Shell garandeerde van meet
af aan olie voor Rhodesfé
VERENIGDE STATEN WETEN
NIETS VAN SPIONAGE-ZAAK
Duizenden doden bij
overstromingen India
Vergeten, vergeven of
onverzoenlijk zijn
Nkomo
bevestigt
beraad met
Smith
China
waarschuwt
Vietnam
BIKINI GEEVACUEERD
Somoza: „genoeg
van mensenrechten"
WONJNINTOPFQRM
de stam
ERUTGES
KOSMONAUTEN TERUGGEKEERD
- BUITENLAND
LEIDSE COURANT
MAANDAG 4 SEPTEMBER 1978 pagina 7
(Van onze correspondent Bert van Velzen)
LONDEN Ongeveer een maand voordat Ian
Smith zijn illegale bewind in Rhodesië lanceer
de, werd topfiguren in de regering in Salisbury
door een hoge afgezant van Shell in Londen
de harde garantie gegeven dat Rhodesië van
olie voorzien zou blijven „wat er ook zou
gebeuren". De Londense Observer haalt dit
onthutsende gegeven uit een vertrouwelijk ver
slag van de Portugese diplomaat Jorge Jardim,
die destijds in Mozambique werkte, aan zijn
regering in Lissabon.
De vorige week onthulden zowel de Observer
als de Sunday Times dat de Britse oliereuzen
BP en Shell vanaf het begin van het olie-embar
go op Rhodesië, dat ten koste van miljoenen
guldens, een blokkade voor de kust van Mozam
bique en tienduizenden manschappen werd on
dersteund, vanaf het begin van de regering
Smith heeft geschonden. Dat is volgens de
Britse wet een misdaad, waarop drie jaar gevan
genisstraf staat en/of een ongelimiteerde geld
boete.
Details van de ondermijning van de Britse
oliesancties op Rhodesië, die ontworpen waren
om het regiem van Smith „binnen weken" ten
val te brengen, staan, dankzij uitvoerige beken
tenissen van twee dozijn topfiguren van BP en
Shell, in een rapport, dat de jurist Thomas
Bingham elf dagen geleden aan de minister van
buitenlandse zaken dr. David Owen ter hand
heeft gesteld. De beide serieuze zondagsbladen
kregen grote delen van dat rapport in handen.
Bingham ondervond bij zijn onderzoek veel
steun van de voormalige Portugese afgezant in
Mozambique, Jorge Jardim, die aan de machina
ties van de oliemaatschappijen een gezagheb
bend boek wijdde. Het verslag van Jardim aan
zijn regering was gebaseerd op een memoran
dum aan hem van de hand van een topingenieur
van de olieraffinaderij Sonarep in Mozambique
Luis Fiüpe Pinto Coelho. Het verslag is in de
studie van Bingham opgenomen.
In zijn verslag, dat gedateerd is 25 oktober 1965,
zegt Jardim dat, volgens zijn informant Pinto
Coelho, de Rhodesische onderminister voor de
industrie hem had verteld dat een directeur van
Shell de onderminister tijdens een recent onder
houd verteld had dat „wat er ook zou gebeuren"
Shell zou doorgaan de markt in Rhodesië te
bevoorraden.
In een gesprek met de minister van handel D.
H. Cummings was de Shell-afgevaardigde nog
een stap verder gegaan. Hij had toen een harde
garantie gegeven van de onaannemelijkheid van
een embargo op de olietoevoer naar Rhodesië.
LOESAKA De Rhodesische
nationalistische leider Joshua
Nkomo heeft zaterdag ver
klaard, dat hij vorige maand
wel degelijk een geheime sa
menkomst met de Rhodesische
premier Ian Smith heeft ge
had. De samenkomst had
plaats op initiatief van Smith.
Wat er uit dat gesprek is geko
men, is niet geheel en al duide
lijk. Volgens Nkomo zou Smith
er in hebben toegestemd, dat
de macht aan het Patriottisch
Front (Nkomo en Moegabe)
overgedragen zou worden. Bij
het gesprek Nkomo-Smith zou
de Nigeriaanse minister van
buitenlandse zaken Garba aan
wezig zijn geweest en de presi
dent van Zambia, Kaoenda
was er van op de hoogte.
President Julius Nyerere van
Tanzanië geeft een iets andere
lezig over de resultaten van
Nkomo's gesprek met Smith.
Volgens Nyerere is er geen en
kele vooruitgang geboekt op
weg naar een regeling voor
Rhodesië. Nyerere, voorzitter
van de bijeenkomst van de pre
sidenten van de „frontlijnsta-
ten" zei, dat Smith absoluut
niet van plan was de macht
over te dragen.
Politie bedient
benzinepompen
BARCELONA (AP) - De poli
tie van Barcelona heeft dit
weekeinde de benzinepompen
in de stad bediend, omdat
meer dan 150 pompbedienden
die aangesloten zijn bij de
anarchistische nationale arbei
derscentrale in staking zijn ge
gaan als protest tegen de wer
keloosheid.
Functionarissen van de anar
chistische vakbond zeiden dat
meer dan 50 pompen in de stad
bij de staking zijn betrokken.
De communistische en socialis
tische vakbonden steunen de
staking niet. De politie stond
ook op wacht bij de twaalf
pompstations die niet meedoen
aan de staking.
HONGKONG (AFP) - China
heeft zondag officieel geprotes
teerd tegen het incident van 25
augustus bij de „Vriendschap-
spas" aan de grens tussen Viet
nam en China toen bij een
„bloedige operatie ruim 2.000.
Chinezen uit Vietnam werden
verdreven". Peking waar
schuwde de Vietnamese leiders
dat zij „nu ver genoeg zijn
gegaan". Radio-Peking zond
vanmorgen een verklaring uit
van het Chinese bureau voor
overzeese zaken van de rege
ring. De Vietnamese autoritei
ten wordt gevraagd „op te hou
den met de vervolgingen en de
uitwijzingen van Chinezen en
hun rechten, belangen en per
soonlijke veiligheid werkelijk
te waarborgen".
Eilandbewoners van Bikini laden hun bezittingen in scheepjes om naar de
Kili-eilanden te vertrekken.
BIKINI (Reuter) Voor de tweede keer in raat in de Stille Oceaan en de 68-jarige leider
32 jaar is de bevolking van het eiland Bikini van de bevolking van Bikini, Andrew Jakeo.
in de Stille Oceaan geëvacueerd wegens de Jakeo wilde aanvankelijk niet weg.
radioactiviteit op het eiland. Een Amerikaans. In 1968 was hij met zijn volk teruggekeerd
schip heeft de ongeveer honderdveertig bewo- naar Bikini, nadat Amerikaanse wetenschap-
ners en hun bezittingen aan boord genomen, pers hadden verklaard dat het eiland weer
Dat gebeurde na een dag van onderhandelen veilig te bewonen was. Tussen 1946 en 1958
tussen de Amerikaanse Hoge Commissaris hadden de Amerikanen er kernproeven geno-
voor het uitgestrekte Amerikaanse protecto- men.
MANAGUA (UPI) President
Somóza van Nicaragua heeft
„meer dan genoeg" van presi
dent Carters kruistocht voor
de rechten van de mens en hij
gaat zijn binnenlandse tegen
standers hard aanpakken. Was
hington had het bewind van
Somoza er nog onlangs van
beschuldigd dat het zijn poli
tieke tegenstanders gevangen
zet en martelt.
De regeringswoordvoerder van
Nicaragua, Ray Molina, ver
klaarde gisteren: „Er is een
grens hoever je als vriend kunt
gaan. Ik meen dat we die grens
bereikt hebben. De regering
Carter heeft geen buitenlandse
politiek. Plotseling zijn de
goeie jongens slechte jongens.
Wij vormen een niet-marxisti-
sche samenleving en we vinden
dat we goeie jongens zijn. Moli
na verklaarde dat er marxisten
in de Amerikaanse regering zit
ten. Moskou en Washington
hadden de handen ineen gesla
gen om Somoza te verdrijven,
in Nicaragua zijn gisteravond
de leiders van de nationale sta
king gearresteerd. De organisa
toren van die nationale staking
zijn vooraanstaande zakenlie
den, advocaten en politici.
Daarnaast waren in de hoofd
stad Managua ruim 200 „agita
toren" aangehouden. Toch is
de verwachting dat de staking
zal voortduren.
(Van onze correspondent)
Bonn De Amerikaanse regering heeft
officeel via haar ambassadeur in Bonn
bekend gemaakt dat zij over geen enkele
documentatie of ander bewijsmateriaal uit
welke bron dan ook beschikt waaruit zou
moeten blijken dat SPD-secretaris Egon
Bahr aan Moskou het uittreden van de
Bondsrepubliek uit de NAVO als tegen
prestatie voor een hereniging van Duits
land en een niet-aanvalsgarantie van de
kant van de Sowjet-Unie in het vooruit
zicht zou hebben gesteld. Washington rea
geerde daar mee op een dringend verzoek
van SPD-voorzitter Willy Brandt en van
Bahr zelf die de Amerikanen om een
duidelijke stellingname hadden gevraagd
nadat berichten over een dergelijk Bahr-
plan in de Duitse pers waren opgedoken
in samenhang met het bekend worden van
een mogelijke spionage-affaire in Bonn.
In verband hiermee is een onderzoek op
gang gebracht tegen de SPD-Bondsdagaf-
gevaardigde Uwe Holtz, wiens onschend
baarheid vrijdag is opgeheven, tegen
Bahrs persoonlijke medewerker Broudre
Groger alsmede tegen enkele andere onbe
kende personen waarbij het om vier vrou
wen zou gaan die niet met de SPD in
verbinding staan. De bron van alle be
schuldigingen is de Roemeense staatssecre
taris Pacepa die naar het Westen is overge-,
lopen en die de beschuldigingen tegenover
de CIA tot uiting heeft gebracht.
De Westduitse procureur-generaal Reb-
mann heeft dit weekeinde inmiddels een
„aanklacht tegen onbekende" ingediend in
verband met het onbevoegd weggeven van
geheime zaken en schending van het
dienstgeheim waardoor gegevens over mo
gelijke spionage voortijdig in de Duitse
media konden verschijnen. De publicatie
hiervan heeft het onderzoek door het open
baar ministerie in de war geschopt. Enkele
Springer-bladen hebben dit weekeinde
nieuwe beschuldigingen tegen Holtz gepu
bliceerd, die zelf herhaaldelijk van zijn
onschuld getuigenis aflegt. Volgens Die
Welt zou de Bondsdagafgevaardigde op de
lijst van agenten voor het Oostblok staan
onder de schuilnaam „Martin" en zou hij
als „beïnvloedingsagent" in Bonn werk-'
zaam zijn geweest.
„Bild am Sonntag" tekent uit de mond van
een opsporingsambtenaar op dat het be
wijsmateriaal tegen Holtz „verpletterend"
zou zijn. Volgens de SPD die zegt volko
men in te staan voor de betrouwbaarheid
van Holtz en de medewerker van Egon
Bahr hebben leden van de Westduitse con
tra-spionagedienst tegenover de oppositie
bladen van de Springer-pers uit de school
geklpat.
Pint" mag
blijven
LONDEN (AP) - Goed
nieuws voor de Engelse
bierdrinkers. Hoewel het
tientallige stelsel overal in
het land wordt doorge
voerd mag de „pint" blij
ven. De bond van caféhou
ders had hiertoe een ver
zoek ingediend omdat men
vreesde dat bezoekers en
personeel van de pubs in
de war zouden worden ge
bracht. Bovendien klinkt
het smakelijker. Of, zoals
Peter Churchman uit
Porthleven zegt, „je bent
gewend aan een pint. 0.568
ter klinkt niet." De 33-ja-
rige Churchman kan bin
nen 1.3 seconden een pint
wegwerken en wordt be
schouwd als 's werelds
snelste bierdrinker. „Het is
toch geen gehoor om mte
moeten zeggen dat je kam
pioen op de 0.568 liter
bent", aldus Churchman.
Carter heeft nieuwe wagen
j WASHINGTON (UPD President Jimmy Carter zat gisteren
ifl een nieuwe presidentiële auto, een zilvergrijze, vierdeurs-Lin-
coln. Een woordvoerder van de geheime dienst die met de
veiligheid van de president is belast, zei dat het „veiligheids
voertuig" vorige week aan de „Koninklijke stallen" van bet
Witte Huis was.toegevoegd.
De geheime dienst onthult zulke details niet, maar men mag
^aannemen dat de nieuwe aanwinst gepantserd is en kogelvrij
s heeft.
ADVERTENTIE
De vroegere actrice Gloria Swanson (80), ster uit
de periode van de stomme film, krijgt bloemen
aangeboden bij haar aankomst in Parijs. Zij zal in
Frankrijk een Amerikaans filmfestival bijwonen
waarop als een der attracties haar films zullen
worden vertoond.
ADVERTENTIE
EEN/fig, BEWIJS VAN GOEDEvSMAAK
KIJKEN NAAR
DE OOGSTRELENDE
IDEEÉN VAN
TOPFORM,
Rijswijk: Herenstraat 2 hoek Haagweg
NEW DELHI DOOR WATER BEDREIGD
NEW DELHI (AFP, UPD Naar schatting
15.000 mensen zouden de afgelopen weken zijn
omgekomen bij overstromingen in het district
Midnapoore, in de Indiase deelstaat West-Ben
galen. Dit is gisteren in officiële kringen in
Calcutta vernomen. Gezegd werd dat ongeveer
20 dorpen volledig vernield zijn. Minstens
50.000 mensen zitten vast op geïsoleerde plaat
sen. Het Indiase persbureau PTI verlaagde
later de schatting tot ongeveer 1500 doden.
Het leger is naar de getroffen gebieden ge
stuurd, maar ondervindt veel moeilijkheden bij
de reddingswerkzaamheden. Volgens zegslieden
in Calcutta zijn de autoriteiten volkomen verrast
door de overstromingen en zijn de getroffen
maatregelen tot dusverre onvoldoende geweest.
Gisteren werd bekend dat New Delhi wordt
bedreigd door een enorme vloedgolf. Deze is
veroorzaakt door hevige regenval in de boven
loop van de rivier de Tajewala. De golf zal de
komende 24 uur minstens 25 dorpen onder
water zetten. Morgen zal zij het gebied rond
New Delhi bereiken. De autoriteiten hebben
maatregelen getroffen om naar schatting 200.000
i te evacueren.
MOSKOU (UPI, AFP) - De
kosmonauten Valerv Bykovs-
ky en Sigmund Jaehn zijn gis
teren veilig naar de aarde te
ruggekeerd na een week een
bezoek te hebben gebracht aan
het Russische ruimtevaart- Sojoez-29 werden gelanceerd,
schip Sal joet-6. Het naar de aarde teruggekeer-
Daar verblijven nog steeds de de tweetal, een Rus en een
kosmonauten Alexander Ivan- Oostduitser was op 26 augustus
chenkov en Vladimir Kovale- gelanceerd. Een dag later leg-
nok die op 17 juni met de den zij aan bij het ruimtesta
tion.
"Generaal pardon"
in Duitsland
(Van onze correspondent Ami van Vree)
BONN Terwijl in Nederland naar aanleiding
van de ontmaskering van enkele voormalige
oorlogsmisdadigers die in West-Duitsland leven
kritiek te horen was op het (te slappe) vervol
gingsbeleid van justitie, is in de Bondsrepu
bliek geheel tegenovergesteld daaraan een dis
cussie ontstaan over de wenselijkheid van een
„generaal pardon" voor nazi-misdaden.
Het woord "Generalamnestie", voor het eerst
gebruikt in een interview met de historicus Golo
Mann en onmiddellijk overgenomen door Franz-
Jozef Strauss, is sindsdien "een eigen leven gaan
leiden hoewel eigenlijk niemand precies weet
wat er onder verstaan moet worden: een amnes
tie in strikt juridische zin, d.w.z. een kwijtschel
den van alle straf die nog moet worden uitgeze
ten voor oorlogsmisdaden, of een soort moreel
vergeten en vergeven in de zin van „zand er
over". De CSU-voorzitter en toekomstige minis
ter-president van Beieren (volgende maand zijn
er verkiezingen) heeft zich daarover ook niet
nader uitgelaten; opzettelijk niet, naar men mag
aannemen, omdat het hem er vooral om te doen
was een partijpolitiek-balletje op te gooien
waarbij hij ervan verzekerd kon zijn dat veel
kiezers er dankbaar hun handen naar zouden
uitstrekken.
In brede lagen van de bevolking (een politiek
dier als Strauss voelt zoiets haarfijn aan) leeft
het verlangen om eindelijk eens een streep
onder het verleden te zetten. De affaire rond
het oorlogsverleden van de inmiddels afgetreden
minister-president van Baden Württemberg Fil-
binger, de eigenlijke aanleiding tot de huidige
discussie, heeft bij velen dit gevoel versterkt.
Golo Mann, die zich als zoon van zijn beroemde
vader Thomas de laatste tijd wat al te gemakke
lijk voor het karretje van uiterst rechts laat
spannen (hij introduceerde als eerste het begrip
„sympathisanten van het terrorisme" waarmee
hij een heksenjacht op intellectuelen en studen
ten ontketende die veel schade aan het geestelijk
klimaat in de Bondsrepubliek heeft toegebracht)
maakte wat betreft het "generaal pardon" ten
minste nog een uitzondering voor moorden op
joden in concentratiekampen en volkerenmoord.
Hij deed dit overigens alleen omdat het hem
„technisch juist" voorkwam tegenover de gevoe
lens van bevriende landen. Zelfs dit voorbehoud
maakte FJS (zoals Strauss vaak wordt ge
noemd) niet. Bij zijn pleidooi voor een algehele
amnestie voerde hij alleen het oude argument
aan „dat onze tegenstanders in de oorlog hun
oorlogsmisdaden van het begin af aan niet
hebben vervolgd" en dat hij altijd al tegen de
voortdurende verschuiving van de verjaringster
mijn was geweest.
Hoewel Strauss' luchtballonnetje van een alge
hele amnestie nauwelijks is opgegaan omdat
vrijwel alle politici het voorstel in meer of
minder scherpe bewoordingen hebben afgewe
zen (ook CDU-voorzitter Kohl en diens voorgan
ger Rainer Barzel distantieerden zich ervan) en
aangezien de burgerlijke pers, behalve een blad
als Bild am Sonntag, er evenmin op is ingegaan,
heeft het er mede door de affaire-Filbinger en
tegen de achtergrond van de aflooptermijn van
oorlogsmisdaden eind 1979 voor gezorgd dat de
discussie over het verleden nieuw leven is inge
blazen.
Onder de titel „Vergeven, vergeten of verdrin
gen?" schreef Die Zeit een hoofdartikel waarin
het vermoeden werd geuit dat het Strauss (en
zeer veel anderen) niet zozeer gaat om algehele
amnestie: geen vergeving derhalve maar het
totale vergeten van het verschrikkelijke verle
den. Het blad maakt vervolgens een indeling
van de Duitse bevolking in drie groepen die zich
alle in de discussie hebben gemengd, namelijk
degenen die alleen willen vergeten, degenen die
vergeven zonder te willen vergeten en degenen
die willen vergeten noch vergeven.
Bondspresident Scheel behoort ongetwijfeld tot
de middelste groep. In een recent tv-interview
gaf hij als zijn mening te kennen dat ieder voor
zich eerlijk en kritisch zijn eigen persoonlijke
verantwoordelijkheid in de jaren 1933-1945 zou
moeten onderzoeken en dat men niet moet
proberen datgene wat in die periode gebeurd
is, te verdringen. Anderzijds ziet hij het als een
gevaar voor de democratische ontwikkeling van
zijn land wanneer, zoals nu gebeurt, „assistenten
de archieven worden ingestuurd om vast te
stellen hoe het toch wel met de persoonlijke
verantwoordelijkheid van de andere is gesteld".
In deze opvatting werd hij door een groot aantal
prominente politici, o.a. bondskanselier Schmidt
en SPD-voorzitter Willy Brandt, gesteund. Deze
laatste heeft zich in de huidige discussie het
meest genuanceerd over het verleden en over
de manier om dit te verwerken uitgelaten.
In een uitvoerig interview met het weekblad Der
Spiegel wijst de voormalige emigrant Brandt de
roep naar een "generaal pardon" met kracht
van de hand als zijnde het omgekeerde van de
onzinnige stelling van de collectieve schuld (te
recht wijst Brandt er in dit verband op dat allen
die een dergelijke amnestie k la Strauss onder
steunen zich daarmëe op één lijn stellen met
bewakers van concentratiekampen). „Een spons
erover is niet mogelijk", aldus Brandt die erop
wijst dat de opbouw van de Bondsrepubliek
alleen mogelijk was dankzij een gezamenlijk
gedragen verantwoordelijkheid voor, maar te
vens een principiële afwijzing van de onrecht-
staat van het Derde Rijk". Tegelijkertijd herin
nert Brandt er echter aan dat het onmogelijk
was om na 1945 voort te leven als een door de
nazitijd innerlijk gespleten-volk van „goeden,,
en „kwaden". Een man als voormalig bondskan
selier Kiesinger, zelf oud NSDAP'er, zou volgens
Brandt nooit op de gedachte zijn gekomen om
te zeggen wat Filbinger zei, namelijk dat wat
toen recht was nu geen onrecht kan zijn. Het
optreden van Filbinger en de actie van Strauss
beschouwt hij dan ook als een stap terug op
de weg van de zelfverzoening.
„De moeilijkheden met ons verleden zullen blij
ven bestaan", schreef Die Zeit en Brandt meent
dat dit zelfs generaties zal duren. Het bewijs
daarvan zal op korte termijn weer worden
geleverd wanneer de discussies over een moge
lijke verlenging van de verjaringstermijn voor
oorlogsmisdaden in de Bondsrepubliek (die op
31 december 1979 afloopt) zullen losbarsten. De
tegenstanders van een dergelijke verlenging (die
op dit moment bij alle Westduitse partijen in
de meerderheid zijn) schermen vooral met tech
nische argumenten: processen tegen voormalige
nazi-misdadigers zijn steeds moeilijker te voeren
in verband met de ouderdom van aangeklaag
den en getuigen en hun sterk verzwakt herinne
ringsvermogen waar geslepen verdedigers hun
voordeel mee doen. Degenen die pleiten voor
een verlenging, doen dat vooral omdat zij vrezen
dat anders in 1980 allerlei oorlogsmisdadigers
in de Bondsrepubliek zullen opduiken tegen wie
niets meer kan worden ondernomen. Te ver
wachten valt in elk geval dat uit het buitenland
een grote druk op de regering in Bonn zal
worden uitgeoefend (zoals deze week op een
bijeenkomst in Kopenhagen van voormalige ver
zetsorganisaties uit door Duitsland bezette ge
bieden al gebeurd is) om het niet zover te laten
komen.
