Hel brak los
boven
Intercity 747
£e4dóe(2oti/ia/nt
JUN11977
DE OFFICIER
DE VERDACHTEN
DE RAADSLIEDEN
Molukkers niet verantwoordelijk
gesteld voor dood treinreizigers
ASSEN Voor de berechting
van de Zuidmolukse treinka
pers en schoolbezetters zijn
vier dagen uitgetrokken. Op de
eerste dag zullen de verdachten
van de schoolbezetting gehoord
worden.
De tweede dag staat in het
teken van de treinkaping. Op
de derde dag is het de beurt
aan de officier van justitie voor
zijn requisitoir en aan de verde
diging voor het pleidooi. De
vierde dag is opgenomen voor
het geval de zitting uitloopt.
Men wil geen avondzittingen
houden zoals gebeurde in het
proces tegen de amateur-ar
cheoloog Tjerk Vermaning. Nu
zal de zitting dagelijks om half
tien beginnen en uiterlijk tot
vijf uur duren. Overigens zal de
vierde dag waarschijnlijk wel
nodig zijn omdat de verdedi
ging zes getuigen heeft opgeroe
pen, onder wie prof. H. Baudet,
bestuurslid van het landelijk
actiecomité dat een brug wil
slaan tussen Nederlanders en
Zuidmolukkers. Prof. Baudet is
een kenner van de Molukse pro
blematiek. Hij woonde de zoge
heten Indische conferentie en
de daarop volgende souvereini-
teitsoverdracht bij. Ook zullen
een of meerdere ex-gijzelaars
uit de trein als getuigen van de
verdediging gehoord worden.
Mr. F. C. Fliek (47 jaar) zal de rechtzitting in Assen
voorzitten. Hij is sinds 1973 rechter in Assen en sedert
1 april 1974 vice-president. Daarvoor werkte hij bij
het Openbaar Ministerie op de Nederlandse Antillen.
Hij presideerde ook de zitting van de zeven treinka
pers van Wijster, vorig jaar maart.
Mr. P. F. Oosterhof werkt sinds 1 november 1949 in
Assen, aanvankelijk als kan to nrech ter-plaatsvervan
ger en sedert 1951 als rechter.
De derde rechter is mr. J. M. Theunissen. Hij is sinds
november 1974 aan de rechtbank te Assen verbonden
en was voor die tijd ondermeer werkzaam als advo
caat te Surinam* Mr. Theunissen was „reserve-rech
ter" in het proces tegen de zeven treinkapers van
Wijster.
Ook nu zal er weer een extra-bijzitter op het podium
plaatsnemen en indien dat nodig is. een der rechters
vervangen. OH keer zal dat mr. O. W. E. Berg zijn.
De officier van justitie in het strafproces, mr. C. J.
van Oldenbeek begon als advocaat in Utrecht. Een jaar
later, in 1942, ging hij naar de rechtbank te Leeuwar
den waar hij op het parket werkte als ambtenaar van
het openbaar ministerie. Ook dat duurde niet lang. Op
30 september 1943 vertrok mr. Van Oldenbeek naar
Assen. Eerst werkte hij er als ambtenaar van het
openbaar ministerie, later als officier van justitie, een
ambt dat hij dus al meer dan dertig jaar in Assen
bekleedt
De drie verdachten van de treinkaping zijn: Junos R.
(27) uit Bovensmilde, Rudy L. (23) uit Bovensmilde
en A. A. („Jonkie") L. (18) uit Assen.
Verdacht wegens medeplichtigheid staat terecht de
22-jarige M. J. P. uit Bovensmilde.
De vier verdachten van de bezetting van de school
zijn: Willem S. S. (25) uit Bovensmilde, Izaak T. (28)
uit Bovensmilde, G. J. (Utah) T. uit Assen (24) en
Tommy F. P. (18) uit Assen.
Zij allen staan dinsdag terecht wegens opzettelijke
eri wederrechtelijke vrijheidsberoving en verboden
vuurwapenbezit, respectievelijk artikel 282 Wetboek
van Strafrecht en artikels 3 en 12 van de Vuurwapen-
wet
De Bredase advocaat, mr. W. G. A. Kousemaker (43)
verdedigt de acht Zuidmolukkers. Hij zal hierbij wor
den bijgestaan door een medewerker, de 28-jarige mr.
H. de Ruijter, eveneens uit Breda afkomstig. Mr.
Kousemaker behandelt veel strafzaken. Hij was de
verdediger van Jantje Brouwer, die samen met Daan
Denie de eerste gijzeling in ons land pleegde bij het
plaatsje Deijl.
ASSEN Tijdens het proces dat dinsdag in
Assen van start gaat zullen de drama's herle
ven van de onvoltooide treinreis bij De Punt
en van de school, die pas na 96 bange uren
voor de 105 leerlingen uit Bovensmilde uit
ging. Het drama van de Intercity 747, die
53 passagiers twintig dagen en nachten
geketend hield in de macht van negen terro
risten. Het drama van een reis die voor twee
passagiers een abnipt en tragisch einde
kreeg. Zij mochten de vreugde niet smaken
nadat mariniers de trein op die zaterdagmor
gen bestormden en bevrijdden. In de recht
zaal zal ook het relaas verteld worden van
de bezetting van de openbare lagere school
in Bovensmilde, waar kinderen en leerkrach
ten bet slachtoffer werden van de gijze
lingspraktijken van een groepje Molukkers.
Het was maandagmorgen 23 mei toen Neder
land voor de tweede keer opgeschrikt werd
door het bericht van een treinkaping. Een
helder zonnetje stond al vroeg strak aan de
hemel. De klok wees even over negen aan
toen de eerste berichten over de kaping over
de telexen ratelden. Zuidmolukkers hadden
een trein tussen Zuidlaren en De Punt tot
stoppen gedwongen en zich meester gemaakt
van het voertuig.
Tegelijkertijd werd het rustige en die maan
dagmorgen bijna slaperige veendorp Boven
smilde opgeschrikt door enkele geweerscho
ten. Al binnen enkele minuten was de situatie
duidelijk: Zuidmolukkers waren de lagere
school binnengedrongen en gijzelden vijf leer
krachten en naar schatting 110 kinderen.
Zij waren afkomstig uit het op een steenworp
afstand van de school gelegen Molukse wijkje.
Een golf van beroering ging door Nederland.
De kaping bij Wijster was verschrikkelijk: er
vielen maar liefst drie doden bij. De treinka
ping bij De Punt was ook niet te tolereren,
maar het gijzelen van kleine, onschuldige
kinderen... dat was het einde.
Moeders stonden handenwringend in de om
geving van de school. Grote kerels jankten
als kleine kinderen. De onmacht stond op de
gezichten te lezen. Een enkeling werd het
teveel en wilde op de school afstormen. De
uren verstreken en bij de school en de trein
gebeurde niets. In Bovensmilde hield men
er rekening mee dat de kinderen tegen de
avond wel vrijgelaten gelaten zouden worden.
Maar het werd donker en er kwam geen actie.
Bedjes werden aangevoerd en eten, maar de
schooljeugd kwam niet vrij. Sommigen hoor
den de kinderen zingend de nacht ingaan;
anderen vertelden kindergeschrei te horen uit
de met kranten dicht geplakte school.
De volgende morgen werden vanuit de trein
de eisen bekend gemaakt: vrije aftocht per
vliegtuig van kapers en 21 gevangenzittende
Molukkers naar een land dat niet werd ge
noemd. De Nederlandse regering ging er niet
op in. Den Uyl riep op tot zelfbeheersing
ondanks de „begrijpelijke woede en ontstelte
nis". De Molukkers wezen bemiddelaars van
de hand en kondigden een ultimatum af.
Voor woensdagmiddag (verkiezingsdag) twee
uur moesten de eisen ingewilligd zijn, anders
zouden er slachtoffers vallen. Wie zal ooit die
woensdagmorgen vergeten toen rond elf uur
de ramen van de school open gingen en uit
tientallen kindermonden klonk „Van Agt, wij
willen leven". Het ging ieder door merg en
been. Zouden de bezetters werkelijk om twee
uur slachtoffers maken? Zouden zij zich wer
kelijk vergrijpen aan jonge, onschuldige kin
derlevens?
Goddank ging het tijdstip van de beëindiging
van het ultimatum voorbij zonder dat er iets
gebeurde. Het Nederlandse volk ging naar de
stembus en sprak zich niet uit voor de fascisti
sche tendenzen van Glimmerveen.
Donderdag steeg de spanning toch weer bij
de trein. Al enkele malen hadden de kapers
gijzelaars met een touw om de nek buiten de
trein laten staan. Donderdagmiddag kwam
een eerste ziek kind uit de school; in de
volgende avond en nacht nog een paar. Vrij
dagmorgen om kwart voor zes gebeurde het
ongelooflijke; de kinderen werden vrijgelaten.
Een virusziekte had een deel van hen geveld
en de bezetters lieten hen gaan.
In de grijze ochtendschemering wandelden ze
in een lang lint naar de autobus, die voor de
school gereed stond. Achter bleven vier leer
krachten. De aandacht van Nederland nee,
van de hele beschaafde wereld verplaatste
zich naar de trein bij De Punt De kinderen
waren vrij, nu spitste alles zich toe op het
gedwongen verblijf van de 55 passagiers in
het scheef op de rails staande treinstel.
Maar het Pinksterweekeinde ging voorbij zon
der dat er eigenlijk nieuwe ontwikkelingen
kwamen. De spanning waarin de familieleden
van de gijzelaars, in Groningen bijeen, ver
keerden werd me> het uur groter. De trein
stond al twaalf «_agen op dood spoor, toen
eindelijk de namcr, van twee onderhandelaars
bekend w°-dei.. Hw-t waren mevrouw Josina
Soumokil en or Hassan Tan, die beiden groot
vertrouwen eeniwten in Zuidmolukse kringen.
Maar het o.idemandelen leidde tot niets.
Pas een '"eek 'ater zou de trein ontzet wor-
Mr. H. de Ruijter (links) *5) mr. W. G. A Kousemaksr
(rechts).
ASSEN Precies achttien maanden na de
berechting van de zeven treinkapers van
Wijster begint in het zwaar bewaakte ge
rechtsgebouw van Assen het proces tegen de
kapers van de trein bij De Punt en de
bezetters van de school in Bovensmilde. Tij
dens een vier dagen durende, buitengewone
zitting van de meervoudige kamer zullen de
drie in leven gebleven treinkapers en de vier
schoolbezetters zich voor hun daden moeten
verantwoorden. Alle zeven Zuidmolukkers is
vrijheidsberoving en verboden vuurwapenbe
zit tenlaste gelegd; een achtste verdachte
moet terecht staan wegens medeplichtigheid.
Hij leverde een pistool, dat gebruikt werd
bij de kaping van trein 747 van de Neder
landse Spoorwegen.
De gang van zaken in het Paleis van Justitie
te Assen op 6, 7, 8 en 9 september zal in grote
lijn niet afwijken van de driedaagse zitting
vorig jaar maart. Toen stonden zeven Moluk
kers voor het hekje. Zij kaapten de stoptrein
Groningen-Zwolle en hielden de passagiers 12
dagen lang in hun macht. Nu zullen slechts
drie treinkapers terechtstaan (zes verloren het
leven toen mariniers de trein overvielen). Zij
braken het trieste record van de langste gijze
ling dat tot dan op naam stond van de
terroristen die dr. Herrema in Ierland vast
hielden. De kapers van De Punt hielden de
55 passagiers maar liefst 462 uur in gijzeling
(bijna drie weken).
Er is één groot verschil met de rechtbankzit
ting van vorig jaar maart. De kapers van
Wijster brachten bij hun actie drie mensen
om het leven en stonden dan ook in beginsel
allen terecht voor moord. Hoewel bij De Punt
ook twee passagiers het leven lieten wordt dit
de Molukkers in de dagvaarding niet ten laste
gelegd.
De zeven Zuidmolukkers van Wijster werden
veroordeeld tot een gevangenisstraf van 14
jaar. Duidelijk is, nu er van moord en/of
doodslag geen sprake is en de officier van
justitie zelfs geen vrijheidsberoving ten laste
legt die de dood van twee passagiers ten
gevolge had, dat er nu een veel lichtere straf
zal worden opgelegd. De maximumstraf voor
vrijheidsberoving is 7 1/2 jaar en voor verbo
den vuurwapenbezit ten hoogste vier jaar.
Het Paleis van Justitie in Assen zal volgende
week een zwaar bewaakte veste zijn. Rond
het gebouw worden getraliede hekken ge
plaatst, terwijl gevechtswagens van de politie
op strategische punten rond het gerechtsge
bouw worden opgesteld. Er zullen verschillen
de pelotons Mobiele Eenheid van de rijkspoli
tie achter de hand worden gehouden. Op het
dak van het gerechtsgebouw zijn deze week
schijnwerpers geplaatst, zodat de omgeving
ook 's nachts in een helder licht baadt.
De Asser rechtbank is een van de negentien
arrondissementsrechtbanken in Nederland en
op die van Middelburg na de kleinste. En het
is deze geringe ruimte, die de enige moeilijk
heid vormt tijdens deze marathonzitting. De
rechtszaal is veel te klein om alle belangstel
lenden te kunnen herbergen. Er is in de grote
zittingszaal gewoekerd met de ruimte, waar
door op het podium na, waarop de rechtbank
zal plaatsnemen de hele zaal publieke tribune
is geworden. Hier zullen enkele familieleden
van de verdachten mogen zitten alsmede on
geveer dertig vertegenwoordigers van de pers.
Hiermee wordt de wettelijk voorgeschreven
openbaarheid zoveel mogelijk gediend. De
belangstelling van de zijde van de pers is
uiteraard veel groter. Evenals vorig jaar het
geval was zullen elders in het gebouw „neven
zittingzalen" worden ingericht, waar de overi
ge persvertegenwoordigers en belangstellen
den (die over een speciale toegangskaart moe
ten beschikken) de zitting via een gesloten
t.v.-circuit kunnen volgen. Ook vertegenwoor
digers van het Zuidmolukse volk zullen in
deze ruimten de zitting kunnen bijwonen.
Voor de zestig binnen- en buitenlandse jour
nalisten die het proces bijwonen is in een
nevenzaal een aparte telefooncentrale ge
maakt. Tegen betaling kunnen zij rechtstreeks
vanuit het gerechtsgebouw hun verslagen
doorbellen naar de redacties. In een andere
kamer is de mogelijkheid geschapen rustig
een verslag te schrijven.
TELEVISIE
Tijdens het proces zijn enkele straten rond
het gerechtsgebouw voor rijverkeer afgeslo
ten. Bij de binnenkomst van het gebouw
wordt iedereen gefouilleerd. Het is verboden
foto-apparatuur of bandopname-apparaten
mee te nemen. De NOS, die een verzoek had
ingediend om in de zaal te mogen filmen heeft
hiervoor geen toestemming gekregen. De
hoofd-redactie van het journaal voerde hierbij
aan dat er een aanpassing aan de gang is van
normen. Er werden bij voorbeeld ook filmop
namen gemaakt tijdens de behandeling van
korte gedingen vorig jaar rond de arbeidson-
lusten.
Geen televisie dus in de rechtszaal, geen
fotografen, uitsluitend tekenaars. Zij zijn de
enigen naast de rechtbank zelf, die de be
schikking hebben over tafels om hun werk
te kunnen doen. De meervoudige kamer van
de Asser rechtbank hoopt dat het proces
zonder problemen zal verlopen, zodat ook de
verdachten volledig gebruik kunnen maken
van hun rechten. De behandeling van de zaak
tegen de zeven kapers van Wijster heeft wel
geleerd dat rechtbankpresident, mr. F. C.
Fliek, hun wat dat betreft volledig de ruimte
geeft. Of zij er gebruik van maken zal de
langdurigste zitting van de Asser rechtbank
volgende week leren.
SJOERD POST
Wie herinnert zich niet het moment waarop de
kinderen in Bovensmilde vrij kwamen. In de
wazige morgen wandelden ze in dekens gehuld
naar de bus die hen naar het ziekenhuis in Assen
zou brengen.
Het Gerechtsgebouw, waarin de Zuidmolukkers
terecht moeten staan.
den. Er waren dan al twee zwangere vrouwen
en een zeeman met hartklachten vrijgelaten.
In Bovensmilde was de jeugd, die vijf dagen
gegijzeld werd al weer aan een opvangpro-
gramma begonnen in een andere school De
aandacht voor de twee leraren en de twee
onderwijzeressen in de school was met de dag
kleiner geworden. Vrijdagavond 10 juni kon
digde minister De Gaay Fortman aan dat de
rechtsorde hersteld zou worden. In de nacht
van vrijdag op zaterdag gebeurde dat.
Om tien voor vijf die zaterdagmorgen be
stormden mariniers de trein en de school. In
een hevig vuurgevecht bij De Punt waarbij
straaljagers angstaanjagende duikvluchten op
de trein uitvoerden vielen acht doden. Twee
passagiers en zes kapers. Ook waren er enkele
gewonden. Bij de ontzetting van de school liep
niemand een schrammetje op.
De rechtsorde was hersteld, maar de offers
wogen zwaar. Echte vreugde was er dan ook
bijna niet. Ans Monsjou uit Groningen, in de
trein net 20 jaar geworden en de heer M. van
Baarsel (40) uit Eist waren bij de bestorming
gedood. De zes dode kapers waaronder een
meisje brachten in Molukse kring diepe
rouw. Geweld op zich lost niets op, zei Den
Uyl, maar soms moet het gebruikt worden om
erger te voorkomen. Het is gebruikt en heel
Nederland hoopt dat daarmee nu nog erger
voorkomen kan worden.
Dat moet ook wel, want inmiddels zijn er al
dertien doden te betreuren als gevolg van
Zuidmolukse acties. In 1970 werd een politiea
gent gedood bij de bestorming van de ambts
woning van de Indonesische ambassadeur in
Wassenaar. Vijf jaar later vielen drie doden
in de trein bij Wijster en werd een lid van
het Indonesische consulaat gedood bij de
bezetting van dit gebouw in Amsterdam. En
dan nu, in De Punt, acht doden, waarvan zes
Zuidmolukkers.
