Schep een
oede sfeer
en het
personeel
steelt
rauwelijks"
„Je moet de bewoner
zoveel mogelijk
vrijheid laten."
jier grote winkelbedrijven, C en A.
Albert Heijn en V en D. maakten
'je week bekend, dat een proef had
niezen, dat bij hen jaarlijks 200.000
9 leküefstallen worden geregistreerd.
Bij V en D alleen worden jaarlijks
18.000 mensen betrapt. In hetzelfde
bedrijf worden ieder jaar 250
ersoneelsleden ontslagen wegens
•aude. Volgens het hoofd van de
•herche van V en D frauderen
ikken personeelsleden voor een
van gemiddeld duizend gulden.
fdbedrijfschap detailhandel gaat
een massaal onderzoek instellen
middenstand naar de omvang van
IE okeidiefstallen. Over het probleem
je winkeldiefstallen had een onzer
verslaggevers een gesprek met de
bedrijfsleider van een Miro-bedrijf
llbert Heijn). Zijn ervaring met de
>nde klant verschilde niet veel van
gangbare mening hierover; het
personeel komt er bij hem echter
stukken beter af.
ter'
een goede sfeer in je winkel en
soneel steelt veel minder. Dat is
idschap èn de ervaring van Miro-
sleider F. van Doesum (46). Nog
twee van de 265 personeelsleden
inds de opening van „zijn" Miro
de „rode" lamp gelopen. Voor de
J brave broeders en zusters?
is behalve die sfeer ook nog een
introle. Vandaar,
van de twintigduizend wekelijkse
lanten hebben daar geen bood-
aan. Ze stelen als raven. Veertig
ftig worden er elke week gepakt,
nin verdwijnt jaarlijks 1 procent
Miro-omzet in het niet. Het hoeft
emaal diefstal te zijn. Het kan ook
rkeerd aanslaan (al of niet opzette-
maken hebben. En als je dan na
it sommige Amerikaanse bedrijven
tot 8 procent onbekende verlie-
maken hebben.
probleemjaar. Schrikbarend
n. Het wordt steeds erger met de
l Anderhalf jaar terug heb ik bij
litse professor een cursus derving
d, zeg maar onbekende verliezen.
En die zei: de klanten en leveranciers
plegen elk een kwart van de winkeldief
stallen en het personeel de andere helft.
Nou, dat klopt wel met wat ze bij V.
D. beweren. Maar de situatie bij ons zelf
verschilt enorm. Wij hebben er met ons
personeel veel minder last van. We heb
ben in die twee en een halfjaar exact
twee gevalletjes meegemaakt.
Kijk, de sfeer in je bedrijf is bepalend
voor de vraag of je personeelsleden de
hoofddaders zijn of de mede-daders. Of
er gestolen wordt hangt hoofdzakelijk af
van het gedragspatroon van de leiding
van het bedrijf. Ik zal een voorbeeld
noemen. Als ik een sauzijcenbroodje hier
uit het restaurant wil eten hoef ik niet
te betalen. Dat doe ik toch. Heel demon
stratief. Ik koop hier geen pakjes sigaret
ten, neen, een hele slof tegelijk. Met een
betaalcheque, zodat iedereen het kan
zien, ook op de administratie. En als je
praat over cadeautjes aannemen van le
veranciers, dan moet je a. afspreken dat
je het niet doet, of b. afspreken dat ze
naar de personeelsvereniging gaan om
het te verloten. Kijk, dat gebeurt hier.
Zeer nadrukkelijk. Ik geef u de heilige
verzekering dat ik in de loop der jaren
stinkend rijk had kunnen worden, hoor.
Ik denk, dat als je oog en oor hebt voor
de problemen van je personeel, als
ze altijd bij je terecht kunnen, niet huive
ren als Van Doesum langs komt, als je
ze het gevoel geeft dat ze gewaardeerd
worden, dan bereik je dat het personeel
zich zeer betrokken voelt bij de zaak.
Van die twee gevalletjes, die zich vergre
pen hadden, ging het om een paar hon
derd gulden uit de kassa. Heel zielig
eigenlijk, èn iemand die een of ander
meegenomen had. De controle hier is van
dien aard dat niemand van het personeel
van hoog tot laag, het pand kan verlaten
zonder het risico te lopen gevisiteerd te
worden. Wie hier de dienstingang verlaat,
en daar is permanent toezicht op, die
moet op een knop drukken. Hij loopt dan
het risico dat er een rode lamp gaat
branden. Dan is het zakken en-of tas
omkeren. En niemand kan het rood voor
spellen.
O jee, het overkomt me haast dagelijks.
Alsof de duvel er mee speelt. Nogmaals,
van hoog tot laag. Maar tot nu toe is er
nog nooit wat bij de mensen gevonden.
En iedereen gaat via de dienstingang.
Nee, niemand mag alleen de zaak in. Ook
niet buiten sluitingstijd. Als ik hier 's
nachts of in het weekeind in wil, kan dat
alleen samen met de politie. Als ik er wel
alleen in ga, treedt er een alarminstallatie
in werking. Zonder mankeren. Nee, niet
bij de politie. Daar hebben we een parti
culiere firma voor. In het begin hadden
we veel vals alarm, maar dat is nu tot
normale proporties teruggebracht.
Ik zeg niet, dat het hier niet gebeurt,
maar niet in dié mate als bij V. D.
Nogmaals. Het wordt praktisch uitslui
tend bepaald door de sfeer in je bedrijf.
Verder hebben we hier een bedrijfsveilig-
heidsdienst. Die is er om de goederen van
de baas, het personeel en ook de klanten
te beschermen. Ze hebben opdracht om
alle soorten controle uit te voeren. Ze
controleren de vrachtbrieven, zodat het
personeel er onder de leveranciers geen
vriendjes op na kan houden, waarmee ze
allerlei kunsten uithalen.
Ja, daar is zeer lang en zeer nadrukkelijk
over nagedacht. Want het kan ook kwet
send zijn voor de mensen. Het is niet leuk
om iemand te betrappen. Het zijn gewone
huisregels. Die zijn doorgesproken niet
de ondernemingsraad van de Miro en met
onze contactcommissie.
Dan doen we verder bij de kassa proef
aankopen. Als controle. We geven klan-
tenbrieven uit om de klant zijn eigen
boodschappen te laten controleren. Er
lopen speciale controleuses die steek
proefsgewijs de bon nakijken. Wat teveel
aangeslagen is krijgt de klant terug, wat
te weinig is aangeslagen hoeft ie niet bij
te betalen. Verder is er een interne con
trole vanuit Zaandam. Die komen onver
wachts dé kassa's stilzetten en controle
ren. Dit soort dingen gebeurt ook ten
aanzien van de administratie.
Nee, dat is niet zozeer achterdocht dan
wel gewenste controle om de mensen te
vrijwaren om in verleiding te komen.
De mensen van onze veiligheidsdienst
worden regelmatig bijgeschoold. Want er
is een scala van mogelijkheden om iets
achterover te drukken. Daar komen
steeds weer nieuwe foefjes bij. Ik zal ze
nu niet verklappen trouwens. Ónze veilig
heidsmensen lopen hier onopvallend
rond. Bepaalde klanten zeg maar de
recidivisten houden ze natuurlijk extra
in de gaten.
Nee, ze krijgen geen vangstpremie. Daar
ben ik een felle tegenstander van. Maar
laten we vaststellen dat ze minimaal twee
gevallen per dag pakken, soms oplopend
tot wel twintig op een dag. Over de hele
week genomen komt het gemiddeld op
veertig, vijftig gevallen. Nee, niet zozeer
in het weekeinde. Want hoe drukker hoe
banger men is dat een ander het ziet
Ik heb ervaring met de Bijenkorf, V.
D., de Hema, en nog een stuk of wat
grote supermarkten waar ik allemaal ge
werkt heb, dat het overal zo'n beetje
hetzelfde is. Het ontloopt elkaar eigenlijk
niets met de klantendiefstallen. Opval
lend is dat de meeste mensen die het
doen, het niet nodig hebben. Spanning,
sport, verveling, je hebt allerlei motieven
waarom mensen zoiets doen. Kijk, uit
armoe hoeft niemand het vandaag de dag
te doen. En dat is het ook helemaal niet.
De dokter en de advocaat zitten er ook
onder. Zeker niet de bijstandstrekker in
meerdere mate. Dat is zeker niet zo. Ik
wil die mensen niet in het verdomhoekje
plaatsen. Het komt ongeveer in gelijke
mate voor onder alle rangen en standen
en leeftijden.
Het ergste vind ik dat mensen hun kind
er op afsturen. Trekken ze het een nieu
we jas of schoenen aan en sturen het
alvast naar huis. Dat komt meermalen
voor.
Waar we het ergst last van hebben is van
de middelbare schooljeugd die in grote
hordes hier binnenkomen. Ze maken een
hoop stennis, ze kunnen nergens van af
blijven en om op te vallen bij hun vriend
jes slepen ze de nodige dingen mee.
Of wij de politie inschakelen hangt af
van de wijze van gedrag en natuurlijk
of ze al eerder door de mand gevallen
zijn. Zoals die ambtenaar van de week,
die zag kans om het een en ander achter
de kassa te werken en zelfs nog wat in
de zak van de bedrijfsleider te stoppen.
Maar dat zagen we dus. Met zo iemand
hebben we dan weinig consideratie.
Ja, je komt heel wat tegen. Onze mensen
'zien heel wat gebeuren. De.enige moei
lijkheid is, je kunt een winkeldief alleen
maar aanhouden nadat hij of zij de kassa
gepasseerd is.
Homme Krol
HARDNEKKIG BESCHEIDEN
ARCHITECT HANS SCHOTMAN:
In Nunspeet worden sinds eind 1976 al enkele woningen van het type
„uitbreidbaar en aanpasbaar" bewoond.
9 inrichting van een tweede toilet is
mogelijk.
Daarbij moet in aanmerking worden ge
nomen dat alle varianten toepasbaar zijn
in een normaal type patiowoning, een
kopwoning of een poortwoning.
„Die flexibiliteit in het ontwerp", zo ver
duidelijkt Schotman zijn bedoelingen,
/naakt het allereerst mogelijk dat de
woning bij de oplevering zoveel mogelijk
is aangepast aan de individuele behoefte
van dat ene gezin dat erin trekt. Maar
misschien nog wel belangrijker is dat als
de behoeften van het gezin veranderen,
het huis dienovereenkomstig kan worden
aangepast. Je kunt je bijvoorbeeld voor
stellen dat zo'n woning in eerste instantie
wordt gebouwd voor een jong stel zonder
Kinaeren dat maar over een beperkt bud
get beschikt. Zo'n stel zal op dat moment
voorkeur hebben voor de eenvoudigste en
goedkoopste variant. Na een jaar is hun
inkomen gestegen en kopen ze een auto.
Om die goed onder dak te brengen ver
bouwen ze de carport tot een garage.
Weer een jaar later wensen ze een kind.
Dat noopt tot een extra slaapkamer. Ver
volgens besluit de vrouw een eigen kap
perszaakje te beginnen. Daartoe wordt op
de begaande grond een ruimte ingericht
met een eigen ingang. Vervolgens onder
gaat het gezin andermaal uitbreiding en
wordt het aantal slaapkamers opgevoerd
tot vier. Uiteindelijk besluit men mis
schien een tante in huis te nemen van
wie de echtgenoot overleden is. Dan ver
dwijnt de kapperszaak en wordt de ruim
te omgebouwd in een aparte woonkamer.
Welnu, dat soort veranderingen zijn alle
maal tegen betrekkelijk geringe kosten
mogelijk".
Vijf van deze woningen zijn inmiddels al
gerealiseerd en worden sinds eind 1976
bewoond. Ze staan in de zogenaamde
Proeftuin van het Bouwfonds Nederland
se Gemeenten in Nunspeet. Een wijkje
van 1 hectare waarin, ter stimulering van
het denken over nieuwe woonvormen,
destijds meerdere architecten de gelegen
heid kregen om hun opvatting van woon-
architectuur concreet gestalte te geven.
Naar het zich laat aanzien zullen ze op
de toekomstige woningbouw in ons land
zeker van invloed zijn. Eén indicatie
daarvoor is de beslissing van minister
Beelaerts van Blokland (Volkshuisvesting)
om aan de „aanpasbare en uitbreidbare"
woning het predicaat experimenteel te
verlenen. Dat houdt in dat de minister
de bouwers in Nederland graag wil stu-
muleren meer van dit type huizen te
bouwen. In dat kader stelt hij voor het
eerste project dat naar het voorbeeld in
Nunspeet wordt gerealiseerd een forse
subsidie beschikbaar. Eén gegadigde
heeft 'zich voor deze subsidie-worst al
aangemeld. Als zijn plannen doorgaan zal
er binnenkort een wijkje van enkele tien
tallen „Schotman"—woningen in Almere
worden opgetrokken. Hans Schotman is
daarmee in alle bescheidenheid
bepaald wel in zijn sas. „Toch wel een
duidelijk stuk erkenning", zegt hij.
Willem Scheer.
AMSTERDAM Casta Schotman vraagt
het haar man wel eens. AIS je nou een
huis voor jezelf zou maken, hoe zou dit
er dan uitzien. Hans kan daar dagenlang
over filosoferen. Maar tot een slotsom
komt hij niet. Hij mag dan al zo'n 15
jaar in de architectuur zitten, hoe hij
zijn eigen woning zou ontwerpen weet
hij nog steeds niet. „En huizen voor
anderen maken", aldus de 38-jarige, in
Amsterdam woonachtige architect, „kan
ik dus eigenlijk ook niet". Een garage,
een fabriekshal of een kantoor, dat lukt
me nog wel. Al is een goed kantoor,
waar de mensen een beetje plezierig
vertoeven, ook razend moeilijk. Maar
een woning, dat is het allerlastigste wat
er bestaat. Wat is wonen nou eigenlijk?
Ik weet het niet.iets heel persoonlijks
in ieder geval. Het heeft te maken met
je thuis voelen, met „jezelf uitdrukken
in je omgeving". Een sociaal gebeuren
is het óók. En een continu proces, een
voortdurend veranderen. In feite is wo
nen elke dag voor iedereen iets anders.
Daarom kan ik als architect niet een
huis neerzetten en tegen de bewoners
zeggen: Hier dit voldoet precies aan je
wensen, hierin ben je gelukkig".
Het is deze principiële en hardnekkige
bescheidenheid die de hoorbaar uit
Twente afkomstige Schotman ertoe ge
bracht heeft een haardstede te ontwerpen
waarin de inbreng van de bewoner zoveel
mogelijk tot zijn recht kan komen. In
tweeledige zin. Óp de eerste plaat kan hij
bij aankoop kiezen uit om precies te zijn
28.800 varianten. En op de tweede plaats
kan hij naderhand, als om welke reden
dan ook zijn voorkeur verandert, op zeer
eenvoudige wijze uitwijken naar een an
dere variant Nou lijkt dat, gegeven een
voldoende ruim financieel kader, niet
zo'n enorme kunst. Maar het aardige van
Schotman is nu juist dat hij zijn teken
fantasie niet heeft toegestaan de grenzen
te overschrijden die de overheid heeft
vastgesteld voor de premie-koopwoning.
Alle 28.800 uitvoeringen van zijn ontwerp
voldoen aan het in architecten-kringen
beruchte keurslijf „Wenken en Voor
schriften" dat de eisen bevat waaraan
een gezins-koopwoning moet voldoen om
voor subsidie in aanmerking te komen.
Schotman: „Uitgaande van de opvatting
dat je de bewoner de grootst mogelijke
vrijheid moet laten, ben ik begonnen met
een skelet van een huis te tekenen dat
volgens het principe van de premie-koop-
woning alle onontkoombare elementen in
zich heeft. Zo moet een dergelijke woning
bijvoorbeeld te allen tijde beschikken
over een woonkamer, een keuken, een
hoofdslaapkamer, een toilet plus badka
mer enzovoort. Alles met in achtneming
van bepaalde minimum-maten. Welnu,
die onmisbare elementen heb ik zó ge
groepeerd dat ze aangevuld konden wor
den met niet één variant maar naar keuze
met een heleboel verschillende. Dat is
eigenlijk het principe. En uit datzelfde
beginsel vloeit voort dat de verschillende
uitvoeringen later ook weer makkelijk
verwisselbaar zijn". Om in grove lijnen
een beeld te schetsen van de flexibiliteit
van het zogenoemd „uitbreidbaar en aan
pasbaar" ontwerp van Schotman enkele
voorbeelden.
O de woningen zijn uitbreidbaar van 1
tot en met 5 slaapkamers; in samenhang
met een groter aantal slaapkamers kan
de woonkamer vergroot worden.
O op de begane grond kan een extra
kamer met eigen ingang worden ge
creëerd.
O het dakterras kan slaapkamer worden
O de berging kan vergroot worden.
O er kunnen al dan niet dakkapellen
worden aangebracht.
Q men kan kiezen voor een open of
gesloten keuken.
9 de carport kan omgebouwd worden tot
garage/berging of tot slaapkamer.
men kan kiezen voor een bad of
douche.
Hans Schotman.
