fee Centre Poi
Mgr. Dellepoort stapt uit
Spaans toe risten pastoraat
kerk
wereld
DRIE-EN-DERTIG JAREN ONBEGRIP
Sacharov neemt het op voor
Zevendedag-adventisten
Lambeth' -conferentie
solidair met bewoners
van .Crossroads'
Karl Schmidt Rottluff Stilleven
Ernst Ludwig Kirchner Vrouw in het groen in tuincafé
\e exvositie m
(van onze correspondent, Jan Drammen)
PARIJS Heine schreef dat de Germaan
se spoken en heksen hem tot aan de
Franse grens vergezeld hadden, maar dat
het wapperen van de Franse tricolore hen
teruggejaagd had. Frankrijk en Duitsland
hebben, zoals iedereen weet, elkander ge
regeld bestreden en zijn ombeurten over
winnaars en overwonnenen geweest. Za
ken die uiteindelijk niet bevorderlijk zijn
voor een goede verstandhouding, weder
zijds begrip en harmonisch samengaan.
Maar wellicht hebben beiden ondanks de
wisselvalligheden van oorlogen, in weer
wil van verbijsterend tegengestelde ka
raktereigenschappen, waardering voor el
kander kunnen opbrengen. Fascinering in
elk geval. En in weinig of geen andere
landen ter wereld zijn zoveel studies ge
maakt, zoveel verhandelingen opgesteld,
zoveel boeken geschreven over ,4e an
der", die zo anders en zo vreemd en zo
afstotend en zo onbegrijpelijk is. Het
heeft lang geduurd alvorens Frankrijk (in
zijn kwaliteit van „La France") waarde
ring en bewondering heeft kunnen op
brengen voor de zozeer Duitse kunst van
Duitsland.
Op individueel plan waren er zeker contac
ten: Delaunay had contacten en vriend
schappelijke betrekkingen met de mannen
rond „Der Blaue Reiter": Klee, Nacke en
Mare. En het surrealisme is eveneens door
een aantal Fransen begrepen en bewon
derd. Maar de kunst van de eerste dertiger
jaren van de twintigste eeuw in Frankrijk
heeft die in Duitsland zelden bevrucht, het
omgekeerde is nog zeldzamer.
In de „Salon d'automne" van 1905 woedde
„Cage aux Fauves" met Dufy en Matisse,
Derain, Van Dongen en Vlaminck. Maar
in hetzelfde jaar had in Dresden de ware
explosie plaats van „Die Brücke", die nau
welijks minder opzienbarend was, maar
beide groepen hadden niet dezelfde doel
stellingen, bewandelden of holden niet
over dezelfde wegen. De Fransen wilden
de directe emotie, ruimte en kleur en
felheid, terwijl de Duitsers idealistische
zoekers bleken naar spiritualiteit en zich
als bittere kritici ontpopten van de ge
meenschap. De artistieke contestatie van
de samenleving was soms de voornaamste
bekommernis van Heckel, Schmidt-Rott-
luff, Pechstein en Kirchner en een hele
waaier van fenomenen van de zich in die
jaren snel ontwikkelende industriële kapi
talistische structuur werd in hun werken
gehekeld. En vaak op een „direct Pruisi
sche" wijze, zeer realistisch en opzettelijk
schokkend, die vele Fransen stootte. Men
leefde in Parijs en Bougival en Auvers
zeker niet meer in het tijdperk van de
impressionisten, maar „er was toch een
bepaalde manier om bepaalde dingen te
zeggen". En deze manier was bepaald niet
die van de „Fauves"
Parijs superieur"
De voornaamste schuld van het onbegrip
lag niettemin bij de museumdirecteuren,
conservatoren en kunsthistorici, die (al kan
men hen zeker niet en masse van nationa
lisme beschuldigen) niettemin doorgedron
gen waren van de superioriteit en supre
matie van de Parijse school. En het is hun
zelfs nauwelijks kwalijk te nemen.
Maar Henri Matisse bezocht tussen 1908 en
1910 drie keer Duitsland en verkondigde
dat de oude sensuele diepten van de mens
wakker geschud moesten worden. Franz
Mare ontdekte in 1907 met» enthousiasme
Van Gogh in Parijs, maar droomde van
een kunst die bevrijdend moest werken op
de misleidende interpretaties der zinnen
aangaande ons korte bestaan. En in 1910
schildert Kandinsky in München zijn eer
ste „abstracte aquarel" - en schrijft een
verhandeling over de „spiritualiteit in de
kunst" die de weinige Fransen die Jiaar
gelezen hebben met verbijstering en stom
heid slaat. Kokoschka schildert -in Wenen
een indrukwekkende serie portretten, die
in verregaande mate psychoanalystische
experimenten zijn (overigens in de zelfde
jaren waarin Sigmund Freud in dezelfde
stad de psychoanalyse ontwikkelde). Even
later ontstaat rond „Der Blaue Reiter" een
nieuwe groep die evenwel weinig hecht is
en noodzakelijk een trefpunt vormt voor
de hele avant garde van die tijd. En de
exposities die de groep organiseert geven
een aantal Fransen de kans in Duitsland
ontdekt te worden: Delaunay, Vlaminck,
Picasso, Rouault, Braque.
Internationale uitwisseling
Herwarth Walden maakt tegen 1913 een
internationale artistieke confrontatie van
betekenis mogelijk, terwijl zijn galerie
„Der Sturm" een bijzonder actief centrum
voor internationale uitwisseling wordt. In
tussen bezoeken Duitse artiesten Parijs,
maar in omgekeerde richting wordt weinig
beweging waargenomen. En de conferentie
van Guillaume Apollinaire ter gelegenheid
van de expositie van Delaunay in „Der
Sturm,, was een gëisoleerd feit. Parijs
keert Berlijn nog altijd enigszins de rug
toe. Werkbund, Bauhaus en Marmorhaus
worden aan de overzijde van de Rijn zeker
opgemerkt, Max Reinhardt heeft op toneel
gebied bewondering afgedwongen, maar
dan breekt de wereldoorlog uit en alles
wordt weer weggevaagd
„Paris - Berlin"
En nu, in 1978, is het Centre Georges
Pompidou („Beaubourg") in het kader van
de exposities over de wederzijdse artistie
ke bevruchting der grote metropolen de
tentoonstelling Paris-Berlin geopend. Zij
is de tweede in de trilogie (Paris-New
York, Paris-Berlin, Paris-Moscou). De eer
ste had getoond hoezeer de Amerikanen
gefascineerd waren door de Franse kunst
en wel tot in de vijftiger jaren van deze
eeuw, daarna begon zich een omgekeerde
tendens af te tekenen en Frankrijk liet
zich boeien door wat Californië en New
York deden.
De titel „Paris-Berlin" is overigens niet al
te gelukkig, maar het is voor de centralisti
sche Fransen moeilijk een land zonder de
concentratie van dlle activiteit in zijn
hoofdstad te zien. In Duitsland was in de
jaren 1900 tot 1933 (waarover de expositie
loopt, de jaren van Kaiser tot Führer) de
kunst al geregionaliseerd om zo te zeggen:
in Keulen, Frankfort, Nanchen, Dessau,
Hannover, Weimar en Dresden.
Intussen is midden onder de eerste werel
doorlog, toen uiteraard alle artistieke en
andere betrekkingen tussen beide landen
verbroken waren, in een cabaret in Zurich
(het was 1916) Dada ontstaan. Een typisch
Duits verschijnsel, dat „om oorlogsrede
nen" op neutraal gebied ten doop werd
gehouden. Alsof de nederlaag van 1918 en
de ontreddering van het rijk in de daarop
volgende jaren al gevoeld werd, want Da
da bleek in de jaren der „Verzweifelung",
van economische crisis in galopperende
inflatie de revolte en het verzet en de
contestatie te symboliseren, en zelfs in
zekere zin en op zeker momenten te incar
neren. De Dadaïstische groep van Keulen
ging in de provocatie verder dan wie ook.
Met name Arp en Max Ernst.
Neue Sachlichkeit
Berlijn werd gëidentificeerd met de gena
deloze bitterheid en gewilde vulgariteit van
George Grosz. Met Otto Dix zal hij later
onder de Weimarer Republik In de bewe
ging „Neue Sachlichkeit" een van de vóor-
trekkers worden van de realistische reac
tionaire beweging tegen het Dadaisme. Een
van de andere „vooraanstaande leden van
de „Sachlichkeit" was overigens Max
Beckmann.
Het einde van het Dadaïsme is zeker niet
alleen het gevolg van de beweging van
Grosz, Dix en Beckmann en een aantal
anderen geweest, maar het was een stro
ming die zichzelf al overleefd had alvorens
zij tot bloei komen kon. Het expressionis
me duurde nog een tijd voort in wat men
noemde de irrationele literatuur en ook tot
de helft der twintiger jaren in de wereld
van het toneel. Daar kwam intussen een
nieuwe richting op en Brecht bracht zijn
eerste stukken voor het voetlicht, terwijl
de politieke en artistieke cabarets met
name in Berlijn hoogtij vierden. Tenslotte
is ook de film door het expressionisme
sterk beïnvloed (met name met Pabst). Het
geheel, ook in de afgang-jaren was niette
min een van de artistieke vruchtbaarste
Parijs wilde niet weten
Maar „Parijs wist het niet". Of wilde het
niet weten. In de jaren na de eerste werel
doorlog en met het opkomen van het Na
tionaal Socialisme was alles ten oosten van
de Rijn verdacht en werd in Frankrijk
bijna officieel van de hand gewezen. Zelfs
de vermaarde Bauhausgroep en de Werk
bund werden genegeerd en de ontvanke
lijkheid van de Duitse kunstenaars voorj
verpaupering van hun volk werd als iets
politieks en ongezonds beschouwd. Slechts
de laatste droom die Marlène Dietrich naar)
land met de „Blaue Engel" verschaftet|
alvorens de „bruine duivel" droom en wer
kelijkheid in een schrikaanjagend staled
terrorisme besloot, heeft Frankrijk nog<
even opgemerkt. Om hem tot na de tweede
wereldoorlog (toen hij als ongevaarlijk cu-:
riosum kon gelden) te herontdekken.
In het „Centre Georges Pompidou" pro
beert men in een waarlijk enorme exposi
tie het vergetene en verlorene en gemiste
in te halen. Met wat teveel nadrukkelijk
heid misschien. De vraag blijft of ook nu
deze tentoonstelling die misschien voor
velen een openbaring is, (nog) iets kan
bijdragen om beide elkander zo vreemde
volkeren nader tot elkaar te brengen. Mis
schien is de enige les die eruit getrokken
kan worden inderdaad de uitbeelding en
vertolking van de zo verschillende wijze
waarop twee beschavingen gereageerd
hebben op het einde van een tijdperk. En
de geboorte van een nieuw (in zekere zin)
gemist te hebben.
Oecumenische
kerkdienst
Heideweek
In het kader van de jaar
lijkse „Heideweek", georga
niseerd door de Stichting
Heideweek in samenwerk
ing met het plaatselijke
VW te Ede, is er op 20
augustus een oecumenische
kerkdienst.
De dienst vindt plaats om
elf uur 's morgens in het
openluchttheater te Ede.
Gasten zullen zijn premier
Van Agt, ds. Okke Jager, de
aartsbisschop van Utrecht
kardinaal J. Willebrands, lt.
kol. Bosshardt van het Le
ger des Heils, het R.K.
Jeugdkoor uit Ede en het
muziekkorps van een van de
afdelingen in Amsterdam
van het Leger des Heils.
Mar ia-
Ommegang
Bergen op
Zoom
Zondag 27 augustus wordt
in Bergen op Zoom voor de
34-ste maal de Maria-Om
megang gehouden. De Om
megang is in 1945 ingesteld,
omdat de stad voor ernstig
oorlogsgeweld werd ge
spaard.
In de loop der jaren is de
opzet aanzienlijk gewijzigd,
meer bijbelser geworden.
Het thema van dit jaar is:
Geloven doe je niet alleen.
De stoet vertrekt om drie
uur van de Markiezenhof.
Inlichtingen bij de VW-Ber-
gen op Zoom, of 01640-
36438.
Mgr. dr. Jan Dellepoort (68), sinds
1972 „capellan" voor de Nederlandse
en Duitse toeristen aan de Costa Del
Sol, legt om gezondheidsredenen zijn
werk per 1 september neer. Hij wordt
opgevolgd door dr. Andreas van Mee
geren.
Mgr. Dellepoort. ondermeer oprichter
van het onderzoeksinstituut KASKI en
van het Europa-seminarie, moest om
gezondheidsredenen in het begin van
de jaren zeventig zijn drukke werk
zaamheden beëindigen. Hij verhuisde
toen naar de Spaanse zonnekust, om
het de komende jaren echt kalmpjes
aan te gaan doen. Maar alras - zo zegt
hij in het Bossche Bisdomblad - ont
dekte hij een levensgroot hiaat in de
zielzorg daar: Er was niemand die zich
bekommerde om het geestelijk leven
van de (meestal oudere) Nederlanders
daar. Mgr. Dellepoort ging daar wat
aan doen.
Aanvankelijk vlotte het werk niet erg.
Diensten waarbij maar zes mensen
aanwezig waren, kerken die ondanks
afspraak met de pastoor op slot ble
ven, een afwezigheid van organisatie-
geest bij de Spanjaarden. Maar de
„capellan" ging door. Elk weekend
legde hij zo'n tweehonderd kilometer
af om aan de Spaanse zonnekust in
diverse plaatsen de mis te lezen. Het
aantal Nederlanders - en buitenlanders
- dat de diensten kwam bijwonen,
groeide.
Mgr. Dellepoort: „De algemeen af
wachtende houding van de priesters -
ik moest voor een Spaanse pastoor
zelfs een proeve van rechtgelovigheid
afleggen omdét ik uit Nederland
kwam - veranderde snel in begrip voor
het werk en zelfs in persoonlijke
vriendschap. Het liep verder eigenlijk
allemaal vanzelf: de een vertelde het
de ander en drie maanden later waren
er al 10.000 mensen bij de diensten
geweest".
In de winter kreeg het werk van mgr.
Dellepoort sterk het karakter van nor
maal parochiewerk: huisbezoek en zie
kenzorg, het organiseren van gespreks-
middagen, en later gemeenschappelij
ke zangavonden van katholieken en
protestanten, waarvoor van beide zij
den veel belangstelling bestaat.
Aanvankelijk deed mgr. Dellepoort het
werk alleen, later kwamen daar pater
Otto van Wanroy en de Zwitserse pa
ter Walter Risi (voor de Duitstaligen)
een deel van zijn werk overnemen.
Mgr. Dellepoort zorgt niet alleen voor
de toeristen en de overwinteraars, ook
- in samenwerking met de Nederlandse
ambassade in Madrid en "de Neder
landse Reclassering - voor de veelal
jeugdige vakantiegangers die op de
een of andere manier - veelal door
drugsmokkel (of gebruik) - in een
Spaanse gevangenis zijn terechtgeko-
Per 1 september verhuist mgr. Delle
poort naar Ed. France 5. 2, Paseo
Maritimo, Torra del Mar. Zijn tele
foonnummer is 54.09.99. Zijn opvolger,
pater dr. Andreas van Meegeren gaat
wonen in Los Boliches-Fuengirola, Las
Torres 1. 3H. Telefoon: 46.37.05.
Pater van Meegeren heeft een voorlo
pige aanstelling tot 1 januari 1979.
Daarna wordt de benoeming definitief
en zal hij ook gaan optreden als team
leider.
De Russische Nobelprijswinnaar, de natuur
kundige dr. Andrej Sacharov heeft een op
roep gedaan aan alle gelovigen van de hele
wereld, de Wereldraad van Kerken en andere
godsdienstige organisaties om zich in te zet
ten voor de vrijlating van Vladimir Sjelkov,
de gearresteerde leider van de Zevendeda
gadventisten in de Sowjet-Unie. De oproep
is in Nederland binnengekomen bij het alge
meen diakonaal bureau van de Gereformeer
de Kerken.
Vladimir Sjelkov, de 80-jarige voorzitter van
de „Al-unie kerk van trouwe en vrije Adven
tisten van de Zevende Dag" werd op 14 maart
van dit jaar gearresteerd samen met vijf
andere geloofsgenoten. Er dreigt voor alle zes,
volgens Sacharov, een zware straf.
Vladimir Sjelkov zelf heeft vanwege zijn ge
loof al zo'n 25 jaar van zijn leven doorge
bracht in gevangenissen. De Zevendedagad
ventisten liggen voortdurend met de autoritei
ten overhoop, doordat zij van mening verschil
len over de mate van godsdienstvrijheid, die
de Adventisten zou moeten toekomen.
In zijn oproep zegt Sacharov: „Ik doe een
beroep op de gelovigen van de hele wereld
en op de regeringsleiders van die landen, die
de overeenkomsten van Helsinki hebben on
dertekend, om zich in te zetten voor de onmid
dellijke invrijheidstelling van Vladimir Sjel
kov en zijn geloofsgenoten, in naam van de
menselijkheid, de vrijheid van godsdienst en
van de rechten van de mens".
Dr. Arrupe:
Sober leven
dienst aan
de mensheid
De generaal der Jezuïeten,
pater dr. Pedro Arrupe,
heeft alle religieuzen opge
roepen tot een sober leven
van spaarzaamheid en te
vredenheid. Dit is de groot
ste dienst die zij de mens
heid op het ogenblik kun
nen bewijzen.
Volgens dr. Arrupe kan het
voorbeeld van een sober le
ven de voorwaarden bren
gen voor het totstandkomen
van de vrede in de wereld.
Want daarvoor is nodig, zo
zegt hij, dat eerst honger,
ondervoeding en onderdruk
king verdwijnen.
Om deze levensstijl te kun
nen ontwikkelen is het vol
gens dr. Arrupe noodzake
lijk het gevoel voor solidari
teit onder de mensen te ver
sterken. Hij wijst er op dat
rond het jaar tweeduizend
de wereldbevolking 6 mil
jard zielen zal tellen. Indien
de huidige verhoudingen
zich niet wijzigen, dan zullen
van die 6 miljard mensen er
5 miljard niet volwaardig als
mens kunnen leven. Integen
deel, de kloof tussen arm en
rijk zal steeds dieper wor
den.
De Anglikaanse aartsbisschop van Canterbury, dr. Donald
Coggan, heeft namens de Lambeth-conferentie een solidari-
teitstelegram gestuurd aan de bewoners van de illegale
krottenwijk „Crossroads" bij Kaapstad in Zuid-Afrika. Naar
schatting 6.000 mensen verzamelden zich in „Crossroads"
afgelopen zondag voor een „nationale gebedsdag", omdat de
overheid heeft gedreigd de wijk plat te zullen walsen. Ook
in Nederland is voor „crossroads" gebeden.
In zijn telegram zegt dr. Coggan: „Wij steunen uw strijd om
een stabiel gezinsleven en bidden, dat de autoriteiten uw
onderkomens niet zullen vernietigen totdat zij voor andere
passende woongelegenheid hebben gezorgd in de plaats waar
de kostwinner werkt".
In verschillende landen is afgelopen zondag voor de 22.000
bewoners van „Crossroads" gebeden. In de Londense St.
Pauls-kathedraal sprak tijdens een dienst voor „Crossroads"
de secretaris-generaal van de Zuidafrikaanse raad van Ker
ken, de Anglikaanse bisschop dr. Desmond Tutu.
Ramadan begint dit weekeinde
Voor de ongeveer 200.000 Mohammedanen in Nederland
begint de jaarlijkse grote vastentijd dit jaar aanstaande
zaterdag of zondag. Voor de Turkse Mohammedanen en voor
de Ahmadiyya-Moslims begint de vastentijd of Ramadan
zondagmorgen 6 augustus op ongeveer half vijf. Tot zondag
avond ongeveer half tien mogen zij dan niet eten. Hun
vastentijd sluit op zondag 3 september 's avonds om ongeveer
half negen.
Voor de andere groeperingen van Mohammedanen in Neder
land is nog steeds niet uitgemaakt, wanneer de vasten precies
begint. Wordt de maan vandaag met het blote oog waargeno
men, dan zal hun vastentijd morgen beginnen, anders zondag.
Het uitzwermen van de Mohammedanen naar de landen in
noord-Europa brengt voor hen extra moeilijkheden voor de
vastentijd mee. De Koran schrijft hen namelijk voor, dat zij
niet mogen eten zolang de zon schijnt De dagen zijn in het
noorden van Europa veel langer dan in hun vaderland rond
de Middellandse Zee. Dit betekent voor hen, dat zij per dag
veel meer uren moeten vasten dan hun geloofsgenoten in het
vaderland. Zij willen echter niet weten van gefixeerde uren
van vasten, omdat dit het natuurlijke levensritme van noord-
Europa verstoort. Dit is voor de Mohammedaan van groot
belang.
KUNST LEIDSE COURANT VRIJDAG 4 AUGUSTUS 1978 PAGINA
