Blijde Boodschap
als dynamiet onder
mannencultnur
Christendom
en feminisme
bijten
elkaar niet
Oktober
viel mee
MAGERE
MAANDEN
KOMEN
WEER
NIJMEGEN Na afloop van
haar college had Catherina Hai
ti es vorige week pardoes een stu
dente om haar hals hangen. Een
al wat oudere vrouw die voor de
les bedankte met de woorden:
„Nou moet ik Je toch eerst een
zoen geven. Wat je zei heb ik
altijd al zo half en half aange
voeld. Maar nu pas is het me echt
duidelijk geworden. Nu opeens is
het allemaal voor me gaan le
ven". Het college van mevrouw
Halkes ging over feministische
theologie. Een nieuw vakgebied
in de Nederlandse universitaire
wereld. De opdracht tot onder
zoek naar en onderwijs in de rela
tie christendom - feminisme is
haar door de Katholieke Univer
siteit van Nijmegen verleend met
ingang van 1 september van dit
jaar. Voor zichzelf heeft zij daar
aan als doelstelling verbonden
een brug te slaan tussen de femi
nistische en christelijke bele
vingswereld.
Op het eerste gezicht niet
zo'n verschrikkelijk makke
lijk streven. De twee partij
en beloeren elkaar door de
bank genomen met nauw
verholen afschuw. Christe
nen zien de feministen als
een stelletje verdoolde god-
delozen, terwijl feministen
het christendom aanwijzen
als een van de belangrijk
ste factoren in de knech
ting van de vrouw. Toch
koestert mevrouw Halkes
zelf al heel lang de overtui
ging dat het wederzijdse
wantrouwen op een schijn
tegenstelling berust De
veronderstelling dat zij dan
wel een erg verwaterde
meeloopster in de vrouwen
beweging zal zijn, is onte
recht „Zoals bijna iedereen
in die tijd zag ik de vrou
wen-emancipatie in de vijf
tiger en begin zestiger ja
ren als een streven naar
gelijke rechten en plichten,
naar gedeelde verantwoor
delijkheid voor man en
vrouw. Ik dacht dat het er
om ging uit te breken uit
dat reservaat van bed en
wasmachine en dat je er
was als je als gelijkwaardig
mens meedraaide in de
mannenwereld. Toen die
uitbraak in mijn persoon
lijk leven zo'n beetje lukte,
kreeg ik geleidelijk aan in
de gaten dat je om in de
herenwereld je partijtje
mee te mogen blazen, wèl
aan één heel strikte voor
waarde moest voldoen. Je
werd alleen au sérieux ge
nomen als je het spel vol
gens de bestaande, dus vol
gens de mannenregels
speelde. Als je dezelfde
hardheid, dezelfde effiéien-
tie en dezelfde rationaliteit
aan de dag legde als de
mannen en je vrouwelijke
kijk op de zaken terzijde
schoof. Dat frustreerde me.
Geïnspireerd door de
ideeën over vrouweneman
cipatie van vooral Ameri
kaanse theologen, zijn mijn
opvattingen toen gèevo-
lueerd tot het denkbeeld
dat het om veel meer gaat
dan gelijke rechten en
plichten alleen.
Feminisme moet, zo denk
ik nu, niet alleen de gelijk
waardigheid van de vrouw,
maar ook de gelijkwaardig
heid van het vrouwelijk
denken en voelen, van de
vrouwelijke levenskijk be
vechten".
Catherina Halkes, 57 jaar,
moeder van drie volwassen
kinderen (een psychologe,
een filosoof en een theo
loog) verduidelijkt die stel
ling als volgt: „Als je de
normen, waarden en denk-
patronen bekijkt waardoor
we ons in het leven laten
leiden, kun je een globaal
onderscheid maken tussen
enerzijds een mannelijke
manier van voelen en den
ken en anderzijds een vrou
welijke. Rationaliteit, het
heldere en logische denken
is mannelijk. Emotionali
teit, je gevoel als leidraad
nemen, daarentegen vrou
welijk. Concurrentie, wedij
ver,het streven om de beste
te zijn is een mannelijke
waarde. Daartegenover
staat het genoegen om in
gelijkwaardigheid samen te
zijn, dat je kan aanmerken
als iets dat vooral vrouwen
belangrijk vinden. De op
vatting dat alleen het resul
taat telt is ook zo'n typisch
mannelijke gedachte. Het
denkbeeld dat ook de weg
die naar dat resultaat leidt
van belang is; dat niet al
leen het doel maar ook de
middelen belangrijk zijn,
ligt weer aan de vrouwelij
ke kant van de streep.
Enozvoort. Vanzelfspre
kend heeft zo'n uitsplitsing
maar een beperkte waarde
in die zin dat je niet kunt
zeggen dat alle mannen al
tijd rationeel zijn en alle
vrouwen altijd emotioneel.
Wat je wel staande kunt
houden is dat mannen over
het algemeen meer waarde
hechten aan rationaliteit en
dat ze geacht worden hel
derder te denken dan vrou
wen. In die geest moet je
het onderscheid verstaan".
„Als je dat verschil nu in
ziet, \un je ook begrijpen
dat de omstandigheid dat
de wereld door mannen ge
regeerd wordt, tegelijker
tijd betekent dat aan dat
regeren mannelijke waar
den en normen ten grond
slag liggen. In feite regelen
we de samenleving dus op
een heel eenzijdige manier.
De helft van wat we als
mensen-samen in huis heb
ben om de maatschappij
optimaal prettig in te rich
ten, laten we ongebruikt
Wat het feminisme zoals
zich dat in de afgelopen
pakweg tien jaar heeft ont
wikkeld, beoogt is die een
zijdigheid te doorbreken.
De cultuur zó te verande
ren dat aan de ene kant
mannen zich ontplooien tot
wezens die ook vrouwelijke
normen en waarden tot
hun denken toelaten en aan
de andere kant vrouwen de
gelegenheid krijgen effi
ciënt krachtdadig enzo
voort te zijn zonder voor
manwijven te worden ver
sleten".
„Hoe nodig die culturele re
volutie is, zie je elke dag
om je heen. Dertig eeuwen
mannen-cultuur heeft ge
leid tot een wereld die op
alle fronten naar de blik
sem gaat Kijk naar het
milieu, de bewapenings
wedloop, de kloof arm-rijk,
het spook van het terroris
me".
Tot zover is mevrouw Hal
kes, die de afgelopen zeven
jaar pastorale theologie do
ceerde aan de theologische
faculteit in Nijmegen en
net 11 jaar lidmaatschap
van het hoofdbestuur van
de Willibrordvereniging
heeft afgesloten, goed te
volgen. Maar hoe nu kan
iemand met een zo radicale
cultuurkritiek zich thuis
voelen in de joods-christe
lijke traditie? De H. Schrift
is toch geschreven in man
nen culturen, vanuit door
haar als eenzijdig gehekel
de mannennormen en heeft
geleid tot een puur door
mannen gedomineerde
kerkorganisatie?
„Thuis voelen is een groot
woord", reageert ze. „Het
kan natuurlijk niet anders
of ik zit boordevol kritiek
op de kerk en de klassieke
theologie. De kerk ver
sterkt en legitimeert de
mannencultuur waarin wij
leven. Dat maakt me boos.
Maar volgens mij kan en
mag die kritiek niet leiden
tot een verwerping van de
centrale boodschap in de
Schrift Je moet natuurlijk
een onderscheid maken
tussen die Boodschap en de
litteraire vorm waarin hij is
gegoten. De verwoording
van de Openbaring is ge
beurd in masculine, door
de man overheerste, cultu
ren. De sporen ee sporen
daarvan zijn heel duidelijk
aanwijsbaar. Denk alleen
maar aan het Godsbeeld. In
het Oude Testament wordt
God doorgaans voorgesteld
als een koning of veldheer
en in het NieuweTestament
als een Vader. In beide ge
vallen als een mannelijk
wezen. Maar op de inhoud
van de Boodschap is dat
naar mijn overtuiging niet
van invloed. De essentie
van de Openbaring is dat
er een God bestaat die de
mensen bevrijdt uit onvrij
heid. We zijn niet het slach
toffer van een onwrikbaar
noodlot, zo luidt de Bood
schap, maar de wereld is
aan ons in beheer gegeven
om er verandering in te
brengen. In welke richting
die verandering zich moet
voltrekken wordt niet in
concrete richtlijnen aange
geven. Jezus geeft maar
één gebod: dat we van el
kaar moeten houden. De
invulling daarvan heeft hij
duidelijk gemaakt door zijn
manier van leven. Door een
levensstijl, die alle schut
tinkjes, alle ongelijkheden
omver werpt. Jezus maakt
geen onderscheid naar ras,
klasse of sexe. Hij door
breekt juist alle taboes die
hij aantreft Gaat bijvoor
beeld bij als verachtelijk
aangemerkte tollenaars
eten, laat zich door onreine
vrouwen aanraken en be
moeit zich zelfs met Sama-
ritaanse vrouwen. Hij ver
werpt kortom elke vorm
van discriminatie en zet al
le mensen in één grote
ruimte. In de zon van Gods
liefde".
„Die bevrijding uit onvrij
heid en ongelijkheid is de
kern van de Boodschap.
Daarom zie ik geen echte
tegenstelling tussen chris
tendom en feminisme. Inte
gendeel. Net zo goed als
Jezus de discriminatie van
tollenaars en Samaritanen
verwerpt wijst hij de on
dergeschiktheid van de
vrouw, en daarmee van wat
ik heb aangeduid als het
vrouwelijk denken en voe
len, van de hand. Dat wil
ik graag duidelijk maken.
Zowel aan mijn mede
christenen als aan mijn me
de-feministen".
„Van mijn mede-christenen
en dan vooral van de kerk
als instituut verwacht ik
dat ze schuld bekennen en
toegeven dat ze een ver
keerde visie hebben gehad
op de positie van de vrouw.
Aan de andere kant wil ik,
dat het feminisme de bev
rijdende kracht van het
christendom inziet Het zou
zo verschrikkelijk jammer
zijn als in de vrouwenbewe
ging de religieuze dimensie
helemaal teloor zou gaan.
Juist de Blijde Boodschap
kan werken als dynamiet
onder de mannencultuur".
Het was al uren lang donker toen ik aanbel
de bij het huis van Koos en Lenie Middel
man. Lenie deed open. Koos was nog niet
thuis. Reed nog met de tractor, de sterke
koplampen priemend door de avond, over
het veld. Zijn zoveelste overuur. De oogst
moet van het land, en als het niet anders
kan zelfs bij nacht en ontij.
Lenie is er gelaten onder. „Ach", zegt ze,
„we hebben het nodig natuurlijk Als Koos
niet zou overwerken zouden we het stukken
minder hebben. Maar zoals het vorige
maand was, dat Koos 's morgens om half
zes 't huis uitging om er pas 's avonds om
een uur of tien, elf in terug te komen, dat
was ook niets. Je zag elkaar amper. Maar
het bracht wel geld in het laatje".
Dat deed het zeker in september. Aanmerke
lijk meer in elk geval dan in de maand
oktober, die nu achter ons ligt Leverde
september een totaal aan inkomsten op van
2590 gulden, oktober bleef daar met een
totaal van 1720 gulden, 870 gulden bij ach
ter. Was er in september ook geen enkele
week waarin de inkomsten de uitgaven niet
verre overtroffen, in oktober is er een week
waarbij er weer een tekort is ontstaan, ook
al is het dan maar een kleintje van f 8J21.
Het lijkt of er iets van spijt doorklinkt in
Lenies stem als ze zegt: (rDe vette maanden
zijn zo langzamerhand voorbij. Nu komen
de magere weer.Maar even later zitten we
samen over het huishoudboekje gebogen
onder het genot van een kop koffie en een
snee koek, die zowel Pieter, Chrisje als de
teckel Blackie aan het zeuren brengt Maar
een kinderhand en een hondetand zijn gauw
gevuld De rust keert weer en we bekijken
de eerste week.
EERSTE WEEK
Niet slecht, die eerste week. Dat wordt al
meteen duidelijk. Inkomsten: 450 gulden,
uitgaven 338,54 gulden. Het levert een over
schot op van f 111,46. Dat ondanks het feit
dat er een bijzondere uitgave was van
f 66,80 voor de verjaardag van Koos. Het
abonnement op de krant, die tenslotte geen
dag te missen is, kostte f 38,75 en dan
hebben we de grootste posten wel gehad.
TWEEDE WEEK
De tweede week kwam er 480 gulden binnen
en werd daarmee de recordweek van de
maand oktober, wat inkomsten betreft Er
werd uitgegeven f 342,40. Die twee bedra
gen van elkaar afgetrokken laten een over
schot zien van f.137,60. Dat is dan weer het
grootste overschot van deze maand. De
grootste uitgavenposten in deze tweede week
waren de gasrekening van 83 gulden en de
motorrijtuigenbelasting van 66 gulden.
DERDE WEEK
De derde week is de laagste week wat
inkomsten betreft, maar gelukkig ook waar
het om de uitgaven gaat Er kwam f.350 in,
er ging f.260,14 uit Een overschot dus van
f.89,86. Een jopper voor Lenie van 49 gulden
en f.40,86 waterschaprechten waren de „af
wijkende" uitgaven.
VIERDE WEEK
In de vierde week stegen de inkomsten wel
tot 440 gulden, de uitgaven echter tot 448,21
gulden. Een tekort dus van f.8,21. Dat is dan
weer te wijten aan het simpele feit dat Lenie
echt een nieuwe bril nodig had, die f.240,10
kostte. Tja, dan zit je weer tegen een tekort
aan te kijken, ook al is het er dan maar
een van f.821.
Overigens sprongen de Middelmannen er
deze maand oktober, alles bij elkaar geno
men, niet eens zo slecht uit. Het totaal aan
inkomsten was f.1720, het totaal aan uitga
ven f.138929, zodat er een maandoverschot
blijft van f.330,71. Daarvan moeten we ech
ter viermaal f.66, zijnde viermaal de weke
lijkse rente en aflossing van de hypotheek
die Koos en Lenie hebben, aftrekken. Dat
is 264 gulden. Zodat het overschot nog
slechts f.66,71 groot is. Maar, een overschot
is een overschot en als we dat tellen bij het
totale overschot van de afgelopen negen
maanden dan komen we op een bedrag van
f.70,31.
Immers, in januari was er een tekort van
f.516,48, in februari van f.311,05, in maart
van f.152,24, in april van f.310,49. Mei gaf
een overschot te zien van f.49,61, juni weer
een tekort van f.73,76 en juli van f.206,91.
Augustus bracht een overschot van f.508,02
september van f.1016,90. Die getallen bij
elkaar geteld laten een totaal overschot zien
van f.3,60, waarbij dan nu komt het over
schot van f.66,71 van de maand oktober.
Samen f.70,31.
Aan kinderbijslag en vakantiebonnen kre
gen Koos en Lenie tot nu toe f.4104,18, zodat
men van een totaaloverschot zou kunnen
spreken van f.4174,49. En dat is weer een
gemiddeld maandoverschot van f.417,45, ge
rekend over de afgelopen tien maanden.
Dat lijkt natuurlijk erg aardig, maar de
schrale maanden moeten nog komen en wat
nu een overschot is, zal weer zeer snel in
een tekort verkeren. Want de tering naar de
nering zetten is met een WW-uitkenng van
f.301 in de week nagenoeg een onmogelijk
heid.
Wat me dan brengt op de brief die de heer
Verschuur Koos en Lenie, via mij, schreef.
Niet zo'n vriendelijke brief eigenlijk. „Wel
ja", zegt hij, „dat gaat maar met 600 gulden
in zijn handjes naar huis aan het eind van
de week of het mets is. En dan moeten wij
zeker medelijden hebben omdat meneer in
de wintermaanden in de WW loopt Van onze
centen op wintervakantie gaan, zul je bedoe
len."
Nou ja, meneer Verschuur, wat maak je me
nou. Koos werkt graag, heel graag. Maar als
er nu geen werk meer is, zo'n maand of vier,
wat dan? Ik neem graag aan, meneer Ver
schuur, dat u hard moet ploeteren voor uw
loon. Maar als u nu zelf eens zonder werk
zou komen - het kan toch nietwaar? - zoudt
u dan niet blij zijn met een uitkering uit
die WW-pot? Nou dan.'
Overigens, Koos en Lenie zijn er wel blij
mee en daar willen ze best voor uitkamen
ook. Maar denk niet dat ze blij zijn omdat
Koos dan niet hoeft te werken. Beslist niet
Dat zegt Lenie me trouwens ook nog eens
duidelijk als ik afscheid van haar neem. Er
valt een druilerige regen en het is guur
koyd. De winter staat duidelijk voor de deur
en ik bedenk dat ik nog twee keer over deze
drempel zal gaan, nog twee keer onbeschei
den gluren in het huishoudboekje van de
familie Middelman, dat er inde wintermaan
den zo mistroostig uitziet
GERARD GRONE
Lenie had een nieuwe bril echt nodig
Cpftfp um/Jf
ECialC HWr*
Slager
34.20
groenteboer
28.00
bakker
27.25
kruidenier
42.40
cadeaus Koos
66.80
melkboer
23.55
bondscontributie
4.05
ongevallenverz.
34.04
dagblad
38.75
St-Nicolaaslijst (school)
5.00
loten voetbalvereniging
1.00
damclub
5.50
benzine
28.00
Ingekomen
450.00
Tweede week
slager
33.20
groenteboer
24.00
gas
83.00
bondscontributie
4.05
contr. voetbalver.
15.25
staatslot
25.00
motorrijtbel.
66.00
bakker
19.20
kruidenier
38.50
Chrisje kapper
5.50
melkboer
23.20
damclub
5.50
Ingekomen
480.00
Derde week
Kruidenier
39.75
bakker
17.08
waterschap
40.86
radio/TV-gids
10.40
slager
32.10
groenteboer
27.50
bondscontributie
4.05
melkboer
22.95
Koos en Pieter kapper
11.00
jopper Lenie
49.00
damclub
5.50
Ingekomen
350.00
Vierde week
bakker
1&04
kruidenier
42.60
melkboer
21.42
bondscontributie
4.05
bril Lenie
240.10
damclub
5.50
broek, trui Chrisje
38.25
slager
31.25
groenteboer
22.00
Benzine
25.00
Ingekomen
440.00
Drs. Catherina Halkes: „Jezus verwerpt discriminatie van de vrouw'
