KOPEN MET
GEZOND VERSTAND
Bromfiets
verovert
Verenigde
Staten
In krottensteden van India gaat
geduld vóór radicale oplossingen
BOEKEN
BUITENLAND
LEIDSE COURANT
MAANDAG 2 JANUARI 1978 PAGINA 10
HONGER
ONDER
650 MILJOEN
MENSEN D
„AMERIKA
DOOR DE
ACHTERDEUR"
De Nederlandse schrijver Max
Dendermonde reisde vijf maan
den lang door de Verenigde Sta
ten van Amerika, van de west
naar de oostkust door elf van
de vooral noordelijk gelegen
staten. Zijn bevindingen teken
de hij op in zijn nieuwste boek.
„Amerika door de Achterdeur".
Dendermonde bezocht niet de
geeikte Amerikaanse objecten,
maar ging langs de „220 miljoen
kleine achterdeurtjes", volgens
de schrijver de enig juiste af
spiegeling van het reilen en zei
len van de natie. De schrijver
reed rond in een oud Volkswa
genbusje met caravan en ont
moette onder meer een spoor
wegarbeider in Nev York. een
mijningenieur in Bluefield. een
Portugese vrouw die een nege
rin zou willen zijn in Plymouth,
indianen in Wounded Knee, tar
weboeren in South Dakota en
reed mee met de vuilnismannen
en de politie in Chicago. Max
Dendermonde legt een klein ge
deelte van de ingewanden van
Uncle Sam op een prettige ma
nier bloot en door zijn onge
dwongen. plezierige wijze van
vertellen laten zijn lotgevallen
zich goed lezen.
Max Dendermonde: Amerika
door de achterdeur. Uitgever H.
W. J. Becht in Amsterdam, prijs
19,50.
Ikonen leren
schilderen
De Haagse Ikonenschilderes
Lydia Duif heeft jarenlang leer
lingen opgeleid in de „heilige
kunst" van het Ikonenschilde-
ren en zij ging daarbij uit van
de voorschriften die de oude
schilder-monniken leerlegde in
de zg. podlinniks, handleidin
gen waarin alles stond wat een
schilder moest weten om zijn
taak goed te kunnen vervullen.
Niet alleen de leerlingen maar
vele anderen vroegen mevrouw
Duif naar deze gegevens, zodat
zij tenslotte besloot de hoofdstof
van haar lessen in een klein
maar zeer overzichtelijk boekje
samen te vatten. Zowel tech
nisch als fundamenteel-geeste-
lijk zet zij het moeilijke maar
schone vak van Ikonenschilde-
ren uiteen. Zoiets is op het Ne
derlandse taalgebied nog itiet
gebeurd. Wel bestaan er ettelij
ke goede werken over de Ikonen
zelf en hun historie maar de
religieuse betekenis zoals die
zelfs tot uiting komt in het ma
teriaalgebruik, vinden we nu
voor het eerst onder bereik van
de geïntresseerde gebracht. Een
werkelijke aanwinst achten we
ook haar toelichtingen op de
bijschriften en naamgevingen
voorafgaande door een alfabet-
synopsis: Grieks-Cyrillisch-Rus-
sisch, mét de uitspraak. Zodat
het nu voor velen iets gemakke
lijker is geworden om de Ikonen
te kunnen „lezen". Een handig,
kort maar niettemin diepgaand
geschrift over een kunst die
thans zo in de belangstelling
staat.
Lydia Duif: Ikonen leren schil
deren. Uitgave Servire-Katwijk.
Prijs 1290.
Gebeden voor
onze tijd
Sinds de Franse priester Michel
Quoist zijn „Zonder wierook"
publiceerde, is er een voortdu
rende stroom van hedendaagse
gebeden en meditatie-boeken de
wereld ingezonden. De moderne
gelovige mens schijnt niet meer
te kunnen bidden in de religieu
se terminologie van eeuwen
her.
Het blijkt echter wel dat de
meeste nieuwe gebedsbundels
die de mens van thans moeten
„aanspreken", nog geen echte
eigen spirituele vorm gevonden
hebben. De drie bundels die bij
de Vlaamse uitgeverij Lannoo
zopas verschenen zijn, verster
ken ons in deze opvatting. Pries
ter E. Dobbelaere wil in dicht
vorm bidden, wat in zich, zelfs
traditioneel, zijn bestaansgrond
heeft, maar toch vinden we zijn
trant nogal geforceerd-optimisti-
sch, zoiets als „zeg maar ja te
gen 't leven". Eerw. heer Flori-
zoone zoekt het ook in de poësis
en graaft wel wat dieper dan in
de hierboven genoemde bundel.
Gerard Zuidberg en P Brugge-
man, Nederlandse clerici, doen
het in een aantal korte preekjes,
afgewisseld met gebeden in een
geritmeerde taal, daarbij den
kende aan „voorbeden ter keu
ze". Voor de laatste stonden on
getwijfeld de eigen liturgieën
van Oosterhuis model. Dit alles
steekt vol goede intenties en na
tuurlijk is er hier en daar, tus
sen door, iets moois te vinden,
dat de mens in bepaalde situa
ties tot geestelijke verdieping
kan brengen.
Emmanuel Dobbelaere: „Zo
maar Hem in je leven betrek
ken". 13,90. Gery Florizoone:
„Schrijven in het zand", 13,90
P. Bruggeman en G. Zuidberg:
„Die naar ons omziet", 16,90.
Uitgaven van Lannoo Tielt-Am
sterdam.
BRUSSEL Eddy Merckx zal
in het nieuwe jaar zelf de spon
sor zijn van de wielerploeg
waarin hij als kopman rijdt. De
groep zal reclame maken voor
de fietsen, die onder de naam
van Merckx aan de man wor
den gebracht
Jos Huysmans zal ploegleider
zijn van de nieuwe formatie,
waarvoor dit weekeinde in het
huis van Merckx te Kraainem
de contracten werden getekend.
zonder de maatschappelijke strukturen aan
te tasten. "Onze ervaring is, dat de mensen
na verbetering van hun krottenwijk vanzelf
overgaan tot het verbeteren van hun wo- j
mng", aldus I. C. Dut, directeur-generaal i
van Openbare Werken van West-Bengalen.
Het verschil dat wij in Calcutta zagen tussen I
een verbeterde en een niet-verbeterde krot
tenwijk, was erg groot. Behalve bestrating I
en sanitaire voorzieningen was er ook een I
aantal stenen huizen te zien. De verbeterin
gen spelen zich geheel af buiten de grondbe
zitter om; hij hoeft er zelfs niets voor te
betalen "Dat kun je niet doen", aldus de i
heer Dut. "Je kunt niet verbeteringen aan- i
brengen zonder het hem te vragen en hem
dan laten betalen. Maar we doen wel iets
op het gebied van intrekking van belasting
faciliteiten. Die eigenaren krijgen trouwens
zoveel sores aan hun kop, dat sommigen het
land al uit zichzelf weggeven".
Jiyoti Basu, de eerste minister van West- I
Bengalen, zegt dat zijn regering graag een
meer radikale landwetgeving wil doorvoe- I
ren. "Vroegere regeringen hebben erover
gepraat en wetten uitgevaardigd, maar het 1
is allemaal bij papier gebleven, en als het I
al is uitgevoerd, is het op de verkeerde I
manier gedaan. Voor nieuwe besluiten moe-
ten wij ons echter eerst verstaan met de j
centrale regering, maar die heeft nog niet I
eens zijn eigen regeerplan voor elkaar".
Asoke Mitra, de meer radikale minister van I
financiën van West-Bengalen, zegt dat er
voor hervormingen een politieke revolutie
nodig is, dat West-Bengalen een voorbeeld
moet worden voor andere deelstaten en voor
het hele land. Met betrekking tot de krotten-
verbetering legde hij een verklaring af, die
hem door de stadsontwikkelaars en andere
ministers niet in dank werd afgenomen. "De
mensen in Calcutta haten het verbetering-
sprojekt, omdat het voor velen bij beloften
is gebleven. Ik schat dat tweederde van het
voor krotten verbetering bestemde geld ver
dwenen is in politiek gedoe. Het is gewoon
gestolen, weggegooid. McNamara van de
Wereldbank weet niet wat er is gebeurd,
maar ik zeg u dat het hele projekt een public
relations-stunt voor de Westbengaalse rege
ring is geweest. Ik weet dat ministers, zoals I
ik hier zit, geld over het bureau hebben I
aangenomen".
Toch leven nu ruim één miljoen mensen in
Calcutta in wat "verbeterde slums" worden
genoemd. De ellende is niet meer zo peilloos
als ze tien jaar geleden nog was. "De resulta
ten van het verrichte werk zijn zichtbaar
voor degenen die geduldig genoeg zijn om
te kijken", zegt Dut. In de grootste democra
tie van de wereld, zoals veel Indiërs hun
land met trots noemen, gaat geduld vóór
radikale oplossingen.
IVO POSTMA 1
Van onze correspondent Dick
Toet
WASHINGTON - De brom
fiets gaat de Verenigde Staten
veroveren. Daar is geen ont
komen meer aan. Dit jaar zal
de verkoop een top bereiken
van over de 250.000. Dat is
vier keer zoveel als vorig jaar
en tien maal zoveel als in
1975. Naar schatting zullen er
in 1980 3 miljoen bromfietsen
in de Verenigde Staten rond
snorren. Dat is nog niet zoveel
op een bevolking van ruim
220 miljoen, maar gezien het
feit dat vijf jaar geleden nog
nauwelijks een brommer in
Amerika te zien was, begint
dat toch aardig aan te tellen.
In ieder geval zien dertig
bromfietsfabrieken er wel
brood in. Daarbij speelt
slechts een Amerikaanse fir
ma een bescheiden rol. Aan
voerder in de bromfiets-race is
de Franse fabrikant Motobe-
cane (Mobylette), direct ge
volgd door Steyer Puch (Oos
tenrijk) en onze eigen Batavus.
Ook enkele Italiaanse firma's
spelen nog een geringe rol.
Merkwaardig genoeg hebben
de Japanse bromfietsfabrikan
ten zich nog niet op de Ameri
kaanse markt gestort. Zeer on
langs heeft echter een aantal
Japanse fabrikanten aange
kondigd dat daar volgend jaar
verandering in komt. Gezien
het enorme succes van de Ja
panse auto's in de Verenigde
Staten zal dat de verkoopcij
fers van de bromfiets volgend
jaar ongetwijfeld verder om-
hoogstuwen. Ook de Ameri
kaanse industrie zelf begint in
te zien dat er aan dit merk
waardige fenomeen wat te ver
dienen valt. Zo heeft de fabri
kant van de vermaarde reuze
motorfiets Harley Davidson
medegedeeld zich binnenkort
ook op het bromfietspad te
zullen begeven.
De bromfiets (in Amerika Mo
ped genoemd) plaatst de Ame
rikaanse wetgevers intussen
voor grote problemen. De wet
geving op dit terrein is op dit
moment in ieder geval nog een
complete chaos. Drieëndertig
staten hebben intussen beslo
ten de bromfiets aan te duiden
als „fiets of gemotoriseerde
fiets". Zo'n apparaat mag in al
deze staten nooit meer dan 2
pk herbergen, maar daar
houdt de eensgezindheid dan
ook mee op. Er gelden maxi
ma van 17, 20, 25 en 30 mijl
per uur, de leeftijdsgrens is
soms 15, soms 16 jaar en in
3 staten geldt zelfs geen enkele
grens, ongeveer de helft van
de 33 staten eist een bepaalde
registratie en in enkele staten
wordt een rijbewijs verlangd.
Een helm en een aansprake
lijkheidsverzekering zijn tot
nu toe nergens verplicht ge
steld.
De gevarieerde wetgeving kan
tot merkwaardige situaties lei
den. Zo zullen de talrijke fo
rensen, die in de hoofdstad
Washington werken, maar in
de omliggende staten Mary
land of Virginia wonen, voor
lopig weinig aan een brommer
hebben. In Virginia (maxi
mumsnelheid 20 mijl per uur)
mogen ze naar hartelust brom
men, in Maryland (30 mijl per
uur) wordt het al wat moeilij
ker, want daar is ook een rij
bewijs verplicht, maar als ze
de grenzen van het kleine dis
trict waarin Washington ligt
overschrijden, zitten ze plotse
ling op een motorfiets en die
nen ze ook aan alle daaraan
gestelde eisen te voldoen.
De federale regering zal dus
wat lijn in de chaos moeten
brengen. Maar het ziet er niet
naar uit, dat het Congres veel
haast maakt met het stellen
van uniforme richtlijnen. Aan
de bromfietsers Zelf zal het
niet liggen. Ze hebben intus
sen al al hun eigen pressie
groep, „Het Gemotoriseerde
Fietsengenootschap" opge
richt. Het genootschap wijst
vooral op de energiebesparing
en relatieve veiligheid (aantal
dodelijke ongelukken per
100.000 voertuigen 51 tegen
over 8 voor de fiets en 171
voor de motorfiets). In Califor-
nië, op dit moment de „brom-
fietsstaat" met ruim 30.000
brommers, waaraan er iedere
maand zo'n 1.000 worden toe
gevoegd, zijn tot op dit mo
ment slechts 350 ongelukken
geregistreerd, waarvan twee
met dodelijke afloop, aldus het
genootschap. Op voorhand
tracht het genootschap al te
voorkomen, dat de helm
straks wellicht verplicht wordt
gesteld. Wij zullen onze leden
op het hart drukken vrijwillig
een helm op te zetten, aldus
de bromfietsorganisatie.
Mede doordat de meeste
bromfietsen geïmporteerd
moeten worden, zijn de prijzen
aan de pittige kant (750 tot
1400 gulden). Het grote waren
huis Sears, dat in het begin
van de zestiger jaren tever
geefs probeerde Amerika
bromfietsrijp te maken, gaat
bekijken of er met de oude
vooraad nog wat te doen is.
We weten niet eens meer pre
cies waar dat spul gebleven is,
maar het moet nog ergens op
geslagen liggen, aldus een
woordvoerder van Sears. De
bromfiets is in ieder geval in
grote delen van Amerika geen
rariteit meer. Het genoot
schap: „Wij hebben soms de
indruk dat de energiebood-
schap van president Carter
buiten het Congres beter be
grepen is dan er binnen. De
bromfiets heeft hier vaste voet
gekregen. Het zal zeker zoiets
als de hoela-hoep van de jaren
zeventig worden," aldus een
woordvoerder.
Evengoed opletten.
En het hoofd koel houden.
Dan ontdekt u dat C&A
véél te bieden heeft
Kopen met gezond
verstand doe je
bij CM!
Calcutta, de hoofdstad van West-Bengalen,
telt 8,3 miljoen inwoners; daarvan leven er
4 miljoen onder wat is vastgesteld als de
armoedegrens, dat wil zeggen dat zij moe
ten zien te leven van minder dan 300 roe
pies per maand (1 roepie is 34 cent); 2,3
miljoen inwoners van Calcutta wonen in
krottenwijken, daarnaast wordt het aantal
"stoepbewoners", oftewel permanent daklo
zen, geschat op 200.000.
Madras, de metropool in de zuidelijke staat
Tamil Nadu, telt ongeveer 2,5 miljoen inwo
ners. Bijna éénderde deel daarvan, 800.000
mensen, leeft in krottenwijken; de stedelijke
autoriteiten schatten het aantal stoepbewo
ners op 30.000. De bevolking van Madras
neemt jaarlijks met 200.000 toe.
Bombay, hoofdstad van de staat Maharasj-
tra aan de westkust en commerciële hoofd
stad van India, telt 7.5 miljoen inwoners.
Tussen de fabriekscomplexen en de zaken
wijken met hun machtige kantoorgebouwen
door ziet men vanuit de lucht een slang van
gore krottenwijken kronkelen; het aantal
"hutjes van semi-permanent materiaal"
(zoals een krot officieel wordt omschreven)
wordt hier geschat op een half miljoen en
ze herbergen 2,5 miljoen mensen. Het aantal
stoepbewoners in Bombay bedraagt volgens
officiële cijfers 100.000.
In al deze drie steden, die sinds het begin
van de jaren vijftig een ongebreidelde groei
hebben doorgemaakt, zijn aan in de zestiger
jaren omvangrijke ontwikkelingsorganisa
ties in het leven geroepen, die tot taak
hebben het probleem van de krottenwijken
op te lossen of in elk geval maatregelen te
nemen om het lot van de daar wonende
massa's te verlichten. Deze maatregelen, die
met leningen van de centrale regering en de
Wereldbank worden gefinancierd, variëren
van het aanbrengen van waterputten en
wasgelegenheden en bestrating, via het sti
muleren van kleine industrietjes tot het vol
ledig vervangen van krottenwijken door mo
derne woningbouw. Grote problemen die
zich hierbij voordoen, zijn de afwezigheid
van een behoorlijk afwateringssysteem, het
particuliere grondbezit in de krottenwijken,
dat vooral in Calcutta wijdverbreid is, en
de niet aflatende stroom nieuwkomers naar
de steden.
De kolonie Kasturbai is een van de ontelba
re opeenhopingen van krotten in Madras. De
plek gelegen langs de spoorlijn Madras-
Bangalore, was oorspronkelijk gepland als
afvalstortplaats van een naburige krachtcen
trale, maar zoals zovele open plekken in de
steden werd zij een vestigingsplaats voor
mensen uit het achterland die hun geluk in
de grote stad kwamen zoeken. Twee modde
rige hoofdstraten, één noord-zuid en een
oost-west, verdelen het gebied in blokken.
Op het kruispunt van deze straten, het
natuurlijke centrum, is een thee-bar annex
kruidenierswinkel. Langs de weg vind je
verder een drietal winkeliertjes die groen
ten, fruit en gedroogde vis verkopen. De
1333 inwoners van Kasturbai zijn voor hun
sanitaire behoeften aangewezen op vier door
de gemeente aangelegde sanitaire blokken,
die echter onbruikbaar zijn vanwege gebrek
aan schoon water en behoorlijke afwatering.
In het midden van de straat zijn geulen
gegraven, waar stilstaand water een rotten
de geur afscheidt. Muskieten vinden hierin
een vruchtbaar bestaan, zodat malaria en
filaria in Kasturbai veelvuldig voorkomen.
Heel Kasturbai telt maar twee drinkwater-
punten, waar iedere familie dagelijks strijd
moet leveren om aan zijn rantsoen te ko
men. De kranen bevinden zich vlakbij de
grond, zodat in het regenseizoen het leiding
water vrijelijk met modderwater wordt ver
mengd.
Veel mensen in Kasturbai lijden aan eenzij
dige of ondervoeding. Op een halve kilome
ter afstand bevindt zich een kraamhulpcen
trum en het dichtstbijzijnde ziekenhuis ligt
twee kilometer verder. Er is in Kasturbai
één kleuterschool, gerund door vrijwilligers,
waar vijftig kinderen dagelijks een maaltijd
krijgen. In Kasturbai en de andere krotten
nieuwe satellietsteden van ieder 100.000 in
woners buiten Madras.
Het verbeteren van de krottenwijken gaat
gepaard met spanningen in nog niet verbe
terde wijken. "De mensen worden onrustig",
vertelde een stadsontwikkelaar. "Ze zijn niet
bereid te verhuizen naar verbeterde gebie
den, maar blijven wachten op de verbeterin
gen die ook in hun wijk zullen worden
aangebracht".
Ondertussen probeert men de verdere groei
van de krottenbevolking tegen te gaan door
in verbeterde wijken identiteitskaarten te
verstrekken. Op deelstaatniveau hebben de
regeringen van West-Bengalen, Tamil Nadu
en Maharasjtra programma's op gang ge
bracht tot verbetering en intensivering van
de landbouw in het binnenland. Men hoopt
zo niet alleen de trek naar de magneet-ste
den te verminderen, maar zelfs mensen te
kunnen stimuleren om terug te gaan naar
hun dorpen.
Terwijl in Bombay en Madras de meeste
grond waarop krotten gevestigd zijn aan de
staat of andere overheidsorganen toebe
hoort, heeft Calcutta het nadeel met een
wijverbreid particulier grondbezit te doen
hebben. De centrale regering in Dehli heeft
het hoofdstelijke district Calcutta nadrukke
lijk uitgesloten van de landhervormingswet
geving, die onder meer inhoudt dat degene,
die een stuk land tien jaar achtereen heeft
bewoond of bewerkt, er de eigenaar van
dient te worden. Krotten opruimen en er
huizen voor in de plaats zetten is er in
Calcutta dus niet bij, omdat er gewoon niet
genoeg geld is de grond van de eigenaars
te kopen. Een ander probleem is dat de
krotten in de meeste gevallen niet het eigen
dom zijn van de bewoners, maar van tussen
personen, die de grond van de landeigenaar
gehuurd hebben.
Eigendom is een heilig iets in India. Onteige
ning van land is wel het laatste waar zelfs
de huidige marxistische regering van West-
Bengalen aan denkt. Het stedelijke ontwik
kelingsbureau van Calcutta heeft zich dus
wat de krottenwijken betreft, beperkt tot het
soort verbeteringen die we in Madras zagen.
Krottenbuurt in Calcutta, met op de achtergrond stedelijke woningbouw.
wijken van Madras zijn allerlei vrijwilliger
sorganisaties aktief met zorg voor moederlo
ze kinderen, gehandicapten, zwakzinnigen,
en met het geven van onderwijs en beroep
sopleidingen. Van de 266 gezinnen in Kastur
bai zijn er 106, waarvan het inkomen ligt
tussen de 150 en 249 roepies, 63 gezinnen
zitten daaronder, 97 daarboven. Volgens de
directeur van het bureau voor stadsontwik
keling ligt het misdaadcijfer in de krotten
wijken laag. "De mensen hier zijn gezagsge
trouw", zei hij.
Voor de verbetering van Kasturbai heeft
"stadsontwikkeling" een bedrag van bijna
400.000 roepies begroot, voor dat geld zullen
nieuwe drinkwatervoorzieningen, sanitaire
blokken en verharde wegen worden aange
legd; er komt straatverlichting, er worden
bomen geplant, twee schooltjes zullen wor
den gebouwd, evenals een'loods ten behoeve
van industrie op kleine schaal. Voor een
bedrag van 52 miljoen gulden (waarvan 24
miljoen afkomstig van een Wereldbank-le
ning) wil men langs deze weg het lot trach
ten te verbeteren van 13.500 gezinnen in
krottenwijken. Behalve krotverbetering om
vat het programma van het bureau voor
stadsontwikkeling, ook het opruimen van
hele krottenwijken en het opzetten van drie
Prachtige nerts-cardia
mantel met stijlvolle m
suède-gamering. (38-44)
M158
Sportieve Lammy-coat
in naturel met I
trikot-boorden. (36-42)
Mooie opaal-kleurige
mantel van
Gotland-lam. (38-46)
C&JL U toch itoohdoliy&i!
