AGEETH
SCHERPHUIS
me voor mannen
ook best
plezierig om
het hoofd eens
tegen de schouder
van de vrouw
te kunnen leggen
Sahe
dord
g wa
van
Hoe
NIEUWENDAM Een gesprek met
Ageeth Scherphuis heeft niets van
een eenrichtingsverkeer tussen in
terviewer engeïntervieuwde, je bent
heel snel geneigd om zelf ook te
gaan vertellen. Op de een of andere
manier nodigt ze je daartoe uit;
door haar oprechte interesse en
door haar eigen, ontspannen manier
van praten. Toch praten we maar
over één onderwerp, dat als je het
een naam geeft alweer zoveel voor
oordelen en misprijzen opwekt: het
feminisme. Ageeth Scherphuis kreeg
als „mooie omroepster" al veel kri
tiek, voornamelijk op uiterlijkhe
den. Een minder geslaagde streek
met de kam, of een paar centimeters
halsuitsnijding in haar jurk gaven
stof voor decimeters krantekolom
men. Toch moet al die kritiek mild
geweest zijn vergeleken met de hou
ding van haar publiek, toen Ageeth
kenbaar maakte, dat ze niet alleen
óp de televisie wilde, maar ook erin,
en wel met zaken die haar wezenlijk
leken om via een zo indringend
medium als televisie en radio over
te brengen; toen ze bewust koos
voor een levensstijl, waarin socialis
me en feminisme naast elkaar een
belangrijke rol moesten spelen. Om
dat ze als journaliste en werkende
vrouw niet langer kon verzwijgen,
wat haar ogen en oren al jaren
signaleerden.
Ze vertelt hoe dat registreren van
sociale ongelijkheid tussen rijk en
arm, man en vrouw op allerlei ander
terrein eigenlijk al begon door haar
werk bij het dagblad De Typhoon in
Zaandam in de vijftiger jaren. Ze
werd aangesteld als redactiesecreta
resse, want een vrouwelijke leerling-
journalist1 was in die tijd erg onge
bruikelijk. (Ook Annie M. G. Schmidt
is als secretaresse begonnen|bij Het
Parool). Ze had wel de sterke'ambitie
om te gaan schrijven. Ageeth:
„Ik ging gewoon overal op af:
naar branden en later ook naar
raadsvergaderingen. Er was dan wel
een journalist van de 1 rant aanwezig
om het verslag te ma^en. Maar ik
zorgde dat ik er was, zodat ik ui
teindelijk wel moest opvallen. Toen
ik uiteindelijk meer ging schrijven
en het secretaressenwerk door adde
ren kon worden gedaan, kwam ik
helemaal terecht in het vrouwen
hoekje: een vrouwenpagina schrij
ven en leuke interviewtjes maken
met vrouwen. Er werd beslist niet
van mij verwacht, dat ik ook een
aannemer of zo ging interviewen.
Maar ik deed het wel.en het kon
ook best, als je het maar voorzichtig
aanpakte. Als je vooral maar lief en
aardig bleef".
Had je nooit de neiging om met je
vuist op tafel te slaan, en te roepen:
„Ik doe mijn werk toch net zo goed
als mannelijke collega's, en moet ik
dan nog lief en aardig zijn ook?"
„Beslist niet. Zoiets kwam niet in
mijn hoofd op. Ik deed alles via de
weg der geleidelijkheid, met gebruik
making van charme en lief zijn. Dat
was de enige manier waarop ik
dacht iets te kunnen bereiken.ja,
inderdaad, een carrière. Dat had ik
toen wel degelijk voor ogen. In die
tijd kwam het nog niet in me op om
verder iets met die waarnemingen,
met die signalen van sociale onge
lijkheid te doenIk was er nooit
eerder mee geconfronteerd, noch
thuis (vader had een tandartsprak
tijk in Zaandam) noch op school. De
ontwikkeling verliep heel geleide
lijk".
„Als ik nooit bij die krant was
begonnen, zou alles toch heel anders
gelopen zijn, denk ,ik achteraf. Dan
was ik misschien veel meer in mijn
eigen achtergrond gebleven. Ik had
in die tijd zoveel te verwerken, dat
ik toen nog niet aan een echte uit
werking toe was van hetgeen ik sig
naleerde.. Aanvankelijk was het ook
niet zozeer de ongelijkheid tussen
man en vrouw, die mij opviel, maar
veel meer andere vormen. De onge
lijkheid tussen vrouwelijke en man
nelijke journalisten was bij die krant
ook lang niet zo opvallend als bij de
televisie, waar vrouwen helemaal in
het hoekje zaten van: mooi zijn en
verder je mond houden. Pas toen ik
bij de televisie iets begon te „willen",
omdat ik niet meer voldoende had
aan dat omroepen, toen werd ik
opeens geconfronteerd met: Ja maar
wat wil je dan toch, wees nou een
beetje tevreden. Leuk op die buis,
dat plaatje zijn, dat is toch énig voor
een vrouw? Kijk.mannen begon
nen in die tijd heel anders bij de
televisie. Als mannelijke journalisten
bij de televisie kwamen werken,
mochten ze meteen programma's
maken. Ook al wisten ze van toeten
noch blazen.dan dacht ik: Waarom
ik nou niet? Ik weet toch veel meer,
ik ken dat vak beter. De ongelijkheid
zet zich in je vast en dan wordt het
een kwestie van drammen, gewoon
doorgaan met zeuren tot je je zin
krijgt. Maar ongelijkheid is er nog
steeds bij de televisie. Kijk naar
Viola van Emmenes: een uitstekende
omroepster, maar verder komt ze
niet aan bod."
Ageeth kreeg uiteindelijk haar eigen
programma. Toen het in eerste in
stantie niet lukte bij de televisie,
maakte ze een radioprogramma.
Avro-dlte. Naar aanleiding van het
succes van dat programma, kreeg zij
pas haar eerste kans bij de televisie,
waar zij al jaren lang had gewerkt.
Eerst kwam „Kijk", later „Monitor"
en nog later, bij de NOS „Scala" en
„Dames gaan voor" en een kunstpro
gramma. Tegenwoordig maakt zij
deel uit van het team, dat maande
lijks „Ot, en hoe is het nou met Sien"
op de televisie brengt: een program
ma, waarin emancipatiezaken op een
begrijpelijke manier worden gesig
naleerd.
Toen Dolle Mina, als een knuppel in
het hoenderhok, de maatschappij
werd ingeslingerd en andere organi
saties (Man Vrouw Maatschappij)
zich sterk lieten gelden, zag je som
mige vrouwen uiterlijk en innerlijk
veranderen. Ze kleedden zich op een
andere manier, vervreemdden soms
van hun omgeving door hun radicale
bewustwording. Bij Ageeth „zag je
dat niet zo erg". Onlangs gaf ze in
een interviewtje nog ronduit te ken
nen, dat ze nog steeds dol is op
mooie kleren
„Ik vind mooie kleren ook nog
steeds gewoon zalig. Maar andere
zaken zijn ook belangrijk geworden.
Ik kan mij best voorstellen, dat an
dere vrouwen ook in hun manier van
kleden willen uitdragen, dat zij in
nerlijk veranderd zijn door de vrou
wenbeweging. Door de vrouwenbe
weging wordt er een heleboel omge
gooid, zekerheden vallen weg, het
verandert je radicaal.de poten
worden onder je stoel vandaan ge
zaagd. Je bent opgevoed met een
aantal zekerheden. Zeker vrouwen
van mijn generatie (Ageeth is 43) zijn
groot geworden met de gedachte: je
trouwt toch wel, er komt wel ie
mand, die voor je gaat zorgen. Leg
nou gewoon je hoofd maar op zijn
schouder, dan komt alles vanzelf wel
goed. Het kwam niet in mijn hoofd
op om niet te trouwen. Ik had wel
het idee: ik wil zelfstandig zijn", zelf
mijn geld verdienen. Maar die ge
dachte ging niet zover, dat ik zei:
„Nou wacht ik met trouwen en nu
ga ik eerst aan mijzelf werken. Nee:
iedereen trouwde, dus ik ook. Ja,
precies. Die zekerheid wilde ik eerst
ook wel hebben, voordat ik aan an
dere zaken begon. Maar als je je
gaat verdiepen in de vrouwenbewe
ging en je bent daar heel intens mee
bezig, dan kom je tot de ontdekking,
dat je het helemaal alleen moet
doen. Dat je zelf je beslissingen moet
nemen, en dat je nergens je hoofd
kunt neerleggen. Tuurlijk, af en toe,
bij je vriend, je man, of je vriendin.
Voor vijf minuten. Maar dan moet
je weer alleen verder. Dat is erg
moeilijk. Als je zo'n verandering
aanvaardt, dan kan ik me voorstel
len, dat je dat ook in je uiterlijk tot
uitdrukking wilt brengen."
Het inslaan van een eigen weg en
het loslaten van oude normen bete
kent soms ook het verliezen van
contacten met vrienden, kennissen
en familieleden.
„Ja, soms wel. Maar dat is bij mij
niet zozeer het geval geweest. Mis
schien, omdat ik altijd al werkte. De
verandering van kennissen kwam
niet zozeer tot stand door de vrou
wenbeweging als wel door mijn stap
naar een andere sociale kring. Inder
daad, mijn keus voor het socialisme
had wel degelijk nauw te maken met
het feminisme. Feminisme kan niet
zonder socialisme. Ik was trouwens
al een tijd bezig met het socialisme.
Door dat als journalist signaleren
van onrechtvaardigheden.Even
stilte, ze kijkt me recht aan en dan:
„Ik moet je eerlijk zeggen, dat ik niet
begrijp, dat iemand journalist kan
zijn, zonder socialist te worden. In
je vak zie je en hoor je zoveel onge
lijkheid en zoveel dingen, die on
rechtvaardig zijn, dat je daar niet bij
aan de kant kunt blijven staan. Je
moet ook proberen er werkelijk iets
aan te doen. En dat kan nu eenmaal
alleen in politiek".
„Ook feminisme en socialisme zijn
niet te scheiden. Feminisme staat
voor gelijkheid.niet alleen tussen
man en vrouw, maar ook voor gelijk
heid tussen mensen, die aan de top
van de maatschappij leven en hen
die onderaan zitten. Het is zo makke
lijk om feminisme alleen maar op de
man-vrouw-situatie te enten. Ik ver
baas me er telkens weer over, dat
mensen het feminisme aan zich voor
bij laten gaan enkel en alleen met
gedachten als „Nou hoef je een
vrouw niet meer voor te laten gaan,
en de deur niet voor voor haar open
te houden". Lezen jullie dan niet,
vraag ik me dan af. Het gaat niet
alleen om vrouwen, maar ook om
mannen. Je kunt volledige emanci
patie niet bereiken zonder mannen.
Tja.een vrouwenhuis, dat vind ik
iets anders. In een ontwikkeling is
het soms nodig om alleen met vrou
wen te zijn. Maar als je die ontwik
keling achter de rug hebt moet je
weer verder met de mannen".
„Aan de andere kant vind ik het
helemaal niet erg dat er radicale
stromingen in het feminisme zijn.
waarin vrouwen zich afzetten tegen
mannen. In alle organisaties vind je
radicale stromingen. Dat is alleen
maar een teken van volwassenheid.
Ik vind dat we ook moeten werken
aan de emancipatie van mannen.
Mannen moeten eens af van het idee,
dat ze altijd maar de sterkste moeten
zijn, en overal voor moeten op
draaien. Het lijkt me voor mannen
ook best plezierig om het hoofd eens
tegen de schouder van de vrouw te
kunnen leggen; de vrouw moet de
verantwoordelijkheid eens kunnen
overnemen. Maar dat kan alleen in
een maatschappij, waarin carrière,
hard werken en geld verdienen min
der belangrijk zijn. In een feminis
tisch getinte maatschappij zou veel
meer belang kunnen worden gehecht
aan wat Joke Smit noemt: „Het bin-
nengebeuren: de opvoeding van de
kinderen, het doorspreken van emo
ties en andere waarden".
Carrière is een compensatie voor het
onvermogen werkelijk te leven.be
doel je dat?
„Ja, het is een compensatie voor
armoe van binnen, denk ik"
„Betekent het voorbeeld van een
werkende moeder ook eèn voor
sprong voor de dochter later?
„Dat weet ik niet. Ik zie wel dat
Esther (Ageeths dochter, 13 jaar
oud) erg onafhankelijk en zelfstan
dig is. Dat vind ik voor een meisje
toch erg belangrijk. Ze is in staat
zelf dingen te regelen. Toch, af en
toe zal het best naar voor haar ge
weest zijn, dat ik veel weg was.en
ik zal ook ongetwijfeld wel fouten
hebben gemaakt. En dan ben je in
derdaad weieens geneigd om je
schuldig te voelen. Waarom? Omdat
je dat wordt aangepraat. Er zal ech
ter nooit een vader zijn die zegt: het
is mijn schuld, want ik heb mijn
kinderen zo'n tijd niet gezien."
„Ik heb ook echt wel geleden onder
de kritiek dat ik werkte terwijl mijn
kind thuis was. Aan de andere kant
kan ik me die kritiek van vrouwen
die zelf thuis zitten best voorstellen.
Als je zelf het gevoel hebt te verpie
teren en je ziet een ander leuk rond
crossen en met interessante mensen
in contact komen, dan kan ik mij
•indenken, dat je wel eens jaloers
bent. Aan de andere kant ben ik ook
verschrikkelijk jaloers als het mooi
weer is en ik moet naar dat donkere
montagehok, waar ik toch al zo de
pest aan heb. Dan zie ik andere
vrouwen lekker thuis, in de tuin de
Margriet lezen. En mijn mannelijke
collega's gaan fijn in een restaurant
lunchten tussen de middag, terwijl
ik als een oerang-oetang met bood
schappen loop te sjouwen.
„Weet je, we zijn er nog lang niet
met die emancipatie. We zijn nog
maar aan het begin. Vrouwen moe
ten er zelf aan blijven werken om
een gelijkwaardige plaats te krijgen.
Eigenlijk zijn we nu in een stadium,
dat vrouwen hier en daar best geac
cepteerd worden in het bedrijfsle
ven, mits ze maar als mannen wer
ken. Zwangerschap en moederschap
worden veel minder vanzelfsprekend
aanvaard als een hartinfarct. Als een
man tijdelijk uitgeschakeld wordt
door een hartinfarct, ligt iedereen
voor hem op zijn knieen, ièen, want
hij heeft zo verschrikkelijk hard ge
werkt. Hij wordt ontzien. Nee, de
strijd is nog steeds aan de gang.
Alleen, vrouwen moeten niet direct
zo ontmoedigd zijn als het niet me
teen lukt en als blijkt, dat hun bedje
nog niet is gespreid. Een vrouw die
werkt, heeft nu eenmaal nog steeds
een dubbele belasting. Ik zelf vind
dat erg zwaar en het wordt steeds
moeilijker naarmate je ouder wordt:
altijd maar boodschappen doen, tas
sen vol. Als ik thuis kom, loop ik
rechtstreeks de gang door naar de
keuken: jas uit, schort om, hup eten
maken. Ook al denk ik wel eens: god
ik kan niet meer. De verantwoorde
lijkheid blijft bij jou, het zijn maar
kleine dingen, maar als je er niet
achter aan rent, loopt de boel in het
honderd. Als ik 's morgens de deur
aachter me dicht zou trekken en
nergens om zou denken
Dan was er geen suiker meer en
geen toiletpapier..
„Precies. En dan krijg je gemopper
Die kleine dingen roepen spanningén
op. Ik vind ook dat je nooit mag
zeggen, dat vrouwen moeten werken.
Het feminisme beoogt, dat iedereen,
afhankelijk waar zijn of haar talen
ten liggen, een vrije keus moet kun
nen maken voor thuisblijven of wer
ken. Vrouwen die nu voortrekkers
zijn in het feminisme, dat zijn vrou
wen, die met een gouden lepel m hun
mond zijn geboren: die gestudeerd
hebben, die het, sociaal gezien, ge
makkelijk hebben gehad. In een
dorp is het pas echt moeilijk, dat
realiseer ik me goed. Vooral als je
jong getrouwd bent, en je hebt alleen
huishoudschool. Wanneer je wordt
ingeperkt door sociale controle en
een tekort aan banen...
Anneke van Dok
