Thatcher brengt Britse Conservatieven in lift
1
Opnieuw impasse
overleg Namibië
Israël reageert
boos op woorden
minister Vanee
^„Traction avant" triomf en ondergang van André Citroen
buitenland
Lieve koningin
blijf alstublieft
bij ons
Van der Klaauw:
Samen met
Suriname
problemen oplossen
Moezorewa
wijst voorstel
Smith af
Vliegramp
in Canada:
40 doden.
Jhonderdste geboortedag van geniaal uitvinder
LEIDSE COURANT
MAANDAG 13 FEBRUARI 1978 PAGINA 7
STELLINGNAME TEGEN IMMIGRATIE
LONDEN (Reuter) De Britse Conservatieven
zitten sterk in de lift, omdat hun partijleidster,
Margaret Thatcher, de bevolking een rem op de
immigratie van kleurlingen in het vooruitzicht
beeft gesteld.
Uit een vandaag door het dagblad „Daily Mail"
gepubliceerd opnieonderzoek blijkt, dat Thatchers
.tories" zich in de volksgunst een voorsprong van
Volgens een soortgelijk onderzoek dat een maand
geleden plaatsvond had Labour toen nog een
voorsprong van twee procent op de Conservatie
zij zich sterk afzette tegen het huidige immigratie- Volgens het jongste opinieonderzoek echterlijkt
mevrouw Thatcher goed garen te hebben gespon-
nen bij haar stellingname in wat de Britten begin-
te voelen als een acuut rassenprobleem.
Labour hoeft pas najaar 1979 nieuwe verkiezingen
uit te schrijven. Tot dusver werd echter rekening
gehouden met een verkiezingsdatum in de loop Volgens de cijfers van de Daily Mail zouden de
van dit jaar, waarmee Callaghan en de zijnen de
vruchten zouden willen plukken van de, na een
lange en diepe recessie, weer veel rooskleuriger
afgeschilderde economische situatie.
Conservatieven momenteel 50 procent van de
stemmen krijgen, tegen 39 procent voor Labour,
zeven procent voor de liberalen en een „reststem"
van vier procent
Van een onzer redacteuren
DEN HAAG In het Surinaamse ochtendblad
De Vrije Stem van zaterdag j.l. stond een hoofd
artikel dat in feite was gericht tot koningin
Juliana, haar verzocht te blijven.
Hieronder volgenenkele fragmenten van deze
„smeekbede":
Lieve Koningin, wat er is toch veel ten goede veranderd o
in ons Switi Sranang (heerlijk Suriname Red. HB) sedert de
aankondiging van uw bezoek. Straten, die al jarenlang haast
onbegaanbaar waren, worden plotseling in grote haast gerepa
reerd en het is weer een lust over deze straten te rijden. Zelfs
wieders van Openbare Werken begonnen plotseling weer te
wieden. Zo zijn langs de weg naar Zanderij minstens dertig
wieders letterlijk in het zweet huns aanschijns bezig de bermen
langs de weg schoon te maken. En warempel, de bermen
worden er schoon van, iets wat doorgaans juist niet het geval
is, nadat er gewied is. Helemaal op Zanderij wordt een park,
dat in geen tien jaren meer wist waf onderhoud was schoon
en mooi gemaakt met nieuwe houten bosbanken en andere
aantrekkelijkheden. Voor het eerst sedert jaren zijn de straat-
veegsters weer inderdaad bezig de straten schoon te vegen,
in plaats van het straatvuil te verplaatsen, of de bezems en
harken in grote haast voort te trekken. En dan de verlichting.
In vele straten van Paramaribo is het weer mogelijk 's avonds
een hand voor de ogen te zien. Straatlichten, die al in geen
maanden werkten, schijnen weer volop. Het is een lust om
's avonds met de kinderen te wandelen in de omgeving van
uw paleiselijke verblijfplaats. Bomen zijn gesnoeid en Parama
ribo en omstreken maken weer een leefbare indruk.
Maar lieve Koningin waar wij ons zeer bezorgd over maken,
is dat al deze goede dingen als sneeuw voor de zon zullen
verdwijnen, op het moment dat u ons Switi Sranang,, verlaat.
U kent natuurlijk ook het verhaal van Anton Tsjechow over
de Russische inspekteur-generaal, die een dorp zou inspekte-
ren. De dorpelingen hadden alles pico bello in orde gemaakt
?n met feestmuziek werd de man binnengehaald, die volgens
de dorpelingen de inspekteur-generaal moest zijn. Maar toen
hij het niet bleek te zijn, werd de zaak binnen enkele weken
een grotere puinhoop, dan ze ooit was geweest. Dat is waar
wij zo bang voor zijn. Zullen de verscheidene ministers hun
veertig duizend landsdienaren bereid zijn in dezelfde geest als
thans te werken aan het schoonhouden en onderhouden van
onze stad en de rest van het land? Zullen zij na uw vertrek
niet een grotere puinhoop maken van Switi Sranang, evenals
de dorpelingen uit het verhaal van Tsjechow? Wij weten dat
Nederland u niet kan missen. De hele mensheid benijdt
Nederland om u. De hele wereld weet wat u sedert de zestiende
eeuw voor Nederland hebt gedaan. Iedereen kan zien wat u
van die modderpoel daar aan de Noordzee hebt gemaakt. De
ton straalt er haast nooit en de mensen behoren beslist tot
de meest onaangename mensen, die onze lieve heer heeft
geschapen. Maar wat een land hebt u ervan' gemaakt Wat
ten welvaart. Wat een macht hebben die enkele Nederlanders
altijd gehad in de hele wereld. En alleè hebben die eeuwige
klagers en kniesoren en zeurpieten uitsluitend aan u alleen
te danken.
Dat het m al die drie eeuwen Nederlandse koloniale hegemonie
totaal fout is gegaan in ons Switi Sranang is niet uw schuld.
U was er niet en kon met weten wat voor kwaads in uw naam
hier werd uitgespookt door uw satrapen. Maak kijkt u zelf
eens: nauwehjks bent u er of de zon en de mensen stralen
van vreugde en geluk. Het is zoals een landgenoot van u heeft
gezegd ..Ik heb vandaag de vlag maar uitgestoken, omdat de
lucht iets zeer bijzonderes had. omdat de winden zo naar
bloemen roken". Inderdaad, lieve Koningin. De regens die ons
al weken teisteren, zijn verdwenen en de zon lacht en lacht
en lacht, omdat u er bent. U bent dat bijzondere. U bent de
wind. die zo naar bloemen ruikt. Wat een bijzonderheid was
dat staatsbanket. Wat waren onze ministers en andere hoog
waardigheidsbekleders toch gelukkig. En dat zijn ze in lang
met geweest met al die problemen van ons, Guyana, luie
ambtenaren en niet op gang komende ontwikkeling, waarover
de hele dag aan hun oren gezeurd wordt en waarvoor ze geen
oplossing hebben. Maar als u slechts een jaar een heel enkel
jaar van uw nog heel lang leven met ons wilt blijven, wordt
ons Switi Sranang een paradijs. Want dan verdwijnen alle
problemen weer als de u welbekende hollandse sneeuw voor
de u nog niet helemaal bekende Surinaamse zon.
Daarom Koningin, in naam van drie eeuwen Hollandse ver
waarlozing, smeken wij u: wees een jaar onze gast. Want u
alleen bent in staat die drie eeuwen verwaarlozing om te
toveren in welvaart, waarvoor Surinamers bereid zijn hard
te werken. Dat is in dezex ene week aan de reparatie van onze
straten te merken.
Koningin Juliana heeft gisteren, tijdens de vierde dag van haar staatsbezoek aan Suriname een vaartocht
gemaakt over de Suriname- en Commewijnerivier. Bij het plaatsje Alkmaar werd het jacht Oranje begeleid
door tientallen korjalen die vrolijk versierd om het schip heencirkelden. Prins Bernhard maakte de tocht
niet mee. Hij ging op een vistrip met een opleidingsschip van de Surinaamse visserijdienst.
CONFLICT OVER HULP VAN
NEDERLAND
ROTTERDAM De Neder
landse minister van buitenland
se zaken, dr. C. van der Klaauw
vindt dat Nederland en Surina
me samen moeten proberen uit
de moeilijkheden te komen. In
de besprekingen die hij de afge
lopen dagen tijdens het staats
bezoek aan Suriname met pre
mier Arron, tevens minister
van buitenlandse zaken van Su
riname, heeft gevoerd zijn er
niet direct concrete zaken aan
de orde geweest, maar wel zijn
de moeilijkheden rond de Ne
derlandse ontwikkelingshulp
besproken. Dit verklaarde de
Nederlandse bewindsman zater
dagavond laat na terugkeer uit
Suriname op de luchthaven
Zestienhoven bij Rotterdam.
„Ik heb geluisterd naar de argu
menten van minister-president
Arron en daarnaast de opvattin
gen van de Nederlandse rege
ring naar voren gebracht", al
dus minister van der Klaauw. In
de Surinaamse hoofdstad had
minister van der Klaauw voor
zijn vertrek verklaard dat de
Nederlandse regering de verant
woordelijkheid heeft tegenover
het parlement en het Nederland
se volk te weten wat er met het
ontwikkelingsgeld gebeurt dat
naar Suriname gaat. Hij zei toen
ook dat een onderhoud van een
uur met premier Arron geen
andere visie op de zaak had
gegeven. De minister blijft van
mening dat Suriname zich moet
houden aan de verdeelsleutel
van drie en een half miljard
gulden ontwikkelingsgeld dat
Nederland Suriname voor de
komende tien a vijftien jaar
heeft toegezegd. Die sleutel
luidt: 25 procent voor infra
structurele, 25 procent voor so
ciaal-educatieve en 50 procent
voor produktieve projecten.
Onlangs ontstond er een breuk
in de besprekingen tussen de
drie Nederlandse en drie Suri
naamse leden in de Commissie
ontwikkel ingssamenwerking
Nederland-Suriname (CONS).
De Surinaamse leden vonden
dat de Nederlanders van het
begin van de samenwerking af
hebben geprobeerd de ontwik
keling van Suriname in een be
paalde baan te drukken. Surina
me meent in de gelegenheid te
moeten worden gesteld het geld
te besteden zoals het dat zelf
Minister van der Klaauw, die zei
geen mandaat te hebben bespre
kingen met de Surinaamse rege
ring te voeren over deze zaak
„dat is de taak van ontwikke
lingsminister de Koning" zei dat
de Nederlandse leden van de
CONS correct hebben gehan
deld. „Maar er moet snel een
oplossing worden gevonden. We
kunnen op deze manier niet blij
ven doorsukkelen", aldus de be
windsman.
De publikatie van deze uit
spraak heeft in Suriname enige
deining veroorzaakt. Een
woordvoerder van de Surinaam
se regering verklaarde volgens
het Surinaamse persbureau
S.N.A. dat premier Arron ver
baasd is over de weergave van
het gesprek.
NEW YORK (UPI-AFP) De
vijf Westerse landen van de
contactgroep voor Namibië
(Zuidwcst-Afrika) zijn er het af
gelopen weekend niet in ge
slaagd een brug te slaan tussen
de standpunten van de hoof
drolspelers, Zuid-Afrika en de
bevrijdingsbeweging voor het
vroegere mandaatgebied, de
SWAPO van Sam Nujoma.
Het uitgesproken optimisme van
de vijf Westerse ministers van
buitenlandse zaken kon niet ver
helen, dat het overleg voorlopig
weer op een laag pitje is komen
te staan. De impasse ontstond
toen de Zuidafrikaanse minister
van buitenlandse zaken, Pik
Botha, ohverwacht naar Preto
ria terugkeerde voor .ander
overleg" met premier John Vor-
ster en de rest van diens kabi
net. Botha was door de vijf de
permanente westerse leden van
de Veiligheidsraad, naar New
York gehaald om via hen te
praten met Nujoma. Zo'n ge
sprek over de totstandkoming
van een onafhankelijk Namibië
kan alleen via de vijf als een
soort „doorgeefluik", aangezien
Zuid-Afrika niet genegen is
rechtstreeks met SWAPO te
overleggen.
Nujoma's organisatie is buiten
de „interne" regeling gehouden
die Zuid-Afrika voor Namibië
heeft uitgedokterd.
Via de Westerse contactgroep,
de V.S., Groot-Brittannië, Cana
da, Frankrijk en West-Duits-
land, is Zuid-Afrika al tot een
aanmerkelijk soepeler stand
puntbepaling gebracht
SALISBURY (DPA) - De on
derhandelingen voor een inter
ne oplossing in Rhodesië, die
sinds december vorig jaar wor
den gevoerd, hebben gisteren in
Salisbury een ernstige tegen
slag gelalen.
Op een bijzondere vergadering
heeft bisschop Moezorewa's
„Verenigde Afrikaanse Nationa
le Raad" de voorstellen van de
blanke regering Smith inzake
toekomstige vertegenwoordiging
van de blanken in het eerste
parlement van Zimbabwe afge
wezen.
Over het kernprobleem moet
nu opnieuw worden onderhan
deld. Moezorewa verlangt bo
vendien dat de bevelsstructuur
en samenstelling van de toe
komstige strijdkrachten van
Zimbabwe al onderwerp moeten
zijn van de gesprekken over een
grondwet en niet pas behandeld
worden door een overgangsre
gering.
CRANBROOK (AP) - Een
tweemotorig straalpassa-
giersvliegtuig van de Cana
dese Pacific Western Airli
nes is zaterdag tijdens de
landing op het vliegveld
van Cranbrook, in Brits-Co-
lumbia, verongelukt
Het toestel, dat tijdens een
sneeuwstorm probeerde te
landen, kwam pas voorbij
de landingsbaan op de
grond. Het raakte een
sneeuwbank en vloog in
brand. Van de 47 personen
aan boord kwamen er 40 om
het leven.
De overlevenden, zes passa
giers en één bemanningslid
zaten in het staartgedeelte
van de Boeing 737 die in
tweeën brak toen hij de
grond raakte. De zeven zijn
allen opgenomen in het zie
kenhuis van Cranbrook.
Luns: NAVO
heeft al soort
neutronenbom
BADEN-BADEN (AFP) De
NAVO heeft al een soort neu
tronenwapen, zo heeft mr. J.
Luns, secretaris-generaal van
de NAVO, in Baden-Baden ge
zegd in een gesprek met de
„Südwestfunk".
Het gaat om een projectiel, zei
hij, met een atoomkop waarvan
de straling erg groot is en daar
door eveneens een gevaar voor
de burgerbevolking vormt.
Mr. Luns zei dat hij vóór de
produktie van de neutronenbom
is, teneinde de geloofwaardig
heid te garanderen van de af
schrikwekkende kracht van het
Atlantisch bondgenootschap.
President Sadat van Egypte, die vandaag Parijs bezoekt, kwam zaterdag
in Salzburg aan voor een ontmoeting met de Oostenrijkse kanselier
Kreisky. Hier kust hij een meisje dat hem bloemen aanbiedt.
WASHINGTON/WENEN (Rtr) Israël heeft boos gereageerd op
uitlatingen van de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken
Vance dat de Israëlische nederzettingen in bezet gebied niet
dienen te bestaan en dat een Palestijns thuisland moet worden
gevormd. Premier Begin heeft na het kabinetsberaad gisteren in
Jeruzalem tegen de uitlatingen geprotesteerd, en minister Dajan
heeft gisteren in een vraaggesprek de Amerikaanse regering ervan
beschuldigd partij te kiezen voor Egypte. Hij zei dat aandringen
op volledige terugtrekking door Israël geen werkbare basis voor
vrede is.
Begin verklaarde dat de uitspraken van Vance volledig in tegen
spraak waren met wat president Carter in december tegen hem
had verklaard, toen hij zijn vredesplan aan Carter voorlegde. Israël
blijft bij zijn mening dat het programma van nederzettingen op
Arabisch grondgebied legaal, gerechtvaardigd en van essentieel
belang is.
Met name de nederzettingen op de Jordaanoever en de Palestijnse
kwestie vormen het ware probleem, zo erkende minister Dajan
tijdens zijn bezoek aan Washington. Israël zal naar zijn mening
nooit de volledige terugtrekking uit dat gebied en de vestiging van
een Palestijnse staat aanvaarden.
Inmiddels heeft minister Weizman van defensie het militaire be
stuur van de in 1967 bezette gebieden opdracht gegeven alle
ontwikkelingsprojekten in de Sinai stop te zetten.
President Sadat van Egypte heeft gisteren in Wenen een ontmoeting
gehad met Sjimon Peres, de Israëlische oppositieleider. Zij hebben
de situatie tussen beide landen grondig doorgesproken.
Moordcomman
do's actief in
Noord-Ierland
BELFAST (Reuter) Moord
commando's, bestaande uit
guerrilla-strijders die zijn geoe
fend in het gebruik van de mo
dernste wapens en sabotage-
techni.eken, zijn sedert kort ac
tief in Noord-Ierland als onder
deel van een nieuw offensief
van de voorlopige vleugel van
het Ierse republikeinse leger.
Een IRA-woordvoerder heeft
een verslaggever van het pers
bureau Reuter meegedeeld dat
het offensief, dat tien dagen ge
leden is begonnen wordt uitge
voerd op last van de leiding in
de Ierse hoofdstad Dublin.
De aanvallen, die zijn gericht
tegen Britse militairen, de poli
tie en leden van het Ulster De
fence Regiment (UDR) protes
tantse vrijwillige militie, hebben
een nieuwe dimensie toegevoegd
aan de operaties van het IRA
in Ulster.
DEN HAAG Voor de wedstrijden
om de Europese kampioenschap
pen squash voor teams, die van
16 tot en met 19 maart in Amstel
veen worden gehouden, hebben
zestien landen ingeschreven. Het
is voor de eerste keer in de ge
schiedenis van de squashsport, dat
de Europese kampioenschappen in
Nederland zijn.
BAARN Theo Verbeek van Trias
heeft gisteren in Baarn de Domein
cross over 11 kilometer gewonnen.
De commandijcross over 10 kilo
meter in Gemert leverde Rudie
Verriet (UNC) een zege op.
RHEINE De Oostduitse kam
pioen SC Traktor Schwerin heeft
gisteren de Europese volleybalbe
ker dames veroverd. Op de tweede
plaats eindigde de titelhouder uit
Hongarije. Nimse Boedapest. Start
Lodz (Polen) werd derde, Savoia
Bergamo uit Italië vierde.
KOPENHAGEN De Nederlandse
trampolineploeg is zaterdag vijfde
geworden bij een internationale
ontmoeting. Rusland won voor En
geland.
LAS VEGAS Carlos Palomini
heeft zaterdag zijn wereldtitel
(WBC-versie) in het weltergewicht
geprolongeerd. De Amerikaan ver
sloeg zijn Japanse uitdager Ruy
Sormachi dopr knock out in de
zevende ronde.
SAINT RAPHAEL De Belg Fons
de Bal heeft gisteren de twintigste
Grote Prijs van St. Raphaël gewon
nen. Jan Raas werd vijfde in de
zelfde tijd als de winnaar.
(Van onze correspondent Jan Drummen)
PARIJS André Citroën zou dezer dagen
honderd jaar geworden zijn. De man die de
Franse automobielindustrie uit de grond
stampte, die bevriend was met Henry Ford,
iie telkens weer iets nieuws, iets onge
hoords, iets onvermoeds bracht, die op zijn
doodsbed nog nieuwe plannen maakte en
een technische verbetering op papier wilde
letten, werd wel eens een doordraver ge
noemd.
Maar hij had zijn naam in gigantische lich
tende letters op de Eiffeltoren gedrukt en
heel de wereld kende hem. Toen Charles
Lindbergh na zijn historische oceaanvlucht
op 21 mei 1927 op Le Bourget landde, was
de lichtende naam van Citroën op het hoog
ste bouwwerk ter wereld, vanaf meer dan
Honderd kilometer zijn baken geweest. Over
igens liet Citroën geen kans voorbijgaan om
de wereld aan zijn naam te herinneren: al
in 1922 schreven vliegtuigen met witte rook
■.Citroën" in de Parijse hemel.
Hij was in Parijs geboren en zijn voorvade
ren zouden uit Nederland gekomen zijn, en
simpelweg Citroen geheten hebben. Hij
doorliep de vermaarde Ecole Polytechnique,
maakte een reis naar Polen en kwam daar
van terug met een revolutionair idee, dat hij
«zo maar" in Warschau op papier gezet had:
een dubbele helicoïdale (schroefvormige)
overbrenging, waaruit later het waarmerk
van zijn bedrijf „le double chevron" (het
dubbele „hoedje") ontstond. Het werd even
eens de basis voor de kolossale industrie die
hij stichtte. Een andere versie zegt dat hij
tijdens zijn reis naar Polen in 1904 het
patent kocht van de dubbele helicoïdale
overbrenging. In elk geval startte daarmee
zijn loopbaan en eveneens zijn roem.
In 1908 kocht hij in Parijs de kleine Mors-
autofabriek op. Daarna stichtte hij een be
drijf in Moskou, later een in Oostenrijk-Hon-
garije (voor rekening van Skoda). Tijdens
de eerste wereldoorlog was hij officier en
deed ervaring op in massaproduktie van
artillerie-munitie. Hij verbeterde het systeem
in een mate die geen mens destijds voor
mogelijk gehouden had. Tegelijkertijd ont
popte hij zich als de uitvinder van de ran*
soenkaarten
In zijn bedrijven werd aan de lopende band
munitie vervaardigd. En om de produktie
niet te vertragen, stichtte hij kantines en
kinderbewaarplaatsen, want het overgrote
deel van zijn arbeidskrachten was in die
oorlogsjaren vrouwelijk. Na de oorlog bleef
hij grote aandacht in zijn bedrijf besteden
aan de sociale aspecten: hij kende zijn per
soneel doorbetaalde vakantie toe, stichtte
een sociale verzekeringskas en andere voor
zieningen. Toen deze in 1936 door de staat
ook ingesteld werden, hadden de experimen
ten van André Citroën tot voorbeeld en
toetssteen gediend.
Intussen was hij veertig jaar geworden, de
oorlog was ten einde en André Citroën
besloot automobielen te gaan fabriceren en
zijn ervaring als munitiefabrikant was een
grote troef in zijn onderneming. Overigens
had de doeltreffendheid waarmee hij in
zekere zin het Franse leger redde, aanzien
lijk tot zijn reputatie bijgedragen. Wartt
terwijl de legers van de Kaiser opmarcheer
den en de Fransen zich terugtrokken, was
een groot deel van hun vermaarde artillerie
werkloos omdat er geen granaten waren.
Citroën stelde de regering voor een ultra
moderne munitiefabriek te bouwen. Omdat
de nood aan de man was, kreeg hij de
goedkeuring, - binnen zes weken had hij de
Tieksgebouwen aan de Quai de Javel in
arijs (waar nu nog een groot deel van
Citroën gevestigd is) opgetrokken en uit de
Verenigde Staten duizend machines en staal
laten komen. En minder dan vier maanden
later fabriceerde hij dagelijks 55.000 artille
riegranaten.
De ombouw van de gebouwen en de ontwer
pen, de bouw van prototypes werden in
recordtijd afgehandeld en op 4 juni 1919
reed de eerste Citroën-automobiel op eigen
kracht de fabriek uit. Het was een 10 PK-
model, type A en het werd in grote serie
gefabriceerd volgens het systeem. In 1922
kwam de beurt aan de B2, een vierpersoons-
wagen, die weldra gevolgd werd door een
5 PK-model, bestemd voor een brederè' clien
tèle, die minder kapitaalkrachtig was. Zoals
Ford „put America on wheels", wilde Ci
troën dat alle Fransen „elke zondag in een
Citroën er op uit trekken".
André Citroën was niet de enige Franse
automobielfabrikant in die jaren. Tal van
kleine en middelgrote bedrijven construeer
den uitstekende en elegante modellen. Ci-
troën's wagens waren technisch uitstekend;
zij waren volgens de heersende mode niet
elegant. Maar daar stond tegenover dat zij
relatief goedkoop waren in aanschaf en
gebruik en redelijk gerieflijk. En betrouw
baar.
Tussen 26 oktober 1924 en 26 juni 1925 trok
een Citroën-expeditie door heel Centraal-
Afrika, door woestijnen, oerwouden, step
pen, savannen, de beroemde „Croisière Noi
re" die de kwaliteit van de Citroen-produk-
ten bewees, van Colombo-Béchar tot de
Tananarive. Zes jaren later zet hij een Azia
tische expeditie op touw de „Croisière Jau-
ne", naar de Himalaya, door de Gobi-woes-
tijn tot aan de Zuid-Chinese Zee.
Vanaf dat ogenblik was hij nauwelijks meer
te remmen. Hij was al zijn concurrenten
altijd een stuk vooruit en op een gegeven
ogenblik leek het erop, dat hij nauwelijks
meer concurrenten had. Hij bouwde het
meest kolossale servicestation ter wereld,
stichtte scholen voor onderhoudspersoneel,
voor vertegenwoordigers, verkopers, hij be
zat ruim de helft van alle taxi's die door
Parijs reden, stichtte een eigen autobuslijn
(die nog bestaat) van 10.000 kilometer lengte,
en voorzag het land van verkeersborden,
plaatsnaamborden en wegwijzers met zijn
naam en zijn waarmerk erop. Hij wist een
van zijn wagens in een Amerikaanse film
te krijgen waar de uitzonderlijke kwaliteiten
van het voertuig met rupsbanden afdoende
bewezen werd, met Pearl White aan het
stuur. Over trappen, door grachten, moeras
sen en zand triomfeerde Pearl dankzij haar
Citroën .Hij stichtte industriële onderne
mingen in Italië, Duitsland, Polen, Groot-
Brittannië en Zwitserland en vormde een
speciale verzekeringsmaatschappij met sterk
gereduceerde tarieven, uitsluitend voor Ci-
troën-rijders. Hij was ook degene die de
onderdelenmarkt totaal reorganiseerde, ca
talogi drukte voor vervangstukken, de stan
daard-uitwisseling invoerde en voor de kin
deren natuurgetrouwe miniatuur-modellen
van zijn auto's fabriceerde.
Toen hij eens met een groep medewerkers
een bezoek aan Spanje bracht, was zijn
wagen de enige van de lange stoet die geen
Citroën was. Uit attentie voor de Spanjaar
den (maar vermoedelijk ook om hem te
testen) reed hijzelf een Hispano-Suiza; Zijn
grote zwak was de speelbank en in Deauville
verspeelde hij miljoenen. Hij bleef spelen,
bleef verliezen; in het spel had hij bepaald
nimmer geluk.
Intussen reorganiseerde hij voor de Franse
staat het tabaksmonopolie en bereidde zijn
grote triomf voor: de befaamde „traction-
avant" de revolutionaire wagen met voor
wielaandrijving die m 1934 heel de wereld
deed opkijken. Ironischerwijze werd het ook
zijn ondergang. Ontwerp en proeven en
testen kostten handen vol geld en André
Citroën keek daarbij niet op een miljoen.
Hij keek zelfs niet op meerdere miljoenen.
En op 27 december 1934 kwam de deurwaar
der de fabrieken binnen: André Citroën
lanceerde immers zijn „traction" en bouwde
tegelijkertijd een geheel nieuwe fabriek en
„bruin kon beide niet tegelijk trekken". Een
kleine leverancier van houten wielvelgen
stond erop onmiddellijk betaald te worden.
De kas aan de Quai de Javel was leeg: de
aandelen tuimelden omlaag, de banken wei
gerden kredieten en de grootste schuldeiser
.van de firma, de bandenfabrikant Michelin,
werd eigenaar van het bedrijf.
André Citroën kreeg een maagzweer; enkele
maanden later gaf hij de geest. De triomf
van zijn „traction" heeft hij niet meer mee
gemaakt: de wagen was alle andere jaren
vooruit en werd 23 jaren lang gebouwd, was
de basis voor de volgende modellen (DS en
ID en de laatste CX). Het grote bedrijf liep
evenwel sedert de dood van zijn stichter
mank en ook Michelin kon het niet bloeiend
maken. Tot in 1976 Peugeot, de andere kolos
in de Franse automobielindustrie, het be
drijf van wijlen André Citroën overnam.
