Ulster: tien jaar menselijk falen
mmmwA
Onze correspondent
in Londen Bert van
Velzen, heeft een
bezoek gebracht aan
Noord-Ierland, waar
deze maand tien
jaar geleden de
conflicten tussen
katholieken en
protestanten
geweldadig tot
uitbarsting kwamen.
In twee artikelen
geeft hij een
impressie van de
aanhoudende
terreur waar zich
IRA en protestantse
actiegroepen aan
bezondigen.
Wiet
The Maze lijkt op een concentratiekamp
Ulster Het landschap van Ulster is zo vreed
zaam. zo groen, zo golvend, zo zoet. Ulster is ook
een hel. In een hoekje van dit gewest bij Lisburne
ligt een gevangenis, annex concentratiekamp. De
naam is Hare Majesteits Gevangenis The Maze,
ook wel Long Kesh. Er zitten gevangenen, gehuis
vest in barakken, die guerrilla-uniformen dragen,
paraderen, studies maken van bommen en machi
negeweren. Voor henris Long Kesh een terreu r-ho-
geschool. Er zijn ook geVangenen die, gescheiden
van de barakken door een betonnen muur, in
cellenblokken zitten. Zij paraderen niet, dragen
gevangeniskleding van blauw spijkergoed, moeten
werken en ze staan geboekt als gewone crimine
len. Degenen onder hen die wegens terreurdaden
zijn veroordeeld en dat zijn de meesten zit
dat geweldig hoog.
Ruim 300 gevangenen in de cellenblokken van The
Maze zijn „aan de deken" gegaan. Uit protest
dragen ze over hun blote lijven niets anders dan
hun rode gevangenisdeken, die ze onder hun oksels
hebben hangen, zoals filmdiva's die uit een schuim-
bad komen en een zachte badhanddoek om zich
heen weten te draperen. Ondanks het gebrek aan
steunpunten blijven de rode dekens van de man
nen in Long Kesh goed hangen. Ze weigeren
verder hun cellen uit te mesten en tot er kort
geleden met een grote schoonmaak werd begon
nen, hebben ze als Jobs in hun eigen mestvaalten
gezeten. Erger nog, in hun cellen, die gedurende
een periode van drie maanden veranderden in
open riolen, maakten ze muurschilderingen met de
verf van hun uitwerpselen. Ze schreven er ook
guerrillaleuzen mee.
De onwelriekende mannen in hun rode dekens
maakten veel werk van hun protest, toen, op een
zondag in augustus, de aartsbisschop van Armagh
en Primaat van geheel Ierland, dr. Thomas
O'Fiaich op bezoek kwam. De stallen waren kort
tevoren op hoog bevel uitgespoten, maar O'Fiaich
verklaarde dat hij in twee cellen niet had kunnen
spreken, uit vrees dat hij zou moeten overgeven.
De toestand in de gevangenis deed hem denken
aan de daklozen, die in de sloppen van Calcutta
in rioolbuizen leven als ratten. De gevangenen in
hun rode dekens hebben in hun cellen alleen een
matras; geen boek, geen krant, geen pen of pot
lood. Niets. Ze komen er nauwelijks uit Ze zitten
niet bepaald in een vakantie-oord.
Elders in het vreedzame, groene, golvende, zoete
land van Ulster tot aan de zeekusten en de-grens
met de Ierse republiek, zijn er door de terreur,
die ook door de mensen in de rode dekens werd
uitgezongen, vele honderden weduwen bijgekomen,
van wie men het geweeklaag niet meer hoort, en
bijna 20.000 verminkten. In de statistiek van tien
jaar terreur over anderhalf miljoen mensen zijn
vijfduizend helse bommen geëxplodeerd en de
knieschijven van honderden mensen verbrijzeld,
aanvankelijk met kogels, later met elektrische
drilboren en heden ten dage bij voorkeur met grote
blokken beton. Er wonen mensen in het lieve land
van Ulster met verschroeide, onherkenbare gezich
ten.
Het paradijs is een hel geworden door bomexplo
sies, de executies van jonge, Britse soldaten en van
onschuldige mensen die net zo vreedzaam zijn als
het land is dat ze bewonen. Met bom, brand en
kogel terroriseren guerrillagroepen van katholieke
en protestantse huize het volk van Ulster. De
knieschijfverbrijzelingen behoren tot de korte lijst
van disciplinaire maatregelen van de IRA. Het
werd in de eerste elf maanden van vorig jaar 116
keer gedaan; met barbaars enthousiasme.
Het. crescendo van de terreurgolf, die tien jaar
geleden in augustus begon, is de laatste jaren wat
afgezwakt tot een laren
Dit verhaal gaat over schuld en boete in Noord-Ier-
land, over misdaad en straf. En ook over wat de
terreur alle Noordieren heeft aangedaan: vrees en
verderf in een paradijs; de provocatie van een
politiestaat waarin, terwüle van de veiligheid, ele
mentaire rechten en vrijheden zijn verdwenen; de
verwoesting van de zielen van kinderen; niet-poli-
tieke criminaliteit als een uitwas van zwammen op
de voedingsbodem van geweld. Men kan een brok
in de keel krijgen of overgeven wanneer men
denkt aan het lot van de gevangenen van Long
Kesh in hun rode cfekens maar er zijn in Ulster
ook eenzame vrouwen die hun mannen verloren,
vrouwen die hun kind nooit meer zullen zien,
kinderen die schreeuwen in de nacht en kinderen
die dat niet meer doen, omdat de terreur voor hen
gewoon geworden is; 16.000 Britse soldaten; 6000
verbeten politiemannen die soms niet meer weten
hoever ze kunnen gaan; een strafrechtspraak die
aan de terreur is aangepast.
Over het paradijs van Noord-Ierland is een nacht
van Kafka gevallen. Het is moeilijk te zien wat
er precies gaande is, het duurt lang voordat je
ogen wennen aan het duister. Maar al zoekende
kun je de stukken vinden van een legpuzzle, die
op zichzelf al nachtmerries kunnen zijn en die
aaneengesloten een beeld vormen van een hel op
Eén stuk van de puzzle is de provisionele IRA,
het provoleger dat dat geslonken is tot een strijd
macht van rond tweehonderd man. Die tweehon
derd man houden 16.000 soldaten en 6000 politie
mannen in de wurggreep van vrees en verbijste
ring. Het leger moordt pragmatisch. Het maakt
soms fouten, zoals enkele jaren geleden, toen
Amon Molloy, kwartiermeester van de provisionele
IRA in Belfast door een IRA-rechtbank schuldig
werd bevonden aan verraad, ter dood werd veroor
deeld en binnen 24 uur geëxecuteerd en begraven
in een naamloos graf.
Er waren flink wat provo-mannen door het leger
opgepikt en het feit dat Molloy kans had gezien
om als een Houdini uit het politiefort van Castle-
raegh in Belfast te breken maakte hem zeer ver
dacht. Achteraf was Molloy een trouwe volgeling
van de doctrine van de terreur. Veel van zijn
vrienden denken dat hij op een lange buitenlandse
reis is in het belang van een verenigd Ierland,
maar hij is, met een kogel in het hoofd, naar de
eeuwigheid gereisd, naar een plaats waar de IRA
geen business heeft.
De man die zijn lot bezegelde was Billy McKee,
de generaal van de Belfast-Brigade van de provi
sionele IRA. McKee leefde als een mafia Peetva
der. Hij ging vaak naar de mis, om te bidden voor
de zielen van dode soldaten en politiemannen. Hij
rookte niet, dronk niet en hij hield niet van ruwe
taal. Hij droeg, evenals de overige zes leden van
de oorlogsraad een conservatief, zij het wat ge
kreukt pak. Toen terroristen in Andersontown zich
begonnen te vervelen en om het bloed van Britse
soldaten begonnen te roepen, ongeacht de conse
quenties, gaf Billy McKee het signaal dat ze hun
gang konden gaan. Hij vindt het treuren om een
moord een teken van zwakte.
Zoals Molloy aan den lijve ondervond is het lid
maatschap van de provisionele IRA schadelijk
voor de gezondheid. Er is altijd de kans gearres
teerd en veroordeeld te worden tot een lang vonnis
in Long Kesh. Slordig levende vrijwilligers van de
IRA moeten zich doorlopend zorg maken over de
conditie van hun knieschijven. Het loon' is laag:
ruim 80 gulden per week voor gehuwden en de
helft voor vrijgezellen. Er zijn enkele gunstige
secondaire arbeidsvoorwaarden: IRA-leden kun
nen gratis drinken in illegale pubs, de zogeheten
shebeens, waar gekaapte drank wordt geschonken.
Ze kunnen zich gratis laten vervoeren in een van
de 250 valse taxi's die uit Londen zijn geïmpor
teerd en die gratis opereren voor de provo's. De
vrijwilligers krijgen les in moord, het leggen van
mijnen, het plaatsen van bommen en het manipule
ren met boobytraps. Als ze het in hun hoofd halen
om terwille van de buurt bijvoorbeeld met hun
wapen op straat te paraderen, dan krijgen ze een
schot in de knie.
Dit stukje van de legpuzzle is verre van volledig
en het is zoals de ineeste andere stukken, een
puzzle op zichzelf. Zoals het stuk dat beschilderd
is met plastic kogels, helmen, traangas en politie.
De politie en het leger zijn vandaag de dag niet
ontevreden. De geweldniveaus zijn aardig gezakt.
Een woordvoerder van de Royal Ulster Constabu
lary, Dave Hanna, vertelt dat de illegale wapenin-
voer uit Amerika tot eenderde van het oorspronke
lijke arsenaal is gezakt. De IRA heeft een systeem
van georganiseerde misdaad ontwikkeld (afper
sing, roof, fraude, kaping van drank en voedsel
voorraden) waaruit ook gewone criminaliteit voort
spruit. Straatroof wordt, zoals vaak in Amerikaan
se getto's, delicaat gepleegd. Het is geen kwestie
van een revolver in de ribben, maar de beleefd
gestelde vraag: „Hoeveel denk je dat je hoofd
waard is"?. Roof levert rond 2 miljoen gulden per
jaar op. Soms wordt ordinaire misdaad gepleegd
onder de valse IRA-vlag: katholieke en protestant
se jongens terroriseerden bejaarden, beroofden ze,
en voerden later na hun arrestatie als excuus aan
Het kleermakersbedrijf in The Maze. Er is doorlopend popmuziek
Gevangenen aan het werk in The Maze als automonteurs
Tuinierende gevangenen
dat ze voor de IRA en een verenigd Ierland
werkten.
Dave Hanna is trots op de statistiek, die suggereert
dat de politie de slag tegen de terreur in elk geval
niet aan het verliezen is. Hier zijn vergelijking die
geldt voor perioden van zeven maanden in 1977
en 1978 en we geven de cijfers van 1978 tussen
haakjes: doden 89 (54); schietincidenten 772 (477);
explosies 216 (217, maar wel van kleiner formaat);
arrestaties wegens roof 366 (cijfers van 1978 zijn
nog niet beschikbaar); alle beschuldigingen wegens
terroristische activiteit 793 (541, inclusief oude
misdrijven voor de opsporing waarvan nu meer
tijd beschikbaar is). In 1977 was inmiddels, in
vergelijking met 1976, het aantal schietincidenten
teruggevallen met 43 procent en het aantal explo
sies met 45 procent. Met andere woorden: de Royal
Ulster Constabulary voelde zich niet ongelukkig.
Dan is er het stuk recht en rechtspraak, dat wel
zeer grillige vormën heeft aangenomen. Zie, ter
illustratie, het geval van William Gallagher die
•halverwege juli in de gevangenis van Long Kesh
in hongerstaking is gegaan. Hij werd, drie jaar
geleden veroordeeld tot twaalf jaar gevangenis
straf nadat hij door een speciale rechtbank was
schuldig bevonden aan het plaatsen van een bom
in een openbaar gebouw.. Normale juryrechtspraak
is, wanneer het om terreurzaken gaat, in Ulster
niet meer mogelijk. Er zijn voornamelijk door
intimidatie van de kant van de IRA geen onpartij
dige jury's meer te vinden. Ze zijn te bang om
iemand te veroordelen, want daarmee veroordelen
zij zichzelf. Er zijn ook geen getuigen meer te
vinden die de waarheid spreken.
Toen dat duidelijk werd, werden speciale recht
banken ingesteld, de Diplock Tribunalen, genoemd
naar Lord Diplock, die ze heeft uitgevonden. Die
rechtbanken kunneh genoegen nemen met een
verminderde bewijslast en wanneer een schuldbe
kentenis van een verdachte aan de politie het
gevolg is van zeer harde ondervragingstechnieken
dan ligt de Diplock-rechter daar echt niet wakker
van. Er kwamen vanzelfsprekend series veroorde
lingen en een Diplock Tribunaal maakt in elk geval
een betere indruk dan de eerder toegepaste tech
niek van internering zonder strafproces, uitslui
tend op verdenking. William Gallagher werd door
de Diplock-rechtbank veroordeeld op bewijsmate
riaal dct geen enkele jury, met of zonder intimida
tie, zou hebben geaccepteerd. Er komt een mooie
statistiek uit de Diplock Tribunalen voort, maar
ook een lelijke: 90% van alle veroordeelden gaat
naar Long Kesh op basis van verklaringen die
zijzelf voor de politie hebben afgelegd; een kleine
groep kan worden veroordeeld op basis van getui
genverklaringen, stille getuigen en politieonder
zoek; slechts 6% van de verdachten wordt vrijge
sproken. De staatssecretaris voor Noord-Ierland,
Roy Mason, verklaarde vorig jaar december niet
zonder trots voor het Lager Huis dat tot dan toe
in tfnt innr 31 fi norennon in VonrH.Wl^nH n-sron
veroordeeld tot tien jaar gevangenisstraf of langer
in Long Kesh. Met Diplock Tribunalen is dat geen
Er zijn andere zorgwekkende verschijnselen in de
rechtsbedeling. Speciale wetten maken het moge
lijk een verdachte zonder hem op de hoogte te
stellen van de precieze aard van de beschuldiging
dagenlang vast te houden. En de voor het hele
Britse eilandenrijk geldende wet ter preventie van
terrorisme maakt het mogelijk honderden mensen
maandenlang in voorarrest te houden totdat einde
lijk het moment "van het strafproces aanbreekt.
Deze noodmaatregelen maken het mogelijk dat de
om successen verlegen zittende en onder zware
druk staande mannen van de Royal Ulster Consta-
bulary en het leger buiten hun boekje kunnen;
gaan. Protestantse politiemannen zouden bijvoor-
beeld katholieken het leven zuur kunnen maken,
zelfs wanneer die volmaakt onschuldig zijn. En in:
het streven naar zelfbelastende uitspraken van
terreur verdachte personen worden soms technie-
ken gebruikt, blijkens een in juli verschenen rap-
port van Amnesty International, die neerkomen op
terreur of foltering.
Je komt er nooit helemaal achter, wat er in de
verhoorvertrekken van bijvoorbeeld het politiefort
van Castleraegh gebeurt, want er worden geen
pottekijkers toegelaten. De Royal Ulster Constabu-
lary beweert dat terroristen in de cel zichzelf
verwonden teneinde zich in een propaganda-oorlog
met de politie te kunnen beklagen over politiële
wreedheden. Zij zouden daarvoor zelfs door de
IRA worden beloond. Amnesty International
dacht, na een niet bijzonder sterk onderzoek, dat
het goed zou zijn wanneer de beschuldigingen van
wreedheden van de politie door onpartijdigen tot
op de bodem zouden worden onderzocht.
Wat in elk geval duidelijk wordt is de zwaarte van
de tol die de terreur in Noord-Ierland afdwingt
De 16.000 Britse soldaten met hun plastic kogels
kunnen nog niet weg, zegt Roy Mason, want dat
zou betekenen dat de provisionele IRA de straten
van steden en dorpen zou veranderen in bloedba
den. Tien soldaten op straat hebben een ondersteu
ningsmacht van 50 man nodig. Er zijn er 281
gesneuveld en 2270 gewond. Belfast, Londonderry,
de bergen van Mourne die zachtjes afdalen naar
de zee, de groene heuvels, zelfs de meren van
Ulster zijn concentratiekampen geworden. En een
derde van de celbewoners van Long Kesh draagt
rode dekens. Je kunt om bijna alles in Noord-Ier
land janken.
Bert van Velzen
Volgend artikel:
De nachtmerrie
van Long Kesh
