waar
terreurdaden langzamerhand
aan de orde van de dag zijn,
is zo'n resoluut optreden van
George Kennedy misschien
verkwikkend, maar we moe
ten wel bedenken dat hij het
scenario méé heeft en dat de
goede afloop, zonder nog
meer onschuldige slachtof
fers, daardoor verzekerd is.
Dat alles neemt niet weg, dat
Dmytryk een na 'n traag be
gin zeer zeker onderhoudende
thriller heeft gemaakt. Maar
of dit soort films nu een ge
zonde samenleving bevorde
ren. MILO
