Onderzoek aangepaste woningen
staat nog maar in de steigers
BEETJE
BUITE
NISSIG
WOONBEHOEFTEN BEJAARDEN EN GEHANDICAPTEN
Twee verkoopkansenL
voor de forsythia
VRIJDAG 26 MEI 1978
LEIDSE COURANT
liet onderzoek ten aanzien van aan
gepaste woningen of woninginrich
tingen staat nog maar in de steigers.
Elk ongemak vraagt eigen individue
le oplossingen. Het aantal proble
men is ontelbaar geworden, met het
gevolg dat de industrie vaak „met
de handen in het haar zit" om tot
een verantwoorde produktie te ko
men van aangepaste artikelen en
meubelen. Vast staat, dat de betrok
kene zélf moet meebeslissen over de
aanpassingen van persoonlijke aard.
Is hij of zij lid van een gezin of een
gemeenschap van gezonde mensen,
dan kan het nodig zijn voorzieningen
weg te werken. Er mag geen „invali
denhuis" ontstaan waarin op hun
beurt anderen zich gehandicapt voe
len.
Voor moeilijk lopende mensen of rol
stoelgebruikers zijn stoepen of drem
pels een ellende. Slopen van deze
obstakels en over het hele huis vast
stroef kleed leggen, hindert niemand.
Het is zelfs modern. Je ziet nogal
eens een hele parterre belegd met
plavuizen of keramische tegels maar
die zijn glad, dus voor bovenstaand
doel ongeschikt. Rubber wordt door
water spekglad; taboe dus voor kruk
ken en stokken. Parket dat niet in
de was wordt gezet, kan. maar is niet
volkomen antislip. Vinyl met opper
vlakte structuur zou het goed doen,
maar rubberbanden van rolstoelen
kunnen er zwarte vegen op achterla
ten, die weer moeten worden wegge
poetst. Vragen om extra werk dus
met die vinyl. Ideaal is plat tapijt, dat
door fabrieken als „rolstoelvast"
wordt geprezen. Dit zijn zware vilt-
kwaliteiten en dichtgeweven bouclé,
door vakmensen fine gauge (keedsj)
genoemd, vooral de losliggende
vormvaste tegels zijn aan te bevelen.
Bij de voordeur komt altijd een ver
zonken ruige mat (nooit losliggende
kleedjes, waar dan ook).
Kleding
Kleding moet kunnen worden wegge
hangen op kapstokhaken op 120 cm.
vanuit de vloer, de rest op normale
hoogte. De onderkant van de gang-
spiegel op 100 cm. boven de vloer en
de bovenkant op 180 cm. zodat ze
staande en zittende mensen kan spie
gelen. In voordeur of muur een zo
groot mogelijke brievensleuf, voor
zien van een brievenkast. De postbo
de hoeft niet te bellen en de geadres
seerde niet te bukken
Voor deuren (liefst 10 of 20 cm bre
der dan normaal) verzonken deur
knoppen gebruiken, zodat de deur
helemaal openzwaait en niemand
achter de knop kan blijven haken.
Deuren van WC, doucheruimte of
badkamer moeten naar buiten
draaien en ook van buitenaf kunnen
worden geopend. Men moet altijd
naar binnen kunnen komen in geval
van nood. Kan een trap niet worden
vermeden, dan een rechte steektrap
toepassen, die halverwege kan wor
den onderbroken door een bordes of
overloop.
De ruimte tussen de leuningen moet
men niet groter maken dan 80 cm.
Dit is allemaal goed en wel als men
een huis laat bouwen en rekening
kan laten houden met deze voorzie
ningen. Maar handige mannen kun
nen in bestaande woningen zelf ook
heel wat klaarstomen. Moderne tra
pleuningen bijvoorbeeld kan men
vervangen door ouderwetse ronde,
waar de vingers omheen kunnen grij
pen voor steun.
De keuze van trapbedekking hoeft
geen probleem te zijn. Kies stroef
tapijt, desnoods afgewerkt met strip
pen. (Laat u bouwen of verbouwen
neem dan de aantrede (diepte van de
trede niet kleiner dan 25 cm en de
optrede (hoogte) niet meer dan 17
cm.)
Nu de meubels. In Finland is men
er al toe overgegaan speciale meu
bels voor bejaarden te ontwerpen.
Binnenhuisarchitecten Velkko Pysty-
nen en Simo Halkola hebben een
serie ontworpen, die zeer doelmatig
is, terwijl fabrikant Punkaharjun
PuutaJothdas een aantal woningen,
de Punkatalo-huizen heeft ontwor
pen, waarbij ten aanzien van de,
bouw als van de inrichting op elk
détail is gelet. Het systeem is uitge
werkt voor mensen met speciale huis-
en meubel-behoeften om welke reden
dan ook. Zo koos men voor bejaar
den verende stoelen in chroombuis-
model met sleevoet. Alleenwonenden
kunnen die makkelijk zelf verschui
ven als ze niet te slecht ter been zijn.
Ook in Nederland levert elke meubel
zaak deze stoelen. Zo zijn er ook
bankstellen met tamelijk hoge, ondie
pe zittingen en stevige armleggers,
die ideaal zijn voor de niet meer zo
jonge mens. Voor rolstoelgebruikers
bestaan er tafelmodellen, die meer
ruimte dan normaal hebben tussen
het blad en de poten. „Salon-tafels"
zijn ook hoger dan gewoon te bestel
len. Gaat het om bergmeubels is een
model dat bukken overbodig maakt
het beste. Dus geen dressoirtype. Uit
stekend is een kleine, lage combinatie
met bergruimte op tafelhoogte voor
alle benodigdheden: bril, radio, boe
ken, notitieblok, borduurwerk, puz
zels en dergelijke. Voor de slaapka
mer zijn er bejaardenbedden in de
handel met de zithoogte van een hoge
stoel.
Druk-op-de-knop
Dit kan een ledikanttype zijn, maar
ook een gestoffeerd bed, dat leuker
staat. Men moet zich ervan overtui
gen dat er op de rand kan worden
gezeten, zonder dat men achterover
kiepert. Meestal is het dan nodig een
matrasbodem of lattenbodem te ge
bruiken. Helemaal fijn zijn onderma-
trassen met verstelbare delen bij
hoofd- en voeteinde (lezen in bed,
geleund tegen verhoogd hoofdeinde,
voetjes in de lucht bij vermoeide
benen). Druk op de knop is voldoen
de om deze vlakken te verstellen,
zelfs voor wie al in bed ligt. Bij het
meubileren van welke kamer ook
moet voor de rolstoelgebruiker een
rolpad tussen stoelen en tafels wor
den aangehouden van ca. één m.
breed. Ook moet voor hem of haar
een eigen hoekje worden gereser
veerd. Zonwering en gordijnen moe
ten vanuit één punt kunnen worden
bediend, zelfs elektrisch. De thermos
taat moet ook vanuit dit eigen plekje
kunnen worden omgeschakeld en
men moet via een „intercom" vanuit
de eigen stoel met de voordeur in
verbinding kunnen staan. Dus niet
bij elk belletje naar de deur lopen
of „rollen". Een gesprekje via de
„intercom" met de bezoeker geeft de
doorslag: wél of niét opendoen.... Na
tuurlijk is afstandbediening voor de
teevee een must. Nog een mogelijk
heid voor mensen die moeilijk lopen:
soms kunnen wandleuningen op een
hoogte van 90 cm. veel steun geven
en dit geldt voor het hele huis. Zo'n
(wand)leuning kan een plank of een
metalen buis zijn. Wat het leukste
staat hangt af van het hele interieur.
Ensemble voor klein avondfeest van Jules Cra-
hay, die ontwerpt voor Lanvin. Een „oversized"
groen/rood gestippelde blouse, stijf bayadère
valt over een rok in cachemir dessin. Accessoi
res zijn zigeunerachtige ketting van metalen
segmenten en tasje op heup een lange ketting.
Tekst: Tiny Francis
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIM
VLAARDINGEN Het door ir. J.
A. van Toor aangeboden glaasje
schelvispekel veroorzaakt geen dei
ning en in de afdronk is geen spoor
van ziltheid waarneembaar. Een
vage geur van kaneel, nootmuskaat
en andere specerijen stijgt op uit
het kelkje. Is dit de drank voor
mannen met zeebenen, die in de
kombuis van hoekers en sloepen
hun eigen medicijnmeesters waren?
Brandewijn vermengd met allerlei
kruiden hield in vroeger eeuwen
vissers uit Vlaardingen op de been,
als zij in bar weer ter hoogte van
Doggersbank, hun netten moesten
binnehalen.
De in Vlaardingen gevestigde destil-
leerderij van ir. J'A. van Toor - op1
1 weg naar het eeuwfeest van 1983 -
heeft dankzij het van de vissers
geërfde schelvispekelrecept, plotse
ling een zekere vermaardheid ge
kregen. De vissers zouden zich om
draaien in hun (zeemans)graf, als zij
een verwend en kieskeurig nage
slacht konden gadeslaan, bezig met
het ontlenen van modebewustheid
aan een bijna vergeten bitter. Schel
vispekel behoort tot de dranken,
vervaardigd naar een oud en ge
heim recept waarmee méér gelest
wordt dan dorst alleen. Nog niet zo
lang geleden was de nationale con
sumptie teruggelopen tot minder
dan zesduizend liter per jaar. Met
name de Vlaardingers wilden nog
wel 'eens onder de invloed komen
van het door de voorgeslachten sa
mengestelde en gedronken brande-
wijntje met suiker en specerijen.
Menige kastelein in deze en andere
kustplaatsen had voor de liefheb
bers een kruikje op de plank staan.
Intussen zag het er niet naar uit, dat
het in 1920 door de firma Van Toor
verworven patent op dit brouwsel
ooit concurrenten afgunstig zou ma
ken. Het bleef kwakkelen met de
schelvispekel tot ook deze kruikjes
mee gingen drijven op de over ons
land spoelende golven van nostal
gie. Dankzij dit heimwee naar alles
wat het stempel van een onmisken
bare authenticiteit draagt, is de pro
duktie nu meer dan vertienvoudigd
en pronkt schelvispekel in de huis
bars van alle trendgevoelige drin
kers.
De huidige directeur - biochemicus
aan de TH te Delft afgestudeerd op
een onderzoek naar stikstofverbin
dingen in wijn - is daar min of meer
door overrompeld.
„Ineens blijk je een toverdrank te
maken. Schelvispekel zorgt nu voor
een groot percentage van de omzet,
met meer dan 75.000 liter. Zo om
streeks 1970 is de markt voor bitters
in snel tempo williger geworden,
met als grote gangmaker natuurlijk
de Beerenburg. Ik ben daarin
opeens mee gaan draaien, nadat al
voortekenen gezien waren in Am
sterdamse kunstenaarskringen. Car
ry Tefsen verklaarde b.v. in een
vraaggesprek gek te zijn op schel
vispekel, het drong door tot de TV
en van het een kwam het ander."
Oprichter H. van Toor Jzn begon
op 13 februari 1883 zijn negotie met
de verzuchting in zijn kasboek: „He
den mijn handel begonnen met 120
gulden." Er is in de bedrijfspanden
veel bewaard gebleven dat aan de
oude ambachtelijkheid herinnert.
Oorkonden bijvoorbeeld, die ver
melden dat in 1895 op de wereldten
toonstelling de boerenjongens van
Van Toor met goud is bekroond.
Thans is de directeur zelfs be
schermheer van een Schelvispekel-
dispuut te Amsterdam, door meis
jesstudenten in het leven geroepen.
De vissersborrel heeft aftrek gevon
den in de stedelijke milieus. De nog
altijd geheime samenstelling en de
suggestie als zou aan dit brouwsel
met 35 procent alcohol een zekere
heilzaamheid toegeschreven kunnen
worden, spreken sterk tot de ver
beelding. In restaurants wordt
schelvispekel geschonken als apé-
ritief voor een oudvaderlandse
maaltijd of schotel.
Een drank die Vlaardingse zeevis
sers ontdooid hield en zowel hun
tongen als spieren los maakte, moet
ook een stimulerende invloed kun
nen hebben op drinkers aan de wal
aldus de redenering. De al een halve
eeuw bij Van Toor werkzame mees
terknechtstoker heeft het er maar
druk mee. Want ook te water neemt
de vraag toe naar een hartverster
king. „Ontworpen door mannen die
ter schelvisvangst gingen en naar
hen genoemd." In watersport- en
hengelaarskringen laat men zich de
Vlaardingse specialiteit goed sma
ken.
Wat alle kruidenbitters gemeeh heb
ben is een ferm alcoholpercentage,
het oude recept - waar vaak over
dreven geheimzinnig mee gedaan
wordt - en hun „mannelijkheid",
door reclamemakers overigens ter
stond afgezwakt als blijkt, dat ook
vrouwen naar hun fles grijpen.
Beerenburg is niet de enige locale
drank waar zoveel vraag naar
kwam dat steeds meer fabrikanten
nu de „enige echte" aanbieden. Zo
heeft ook het Limburgse „elske" (els
la vera) een nieuwe bedding gevon
den buiten de provinciale grenzen.
De kruiden voor deze bitter zouden
oorspronkelijk uit Zuidoost-Europa
afkomstig zijn en reeds meer dan
anderhalve eeuw geleden brachten
voorvaderen van de huidige fabri
kanten het recept mee uit Keulen.
Het nippen aan een elske is thans
ook buiten Limburg een prettige
tijdspassering geworden. „Bitter in
de mond, maakt het hart gezond"
geldt vanouds voor de straffe bit
ters waaraan een geneeskrachtige
werking werd toegeschreven, soms
terecht maar vaak geheel ten on
rechte, gelet ook op het soms ver
vaarlijk alcoholgehalte.
De elixers van Catz uit Pekela wer
den al in het zeer grijze verleden
met zekere waardigheid gereser
veerd aan welgestelden. Schillen,
kruiden, vruchten en specerijen,
wortels en andere ingrediënten wek
ten heugenissen op aan natuurgene
zers van weleer, od zoek naar iets
heilzaams. Lijders aan maagpijn,
duizeligheid, nervositeit en zelfs
neerslachtigheid genazen voorspoe
dig, naarmate zij dieper in het glas
keken. Hoewel deze magische
krachten zich minder doen gevoelen
hebben de bitters nog altijd het
voordeel, dat zij ten tijde van griep
of verkoudheid een excuus bieden
om er flink tegenaan te gaan. Ze
zijn ouderwets, dus gezond. De
reeds genoemde Catz-elixers (anno
1780 werd de eerste al gemixed)
werden soms druppelsgewijs aan
jenever of brandewijn toegevoegd.
Planters in Nederland-Indië weiger
den beslist namaak, als ze in hun
schommelstoelen op de veranda za
ten voor het eerste borreltje.
Een bekende elixer op basis van
kinabast was de angustora, oor
spronkelijk vervaardigd in Venu-
zuela. Geen drankje uit grootmoe
ders-overgrootmoeders tijd, of de
hedendaagse generatie, op zoek
naar sterke prikkels, laat het zich
goed smaken. Of het nu schelvispe
kel heet of pekelharing, schilletje,
kruidenschipper, oranjebitter, kei-
zerbitter, els, beerenburg doet er
niet eens zo veel toe. Het strod
bied overschrijdt nationale en
nationale grenzen. Reeds drie;
geleden werden in Nederland f
lijks zo'n tien miljoen flesjes Uj
berg verkocht, de miniflacons
maagbitter die per trio ova.
toonbank gaan. Het eveneens Ir
produkt Jagermeister tracht mr
le verleidingstactieken waarovtj
clamebureaus beschikken,
vrouwen er toe te verleiden oir
stoere voorbeeld van hun maj
te volgen.
Om de concurrentie een slagf
te zijn bracht dezelfde fabrf
zijn „Jagdtraum" op de marktL
eerstgenoemde produkt wordt f
igens bij een Nederlandse dof
ronderneming gemaakt en zoi
aftreksels van 56 kruiden beva
In deze vloedgolf van aanbiedii
tracht schelvispekel patenthcf
ir. J. A. van Toor zich staand
houden. Hij waagt zich heti
hagel-en-donder (een soort Q
drank) maar bespeurt wel een>
nemde vraag naar zijn pottenf
boerenjongens. Ze bevatten br»
wijn, waarin uit Griekenland
komstig sultana-rozijnen pogil
doen om zich drijvende te hoj
Even ouderwets en derhalve p
lair zijn de boerenmeisjes: a bh
zen op brandewijn.
De tijd dat het bedrijf alle ziel
huizen van Rotterdam en omge1
bevoorraadde met zuiver bessen
behoort tot het verleden. In®
doorpekelde tijdsgewricht isj
meer vraag naar brouwsels
„huppelolie", de kruidendrank F
een lichtzinniger slag drinkers i
de meer beschouwelijk ingeste*
die de voorkeur geven aan C|
kampster Cloosterbitter.
LEO L. LEE
Pacco Rabanne wikkelt de vrouw in glanzende
rechte plissèrok met overslag, die op een jurk
van uiterst dunne stof wordt gedragen in lui
paardmotief.
Haute couture be-
weegt zich bijna al
tijd op het experi
mentele vlak. Het
behoeft niet te vol
doen aan de eisen
van „draagbaar
heid" in de algeme
ne zin van het
woord. Het is een
try-out op basis van
uitbundigheid en
stylering. Zonder
haute couture lie
pen we allemaal in
dezelfde regenjas
sen en „pakjesZe
is een inspiratie
bron om inpulsen
te geven aan de
confectie. Een paar
modellen uit de col
lectie van de aller
grootsten:
Verende stoel van
chroombuis voor bejaar
den. Beter dan diepe be
klede stoelen.
pc
De Forsythsia komt als attractie voor de consumentpé
bloeiseizoen tweemaal in de bloemenzaak terecht. De &ja
keer vóór de bloei in de tuin, de tweede keer na de bloei fafa
als in de natuur de takken nog kaal en onaanzienlijk zife
de gele weelde al volop in knop te koop bij de handelaajnj
uit te botten in de warme kamer. En als de struik er in
tuin armetierig bij staat .met uitgevallen bloempjes en bei
takgewemel komt de Forsythia fris en vrolijk weer o]
proppen om een tweede lente in huis te brengen. Persoa
vind ik de Forsythsia Intermedia (betekent: „afstammenM
het Middellandse Zeegebied") een van de verrukkelijkste 1|
voorspellers. Als de wind nog guur door je haren bbj
suggereert de uitbundig gele Forsythsia dat er nog andere t|
komen. Voordat de van de struik getrokken takken vij
kweker bij de bloemist terecht komen zijn ze natuurlijk voLj
werkt of „getrokken" (wat men dus op kleine schaal ocu
de kamer kan doen). Pas als men merkt dat de kleine knoi^
een geel tintje vertonen worden ze verhandeld. Thuis scjj
afsnijden en wat door de bloemist aangeraden poeder vocfe
houdbaarheid in het water strooien. Een hele grote takT
het ideale rechte model met korte zijtakjes (zo is ze gesnu
komt naar gelang van de bloeitijd op 2,— 5,—. Perij.
van 8 takken kosten ze 6,95 (om en nabij). Een bos luj
takken hoeft niet meer te kosten dan 4,50. Begin mei L,
dan opnieuw prille lente en gaan de prijzen, die tijdens de U,
in de tuinen zakten natuurlijk weer omhoog. Het gewas
schaarser. Eén bloeiende tak Forsythsia staat prachtig inL
grote groene fles.
Grootheid Schiaparelli drapeert blousend top
van zwarte voile met witte haarstreepjes met
zwart krankzinnig wijd uitlopend jasje waarover
wit/zwarte brede strepen mouwen en schouders
markeren. Op een doorzichtige zwarte voile
broek
