Kunst met de
computer maakt
rare zijsprongen
Indianen Brazilië
slachtoffers van
economische groei
Edinburgh heeft nu ook
een winterfestival
Mgr. M. Lefèbvre
koopt klooster in
Regensburg
KAREL
APPEL
EN
DE
SCHILDER-
KIST
Split Enznieuwe
ontdekking met
theaterachtige show
Wereldpremière bij
't Ned. Dans Theater
Hulp gevraagd voor vluchtelingen Cambodja
Christelijke leiders
in Sovjet-Unie
onder druk gezet
KUNST
LEIDSE COURANT
PAGINAt
Het boek in zwart en zilver
Renè Wagemakers: De denkende wereld
„Hier ben ik!" Dat is Sarei Appel.
Of beter gezegd zijn schilderkist.
Tenminste, een reproductie van die
kist. Ja, is dat zo? Gebruikt Appel
zo'n ding om de tubes te bewaren?
Een palet heeft hij, dachten wij,
niet: er is altijd een soort verftafel
te zien waarop de pigmenten uitges
meerd worden. Zo ja, dan is deze
keer de kist wel bijzonder duchtig
schoongemaakt om hem den volke
te tonen in de expositiezaal van
Nova Spectra te Den Haag.
Wat aangekondigd is als „de" kist
van Karei Appel is een serie van
kisten, mooi getimmerd en bijge
schaafd door een meester-schrijn-
werker. Inhoud: zeven zeefdrukken,
een luxe uitgave van het boek „Het
gezicht van Karei Appel" door colle
ga Ed Wingen en de fotograaf Nico
Koster, natuurlijk gesigneerd door
de schilder, schrijver en fotograaf,
en wat de kist zwaar maakt is een
beschilderd houtreliëf, een harde ab
stractie in de felste kleuren die er
denkbaar zijn!: een tastbare Karei
Appel. De idee: grafiek, boek en
plastiek in één houten doos, zou
kunst op een zijspoor kunnen bren
gen maar hoe je dat ook bekijkt: de
stralende kracht van het coloriet
overheerst en overstemt iedere
vraag, elke bedenking. Bij Nova
Spectra is dit waar te nemen tot 8
januari.
Kunst op een zijspoor, zó zou je de
tekeningen van Struycken toch wel
met recht mogen noemen. Ze waren
tot de 24ste te zien bij Nou velles
Images, maar ze komen daar de
volgende maand wéér te hangen.
Struycken die vroeger al duchtig
mathematisch ingesteld was, tekent
nu met een computer! Iedere teke
ning bestaat uit één lijn die uit 'n
opeenvolging van rechte delen van
verschillende lengte is samengesteld.
Deze lijndelen zijn onder hoeken van
verschillende afmeting met elkaar
verbonden.Wanneer tijdens het
tekenen de rand wordt bereikt,
wordt de lijn vanaf de tegenoverlig
gende zijde, op de overeenkomstige
plaats als waar de lijn de rand be
reikte, voortgezet.Serie 10-31 03 76
bevat zes tekeningen: witte lijnen op
zwarte lijnen op het witte vlak, net
een koortskaart die ergens foutief
ingevuld is. Mathematica in dunne
lijnen of een usurpatie van de tech
nocratie op het terrein dat oorspron
kelijk aan de estetica toebehoorde?
Tijdverschijnsel? Dat wel; maar
voor hoelang?
René Wagemakers in de Galerie
Flambard houdt het liever bij de
natuur. Met fijne kleurpotloden te
kent hij landschappen die zich zacht
en lenig voor ons opendoen, maar
tegelijkertijd is de inwendige struc
tuur van de mens er bij en er In
geplaatst om op een symbolische
maar gemakkelijk te verstane wijze
de eenheid tussen de beide structu
ren van mens en kosmos aan te
duiden. Maar een bekken of de her-
sensmassa passen toch moeilijk bij
een slingerende landweg of 'n groene
polder. Wagemakers laat die objec
ten echter optreden als verschijning,
als dingen die de zichtbare natuur
overstijgen en zó dat er een volko
men picturale eenheid is ontstaan.
Want het gaat bij deze kunst niet op
de eerste plaats om het subject op
zichzelf, maar om de positie die het
als tekenkundig onderwerp inneemt!
En hierin is Wagemakers zeer ge
slaagd. Deze tentoonstelling duurt
tot 11 januari 1978.
J.V.
Zij die gisteravond niet in Diligentia waren, hebben de gi
ontdekking van dit bijna geëindigde jaar gemist. De Nieu
andse formatie Split Enz was twee maanden geleden vo
eerst in Den Haag voor een optreden in de Marathon. Nu
zij terug en hoe.
De eerste kennismaking was in het water gevallen, doorc
podium van de Marathon veel te klein is en de lichtshow,
belangrijke rol speelt in het geheel, totaal niet tot zijn recht
Dit keer heeft het publiek echter kunnen genieten van een
half uur durende fabelachtige theatershow, die zo nieuw is
zo'n vakmanschap getuigde, dat maar weinig artiesten dit
kunnen evenaren.
Het lijkt allemaal zeer eenvoudig wat er gedaan wordt, ma
zit muzikaal en visueel bijzonder goed in elkaar, waarbij al
elkaar is afgestemd, zoals bij voorbeeld het licht met de n
maar ook de bewegingen van de leden op het toneel. De uitz
lijke kleding, die door Noel Crombie ontworpen is, besto
een kleurrijk pak met stropdas. Ook de geschminkte gez
waren er. De show Opende met gitaarspel van de als ker
verklede gitarist, die de andere leden tevoorschijn toverde i
enorme zak. Dit alles gebeurde in flikkerend licht. Het p
van het theater bood ruimte voor de artiesten om zich vi
te bewegen.
Het lijkt erop, alsof de groep is opgebouwd rond de gitaris
Finn, een broer van zanger/pianist Tim en de uitstekend sp<
toetsenman Edward Rayner. De muziek, die absoluut niet agi
is, kwam vooral van de tweede elpee „Dizrythmia", al was
ruimte voor een nieuw nummr Betty" en nummers van de
elpee „Mental Notes". Noel Crombie, de muzikale duizendpo<
de groep, schitterde in het nummer „The woman who loves
waarin hij de lepels bespeelt.
Ze blijven nog een tijdje in Nederland om aan hun nieuwe
te werken en liedjes te schrijven. Dan gaan ze terug naar En|
voor een toemee om in maart terug te keren naar Nederlai
dan hun nieuwe plaat hier op te nemen. Har
Toneel- en muziekweekeinde tei
bate van Amnesty International
In de Haagse Koninklijke
Schouwburg zal op zaterdag 7
en zondag 8 januari een aantal
kunstevenementen plaatsvin
den vinden waarvan de op
brengst is bestemd voor Am
nesty International. Deze orga
nisatie strijdt voor de belangen
van de mensen in de wereld,
van wie de vrijheid wordt aan
getast of ras.
De voorstellingen kunnen
plaatsvinden vinden omdat
voorstellingen van de Haagse
Comedie, de vaste bespelers van
het theater niet door gingen.
Schouwburgdirecteur Guus
Verstraete vond het een goed
idee om naast een aantal profes
sionele artiesten een beroep te
doen op de amateurwereld van
Den Haag, en zo een toneel- en
muziekweekeinde te organise-
Het programma start op zater
dagmiddag 14.00 uur met het
„Hofstad Jeugdorkest" o.l.v.
Lex Veele. Dit orkest,
1923 werd opgericht en zo
de het oudste jeugdorkes
Nederland is, speelt werke
Antonin Dvorak en Georg
zet Na de pauze volgt de
teurgroep groep „Carrc
met „Huis Clos" van Jean
Sartre. Om 20.15 uur brenj
Oosthout de door haar ve
de en bewerkte versie van
putin".
Zondag geeft het „Resi<
Bach Orkest" o.l.v. Gerar
kerhuis een concert. Uitge
worden het vierde en
Brandenburgs concert va
hann Sebastian Bach,
pauze leest Guus Verstrae
vier jaar afwezigheid vai
toneel, uit Tijl Uilenspiege
slot wordt gevormd door
Schoenaerts, die om
„De Apologie van Soci
speelt, de beroemde en
steeds actuele tekst uit 3""
Christus.
TONEELDEBUUT
VAN AUTEUR
DON DEKKER
Toneelgroep Centrum geeft op
dinsdag 3 januari in het HOT
een voorstelling van .Tussen de
middag en later op de avond'.
Auteur is Don Dekker (33), tot
nu toe beeldend kunstenaar, die
met dit stuk zijn debuut maakt
als schrijver van Nederlands to
neel.
.Tussen de middag' lunchen
twee heren in een chic restau
rant: een directeur die met een
ondergeschikte jubilaris van
kantoor gaat eten.
.Later op de avond' praten twee
oude volksmensen, tante Marie
en ome Cor, over hun leven. Het
bejaarde echtpaar babbelt tegen
het publiek alsof dat op visite
is. Ze onderbreken zichzelf en
elkaar voortdurend in hun ver
halen en dat levert telkens
prachtige bijbelverhalen op. Zo
ontstaat een eerst fragmenta
risch en later samenhangend
beeld van een Amsterdams hu
welijksleven.
Het Nederlands Dans
Theater geeft op 4 janua
ri in Theater Carré te
Amsterdam de wereld
première van een nieuw
ballet van NDT's hui-
schoreograaf Jiri Kylian:
Kinderspelen. Voor dit
30 minuten durende bal
let heeft Kylian inspira
tie geput uit het gelijkna
mige schilderij van Pie-
ter Brueghel, dat zich be
vindt in het Kunsthisto
ri sches Museum te We
nen.
Enkele van de op het schilderij
afgebeelde kinderspelen die
overigens niet alleen door kin
deren maar ook door volwasse
nen worden beoefend heeft
Kylian overgenomen; andere
spelen en nog meer de hele
sfeer van het schilderij van
Brueghel nam hij als uitgangs
punt voor zijn choreografie.
De muziek bij dit werk wordt
door de 16 dansers en de 20
kinderen (van de balletopleiding
van het Koninklijk Conservato
rium te Den Haag) die aan dit
ballet meewerken zelf voortge
bracht op trommels, potdeksels
flessen en dergelijke voorwer
pen. Deze geluiden worden afge
wisseld met flarden Mahler
(Kindertotenlieder). De samen
stelling van het geheel is van
Jiri Kylian, de regie van Gary
Carpenter.
Een belangrijk aandeel in deze
productie heeft de Amerikaanse
ontwerper William Katz, die al
eerder met het NDT heeft sa
mengewerkt bij de totstandko
ming van de balletten van Louis
Falco en Strangers van Jennifer
Muller. Katz heeft zich niet la
ten inspireren door Brueghel
maar veeleer door de hollandse
natuur: de lucht en de vogels,
de bomen en de mist, de seizoe
nen.
De kostuums werden uitgevoerd
naar ontwerpen van Kylian zelf;
het lichtontwerp was in handen
van NDT's chef technische
dienst Joop Caboort.
Als tweede werk staat op het1
programma Carmina Burana
van de Amerikaanse choreo
graaf John Butler, dat voor het
eerst door het NDT werd uitge
bracht op 24 december 1962 en
voor het laatst op 14 juni 1974.
Voor de heiinstudering heeft
John Butler enkele weken ge
werkt met de vrijwel geheel
nieuwe rolbezetting in de Haag
se studio's van het NDT
Van dit programma worden t/m
8 januari voorstellingen gegeven
in Carré. Haagse voorstellingen
volgen op 23, 24 en 25 januari
in de Koninklijke Schouwburg.
Edinburgh (A.N.P.) een win
terfestival in Edinburgh, welis
waar op een iets andere schaal
dan het bekende, artistieke zo
mer gebeuren maar daardoor
I niet alleen aantrekkelijk voor
de minnaars van kunst en cul
tuur, maar ook voor toeristen,
die beseffen, dat een mens niet
leeft bij brood alleen. Tot deze
opzet zijn de functionarissen
van de Scottish tourist Board
gekomen in gesprekken met
kunstenaarsorganisaties en be
drijfsleven, waarbij hun bet
jaarlijkse, veel bezoekers trek
kende zomerfestival als voor
beeld voor ogen stond.
Op grond van een steeds toene
mend bezoek van Nederlanders
aan Schotland is voor het over
dezer dagen van start gaande
winterfestival Nederland uitge
kozen als eerste land, waar dit
gebeuren zal worden aangepre
zen. De organisatoren houden
daarbij rekening met het feit,
dat veel mensen thans een twee
de vakantie in hun besteding
spatroon hebben ingebouwd,
maar dat niet iedereen deze in
een wintersportplaats wil door
brengen, maar ergens „waar
men weer eens iets nieuws kan
zien en beleven voor een betaal
bare prijs", aldus hun uitleg.
Het mag dan aan de overzijde
van de Noordzee in de loop van
het jaar wel een beetje duurder
zijn geworden, de organisatoren
zijn van mening, dat de prijzen
van tal van artikelen nog stuk
ken goedkoper zijn dan in ons
land.
Edinburgh prijst zichzelf aan
als de stad waar beroemdheden
hebben geleefd en gewerkt: de
dichter Robert Bums, de schrij
vers Sir Walter Scott en Robert
Louis Stevenson (Schateiland)
David Livingstone (om. bekend
van zijn reis door Afrika), al
smede, Mary (Stuart) Queen of
Scots en koningin Victoria, die
de zomers in Schotland placht
door te brengen. Zo zijn er nog
enkele, die aan de hand van een
speciaal beschreven routeboek
te volgen zijn.
Als het weer, dat 's winters
volgens zeggen wel koud maar
zonnig kan zijn, niet meewerkt
staan er historische panden,
aangekocht door de Schotse Mo
numentenzorg, paleizen (gi
open ter bezichtiging.
Verder worden er tal van
certen en toneeluitvoeringer
geven, hotels hebben Sch
avonden met bekende volks
gers en dansers; kortom de
ganisatoren menen, dat n
tal van andere mogelijkhede
Europa Schotland bij uitstek
schikt is om in de winter
kend te worden.
Mogelijkheden om er te kon"
boot en vliegtuig en de fervJ
automobilisten kunnen hun J
meenemen door het autorit
te combineren met een boot*
en de autoslaaptrein, welke Lj
ste mede door de koers vani^
pond in Engeland goedkope-
dan elders in Europa.
De secretaris van de bisschoppelijke or
ganisatie, die de bescherming van india
nen in Brazilië beoogt (CIMI), de jezuiet
Egydio Schwade, beeft krachtige verwij
ten gericht aan het adres van de offciële
Braziliaanse organisatie FUNAI, die
zich met de indianen bezig houdt
Volgens hem hebben de indianen wel een
schriftelijk vastgelegd recht op het door
hen bewerkte land, maar dat recht be
staat dan ook alleen maar op papier. Een
door de staat gesanctioneerde landroof
veroorzaakt al sinds lang een systemati
sche vernietiging van de levensmogelijk
heden voor de rond 18.000 indianen van
Brazilië, die voor tachtig procent in reser
vaten leven. Maar de regering stelt aan
de economische ontwikkeling volledige
prioriteit, waarbij de indianen geen be
lemmering op de weg der vooruitgang
mogen zijn.
Zonder consideratie worden door hun
gebied wegen aangelegd. Grootgrondbe
zitters, die voor een bepaald gebied be
langstelling tonen, worden voorzien van
documenten, waaruit moet blijken, dat in
het betreffende gebied geen indianen wo
nen. Juist de FUNAI, die door de staat
ter bescherming van de indianen is opge
richt, is het die de wetten overtreedt en
waarvan de functionarissen corrupt zijn,
aldus Schwade.
De indianen moeten volgens haar geïnte
greerd worden of maar uitsterven. Sch
wade ziet integratie in het algemeen wel
als zinvol, maar de FUNAI verstaat daar
onder een volledige aanpassing van de
indianen aan de blanke maatschappij
met al haar onzekerheden, zonder acht
te slaan op de geschiedenis en de cultuur
van de indianen. Integratie in Brazilië
betekent het weggeven van de grond aan
grootgrondbezitters en het maken van de
indianen tot goedkope arbeidskrachten
van diezelfde grondeigenaren. Vele india
nen bezwijken onder de druk.
Schwade zegt, dat er al stammen gevon
den zijn, waar geen kinderen meer wor
den geboren. Zijn zijn bereid uit te ster
ven. De Braziliaanse bisschoppen wijzen
een dergelijke integratie af en eisen dat
aan de Indianen zelfbeschikkingsrecht
wordt gegeven.
De Britse raad van kerken en
de r.k. bisschoppelijke com
missie Justitia et Pax in En
geland hebben gezamenlijk
bij de Britse regering erop
aangedrongen meer actie te
ondernemen voor hulpverle
ning aan de slachtoffers van
de wreedheden in Cambodja.
Vooral de vluchtelingen uit
dat land moeten volgens bei
de instanties bijzonder gehol
pen worden.
In een verklaring wijzen de
raad van kerken en Justitia et
Pax erop, dat sinds de Rode
Khmer in april 1975 aan de
macht kwam, er talloze doden
zijn gevallen. Zij publiceren
cijfers, die verzameld zijn
door de missionaris Ponchaud.
Volgens deze priester, die tot
1975 in Cambodja werkte, heb
ben sedert april 1975 achthon
derdduizend mensen in Cam
bodja de dood gevonden. Tij
dens de oorlog sneuvelden er
naar schatting 600.000. Voor
de oorlog telde Cambodja ze
ven miljoen inwoners.
vlucht via Thailand. De helft
van hen heeft in andere lan
den onderdak gevonden. De
andere helft bevindt zich nog
in vluchtelingenkampen in
THAILAND, dat vorige
maand zijn grens met Cam
bodja afsloot.
De raad van kerken en Justi
tia et Pax zeggen er dankbaar
voor te zijn, dat de Britse rege
ring de kwestie van de men
senrechten in Cambodja in de
Verenigde Naties aanhangig
heeft gemaakt en dat zij haar
hulp via het Hoge Commissa
riaat voor de Vluchtelingen
heeft verhoogd. Maar de Brit
se regering kan volgens beide
kerkelijke instanties meer
doen, zoals hulp bieden op me
disch gebied en vluchtelingen
toelaten.
De beide kerkelijke instanties
kondigen aan, dat zaterdag 11
februari in de r.k. kathedraal
van Westminster een oecume
nische wake zal worden ge
houden als geestelijke achter
grond voor materiële hulpver
lening in Cambodja en voor
Cambodjaanse vluchtelingen
in Thailand en andere landen.
De traditionalistische bewe
ging van de geschorste Franse
bisschop Lefèbvre beeft via
een stroman een klooster aan
gekocht in bet bisdom Re
gensburg in West-Duitsland.
Het klooster behoorde toe aan
de congregatie van Marian-
hill, een missiecongregatie.
Bisschop Graber van Regens
burg is bijzonder boos over
deze transactie, aldus een me
dedeling van zijn secretariaat
Het klooster is voor ongeveer
zeven ton aangekocht door de
bouwkundig ingenieur Hein-
rich Schlueter, die - zoals in
de koopakte is aangegeven -
van het tamelijk vervallen
klooster een tehuis voor ouden
van dagen wil maken. Intus
sen is gebleken, dat Schlueter
nauwe contacten onderhoudt
met de „Vereniging Pi us X",
een stichting van bisschop Le
fèbvre. Naar verluidt zou Le-
febvre in het klooster een
Toen bekend werd dat ir. Sch
lueter het gebouw ten behoeve
van de beweging van bisschop
Lefèbvre had aangekocht, pro
beerde de congregatie de ver
koop tevergeefs ongedaan t<
maken. Zij hoopt dit alsnog t«
bereiken door een beroep U
doen op het feit, dat Heinrich
Schlueter het gebouw ondei
vals voorwendsel heeft ver-
Van de zijde der congregatie
wordt er overigens wel op ge
wezen, dat zij jarenlang gepro
beerd heeft haar overtollige
klooster aan het bisdom Re
gensburg te slijten en dat zij
daarbij een flink verlies op de
koop toe had willen nemen.
Toen men daarop het klooster
op eerlijke manier en tegen
een goede prijs kon verkopen,
had men dat graag gedaan.
KORTE
METTEN
Na een langdurige ziekte is in
Jabalpur (India) overleden
mgr. C. I. Dubbelman (83),
emeritus-bisschop van die
stad.
Mgr. Dubbelman vertrok in
1923 ais missionaris naar In
dia In 1933 werd hij aposto
lisch prefect en in 1954 eerste
bisschop van Jabalpur. In
1966 kreeg hij wegens ziekte
eervol ontslag uit die functie.
Mgr. Dubbelman was norber
tijn van de abdij van Beme
in Heeswijk. Daar is vandaag
te zijner nagedachtenis een
gebedsdienst gehouden. Mor
gen is er in de kerk van de
abdij een rouwdienst
Onder auspiciën van de Bap
tisten Wereldalliantie (BWA)
zijn in 1977 meer dan tweehon
derdduizend bijbels en liede
renbundels verzonden naar
Oosteuropese landen. Met uit
zondering van Albanië zijn er
in alle landen van Oost-Euro
pa baptistengemeenten. De
BWA stuurt bijbels en liede
renbundels indien de autoriti-
teiten vergunning hiertoe ge
ven. De BWA biedt ook finan
ciële hulp zoals aan theologi
sche opleidingen in de diverse
landen. Momenteel is men be
zig met de stichting van een
seminarie of een bijbelcollege
in Moskou.
De voorlopige groep van de
Wereldraad van Kerken voor
1,2 miljoen gulden voor de
overstromingsramp in India
is onvoldoende gebleken. Een
nieuw programma wordt in
details uitgewerkt samen met
de CASA, de hulporganisatie
van de Indiase kerken. Het zal
gaan om een bedrag van
twaalf miljoen gulden. Er be
staat een snelwerkende en ef
ficiënte werkverdeling tassen
de CASA, de VIRO (rk. orga
nisatie) en de OXFAM (Engel
se organisatie voor ontwikke
lingshulp). Een team van de
wereldraad heeft in India de
mogelijkheden tot hulp onder
zocht Een van de drie leden
was de Nederlander, ir. Nico
Keulemans van bet Algemeen
Diaconaal Bureau van de Ge
reformeerde Kerken.
Twee vooraanstaande leden van het christelijk comité ter
verdediging van de godsdienstvrijheid in de Sovjet Unie zijn
opnieuw sterk onder druk geaet om hun activiteiten op te
geven.
Het gaat om de orthodoxe geestelijke Gleb Jakoenin, bekend
van zijn optreden tijdens de laatste algemene vergadering van
de Wereldraad van Kerken in Nairobi en de orthodoxe leek
Victor Kapitantschuck. Beiden zijn ontboden bij de KGB, de
staatsveiligheidsdienst
Hen werd te verstaan gegeven, dat zij onmiddellijk hun activitei
ten moesten staken, omdat hen anders een proces te wachten
stond. Hen zou smaad tegen de Sovjet-Unie ten laste worden
gelegd, waarop lange gevangenisstraf staat Erbij werd gezegd,
dat het om een „laatste waarschuwing" ging.
Het optreden komt op een moment, waarop de Amerikaanse
delegatie bij de conferentie in Belgrado tracht een bepaling in
het slotdocument te doen opnemen, volgens welke althans die
personen, die zich inzetten voor het doorvoeren van de slotacte
van Helsinki in hun land, van arrestatie worden uitgesloten.
Er zijn overigens vele leiders van Helsinki-conüté's in de
Sovjet-Unie gearresteerd dan wel tot gevangenisstraffen veroor
deeld.
