De nachtmerrie
van
Long Kesh
ULSTER:
TIEN JAAR
MENSELIJK
FALEN
(2)
TER Hoe kom je als verslaggever in de
ngenis van Long Kesh? Of, zoals deze trieste
ts bij Lisbume, een kilometer of vijftien ten
•westen van Belfast officieel heet: Hare Majes-
Prison The Maze? Antwoord: wanneer hij
daad van terreur op zijn naam brengt, dan
hij er een jaar of twaalf gaan zitten, of
j'^lchien met list, voor een dagje, om de gevange-
g t in hun rode dekens te zien en het onwelriekende
ia.* tst in excrement? Ik probeer een list te
3 tnken. Een paar jaar geleden ben ik in Haïti
tèg geweest naar de Dominicaanse grens, langs
Jozijn zwaar bewapende controleposten, onder
rj gewijde voorkomen van pater Hubert. Dat was
Hijzonder moeilijk, want de meeste Haïtianen
in The Maze zou een zwart pak nodig zijn,
iesterboord en mogelijk zelfs een tonsuur.
_J is ouderwets, als ik iets zou moeten tekenen
y*een kruisje voor mijn naam zetten, een soort
jenende pennestreek. Het plan stemde me
ien. Wat gebeurt er in Long Kesh? Waarom
ruim 300 man daar in eigenbouw riolen en
ze rond in rode dekens? Is Long Kesh de
itmerrie die bisschop Thomas O'Fiaich be-
:f en veroordeelde, is Long Kesh een keurige
;nis, waar gevangenen in protest zelf hun
verpesten, zoals de politieke machthebbers
in Ulster doen voorkomen? Waarom kregen
"f! aich en de staatssecretaris voor Noord-Ierland,
"Mason, het zo verschrikkelijk aan de stok?
'klaag me er bij George Hamilton, een woord-
x van het „Norther Ireland Office" over dat
itand in Noord-Ierland niet alleen de burger
en ondermijnt maar het ook niet mogelijk
:t om normale journalistiek te beoefenen. Als
gelukkig is met de toestanden in Long Kesh,
im mag ik dan niet gaan kijken? Hoe kan
reten of O'Fiaich dan wel Mason gelijk heeft?
is hetzelfde probleem als dat van de beschuljdi-
van geweld tegen het Ulster politiekorps,
npaganda van de IRA", zegt de politie en
(verwonding". En uit „veiligheidsoverwegingen"
Amnesty International die een onderzoek naar
'i& klachten over folteringen instelde, niet veel
verPier kijken dan de neus lang was. Openheid in
Hel sfeer van terreur is niet gemakkelijk. Men kan
niet meer helpen dan de pap van Mason te
"toen. Gezegd moet worden dat de kwaliteit van
n pap lang niet slecht was. Maar het was pap.
8 imer
al de residentie van de aartsbisschop in Armagh
ir eens opbellen. Misschien is de Primaat zelf
zijn secretaris bereid wat meer licht op Löng
pen ih te werpen. Een huishoudster nam de telefoon
3en „Dit is Armagh", zegt ze. Ze blijkt zeer
iter- riendelijk en ze heeft een bos haar op de tanden,
veiji gens de barse huishoudster was iedereen op
ul antie: de aartsbisschop, zijn secretaris, alle
1 d' sters. Alleen zij en een typiste waren nog
jrdSiwezig. Ik vroeg of de typiste me wellicht uit
loflj ilericale jaargids de naam van een aalmoezenier
iLong Kesh zou kunnen geven. Ik mocht van
huishoudster, die voor een vrouw tamelijk hoog
le kerkelijke hiërarchie moet zijn opgeklommen,
de typiste spreken. Wat gebeurt er in Armagh
le arme, dorstende ziel, die op zijn sterfbed
dechten? Komt de huishoudster dan, of de
Staat het zielherdersbedrijf in Armagh in
:antieseizoen stil?
is moeilijk een priester te vinden in Noord-Ier-
In de telefoongids staan wel pagina's bookma-
maar geen enkele geestelijke. Ik denk uit
'leidsoverwegingen. Ik zoek in de straten naar
ïtholieke kerk. Een priester zou me kunnen
in een gevangenisaalmoezenier te localiseren
bovendien een Father McKee. McKee heeft niét
sn een zilveren hoofd, een harnas van echt zilver
id de hersenen, als gevolg van een moordaanslag
op hem werd gepleegd omdat hij verzoening
fikt, maar hij is bovendien een groot vriend v
tsbisschop O'Fiaich. Het zoeken naar een katho-
878- e kerk kan in Belfast gevaarlijk zijn. Als je,
weg aan de horizon, de puntmuts van een kerk
*moet je aan jongens op straat niet vragen of
dek een katholieke of een protestantse kerk is. Als
vraagt: is dat een katholieke kerk, en je vraagt
aan protestantse stamleden, dan ben je een
flian" en dan vliegen de tanden je mond uit
jren kralen van eenVozenkrans. Dat soort godsdienst-
Hel 'logjes komt dagelijks voor in Belfast. Een
iste- lemdeling die er rondwandelde werd door een
als nde aangehouden die hem de vraag voorlegde:
De n je katholiek of protestant. Hij antwoordde dat
der- met-belijdend was. Ze wilden weten of hij van
rijg- Iholieke of van protestantse afkomst was. Hij
aad Iwoordde dat hij gewoon geen-geloof had. En
ri ze hem maar voor de zekerheid
aar. Ik vind zonder verdere bijstand een pastorie,
verschijnt een huishoudster. Er was niemand
iwezig, zei ze nogal hoekig. Maar ik hoorde in
verte een concert van vork en messen op
lop- bewerk. De heren zaten te buizen.
ieidf®mer
is het een tijdje doorgegaan. Maar zie: de
ïetaris van de bisschop van Belfast, Father
defomas Toner, blijkt de gevangenisaalmoezenier
a Long Kesh te zijn. Kom maar langs, zegt hij.
weet niet precies wat ik aan hem had, aan deze
rdige man, die opgroeide in het katholieke ghetto
srd- Andersontown. Hij was het niet eens met de
wasPPraken van O'Fiaich, die zijn geïnterpreteerd
een pleidooi voor de gevangen terroristen als
rja- ijgsgevangenen en die de protestanten doen brul-
;dil ®dat het nu helemaal duidelijk is dat O'Fiaich
H-blokken, elk met 100 cellen. De cellen worden
in de meeste gevallen door twee personen bewoond.
Eind februari 1976 waren er meer dan 1500 speciale
gevangenen; vandaag minder dan de helft. Hun
aantal zal langzamer slinken dan in de afgelopen
jaren, want wat er overblijft zijn levenslang en
buitengewoon zwaargestraften.
Gevangenen die in de H-blokken zitten, eisen met
hun rode dekens en excrement-acties dezelfde
status als de gevangenen in de barakken. Ze hebben
het meubilair in hun cellen kort en klein geslagen.
Dat is de zakelijke achtergrond, en dit zijn een
aantal opinies: -George Hamilton van de Long
Kesh-gevangenis: „Het is geen vakantieverblijf,
maar de gevangenen in de H-blokken worden
omringd door moderne faciliteiten. Ze mogen in
hun vrije tijd hun eigen kleding dragen. De gevange
niskleding ziet er heel wat beter uit dan de belache
lijke kostuums van vroeger. Er zijn goede werkpro
gramma's. Ze hebben kort geleden de hele stinkende
boel opgeruimd en ze kunnen het nu tamelijk netjes
houden met speciale schoonmaakapparatuur. De
gevangenen doen zich de ellende die O'Fiaich
opwond zelf aan."
- Aalmoezenier Toner: „Het is lang niet zo erg als
de aartsbisschop het heeft afgeschilderd. Long Kesh
is een verschrikkelijke plaats. Dat wel. Er komt
veel propaganda naar buiten. Gezegd wordt dat
een jonge gevangene door de ratten was aangevre
ten. Toen ik hem er naar vroeg, reageerde hij
stomverbaasd: er waren geen ratten".
- Desmond Mullan, parochiepriester in Coleraine,
die een Mis' in The Maze opdroeg: „Zolang het
geweld voortduurt kan er weinig voor de gevange
nen worden gedaan. In elke oorlog is de waarheid
het allereerste slachtoffer."
De waarheid is in Ulster nauwelijks meer te vinden.
Wat was de waarheid van aartsbisschop O'Fiaich
toen hij Long Kesh vergeleek met de riolen van
Calcutta? Wat was de waarheid van Roy Mason
toen hij als een gewonde stier op de uitspraken
van de primaat reageerde? Ik denk dat O'Fiaich
dit gedacht heeft: het is onmogelijk te verklaren
dat er tien jaar geleden 500 gevangenen waren in
Noord-Ierland en nu 3000, zonder te erkennen dat
iets zeer ongewoons de gevangenen ertoe heeft
gebracht de wet te breken. Veel van de gevangenen
zijn jong, komen uit ghetto-gebieden, hebben gele
den onder discriminatie omdat ze katholiek zijn
en de meesten hadden geen eerdere criminele
achtergrond. Het was, zo leek O'Fiaich te zeggen,
toch wel een goede zaak te pleiten voor een speciale
categorie gevangenen. Hij moet ook gedacht hebben
aan de wondere werking van de zgn. Diplock-Tribu-
nalen, die als van de lopende band veroordelingen
produceren.
En staatssecretaris Roy Mason was zo kwaad, omdat
de intrekking van de speciale status van de gevange
nen de kurk is waar zijn politieke beleid op drijft.
Politieke status voor terroristen zou een soort van
erkenning zijn van hun „hogere" motieven. Hij wil
er bovendien, met het oog op investeringen uit
Amerika en Europa om de enorme werkloosheid
te bestrijden, zo goed mogelijk op staan; niet als
iemand die presideert over een degeneratie van
mensenrechten, foltering door de politie en een
politiestaat.
In de gevangenis van Long Kesh gaat het er niet
in eerste instantie om hoe hard het er stinkt Er
wordt een bijzonder uitgeslapen propaganda-oorlog
gevoerd door mannen in rode dekens, die muurschil
deringen maken met de verf van excrement. Dat
is iets Waar de hele wereld naar kijkt. Ze doen
het zelf. Ze klagen erover dat ze geen boeken kunnen
lezen. Die boeken krijgen ze niet omdat ze die
vernielen. O'Fiaich en Roy Mason hebben zich in
die propaganda-oorlog voor de kar laten spannen
en althans in het vreedzame, groene, glooiende, zoete
land van Ulster heeft dat katholiek en protestant
in de overtuiging gesterkt dat er aan het eind van
de tunnels, die vanuit de barakken van Long Kesh
worden gegraven, maar weinig licht is. In de nachten
van Ulster is het donker.
Jammer
BERT VAN VELZEN
Onze correspondent in Londen, Bert van Velzen,
bezocht deze maand Noord-Ierland waar tien jaar
geleden de gewelddadigheden uitbarstten tussen
katholieken en protestanten. In dit tweede artikel
geeft hij een impressie van de gevangenis van
Long Kesh.
een „IRA-priester" is. Father Toner kan niet zeggen
wat hij wil, want er is een „official Secret Act",
oen wet ter bescherming van officiële geheimen,
die als mat fungeert waaronder de Britse bureaucra
tie alles kan vegen wat het daglicht niet goed
verdraagt. Zie, ter illustratie, een voorbeeld uit een
rapport van de commissie-Franks, die de negatieve
aspecten van de Official Secret Act onderzocht.
„De eerwaarde John Copper, aalmoezenier in de
gevangenisdienst verklaarde voor de Franks-com-
missie: afgelopen juli (1970) gaf ik een lezing voor
een conferentie van gevangenisaalmoezeniers,
waarin ik dingen zei waarvan ik geloofde dat ze
waar zijn en die zeer kritisch zijn De
lezingen van die dag moesten verschijnen in een
blad voor geestelijken en dokters (Contact ge
naamd). Op grond van de Official Secret Act
moesten ze worden nagezien door een public-rela-
tiohs-man van het gevangeniswezen. Ik had geen
tijd om langs de officiële kanalen te gaan want
ik stond op het punt voor een lang verblijf naar
Afrika te vertrekken. De lezingen werden opge
vraagd van de redacteur van het blad en gecensu
reerd. Ongeveer eenderde werd eruit geschrapt."
Jammer
Want als je dat weet hoef je een gevangenisaalmoe
zenier in Ulster ook niet te vragen je een boord
te geven en (desnoods) een kruinschering aan te
meten, zodat hij je wellicht de binnenkant van Long
Kesh kan laten zien. Het is inmiddels glashelder
wat er achter het protest schuilt van de gevangenen
in de rode dekens van Long Kesh, de rhapsodie
van misdaad en excrement: - in juni 1972, toen
de conservatief Willy Whitlaw het vrijwel voor het
zeggen had in Noord-Ierland gingen geïnterneerde
terroristen en van terreur verdachten in hongersta
king. Als leden van „para-militaire" organisaties,
katholieke zowel als protestantse, eisten ze een
speciale behandeling, als een soort krijgsgevange
nen. Het was niet gemakkelijk, wegens gebrek aan
ruimte, om die gevangenen goed op te bergen.
Besloten werd om ze als „een speciale categorie"
te beschouwen. Ze werden ondergebracht in barak
kenkampen, de voornaamste Long Kesh, een voor
malig terrein van de RAF, waar de oude startbanen
de fundamenten voor de barakken opleverden. De
gevangenen in de speciale categorie kregen meer
visite, extra voedselpakketten, ze mochten hun eigen
kleding dragen, behoefden niet te werken, hadden
hun eigen commando's. Kortom, ze stonden er beter
op dan gewone criminelen. De barakken van Long
Kesh veranderden snel in een universiteit van de
terreur. Er zitten 350 leden van het Ierse Republi
keinse Leger (IRA) en 300 man uit de prostestantse
guerrilla-organisaties. Ze houden vlaggenparades,
studeren in verfijnde terreur, lopen zelfs in unifor
men. De protestantse en katholieke gevangenen zijn
van elkaar gescheiden door twee voetbalveldjes.
De gevangenisautoriteiten hebben totaal geen vat
op deze mannen, die totaal hun eigen gang gaan.
Wanneer een gevangenisbewaarder met een van de
ingesloten terroristen wil spreken moet hij eerst
toestemming vragen, aan een eveneens ingesloten
„bevelvoerende officier".
Jammer
Dat vond Whitlaw's opvolger Merlin Rees (nu
minister van Binnenlandse Zaken) tenminste toen
hij bemerkte dat er in 1974 niet minder dan 1169
gevangenen in de speciale categorie waren, onder
wie 51 vrouwen. Zoals Lord Diplock aan het werk
werd gezet om de rechtsspraak aan te passen aan
de terreur, zo verscheen Lord Gardner op het toneel
om het probleem van de niet te disciplineren
gevangenen in de speciale categorie op te lossen.
Maak er een eind aan, zei Lord Gardner. Besloten
werd dat vanaf 1 maart 1976 geen gevangenen meer
in de speciale categorie zouden worden opgenomen.
Terroristen zouden voortaan als gewone gevange
nen worden behandeld. Wat al reeds in de categorie
speciale gevangenen in huis was, zou geleidelijk
aan afnemen. De barakken van Long Kesh werden
afgeschermd door een hoge betonnen muur. Achter
die muur werden cellenblokken gebouwd die de
vorm hadden van de letter H. Er kwamen acht
Deel van de nieuwe H-blokken waar 300 gevangenen protesteren omdat ze niet als krijgsgevangenen worden behandeld.
