Behekstgezin doodt man
die de „gave" heeft
Argentijnse moeders treuren
om hun vermiste kinderen
Alles mag in Park Hoge Veluwe
Oranjeverenigingen na kwart
eeuw nog steeds springlevend
Kinder huwelij ken
in India nog aan de
orde van de dag
tijdperk van
kunst en kunstenaars
DIT JAAR HALF MILJOEN BEZOEKERS
BINNENLAND/BUITENLAND
leidse Courant
dinsdag 6 december 1977 PAGINA 12
m
(Van onze correspondent)
HESLOUP In de nacht van
zaterdag op zondag was er een
soort krijgsraad geweest Dat
was in de eenzaam gelegen
hoeve bij St-Aubin-le-Désert,
een woest en verlaten gebied
in West-Frankrijk in het
grensgebied van de departe
menten Sarthe en Mayenne.
De drie „samenzweerders"
waren een moeder en haar
twee zoons: de weduwe Heris-
son en haar zoons Daniël (28)
en Michel (21). Een hard wer
kend boerengezin in een rede
lijk florerend bedrijf. En alles
zou in beste orde zijn geweest,
ware het niet dat de Heris-
sons ervan overtuigt zijn, dat
zij „bemaakt" en behekst wor
den.
Vreemde dingen doen zich
voor op de boerderij: de aard
appelen verkommeren, bees
ten sterven zonder aanwijsba
re oorzaken en planten en bo
men verwelken. Verder heeft
de dochter een autoongeluk
gehad en de oudste zoon is
destijds dood aangetroffen
midden in het land zondér dat
iemand kon zeggen wat hij
gemankeerd heeft. De verkom
merde aardappelen hebben de
maat doen overlopen. Het wa
ren nota bene dezelfde poot-
aardappelen als die van Jean
Camus, ook wel „Le Camus"
genoemd. Maar die van Le
Camus staan er prachtig bij
en deze laat niet na om daar
grove grappen over te make-
n
Le Camus is een zonderlinge
vrijgezel van een jaar of 49.
Erg werklustig is hij niet. Hij
leeft vooral van de huurop
brengst van een paar huizen,
die zijn moeder hem heeft na
gelaten. Hij rommelt verder
wat in de tuin, poot wat aard
appelen en plukt fruit Voor
de rest vertelt hij spookverha
len, waarover de meesten la
chen, maar die anderen de
stuipen op het lijf jagen. Maar
over één ding is men het eens:
hij beschikt, net als zijn vader,
over geheime gaven. De oude
Camus heeft op zijn sterfbed
de jonge Jean „ingewijd" en
zo is Jean ook nog een soort
wonderdokter geworden. Nu
wil het geval dat de oude Ca
mus ook Michel Herisson heeft
„ingewijd", omdat hij voelde
dat Michel ook de „aanleg"
had.
De Herissons en Le Camus
hebben daarom altijd goed
met elkaar kunnen opschieten,
maar toen moet er iets ge
beurd zijn, waardoor die
vriendschap in laaiende haat
deed omslaan. Niemand weet
wét.
En nu, na al die vreemde ge
beurtenissen in en om hun
boerderij, vertellen de Heris
sons aan ieder die maar horen
wil, dat Le Camus hen „be
maakt" heeft en een vloek
over hen heeft uitgesproke-
n
Op de avond van de samen
zwering hebben zij gedrieën
gekeken naar een populaire
televisieserie „Les cinq derhie-
res minutes", een detective
beeld, waarin de toeschouwers
in staat moeten worden geacht
zelf de schuldige te ontdekken.
En deze uitzending handelde
nu net over een geval van
tovenarij, juist zoals bij hen.
Na de uitzending houden moe
der en zoons krijgsraad en zij
zijn het er over eens dat niet
langer meer gewacht kan wor
den. De situatie is onhoud
baar. Er moet een eind aan
komen en wel dezelfde nacht
nog.
De zoons starten de auto en
de moeder blijft achter. Als de
broers in Hesloup, waar Le
Camus woont, zijn aangeko
men, stoppen zij voor diens
woning. Daar is alles donker.
Zij bonzen op de deur. Er gaat
licht aan en dan zien zij, dat
de deur niet gesloten is. Ze
stormen naar binnen en Mi
chel richt zijn jachtgeweer op
de figuur, die hij in de kamer
ziet staan, op Le Camus, en
schiet meteen, met dichte
ogen, omdat hij, zoals hij later
verklaarde, bang was, dat Le
Camus met zijn „gave"de ha
gelkorrels wellicht naar zijn
ogen zou kunnen terugzenden.
Daniël mocht helemaal niet
schieten, want, in tegenstelling
tot Michel, had hij geen „ga
ve", die de krachten van Le
Camus zou kunnen neutralise-
ren. Bij hem zouden de hagel
korrels zich zéker tegen hem
gekeerd hebben.Le Camus
was op slag dood en „onmete
lijk opgelucht", omdat de
vloek gebroken was, meldden
de broe« ich bij de gendar
merie.
Deze stel; -en uitgebreid on
derzoek in. De broers en de
moeder worden uitvoerig psy
chiatrisch onderzocht Alle
mogelijke motieven worden
gewikt en gewogen. De Heris
sons worden volkomen nor
maal en toerekeningsvatbaar
bevonden. Er is alleen maar
die „vloek". De gendarmes we
ten, zonder er zelf aan te gelo
ven, dat heel het gebied in een
geheimzinnige sfeer verkeert
van geloof en heksen, tovena
rij, bezetenheid en vervloe
king. Al jarenlang worden zij
geregeld geroepen voor geval
len van onverklaarbare vees-
terfte. Zelfs de veeartsen er
kennen dat zij machteloos zijn
en laboratoriumproeven wij
zen niets uit
In Hesloup en ook in de ande
re dorpen en gehuchten in de
ze streek, maken magie, zwar
te kunst en tovenarij deel uit
van het leven van alledag. De
op het eerste gezicht zo vrien
delijke bevolking, goedlachs,
gul en steeds bereid een goede
fles voor een toevallige gast
open te trekken, sluit zich als
een oester als het woord tove
narij valt
In nagenoeg ieder dorp is er
wel iemand die de „gave"
heeft Wonderdokters en waar
zeggers. Er zijn behekste hui
zen, waar des nachts de meu
bels kraken, waar men klop
pen hoort, waar stenen uit het
niet komen en in het niet ver
dwijnen, waar een stoel zo
maar vlam vat of de lamp van
het plafond valt Soms wordt
de pastoor erbij gehaald, die
overvloedig wijwater gebruikt
en gebeden zegt, om de duivel
op de vlucht te jagen. Veelal
gaat het om verschijnselen, die
overal elders voorkomen en
waarvoor de wetenschap nog
geen volledige en afdoende
verklaring heeft, maar deze
verschijnselen zijn voor de
streekbewoners pure hekserij
en tovenarij.
Soms is er wel eens uit onkun
de of naïviteit sprake van lijn
rechte vergiftiging. In een
plaatsje in Mayenne kwam
enige jaren geleden een sterf
geval voor van een jonge
vrouw. Een man had, om zich
van haar gunsten te verzeke
ren, een of ander middel in
haar eten gedaan, waarvan hij
het recept in een oud familie
boek had gevonden.
Er bestaan een heleboel recep
ten, gecombineerd met spreuk
en en gebeden," voor allerlei
levensomstandigheden. Wat
dacht u van dit: een mengsel
van verkoolde kippebotten,
fijngewreven ogen van een
karper, die bij volle maan ge
vangen is en het fijngeknipte
haar van een maagd Het
mag een wonder heten, dat de
meeste mensen soortgelijke re
cepten nog overleven ook.
Het slachten van een zwarte
kip bij volle maan, opent tal
van perspectieven. Opgehan
gen aan de hanebalken van
een schapenstal doodt zo'n
kippekadaver alle schapen in
de stal met nimmer falende
zekerheid.
Hekserij en godsdienst gaan
hand in hand. Wie de „gave"
heeft, bezit doorgaans een
overvloed aan kruisjes, heili
genbeeldjes, rozenkransen en
votiefplaatjes. Daarbij beho
ren passende tovergebeden,
die in oude, van vader op zoon
overgegane boeken staan op
getekend. De bekende doorsto
ken kleipopjes zijn ook zeer in
trek. Het popje stelt dan het
slachtoffer voor en de doorsto
ken lichaamsdelen worden
ziek. „Tenminste", zo zegt een
„tovenaar" in Villiers, „als dat
popje dan ook met haat gela
den is". Een andere heksenme-
thode is, om een, uiteraard
zwarte, kat met haat op te
laden en het dier dan naar het
huis van het slachtoffer te stu
ren.
Natuurlijk zijn er tal van af
weermiddelen. Teveel om op
te noemen. Zout is zo'n mid
del. Het komt in die streken
voor dat kinderen, die in het
donker om een boodschap ge
stuurd worden, zout meekrij
gen, dat overeenkomstig een
bepaalde procedure, op be
paalde plaatsen en, vergezeld
van bepaalde gebeden, her en
der gestrooid moet worden.
Een troebele en obsederende
wereld, die klaarblijkelijk pa
rallel kan lopen met een we
reld van maanlandingen, was
machines, televisie en wat dies
meer zij. De zwarte kip, die bij
volle maan geslacht moet wor
den, de bedevaart naar Lour-
des, vliegende schotels, de
Tour de France, de pil, de
minicomputer.het kan alle
maal met en langs elkaar be
staan. Zo ingewikkeld is nu
eenmaal de menselijke samen-
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG Hoe is het
eigenlijk, bij alle veranderin
gen die zich de laatste decen
nia hebben voltrokken, de
Oranjeverenigingen vergaan?
Dat is een van de vragen,
waarop de vijfentwintig jaar
geleden opgerichte Federatie
van Oranjeverenigingen in Ne
derland zich bezint bij haar
zilveren jubileum.
In de federatie werken onge
veer 250 Oranjeverenigingen
samen. Het blijkt onmogelijk
een afgerond ledental te noe
men, omdat in veel plaatsen
een comité opereert in plaats
van een vereniging. Maar in
een middelgrote gemeente telt
een Oranjevereniging al gauw
tussen de duizend en tweedui
zend leden. Verder bestaat er
nog de Chr. Bond van Oranje
verenigingen, die een jaar of
veertig ouder is dan de federa
tie, maar aanzienlijk minder
leden telt
In het jubileumjaar signaleert
waarnemend voorzitter T. van
Dijk uit Hengelo, eertijds
voorzitter en vanaf zijn twin
tigste jaar actief voor Oranje
verenigingen een verschuiving
in de taakopvatting door de
jaren heen. Veel van de oude
Oranjeverenigingen waren in
de jaren twintig keiharde,
haast politieke organisaties.
De zaken stonden duidelijk op
een rijtje. De koningin was
protestants-christelijk, dus het
protestants-christelijk volks
deel had het meeste recht om
zich met haar verbonden te
voelen: God, Nederland en
Oranje. De rooms-katholieken
speelden mee als goede tweede
en de socialisten deden hele
maal niet mee. „Weg met de
socialen, leven de Willemien".
Maar daar is nogal wat in
veranderd. Veel christenen -
waaronder Van Dijk zelf - vin
den het een tikkeltje arrogant
om God voor te schrijven hoe
de zaken in Nederland gere
geld moeten worden en anno
1977 is het zeer wel denkbaar,
dat een socialist lid is van de
plaatselijke Oranjevereniging.
Parallel aan die ontwikkeling
loopt het toenemen van de rea
liteitszin. Kreten als „geef
goed en bloed", zonder nuan
ces, hebben plaats genaakt
voor respect en waardering en
begrip voor hetgeen het Oran
jehuis in werkelijkheid voor
land en volk betekent. In aan
sluiting daarop valt ook een
toenemende belangstelling van
jongeren voor het werk van de
Oranjeverenigingen waar te
nemen. Het komt vaak voor,
dat bij het afscheid van oude
re bestuursleden jonge leden
klaar staan om hen op te vol
gen en er is al minstens één
Oranjevereniging in ons land
waar het oudste bestuurslid
nog geen dertig jaar is. Ook
verenigingen die door wat
voor omstandigheden dan ook
een beetje op dood spoor zijn
geraakt, worden vaak weer
aan de gang gebracht door
jonge mensen.
Veel minder dan vroeger ook
is het bestuurslidmaatschap
van de oranjevereniging een
kwestie van status-symbool ge
worden. Het bestuur rijdt
doorgaans niet meer in een
rijtuig vooraan als op Konin
ginnedag de grote optocht
wordt gehouden zo die nog
plaatsvindt Maar met het la
ten vervallen van alle decorum
zou Van Dijk toch graag een
beetje voorzichtig willen zijn.
Voor de aubade bijvoorbeeld,
waarbij even gesproken kan
worden over de betekenis van
ons vorstenhuis, wil hij zeker
een vaste plaats houden.
„Oranjefeesten moeten geen
Oranjecamavals worden zon
der enige verdere inhoud Er
moet een principiële achter
grond van waardering en
dankbaarheid in blijven. Maar
het is wel fijn dat we dat nu
zonder zwoel gedoe en zonder
tranen in de ogen te krijgen
kunnen doen", aldus Van Dijk.
Hij wil tenslotte een nogal
eens door hem gesignaleerd
misverstand rechtzetten, na
melijk dat de Oranjeverenigin
gen als steunpilaar voor de
monarchie zouden willen fun
geren. „Maar zo is het niet
Ons werk heeft te maken met
dankbaarheid jegens en ver
wevenheid van ons volk met
het Oranjehuis en niet met de
monarchie als zodanig. Be
grijp dus goed, als het Oranje
huis er ooit niet meer zou zijn,
gaan we beslist niet voorstel
len om bijvoorbeeld een graaf
uit Parijs te halen en die hier
tot koning te kronen."
„En", zegt hij, heb je er wel
eens bij stil gestaan dat Neder
land het enige land ter wereld
is waar zo'n instituut als deze
vereniging bestaat, een nuch
ter denkende club uit het volk
rondom zijn vorstenhuis, die
samen met dat vorstenhuis
middenin dat volk staat"
et Koninklijk Conservatorium
voor Muziek te Den Haag sluit
het studiejaar 1977 af met twee
concerten. Het eerste wordt op
vrijdagavond 9 december in de
Remonstranse Kerk aan de
Laan gegeven door ensembles
o.l.v. Reinbert de Leeuw en om
vat werken van Milhaud, Pou-
lenc, Varèse en Ligeti. Het twee
de is op maandagavond 12 de
cember in de Nieuwe Kerk aan
het Spui. Het Conservatoriu
morkest o.Ly. Louis Stotijn
vel.
Het Julianakerkkoor La us Deo
geeft op vrijdag 9 december
o.l.v. Gerard Brëas weer zijn
jaarlijkse grote kerstconcert-
zangavond in de Julianakerk
aan de Kempstraat in Den
Haag. Medewerking verlenen
Caroline van Hemert alt, het
Chr. Mannenkoor Scheveningen
(Kees van Delft orgel), The
Young ChaDel Singers. Koper
blazersensemble der Koninklijk
Militaire Kapel en Jan van
Weelden orgeL
De Haagse Kunstkring, Denne-
weg 64, organiseert morgen
avond (20.30) in samenwerking
met de Nederlands-Japanse
Vereniging Den Haag een avond
gewijd aan het zeer korte Ja
panse gedicht, genaamd Haiku.
De avond wordt ingeleid door
prof. dr. F. Vos, directeur van
het Japanologisch Studiecen
trum van de universiteit van
Leiden. Voorts werken mee: me
vr. J. van Tooren, vertaalster
van bloemlezingen, en dr. Lucet-
te Oostenbroek, schrijfster van
Nederlandse Haiku.
(Van onze correspondent Si
mon Winchester)
NEW DELHI De Indiase
regering is van plan om tij
dens de nieuwe zitting van
het parlement, die op 15 no
vember is geopend, serieuze
stappen te ondernemen om
een einde te maken aan de
aloude traditie van het kin
derhuwelijk
Het gaat om een wetsvoorstel,
dat de minimumleeftijd voor
het huwelijk met drie jaar
moet verhogen. Vrouwen zul
len dan 18 en mannen 21 jaar
moeten zijn voor ze mogen
trouwen. De minister geniet de
steun van de meeste politici
hier, en zijn wet zal er dan ook
zeker wel doorkomen, maar
over het algemeen wordt aan
genomen dat de wet genegeerd
zal worden juist door de men
sen die er van zouden moeten
profiteren.
Honderd vijf jaar geleden werd
door het Britse koloniale regi
me de Wet op Huwelijken voor
Inheemsen afgekondigd, want
de Britse meesters vonden die
inheemsen maar gevaarlijk
vruchtbaar. De Britten wilden
die vruchtbaarheid zoveel mo
gelijk aan banden leggen en
daarorrt verboden zij huwelij
ken van meisjes onder de 14
en jongens onder de 18 jaar.
Huwelijken tussen mensen uit
verschillende kasten werden
toegestaan en meerwijverij
werd verboden. De Indiërs
lapten al de wetten aan hun
Met de Sarda-wet van 1929
werden de jaren des verstands
verhoogd van 12 tot 13 jaar,
en later in 1945 weer eens tot
15 jaar. Verder kwamen er
verschillende „persoonswet-
ten", zoals de Parsi Huwelijks-
en Echtscheidingswet, de Hin
doe Huwelijkswet, allemaal
wetten die op een onderling
wat verschillende wijze regels
vaststelden voor de jaren des
verstands en de minimum-leef
tijd voor het huwelijk.
De Mohammedanen hebben
hun eigen regels: huwelijk
spartners mogen niet minder
jarig zijn, maar moeten de ge
slachtsrijpe leeftijd hebben,
wat, „tenzij er bewijzen voor
het tegendeel zijn," voor een
meisje 15 en voor een jongen
19 is.
Maar de onverstoorbare India
se dorpeling heeft zich door de
jaren heen altijd door deze
berg van nergens op slaande
wetten weten heen te slaan.
Kinderhuwelijken gaan in In
dia rustig door, terwijl de in
spanningen van het parlement
bijna geheel in de wind wor
den geslagen.
Vorig jaar vond er nog een
massa-ceremonie plaats in de
afgelegen woestijn Rajasthan:
10.000 zuigelingen werden bij
een heilige huwelijksinzege-
n;ng weggegeven. Na de oor
log van 1971 moest de Indiase
regering oorlogsweduwepen-
sioen uitbetalen aan meisjes
van 13 en 14 jaar. Waarom,
kan men zich afvragen, pro
beert de regering het nu dan
weer? De Times of India
merkte onlangs triest op, dat
er „iets onwerkelijks was aan
de voorgestelde wetsherzienin
gen". Net zoals de wet die
„onaanraakbaarheid" afschaf
te en de wet die de bruids
schat verbood, zou deze wet
„eerder worden overtreden
dan worden nageleefd".
De regering gaf ten antwoord,
dat het werk van haar voor
gangers wel degelijk effect
heeft gehad, zij het in beperk
te mate. In de steden trouwt
slechts 4,2 pet van de meisjes
voor hun veertiende en slechts
36 pet voor hun negentiende.
Op het platteland lijkt alles bij
het oude te blijven, gaf het
ministerie van gezondheid toe,
maar in de steden wordt lang
zamerhand vooruitgang ge
boekt en dat is zeker iets
waard.
Zelfs in de hoogontwikkelde
steden blijven de oude tradi
ties een magische aantrek
kingskracht uitoefenen. Astro
logen stellen steevast de „gun
stigste datum" voor het huwe
lijk vast en als de horoscopen
van bruid en bruidegom niet
in gunstige zin met elkaar
„kloppen", gaat de ceremonie
al helemaal niet door. Pas
wanneer de astroloog vervan
gen zal zijn door de ambte
naar van de burgelijke stand
en de astrologische kaart door
een bankdagafschrift, zullen
de Indiase dorpelingen de wet
ten, zoals die onlangs door de
Janataregering voorgesteld
zijn, werkelijk naleven.
BUENOS AIRES (UPI) - Op het eerste
gezicht zijn deze vrouwen lid van een
kaartclub die wat rondslenteren over
het belangrijkste plein van de Argentijn
se hoofdstad Buenos Aires, Plaza de
Mayo. Als men echter goed kijkt ziet
men angstige gezichten en hoort men
serieus gepraat. De vrouwen zijn ner
veus, ongeduldig, opstandig, vastbera
den, treurend, geklemd tussen hoop en
wanhoop. Het zijn de „Las Locas", de
„gekke vrouwen" van het Plaza de Mayo.
Hun aanwezigheid is een doorn in het
oog van de Argentijnse militaire leiders.
Het zijn de vrouwen, moeders en groot
moeders van degenen die „verdwenen"
zijn.
Honderden personen worden momenteel
vermist in Argentinië. Dit verschijnsel is
begonnen na de militaire staatsgreep in
1976. Volgens de vrouwen, organisaties
voor de mensenrechten en gematigde fi
guren zijn het leger en de politie verant
woordelijk voor de ontvoeringen. De mili
taire machthebbers hebben na hun
staatsgreep verzekerd dat de linkse „sub-i
versie" zou worden uitgebannen, op wel
ke manier dan ook, de vrouwen roepen
tevergeefs de hulp in van de rechters om
hun te helpen iets te weten te komen over
hun verdwenen echtgenoten, kinderen en
kleinkinderen.
De vrouwen zijn oud of jong, goed ge
kleed of slonzig. Zij komen zowel uit de
„betere buurten", als uit de arme slop
penwijken. Zij zijn verbonden door hun
lot en hun doel te blijven proberen hun
verwanten terug te vinden. Iedere don
derdagmiddag komen zij op het plein bij
elkaar, tegenover het presidentieel paleis.
Soms zijn het er meer dan 100. De vrou
wen hebben geen protestborden bij zich.
Ze praten zachtjes, maar met een woe
dende ondertoon. „Mijn zoon was student
aan de universiteit van La Plata, (60
kilometer tert zuidoosten van Buenos Ai
res), slechts 45 dagen verwijderd van zijn
graad voor geneeskunde," zo vertelt me
vrouw Hebe Bonafini. Zij heeft haar
26-jarige zóón Jorge sinds 8 februari niet
meer gezien. Op die dag werd hij ont
voerd. De vrouwen zoeken al twee tot
zestien maanden naar hun verwanten.
„De buren vertelden ons dat vier auto's
arriveerden voor het gebouw waar hij
woonde," zo vervolgt mevrouw Bonafini
haar verhaal. „Zeven mannen in burger
kleding met wapens m de hand drongen
zijn appartement binnen. Op dat moment
was Jorge niet thuis. Zij gingen aan tafel
eten en wachtten rustig af totdat hij thuis
kwam. Om één uur 's middags droegen
zij hem naar buiten. Hij was bewusteloos
geslagen. In een van de vier auto's werd
hij weggevoerd. Dezelfde auto kwam
's nachts nog terug om alles te stelen wat
enige waarde had."
Bij het horen van dit verhaal schudden
andere vrouwen hun hoofd. Zij hebben
verhalen die niet veel verschillen van dit
geval. Mannen in burgerkleding, die zich
indentificeren als lid van het leger of
politie, arresteren de betrokkene. Vaak
nemen ze niet alleen het slachtoffer mee,
maar ook televisietoestellen, radio's, ju
welen en geld. Dan valt een gordijn van
stilte.
Regeringsfunctionarissen hebben gesug
gereerd dat linkse guerrillero's verant
woordelijk zijn voor het verdwijnen van
mensen, maar de vrouwen sluiten dit uit
De guerrillastrijders, hard aangevallen
door regeringstroepen, besteden al hun
tijd en kracht aan bomaanslagen en
moordaanslagen op hooggeplaatste per
sonen. Velen zijn van mening dat de
politie en het leger verantwoordelijk zijn
voor de ontvoeringen. De Argentijnse
president generaal Videla gaf onlangs toe
dat het „wel eens zo kon zijn dat leden
van zijn leger mensen ontvoeren. In een
staat van oorlog kan zoiets gebeuren," zo
meende hij.
De echtgenoot van Cristina Goyeneches,
Hugo, werd op 4 december van het vorig
jaar ontvoerd door vier mannen in bur
gerkleding die lid waren van het leger.
Hugo was werknemer bij de Argentijnse
telefoonmaatschappij. Al de pogingen
van Cristina om haar man vrij te krijgen
zijn mislukt. Zij zit nu alleen met een
9-maanden oude baby, die kort na de
verdwijning van de vader geboren werd.
Mevrouw Rosa Burztejn vertelt dat haar
gezin op 11 augustus van vorig jaar
's nachts wakker gemaakt werd door
gewapende mannen die haar zonen Angel
(24), en Daniel 18), meenamen. „Zij blind
doekten mij en namen alles mee wat zij
konden dragen. Een van de buren belde
de politie en zei dat de twee studenten
meegenomen waren door gewapende
mannen. De politie kon echter niet bij
ons huis komen omdat een legervoertuig
de weg afsloot." Mevrouw Burztejn, een
joodse, zei dat de mannen hakenkruisen
krasten op vier auto's die geparkeerd
stonden voor het huis. Ondanks haar
herhaalde bezoeken aan politiebureaus,
kazernes, en ministeries heeft zij niets
meer van haar zonen vernomen. „Eerst
zeiden ze op het politiebureau dat het na
een maand te vroeg was om ze al te
vinden. Daarna zeiden ze dat het wel vijf
maanden kon duren. Een legerkolonel zei
me dat ze waarschijnlijk dood zijn."
De „gekke vrouwen" zagen elkaar zo
vaak op de klachtenbureaus, politiebu
reaus enzovoorts, dat ze op een dag
besloten samen te komen en een audiën
tie aan te vragen bij president Jorge
Videla. „De eerste keer verschenen 14
vrouwen. We waren zo stom dat we
dachten dat Videla op zaterdag in zijn
kantoor zou zijn. Toen werden de bijeen
komsten verschoven naar vrijdag. Mo
menteel is het iedere donderdagmiddag."
Dat zegt Maria Antocolets, moeder van
de advocaat die streed voor de mensen
rechten, Daniel Antocolets. Hij werd op
10 november uit zijn huis weggehaald.
De naam „Las locas" is de vrouwen
badinerend bezorgd door kantoorbedien
den in het gebied rond het plein. „We zijn
passief, wij provoceren niet," zo zegt
mevrouw Antocolets. „Het is verboden
om demonstraties te hóuden onder de
staat van beleg. Wij gaan echter door met
de bijeenkomsten en zullen blijven vra
gen om een ontmoeting met de president
Het is de enige manier om druk uit te
oefenen."'
Op 25 augustus voerde de politie een
razzia uit tegen de vrouwen en arresteer
de. 16 van hen. Dezelfde nacht werden
zij vrijgelaten. De politie vertelde hen dat
zij niet mochten blijven stilstaan. Zij
mochten alleen in kleine groepen over
het plein wandelen. Dat doen zij nu dan
ook.
(Van een onzer verslaggevers)
Het natuurreservaat De Hoge Veluwe 'trok dit
jaar al meer dan een half miljoen bezoekers.
Dat is twintig procent meer dan vorig jaar.
Allemaal recreanten die voor een broodnodige
rust de fauna induiken om te genieten van dier
en den. Je vraagt je bij zo'n bericht natuurlijk
wel af of 500.000 mensen op een kluitje wel
zo rustig zijn dat ze natuur en beest met rust
laten. Een vraag die wij voorlegden aan hoofd
jachtopziener L. Wetzels. Hij loopt al acht jaar
te genieten van het Nationale Park en vertelt
dat hij weinig of geen last heeft van deze
mensenmenigte en wat misschien belangrij
ker is de mensenmenigte is zichzelf niet tot
last. „Het is wel een mijlpaal die 500.000 men
sen. Het is ook een geruststellend aantal voor
ons park, want door de enorme kostenstijging
hebben we wel een half miljoen mensen nodig
om de begroting sluitend te krijgen. Het is een
partikulier park zonder overheidssubsidies dat
zichzelf moet bedruipen. We hebben mensen
nodig en er kunnen er nog wel meer bij. Het
-moet natuurlijk niet te veel worden, geen 2
miljoen per jaar of zo. De mensen komen
uiteindelijk om een zekere mate van rust te
zoeken. Maar een lichte stijging kunnen we nog
gemakkelijk hebben, per slot van zaken ligt
hier 5,5 duizend hectare puur natuur".
„We werken in het park met vijf jachtopzichters.
Hun eerste taak is het observeren van wild, het
voeren van wild, het bijvoeren en het zorgen
voor de attributen. Een groot gedeelte van onze
tijd zit echter in het observeren van het publiek.
Gewoon patrouilleren. Op drukke dagen verto
nen we ons graag zichtbaar tussen concentraties
van mensen. Dat werkt erg preventief'.
„En dan mag best eens uitdrukkelijk gezegd
worden dat wij over het publiek in het algemeen
niet te klagen hebben. Het publiek gedraagt zich
keurig netjes. Wij ervaren het zelf als schokkend
wanneer iemand uit de boot valt. En dan bedoel
ik bij voorbeeld friteszakjes uit het autoraampje
gooien, of het mollen van een witte fiets, vernie
len van een verkeersbord of het kraken van een
geparkeerde auto. Laat ik direkt zeggen het
gebeurt bijna niet, kennelijk hebben de mensen
ontstellend vee' plezier in het park".
„Bovendien is de preventieve bewaking dermate
groot dat we geen stropers en weinig mensen
tegenkomen met verkeerde bedoelingen. De ter
reinbevuiling bij voorbeeld is hier veel en veel
minder dan in openbare bossen. Maar het komt
tot onze grote ergernis natuurlijk toch nog wel
voor. We kennen hier weinig bepalingen. Bijna
alles mag. Je mag overal lopen, je hoeft niet
op de paden te blijven. Je steekt maar een
sigaar of sigaret op als je dat nu per se wilt,
je neemt je hond maar aangelijnd mee dat kan
allemaal. We zien zelfs verliefde stelletjes in
allerlei houdingen. Ach, dat brengt de natuur
met zich mee".
„De mensen kunnen naar het museum, genieten
van de prachtige natuur waarin het wild zich
vrij beweegt. Er zijn wandelroutes van vijf of
zes kilometer langs wildgebieden. En als je niet
met de auto door het park wil crossen, kom
je heus wel wild tegen. Voor de hele luie hebben
we een wildkansel, kunnen ze met de auto tot
aan de trapjes rijden. Dat is ook een categorie.
We kennen ook nog de struiners, die lopen in
schutkleuren gewapend met camera en verrekij
ker, die schokken dwars door terreinen heen om
ongezien wild te zien. Die categorie breidt zich
nog steeds uit. Nee, we hebben geen last van
de mensen. Je hoort ook weieens dat wilde
zwijnen zouden bijten. Die bijten alleen wanneer
de mensen het te bont maken. Als iemand de
kleintjes wil aaien. Dat pikt moederzwijn na
tuurlijk niet. We hebben wel eens vernielde
handtasjes of jassen, ook wel eens verwondin
gen. Maar zelfs het grootste varken bijt niet
zomaar".
„Verdwalingen komen we ook weinig tegen.
Misschien een paar keer per jaar. 's Avonds is
er eens iemand z'n auto kwijt, of kinderen zijn
hun ouders kwijt. Voordat je gaat zoeken zijn
ze meestal terecht. We hebben zelfs geen toe
standen wat de zedelijkheid betreft. Nooit last.
Kennen we hier niet. En ondanks het feit dat
de mensen hier mogen gaan en staan waar ze
willen uitgezonderd vijf procent van het
totale terrein ze overal mogen lopen, komen
hier relatief de minste brandjes voor. Noem dat
nu maar eens voorbeeldig. Volgens mij zijn de
mensen wat uitgekeken op kermissen en pret-
tenten. Er is weer een grotere hang naar de
natuur. De mens wordt wat milieubewuster. Wij
hebben hier de tijd gewoon mee want de menta
liteitsverandering werkt in ons voordeel. Mis
schien heeft het park daar ook wel aan meege
werkt sinds de familie Kröller Müller het park
in 1935 overdeed aan de stichting en het voor
ieder toegankelijk werd".
„De mensen zoeken de natuur en zijn hier vrij.
Er is geen land ter wereld waar zoveel is
afgerasterd en in hokjes wordt gedeeld als in
Nederland. In het Nationale Park is dat niet het
geval. Als wij hier het zogenaamde langharige
vreemde tuig observeren, je weet wel die met
een baard, snorren en tierlantijnen, dan zie je
dat hen de natuur aanspreekt. Ze doen wat met
en in die natuur. De mensen leren het waarde
ren. Daarom: laat ze maar komen".
