Kernfusie: één liter water gelijk aan 300 liter benzine Luther King wist dat hij doelwit van aanslag was Gespannen toestand in Iran blijft Hoge boete voor winkeldievegge Explosie in Beiroet eiste 200 doden Sadat wil vrede bereiken in VS DS. ABERNATHY: CHRISTINA ONASSIS WEER IN MOSKOU BUITENLAND. LEIDSE COURANT DINSDAG 15 AUGUSTUS 1978 PAGINA SF WASHINGTON (RTR) - Ds. Ralph Abernathy, de beste vriend van Martin Luther King heeft tegen een onder roek commissie van het Ame rikaanse Huis van Afgevaar digden gezegd dat er zijns in ziens een samenzwering school achter de moordaanslag op King tien jaar geleden. Ds. Ralph Abernathy. Kings opvolger als directeur van de Southern Christian Leadership Conference, zei dat ds. King klaarblijkelijk, uit een of ande re bron" wist dat hij doelwit van een poging tot moord zou zijn. Abernathy zei aan het begin van de hoorzittingen dat hij zelf geen bewijzen had voor de samenzweringstheorie. Maar hij wees op het feit dat de man die voor de moord werd ver oordeeld, James Earl Ray, tot twee maanden na de moord in april 1978, ongehinderd kon reizen, en pas toen in Londen werd aangehouden. „Ik geloof vast dat het een politieke moord was. Ik geloof dat het een samenzwering be trof, een poging de Amerikaan se droom te doden, de vervul ling van de droom van blanken en zwarten", zei ds. Abernathy. Tevoren reeds had hij gezegd: „Velen meenden dat ds. King een voorgevoel had of mis schien enige voorkennis uit een of andere bron, dat hij ver moord zou worden". Dr. Aber nathy was bij King op het mo telbalkon toen deze werd dood geschoten maar, vertelde Aber nathy, men had hem nooit on dervraagd. Vandaag hoort de commissie medische deskundigen en mor gen ondervraagt ze Ray. Deze zit een gevangenisstraf van 99 jaar uit. Ray heeft gezinspeeld op een samenzwering en ge sproken over andere, „schuldi gen". In september beginnen de hoorzittingen over de moord op president Kennedy in novem ber '63. Hardnekkige geruchten willen dat ook hij het slachtof fer van een samenzwering is geweest en dat de moord niet alleen het werk is geweest van Lee Harvey Oswald, zoals de staatscommissie-Warren heeft geconcludeerd. Christina Onassis bij haar terugkeer op de Moskouse luchthaven. MOSKOU (UPI) Christina Onassis is van een bezoek van tien dagen in Griekenland teruggekeerd naar Rusland waar haar kersverse derde echtgenoot. Sergei Kauzov, woont. Kauzov was niet op de Moskouse luchthaven toen mevrouw Onassis daar gisteravond aankwam. „Dat is niet verwonderlijk", zei ze. „Hij wist niet dat ik vandaag zou terugkomen". Het vertrek uit Moskou was even abrupt geweest als de terug keer. Christina Onassis zei dat zij door haar familie voor dringende zaken was teruggeroepen naar Griekenland. Ze annuleerde een huwelijksreis van zeventien dagen door Siberië en meteen werd gespeculeerd dat het door de familie als „onzinnig" aangeduide huwelijk al stukgelopen was. .Ik heb een zakenreis gemaakt", zei Christina Onassis maandag avond. „Ik zal er in de toekomst wel meer maken". TEHERAN OJPI) Iran leeft, na de sterkste golf van onlusten in vijftien jaar, in onzekere en nerveuze afwach ting hoe de binnenlandse politieke si tuatie zich verder zal ontwikkelen. In Isfahan, waar de staat van beleg nog steeds geldt, begint het leger zich uit de straten terug te trekken, maar het blijft ook verder in het hele land in staat van alarm met het oog op moge lijk nieuwe ongeregeldheden, die zich ook in de hoofdstad Teheran zouden kunnen gaan voordoen. Daar deden xich gisteren bij nieuwe demonstraties overigens geen incidenten voor. Neutrale politieke waarnemers in Te heran voorzagen gisteren dat uit de steeds verdere verscherping van geweld en tegengeweld tot dusverre dit jaar een krachtproef tussen de nu 37 jaar rege rende sjah en de diverse oppositiegroe pen zal ontstaan. De oppositiegroepen variëren van reactionaire moslimgroe pen tot ondergrondse uiterst linkse or-, ganisaties, die, naar de laatste tijd steeds duidelijker wordt, elk voor het bereiken van hun eigen doelstellingen gebruik pogen te maken van de ontevre denheid onder de bevolking. De demonstraties die steeds weer in tegen de regering gerichte rellen ontaar den beginnen met bijeenkomsten in moskeeën. De heftigheid van de jongste onlusten, die in de afgelopen dagen aan zeker vijftien mensen het leven hebben gekost, wordt voor een deel toegeschre ven aan een door het begin van de heilige vastenmaand (amadan)toegeno- men explosiviteit De mensen zijn er volgens de waarnemers in elk geval makkelijker door te prikkelen. Vooral orthodoxe, tegen de verwestelijking van het land gekante islamieten blijken vat baar voor agitatie. Anderzijds is men volgens de waarne mers in brede lagen van de bevolking teleurgesteld in de hoop een groter aan deel te krijgen in de zegeningen van de modernisering en de razendsnelle toene ming van de welvaart, die het gevolg is geweest van de verviervoudiging van de olieprijs na 1973. Deze ontwikkeling en de industrialisatieprogramma's en andere hervormingen door de sjah schijnen voor velen van zijn onderda nen het leven ingrijpend en snel te hebben veranderd. Hier nu vinden de oppositiegroepen aangrijpingspunten om de politiek onge schoolde grote massa en ook de jeugd voor hun karretje te spannen. De officiële leus van „rijkdom voor allen" heeft in de ogen van velen kenne lijk alleen maar geleid tot het rijker worden van de rijken en stagnatie in de levensstandaard voor de rest. Lord kiekt prinses Prinses Anne jafi Engeland wordt vandaag 28 jaar Deze fo to *an de prin ses met haar mar Mark Phi lips en hun zoontje Peter, werd gemaakt door hun voor malige zwager Lord Snowdon cie aan het En gelse hof nog erg gezien is. ondanks zijn scheiding van prinses Marga ret (Van onze correspondent) LONDEN Een Iraanse vrouw, die 48 winkeldiefstal len pleegde in drie winkels in het Londense Westend, heeft een boete gekregen van bijna 13.000 gulden. Dat is de hoog ste boete die tot dusver in Londen voor winkeldiefstal is gegeven. Het feit dat de vrouw, die zich aan de handel in de Westend-winkels ver greep, slechts vier pond ster ling in haar bezit had, maakte weinig indruk op de overwe gingen van de rechter. De 38-jarige Rabha Abdel Rah man kreeg van de rechter te horen dat zij moedwillig op rooftocht was gegaan in de du re winkels van het Westend. Als zij de boete niet kan beta len zal zij 28 dagen in de ge vangenis moeten zuchten. Zij had het voornamelijk gemunt op juwelen en kostbare kle ding. De waarde van de gesto len goederen was nog geen 300 gulden. Rabha Ahmed Rahman is een alleenstaande vrouw, die met haar moeder in Bagdad woont. Zij heeft nog nooit in haar leven behoeven te werken en was naar Londen gekomen voor eenvakantie. Maandag werd vervolgens een Iraanse vrouw veroordeeld tot een boe te van bijna 9000 gulden voor het stelen van cosmetica en een trui die bij elkaar nog geen zeventig gulden waard waren. Toen zij gearresteerd werd had zij een bedrag van bijna 6000 gulden zij zich. Ze logeerde in het elegante Mayfair Hotel. 112 Kardinalen naar conclaaf VATICAANSTAD Het aan tal deelnemers aan het con claaf dat 25 augustus begint, is gedaald tot 112. Reeds was bekend gemaakt dat de 69-jari- ge curiekardinaal John Wright en de Indiase kardinaal Gra- cias (77) wegens ziekte verhin derd zijn. En gisteren heeft de 77-jarige Poolse curiekardi naal Boleslaw Filipiak het kardinalencollege telegrafisch laten weten dat hij niet naar Rome kan komen. De Poolse kardinaal heeft onlangs een operatie ondergaan. Het Vaticaan heeft officieel be vestigd dat het aantal kiesge rechtigde kardinalen niet 116 maar* 115 is. Aanvankelijk stond ook de Amerikaanse kar dinaal Shehan aartsbisschop van Baltimore op de lijst Zo wel in het officiële jaarboek van het Vaticaan als in de Amerikaanse katholieke alma nak was als zijn geboorteda tum 18 december 1898 in plaats van 18 maart 1898 aangegeven. De kardinaal is dus tachtig jaar en hoort niet meer tot het kiescollege. Mafia in V.S. heeft nieuwe'Peetvader' NEW YORK (UPI) Een hooggeplaatste politiebeambte in New York heeft gisteren gezegd dat Frank Tieri (bijgenaamd „Fun- n"i, 74-jarig hoofd van de „clan" Genovese, naar voren is gekomen als de machtigste figuur in de Amerikaanse Mafia. De 24 grote misdaadfamilies in de Verenigde Staten hebben sinds de dood van Carlo Gambino in 1976 naar een „Peetvader" gezocht. De vijf invloedrijkste Mafiafamilies bevinden zich in New York. Pro-Syrische Palestijnen beschuldigd BEIROET De explosie die zaterdag in Beiroet een ge bouw met kantoren van diver se Palestijnse organisaties tot een puinhoop maakte, heeft aan omstreeks 200 mensen het leven gekost, aldus een 'ver antwoord' geachte schatting van Palestijnse zijde. Het door Irak gesteunde Palestijnse be vrijdingsfront, waartegen de aanslag zou zijn gericht, meld de dat er maandagmiddag 107 lijken waren geborgen. Er zijn tot dusver geen officiële cij fers over het aantal doden en gewonden. Gisteren werden nog drie personen levend on der het puin vandaan gehaald, onder wie een kind van twee jaar. De beschuldiging door een pro- Iraakse verzetsleider dat pro- Syrische rivalen de bom heb ben geplaatst in het Palestijnse hoofdkwartier in Beiroet, heeft nieuw licht geworpen op de verbrokkelde verhoudingen binnen de Palestijnse bewe ging. Het is duidelijk geworden hoe de verzetsbeweging belem merd wordt door de politieke strubbelingen van de Arabic sche landen onderling en hoe hun gezamenlijke strijd tegen Israël hierdoor ondermijnd wordt. Aboel Abass, de leider van de pro-Iraakse Palestijnse bevrij dingsbeweging PLF, verklaar de dat de bomaanslag het werk was van een pro-Syrische groe pering die onder leiding staat van een voormalige kapitein van het Syrische leger. De groep zou de pro-Iraakse bewe ging uit hebben willen roeien en daarmee de recente pogin gen van Palestijnse leiders wil len verijdelen om eenheid te smeden in de Palestijnse zaak. De beschuldiging van de zijde van Aboel Abass kwam onver wachts voor waarnemers in Beiroet, onder wie ook Palestij nen, die aanvankelijk dachten dat de aanslag gepleegd zou zijn door de verzetsbeweging El Fatah van Yassar Arafat. De Syrisch gezinde Palestijnse groep heeft nog niet gerea geerd op de beschuldiging. WASHINGTON (AP, ANP) - De door des kundigen van de universiteit van Princeton bereikte experimentele kernfusie, waarbij een temperatuur was bereikt die 10.000 maal zo groot was als de oppervlakte van de zon, is door het Amerikaanse ministerie van ener gie betiteld als „een opzienbarende stap op weg naar het verre doel: kernfusie, oftewel kortweg gezegd het samensmelten van lichte re kernen tot zwaardere. De deskundigen van de universiteit hadden, naar zondag bekend was gemaakt, gas verhit tot een temperatuur van 60 miljoen graden celcius en daarna bevestigd dat het binnen het bereik lag een hitte op te wekken zo groot was dat kernfusie erdoor mogelijk was. Ook in Nederland, bij Jutphaas, werkt een groep van 140 Nederlanders (40 academici en 100 niet-academici) aan de oplossing van be paalde deelproblemen die samenhangen met het opwekken van fusie-energie. De onderzoe kers daar staan in dienst van de stichting Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM) die wordt gefinancierd door de Nederlandse overheid'en Euratom. De FOM oogstte twee jaar geleden internationaal grote waardering voor haar Spica-project, een methode om een extreem heet gasmengsel op te sluiten in magnetische velden. Om goed te kunnen begrijpen wat kernfusie is, is eerst een definitie van energie nodig. Energie is arbeidsvermogen. Wordt dit ar beidsvermogen verkregen doordat er verande ring wordt gebracht in de toestand van een stof, dan spreekt men van chemisch verkre gen energie. Hiertoe behoort bijvoorbeeld de warmte die vrijkomt als men de atomen van koolstof en zuurstof zich met elkaar laat verbinden: het verbranden van steenkool. De ze energie heeft dus te maken met de verbin dingen tussen atomen.TMaar in een atoom zelf, de kleinste hoeveelheid van een element die nog alle eigenschappen van dat element ver toont, is ook energie aanwezig, namelijk de kracht waarmee de deeltjes in de kern van het atoom onderling zijn verbonden. Deze bindingskracht is het grootst in de atomen van middelzware elementen. De splijtingsreac tor, zoals die in Borssele, breekt zware kernen (uranium) af tot lichtere. De fusiereactor bouwt lichte kernen (waterstof) op tot zwaar dere. Beide reacties leveren zeer veel'energie. De brandstoffen die het meest in aanmerking komen om „gestookt" te worden in een fusie reactor, zijn waterstofisotopen. Een licht atoom als van waterstof bestaat uit een posi tief geladen deeltje (proton) als kern en een daaromheen draaiend negatief gelaten deeltje (elektron). Bevindt zich nu een ongeladen deeltje (neutron) in de waterstofkern, dan heeft men een isotoop van waterstof: deute rium. Voegt men een tweede neutron toe aan de waterstofkern, dan ontstaat de isotop tri tium. Deuterium en tritium lijken dus zeer op waterstof, maar hebben een respectievelijk tweemaal en driemaal zo groot antoomge- wicht. De huidige inspanning van de fusiespe cialisten is er op gericht de kernen van deute rium en tritium te versmelten tot één nieuwe kern: helium. Hierbij zou een hoeveelheid energie vrijkomen die miljoenen malen groter is dan bij de verbranding van koolstof met zuurstof. Geschat wordt dat een kernfusie- reactor uit een liter water evenveel energie zal kunnen halen als een conventionele ver brandingsmotor uit 300 liter benzine. Vandaar dat voor fusiefysici één liter water gelijk staat aan 300 liter benzine. Kernen van deuterium en tritium kunnen samengesmolten worden bij extreme verhit ting. Eerst zullen de moleculen opbreken in atomen en vervolgens worden de atomen ont daan van hun elektronen. De dan met zeer hoge snelheden door elkaar lopende atoom kernen botsen onder die omstandigheden af en toe met zoveel geweld op elkaar dat de normale afstotende kracht tussen twee gelijk geladen deeltjes wordt overwonnen. Er ont staat een kernversmelting. De vereiste aan- vangstemperatuur voor een dergelijke reactie kan worden bereikt door een splijting van uraniumatomen. De op deze manier vrijgeko men hitte Werd losgelaten op een mengsel van zwaar water en lithium met als resultaat: de h-bom, ofwel een niet te beheersen kernfusie. Er zijn ook andere methoden om een (gas)- mengsel extreem te verhitten, waarbij men de controle over de reacties niet verliest. In reusachtige vliegwielgeneratoren of condensa toren wordt langdurig elektriciteit opgespaard die vervolgens in een fractie van een seconde wordt ontladen in het gasmengsel van deute rium en tritium: een bliksemflits in een reac torvat. Ook wordt gewerkt aan het verhitten en samendrukken van een bolletje met fusie brandstof door middel van een felle lichtflits, afkomstig van een gigantische laser Heeft eenmaal een kernversmelting plaatsge vonden dan levert dat zoveel warmte op dat daarna steeds opnieuw atoomkernen met el kaar zullen fusioneren. Dat gaat door tot de brandstof op is. Was het verhitten geen onoverkomelijk pro bleem meer. dan was er de constructie van een geschikt reactorvat waarvan de stof be stand is tegen de enorme temperaturen. Men probeerde dan ook het gasmengsel in magne tische velden op te sluiten. De kerndeeltjes zijn immers elektrisch geladen en kunnen dus met behulp van elektromagnetische krachten worden beinvloed. Het bleek echter al snel dat het extreem hete gasmengsel (vanwege zijn „stroperige" eigen schappen plasma genoemd) bijzonder moeilijk in bedwang gehouden kon worden. Het mag netische veld kneep het plasma samen dat zich dan letterlijk in allerlei bochten ging wringen om te ontsnappen. Deze en soortgelij ke instabiliteiten bleken zo moeilijk te over winnen dat er een geheel nieuw soort natuur kunde moest worden ontwikkeld, de plasma fysica, voordat weer vooruitgang kon worden geboekt. Het zijn onder andere de Russische geleerden geweest die op het gebied van de plasmafysica baanbrekend werk hebben ver richt. In 1968 publiceerden zij een manier om in een gesloten autobandvormig vat een plas ma van voldoende dichtheid lang genoeg op gesloten te kunnen houden, de Tokamak. Het plasma wordt in evenwicht gehouden door twee magnetische velden, deels opgewekt door een sterke stroom in het plasma en deels door middel van uitwendige spoelen. In een Amerikaans Tokamak-experiment in Boston, waaraan ook fysici van de FOM hebben meegewerkt, is al aangetoond dat kan worden voldaan aan de eis dat de fusiebrand stof lang genoeg kan worden opgesloten een magnetisch veld. Nu heeft men in Prince ton aangetoond dat de vereiste temperatuur kan worden bereikt. Naar het oordeel van prof. dr. C. M. Braams, directeur van het FOM-instituut voor Plasmafysica in Jutphaas, leggen die twee resultaten samen de weten schappelijke grondslag voor de ontwikkeling van een fusiereactor werkend volgens het Tokamak principe. Er bestaat echter nog twij fel of een reactor van dat type niet te duur zou zijn om ooit elektriciteit aan het net te kunnen leveren. Anderen typen zouden goed koper kunnen zijn. Een zeer belangrijk voordeel van kernfusie is dat het milieu in veel geringere mate zou worden belast dan bij het verbranden van steenkool en olie of bij het splijten van ura niumatomen. Fusie van lichte atoomkernen geeft geen radioactief afval. De „as" in een „fusiekachel" bestaat uit voor het milieu on schadelijk heliumgas. Wel zal in de eerste generatie van smeltreactoren radioactief tri tium een rol spelen. Daarnaast moeten de „fusionisten" toegeven dat in hun reactor neutronen worden gepsroduceerd en dat de bestraling van structurele onderdelen van de reactor met neutronen de vorming van ra dioactieve isotopen zal veroorzaken, zij het in veel mindere mate dan bij de splijting van uranium. Maar als voordeel kan weer worden genoemd het feit dat in een fusiereactor geen gevaar bestaat voor „nagloei". De totale hoeveelheid gasmengsel die zich op elk ogenblik in de reactor bevindt, is slechts voldoende om de reactor enkele seconden 'te laten werken. In een splijtingsreactor daarentegen bevindt zich genoeg brandstof voor een jaar, hetgeen tot kritieke situaties kan leiden als men de be heersing over het splijtingsproces verliest. Een derde belangrijk voordeel van de fusiereactor is dat hij geen splijtbare materialen produ ceert die gebruilrt kunnen worden bij de vervaardiging van kernwapens. Zeer belangrijk is dat er nooit gebrek aan brandstof voor een fusiereactor kan ontstaan, als de reacties tussen deuteriumkernen kun nen worden gebruikt. Immers de grondbrand- stof deuterium wordt gevonden in water dat ruim zeventig procent van de aardoppervlakte beslaat, maar ook lithium waaruit tritium wordt gewonnen, is in zeer ruime hoeveelhe den voorradig, zowel in de aardkorst als in de oceanen. CAIRO (RTR) President Sa- dat van Egypte heeft gister avond gezegd dat hij zijn ui terste best zal doen om op zijn aanstaande conferentie met premier Begin van Israël en president Carter in Camp Da vid in Maryland, vrede te be reiken. Hij sloot elk eenzijdig verdrag met Israël uit. „Ik ben geen voorstander een een eenzijdige oplossing en ik streef er niet naar, zoals radio Moskou beweert", aldus Sadat op een door de radio uitgezon den rede in Alexandrië. De president sprak op de eer^ ste bijeenkomst van het consti tuerende comité van zijn nieu we. nationale democratische partij (NDP). Het comité gaat een partijpro gram opstellen dat later aan het volk zal worden voorge legd. Volgens Sadat schrijft de NDP in haar vaandel: „Brood voor elke mond, een huis voor elk gezin en een verbetering van de openbare dienstverlening". Dit zal, „hard werken, zweet en bloed" kosten, aldus Sadat en voor wie de handen niet uit de mouwen steekt zal geen plaats zijn. „Bij hen zal ik er de zweep over moeten leggen", zei hij. Honderden doden bij overstromingen NEW DELHI (Reuter) In het noorden van India zijn ongeveer S5Qi mensen omgekomen door overstromingen als gevolg van de zwaarste moesson van deze eeuw. Het water vormt een bedreiging voor zes miljoen mensen in 15.000 dorpen. Dit hebben Indiase persbureaus gemeld. De meeste slachtoffers vielen door breuken in dammen aan de oevers van de sterk gezwollen rivier de Ganges of door het bezwijken van lemen hutten. Achtendertig districten in Oettar Pradesj met een oppervlakte cam ruim 1,6 miljoen ha stonden onder water na de zwaarste regenval sedert 84 jaar Ook in de aangrenzende deelstaten Bihar, Haryana en Poenjab had men veel last van overstromingen. TAJ MAHAL BEDREIGD NEW DELHI De eeuwenoude Taj Mahal in India loopt gevaar ernstig te worden aangetast door vervuilde lucht. Het beroemde uit wit marmer opgetrokken monumentale Boeddhistische bouwwerk vertoont hier en daar al bruine vlekken. Volgens een rapport van een commissie van deskundigen zal de Indiase regering twee met kolen gestookte centrales in de omgeving moeten sluiten en zullen bij de bouw van een grote olieraffinaderij in het gebied zoveel mogelijk maatregelen moeten worden genomen om de uitstoot van zwaveldioxyde tot het uiterste te beperken. POLITIEMAN DOOR COLLEGA GEFOUILLEERD Een stakende politieman in burger leunt hier op de karak teristieke wijze tegen een auto, terwijl hij door een geüniformeer de collega wordt gefouilleerd. In de stad Memphis, waar deze foto werd gemaakt, staken sinds gis termorgen 1400 brandweerlieden en 1100 politiemannen. Zij willen een nieuwe cao. De politieman werd gearresteerd omdat hij juist zoals veel collega's een rechterlijk bevel om weer aan het werk te gaan, had genegeerd Aardgasvondst voor kust V.S. NEW YORK (ANP) - De Ame rikaanse oliemaatschappij Te xaco heeft aardgas aangeboord voor de oostkust van de Ver enigde Staten. Het gaat om de eerste vondst in een gebied dat bekend staat als de Baltimore Canyon. Het bevindt xich on geveer 160 kilometer uit de kust ter hoogte van Atlantic City in New Jersey. Volgens de maatschappij gaat het om een erg bemoedigende ontdekking. Uit proefnemingen is gebleken dat de put onge veer 210.000 kubieke meter per dag kan produceren, volgens deskundigen een indrukwek kende hoeveelheid. Het gas be vindt zich op een diepte van meer dan 4500 meter. De zee is ter plaatse ruim 140 meter diep.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1978 | | pagina 8