gas
Sovjet-minister bepleit betere
naleving van godsdienstwetten
Skandinavië geen
missiegebied meer
MISSIONARISSEN VS
STEUNEN CARTER
Energie, waar
haal je het
vandaan? (3)
Verrassende
grammofoonplate le
van Emmy Verhef
en Han de Vries 0(
kerk
wereld
Korte
metten
BUITENLAND
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 12 AUGUSTUS 1977 PACfsJL/
Het kolenveld in Wyoming. Na het verwijderen van de bovenlaag liggen de kolen er voor het opscheppen. Vanuit het centrum van de
foto rechts naar boven is de kolenlaag duidelijk te zien.
(Van on2e correspondent Dick Toet)
WASHINGTON De kolen komen temg. Niet
dat wij eerdaags weer bet potkacheltje tevoor
schijn moeten halen of dat de kolensjouwer weer
een normaal verschijnsel zal worden in bet straat
beeld, maar wel zullen die goede oude kolen op
andere wijze een voorname rol gaan spelen in de
toekomstige energievoorziening. Olie en aardgas,
waarmee op zoveel schonere en goedkopere wijze
aan onze energiebehoefte kon worden voldaan,
hebben de kolen jarenlang uit het zicht gehouden.
Maar nu de bodem van olie- en gasbronnen hier
en daar in zicht komt (niet alleen de grootste
pessimisten voorspellen dat bet einde nadert en
de olieprijzen flink omhoog gaan) komen de kolen
weer volop in de belangstelling.
De kolen voorraad is dan ook niet gering. De totale
geschatte wereldvoorraad vertegenwoordigt een
vijfmaal zo grote energiewaarde als gas en olie
samen. Aangezien de Verenigde Staten het Saoedi-
Arabië van de kolen zijn en zo ongeveer de helft
van deze gigantische voorraad herbergen, is het
niet verwonderlijk, dat juist daar met grote voort
varendheid wordt gewerkt aan de wederopstan
ding van de kolen. De schattingen over de Ameri
kaanse kolenvoorraad gaan zelfs tot drie biljoen
ton (goed voor een jaartje of 5000), maar ook
uitgaande van de huidige prijzen, technische mo
gelijkheden en milieubeperkingen wordt de voor
raad nog altijd geschat op 250 tot 300 miljard ton
en daar kan Amerika zo'n drie-en-een-halve eeuw
op teren.
In de plannen van president Carter is nagenoeg
een verdubbeling van de Amerikaanse kolenpro-
d uk tie voorzien tegen 1985. Dat voornemen is
volgens een recent rapport weliswaar wat al te
voortvarend. Een toename van 650 miljoen ton per
jaar op dit moment tot circa 950 miljoen ton in
1985 wordt echter mogelijk geacht. Maar er zullen
nog heel wat problemen op technisch- en milieuge
bied moeten worden opgelost, voordat de kolen
werkelijk met olie en gas zullen kunnen concurre
ren.
Bemoedigend
Het meest veelbelovend lijkt op dit moment de
kolenvergassing met behulp van stoom en zuur-
De en ergieboodschap, die de Amerikaanse presi
dent Carter op 20 april de wereld inzond, houdt
nog steeds velen binnen en buiten Amerika in
hoge mate bezig. De plannen, die Carter op deze
gedenkwaardige dag ontvouwde, worden geken
merkt als de meest verstrekkende, die ooit in
vredestijd in Amerika zijn ingediend. Over de
achtergronden van de energiecrisis bericht onze
correspondent Dick Toet in een serie artikelen.
Vandaag deel 3 over kolen en gas uit kolen. Vorige
artikelen in deze reeks op 10 en 11 augustus.
stof. Het is geen nieuw proces, want het werd in
de vijftiger jaren al toegepast, maar het is intussen
zover verbeterd, dat het gas oplevert, dat vrijwel
iedere vergelijking met aardgas kan doorstaan. De
tpt nu toe enige experimentele fabriek in de
wereld die zich met dit vernieuwde proces bezig
houdt, staat in Chicago en draait voor een belang
rijk deel met overheidsgeld. De resultaten zijn
uiterst bemoedigend.
De fabriek, in 1971 gestart, is in staat gas te
leveren dat nu al zou kunnen worden ingebracht
in het aardgasnet, waarop op dit moment in
Amerika 41 miljoen gezinnen en ruim drie miljoen
bedrijven zijn aangesloten. Grootste probleem op
dit moment is de prijs. Het „namaak-gas" is nog
twee keer zo duur als het aardgas op de vrije
markt en drie- tot viermaal zo duur als de huidige,
ook in Amerika kunstmatig laag gehouden aard
gastarieven. Een ander flink probleem vormen de
milieu-aspecten. Weliswaar is men er in Chicago
in geslaagd de zwaveluitstoot zodanig te beperken
dat er minder vrijkomt dan bij conventionele
kolenverbranding, maar een commercieel draaien
de vergassingsfabriek zal daarnaast tussen de
19.000 en 28.000 liter water per minuut nodig
hebben. Het zal enorme investeringen vergen om
de verontreiniging van dit water tot een minimum
te beperken. Gewerkt wordt met een methode om
de waterbehoefte door hergebruik te beperken,
maar vooralsnog stelt het waterprobleem zware
eisen en beperkt het tevens de mogelijke vesti
gingsplaatsen van commerciële fabrieken aanzien
lijk.
Intussen is toch al het eerste contract voor een
commerciële fabriek getekend. De fabriek komt
in Illinois, dichtbij het Michiganmeer. Het zal
overigens nog wel vijf tot tien jaar duren voordat
de fabriek er staat De produktie zal dan ruim
76 miljoen kubieke meter gas per dag moeten
bedragen en dat vergt dagelijks ruim 13.000 ton
kolen.
Voor het oprapen
De kwaliteit van de kolen is volgens de mensen
van de experimentele fabriek in Chicago niet van
doorslaggevend belang. De ene kool levert wat
meer op dan de andere, maar daar staat tegenover
dat „energie-arme" kolen een minder ingewikkelde
bewerking hoeven te ondergaan. In ieder geval
zijn ook de kolen, die in de Rocky Mountainsstaten
vrijwel voor het oprapen liggen, geschikt voor
kolenvergassing. Het is een merkwaardig gezicht,
zo'n gebied, waar zich na het wegschrapen van
een bovenlaag van 30 tot 40 centimeter een enorme
hoeveelheid kolen openbaart. Met een uit de klui
ten gewassen dragline ruim 1,5 miljoen ton
zwaar, hefboom ruim 60 meter, laadbak ter grootte
van een flinke garage schep je het er dan zo
maar uit. De ^trip-mijn", die wij in Wyoming
bezochten, is ruim 700 hectare groot. Het gebied
herbergt circa 92 miljard ton kolen. Het kost drie
dollar per ton om de kolen eruit te halen. Nog
recent aangescherpte wetten verplichten de mijn-
directie het land na de kolenwinning weer zoveel
mogelijk in de oude staat terug te brengen. Hoewel
dit prameland er op het eerste gezicht betrekkelijk
dor uitziet, is dat met alleen al 35 verschillende
grassoorten bepaald geen sinecure. In de mijn in
Wyoming, verbonden aan de Dave Johnstone-
krachtcentrale, wordt per hectare ruim 40.000
gulden besteed. Het land zelf kostte destijds circa
275 gulden per hectare. Ze zeggen het met plezier
te doen: „Wij houden ook van de natuur, maar
je moet het natuurlijk niet overdrijven. Vroeger
waren er in deze streken meer dan vijftien miljoen
buffels en die vraten ook gras".
Grote toekomst
De kolen uit de Johnstonemijn gaan nu naar de
eigen elektriciteitscentrale, 25 kilometer verder
aan de North Platte- rivier. Ook deze kolen zouden
echter geschikt zijn voor vergassing, zoals die in
Chicago is uitgedokterd, of voor andere processen,
want er is met kolen nog veel meer te doen. Het
Argonnelaboratorium in Chicago, één van de
grootste wetenschappelijke laboratoria van Ameri
ka, is bezig met een uitvoerig kolenprogramma.
Naast andere vergassingstechnieken, onder andere
met behulp van stoom en ijzer, werkt men daar
ook naarstig aan verbetering van de produktiviteit
van met kolen gestookte centrales en aan technie
ken, die de milieubezwaren verder moeten verklei
nen. Trouwens ook de vervaardiging van olie uit
kolen op dit moment te kostbaar is nog steeds
in ontwikkeling.
Het beste bewijs voor de grote toekomst, die de
kolen tegemoet gaan, is wellicht de verhevigde
belangstelling van de oliemaatschappijen. Het
American Petroleum Institute, overkoepelend or
gaan van 350 Amerikaanse, Canadese en Mexi
caanse olie-industrieën, windt er in een recent
uitgebrachte folder over kolen geen doekjes om:
„Verdubbeling van de kolenproduktie tegen 1985
zal een investering vergen van 45 tot 50 miljard
gulden. De huidige kolenindustrie (ongeveer 700
bedrijven) vertegenwoordigt een kapitaal van iets
meer dan tien miljard. Een deel van het benodigde
geld zal dan ook moeten komen van bedrijven,
die geen directe binding hebben met de kolenin
dustrie. Het is logisch, dat sommige van deze
bedrijven oliemaatschappijen zullen zijn, omdat zij
het kapitaal en de deskundigheid hebben, die
nodig is om de Amerikaanse energieproduktie te
verhogen".
Het is al weer meer dan tien
jaar geleden dat Emmy Verhey
als jongste deelnemer aan het
Tsjaikofski-concours in Moskou
een zeer eervolle plaats in de
finale wist te bereiken. Sinds
dien kon zij veelvuldig worden
beluisterd: als soliste in de gro
te concerten met orkest, als ka-
mermuziekspeelster, voorname
lijk in sonates van Beethoven,
en de laatste jaren als concert
meester van het Utrechts Or
kest dat helaas al lang niet
meer tot de betere ensembles
van ons land behoort zodat men
moest vrezen dat dit werk haar
speelpeil niet omhoog zou stu
wen.
Eerlijk gezegd had Emmy Ver-
hey de grote belofte die haar
spel destijds inhield, ook nog
steeds niet helemaal ingelost.
Wel wist zij doorgaans een hoog
technisch peil te handhaven
maar artistiek waren haar pres
taties wisselvallig en zelden zon
der voorbehoud overtuigend.
Gelukkig bleef de Haarlemse af
deling van de internationale pla
tenmaatschappij EMI-HMV in
haar geloven en kwamen er ge
regeld opnamen van haar op de
markt, die vaak beter waren
dan wat zij .Jive" of op de tv
had gedaan. Wie die platen goed
beluisterde, merkte toch een ge
stadige vooruitgang.
Na vroegere platen met concer
tjes van Haydn en sonates van
Beethoven, waar ik nu niet be
paald van onder de indruk was,
verscheen in de herfst van vorig
jaar een plaat met het vioolcon
cert van Sibelius dat zij speelde
met het 'radio Filharmonisch
Orkest onder Hans Vonk. Ik
vind het een prettige verrassing
want de soliste vertolkt het
werk niet alleen met een mooie,
zuivere toon maar geeft in haar
voordracht ook blijk van een
beheerste en toch duidelijke
emotionele gebondenheid. Ge
lukkig vervalt zij niet in senti
mentaliteit maar geeft zij de
romantische stijl wat hem toe
komt en weet zij de lyriek colo
ns tisch mooi te nuanceren. Hoe
wel de opname-technici de solis
te soms wat te veel naar voren
halen, toont de dirigent even
eens een sterke affiniteit met
componist en werk zodat men
van een zeer geslaagde opname
kan spreken, zonder uiteraard
te kunnen verdedigen dat deze
opname nu de beste is onder de
talloze die de grootsten van het
wereldpodium al veel eerder
hebben gemaakt. Wie echter be
langstelling heeft voor veelbelo
vend inheems talent kan zowel
met de interpretatie van Emmy
Verhey als met die van Hans
Vonk heel gelukkig zijn.
Het vierde vioolconcert van Pa-
ganini op de andere kant van
deze plaat nr. C 063-25243 moet
men in de koop toenemen. Uit
voering en registratie zijn be
paald niet slecht maar men
moet tot de allergrootste instru-
mententalisten behoren om met
een uiterste aan raffinement dit
effectstuk nog geloofwaardig te
kunnen maken.
Na de verrassing van deze halve
plaat met Sibelius is er onlangs
een plaat vah Emmy Verhey
verschenen die uitsluitend aan
Tsjaikofski is gewijd en die mij
geheel en al overtuigt Dat wil
nogal wat zeggen omdat het
vioolconcert van deze Russische
meester zo populair is dat bijna
niemand meer in staat is e
te verrassen. Toch doet 1
Verhey dat weer ter zijc"
staan door Hans Vonk die
wel nu het Utrechts Orke»
zijn beschikking heeft et
wonderlijk genoeg, blijkba
het niveau van de Hilverj
radio-musici omhoog
trekken. De hoekdelen sp^1'
soliste buitengewoon en# V6H
en markant geprofileerd. IlitSC
spel heeft ontegenzeggelijl Kap
re en is in de finale zelfhjr ho
meeslepend. De canzonetta,
door het pytra.lanP73am -
tenslotte ook. lek
Wat deze plaat die het nuageriü
C 061-25477 draagt, een a lan<
aantrekkelijkheid geeft, Uftmic
niet zo bekende ééndelige^
nade Mélancolique, een ja£&
vier vóór het vioolconcertPc It
staan. Het is geen wonden Am
dit nummertje hoogromai amt
maar het is in zijn soort. 0Dflj
bekoorlijk en fraai geinstru „;*i,
teerd. Zowel de solopartij U1VI'
de viool als de blazerspai I
zijn heel dankbaar! Ook vah©ev
stuk maken Emmy Verhëjwet
Hans Vonk iets bijzonders, (edt.
daar dat deze plaat zonder &,jp
reserve voor, naar ik verot-A«
stel, voor elkeen aanbeve?^
waard is. DCZet
Dezelfde platenmaatsch^elier
die zich inzet voor Emmy j^s
hey, bekommert zich ook al ju hl
scheidene jaren om de jt vnn,
meester-hoboist Han de V
die vroeger in het Concev
bouworkest en het Nederla
Kamerorkest speelde, DC
rich nu uitsluitend aan het.
lisme en de kamermuziek
Met Kersjes en het Amst
Filharmonisch Orkest
hij curieuze maar niet oventri 11
digende platen met bekeiui*clA1J
minder bekende hoboconcerl
waaronder hij vooral nogal dl I
onbekends uit de romantiek
voorschijn wist te toveren/lci*"
de organist Albert de KI
verzorgde hij opnamen jrATl
stukken die het, voor bob<r L
orgel goed deden. In tegeniURG
ling tot Emmy Verhey echitse
waren de Jive"-prestaties vood
Han de Vries, in elk geval vewelle
mij, treffender dan zijn platütlerf i
waar dat dan ook aan gelcgp heel
mag hebben. iThet n
Ook De Vries heeft mij intu!ss(wen>1
met twee recente platen gehpera"
tevreden gesteld. Op de plaator e>
057-25242 speelt hij zowel ha»
als althobo en doet dit rorx gebr
meesterlijk, instrumentaal uit H
muzikaal. Die vertolkingen lerk b
gen fantastisch reliëf door orgse
ideale samenspel met de voen l
treffelijke, mééer dan begien
dende pianist Rudolf Jansen. 6 nog
vaak zo onderschatte Paul Relani
demith komt in de althobo-sciten
te uit 1941 (niet, zoals op de he trok
staat, uit 1914) als een kraclfi vai
en persoonlijk muzikant n*K>r v
voren: een compositie die ftalig
echt zijn mag en die hier toeviet al
ligerwijs een volmaakt tegffoori
deel vindt in een ook voor altlt mai
bo geschreven sonate van Caitk-op
Yvon, een Italiaan die in heen
begin van de 19e eeuw in bpubl
orkest van de Milanese Scdeceni
meespeelde en in dit werk eAolie
stukje onvervalst romantsid dat
bel canto laat horen dat dan w on*
niet „belangrijk" mag zijn maferel
toch wel heel bekoorlijk r 01
J. KAS AND!
Inachtneming van de rechten
van de Sovjet-burger waaron
der het naleven van de wetten
op altoefening van de gods
dienst zijn belangrijke voor
waarden voor de ontwikkeling
van de socialistische democra
tie. Dit is de opvatting van
Vladimir Koerojedow, voorzit
ter van de raad voor religiense
zaken bij de ministerraad van
de USSR. Koerojedow beeft een
boek geschreven onder de titel
„De Sowjet staat en de kerk",
dat door de Novosti pers in de
8ovjet-Unie Is uitgegeven.
De Sovjet staat belijdt vrijheid
van geweten voor alle burgers,
ook gelovigen, aldus Koeroje
dow. „Het komt bij ons echter
nog wel voor dat plaatselijke
organen als het om godsdiensti
ge zaken gaat, niet juist hande
len," zo voegt hij eraan toe.
Twee jaar geleden heeft de Op
perste Sovjet (het wetgevende
orgaan) dan ook besloten tot
verandering en aanvulling van
de bestaande godsdienstige wet
geving, aldus Koerojedow, het
geen onder meer „centralisatie
bij de uitvoering van controle
op de navolging van de gods
dienstwetten" tot gevolg had en
de raad voor religieuze zaken
.grotere volmachten gaf'.
Deze maatregel heeft „speciale
rechtnormen" naar voren ge
bracht, die „de gelovigen, reli
gieuze verenigingen en geestelij
ken tegen schending van hun
legitieme rechten beschermen",
aldus Koerojedow.
De vijftien afzonderlijke Sovjet
republieken blijven verantwoor
delijk op te treden tegen discri
minatie van gelovigen. Als voor
beelden noemt Koerojedow het
afwijzen van burgers bij sollici
tatie naar een arbeidsplaats, het
weigeren van een plaats aan een
onderwijsinstelling, het ontslaan
van een burger of het benadelen
van iemand op grond van zijn
religieuze overtuiging.
Ondanks deze wetten zijn er in
het verleden conflictisituaties
geweest en die zijn er soms
vandaag nog, zo zegt Koeroje
dow. Er zijn „ijverige admini
stratoren" die onder het voor
wendsel van „de wil van de
meerderheid van de burgers"
van de een of andere streek
voor de sluiting van een kerk
zorgen of voor een ongegrond
verbod kerkdiensten te houden.
Volgens Koerojedow zijn er mo
menteel in de Sovjet-Unie twin
tigduizend orthodoxe kerken,
katholieke kathedralen, lutherse
kerken, tempels, moskeeën, sy
nagogen, evangelische of baptis-
tenkerken in gebruik. De Sov
jet-Unie telt twintig kloosters en
achttien gespecialiseerde theolo
gische opleidingen. De meeste
kerkgebouwen verkeren in goe
de staat. Honderden historische
en architectonische kerkelijke
monumenten vallen onder direc
te verantwoordelijkheid van de
staat en worden door deze ge
restaureerd. Religieuze vereni
gingen in de Sovjet-Unie hebben
het recht en de gelegenheid reli
gieuze lectuur uit te geven, al
dus Koerojedow.
Het boek van Koerojedow ver
schijnt in een periode, waarin
wésterse waarnemers, waaron
der het Hongaarse kerksociolo-
gisch instituut in Wenen, een
nieuwe wind voelen waaien met
betrekking tot de kerk-staat be
trekkingen. De constateringen
van Koerojedow kunnen erop
wijzen, dat gelovigen in de Sov
jet-Unie in het vervolg meer ge
rechtelijke mogelijkheden zullen
hebben zich tegen onwettige
maatregelen van plaatselijke or
ganen te beschermen.
De katholieke bisdommen van de vijf Skandinavische landen, die
tot na toe als „missielanden" werden beschouwd en dus onder
verantwoordelijkheid vielen van de congregatie voor de geloofsver
kondiging (het pansrlljk departement voor miasiesaken), krijgen een
Zij zullen voortaan vallen onder de congregatie van de bisschoppen.
Deze wijziging is tot sta. 1 nen op verzoek van de Skandinavische
bisschoppen.
Hiermee is een eind gekomen aan een unieke situatie in Europa, een
situatie, die een ingewikkelde geschiedenis weerspiegelt.
Het christendom kwam naar Skandinavië vanaf de achtste eeuw. Later
was Skandinavië de reformatie toegedaan en gedurende drie eeuwen
werd het praktizeren van het katholicisme streng onderdrukt. Pas
omstreeks 1850 gaf een meer liberale wetgeving de katholieken een
zekere rechtspositie.
Op een totale bevolking van ongeveer 22 miljoen, tellen de vijf
Skandinavische landen niet meer dan 118.000 katholieken, van wie
de meesten immigrant zijn. De meeste katholieken heeft Zweden, de
minste heeft IJsland.
Enkele honderden missiona
rissen, afkomstig uit de Ver
enigde Staten, die werken in
landen van Latijns-Amerika,
hebben rich nadrukkelijk ge
steld achter de politiek van
president Carter om de rech
ten van de mens te doen eer
biedigen. In een brief roepen
rij de christelijke keiken van
de V.S. op Carter daadwerke
lijk te steunen bij rijn pogin-
gea
In de brief worden talrijke
geestelijken met name ge
noemd, die in de afgelopen
tijd in Latijns-Amerika het
slachtoffer van geweld zijn ge
worden. De missionarissen
leggen er de nadruk op, dat
het hier niet gaat om afzonder
lijke gevallen. Het aantal, dat
gedood of verdwenen is loopt
in de duizenden. Zij zijn allen
slachtoffers van militaire re
giems die door de Verenigde
illllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllUIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll IIIIIIIIIIIIIIIIIUI
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii iiiimiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Staten worden gesteund met
geld en materiaal, dat door de
Amerikaanse belastingbetaler
wordt opgebracht. Veertien
van de vijftien militaire dicta
tors in Latijns-Amerika zijn
opgeleid op militaire bases
van de V.S.
De missionarissen juichen de
vastberadenheid van Carter
toe om de bemoeienis met de
rechten van de mens te maken
tot een kernpunt van zijn bui
tenlandse politiek. Deze poli
tiek werpt zijn eerste vruchten
al af. Maar Carter, aldus de
missionarissen heeft'de steun
nodig van de publieke opinie,
met name van de kerken, op
dat groepen, die in Latijns-
Amerika geld geïnvesteerd
hebben, krachtige druk kun
nen uitoefenen.
Het feit alleen al, dat wij u
schrijven, zo stellen de missio
narissen, betekent een gevaar
voor onze veiligheid en de
voortzetting van ons werk.
„Wij vragen u, uw zorg om uw
broeders en zusters in Latijns
Amerika niet alleen in een ge
bed, brief of telegram te laten
eindigen maar in uw voortdu
rende belangstelling en blij
vende steun te verwezenlij
ken".
„Medewerkers van God" is het thema van de missie- en
zendingskalender voor 1978, die xojuist is verschenen. Als
gebruikelijk worden er twee edities van uitgegeven, een
door het Centraal Missie Commissariaat en een door de
protestantse Nederlandse Zendingsraad. De edities rijn
vrijwel gelijk. Schutblad en kalenderbladen worden ge
vormd door dertien kleurenfoto's, die mensen aan bet werk
tonen in alle delen van de wereld en in uiteenlopende
beroepen. De baten van de kalender, die vijf gulden per
stuk kost, zijn bestemd voor het werk van missie en
zending.
In een kerk in Palmi in Italië is een madonnabeeld uit
de veertiende eeuw ontdaan van goud en juwelen ter
waarde van 2,8 miljoen gulden. Het beeld was uit de
schatkamer van de kerk gehaald om bij een plechtigheid
te wórden gebruikt
Tijdens een beraad op Madagaskar hebben christenen,
moslims en hindoes van eilandengroepen in de Indische
Oceaan zich ervoor uitgesproken van hun woongebieden
een vredeszóne te maken. De conferentie stelde een toene
mende invloed van de supermachten in de Indische Oceaan
vast. De deelnemers spraken zich uit tegen een monopolise
ring door de Sovjet-Unie of door het westen van deae
internationale verkeersroute, die door vele landen wordt
gebruikt
Een nieuw programma voor geboortenregeling heeft de
betrekkingen tussen kerk en staat in Brazilië verder ver
slechterd. Het nieuwe programma betekent een totale om
mekeer in de bevolkingspolitiek van de Braziliaanse rege
ring. Tot nu toe werd een stijging van de bevolking als
wenselijk gepropageerd, daar grote delen van het land nog
zeer dun bevolkt zijn. Na de recessie in de landbouw in
1975 meent de regering, dat een snelle groei van de
bevolking in toenemende mate sociale conflicten en gevaar
voor de binnenlandse veiligheid zou betekenen. De bis
schoppen zien niets in het uitdelen van voorbehoedmidde
len. Zij achten het optrekken van het economische en
culturele peil noodzakelijker.
Het bestuur van de protestantse kerk in Rhrinland heeft
besloten, dat bij speciale avondmaalsvieringen in plaats
van wijn druivesap mag worden uitgereikt. De gemeente
wil duidelijk en effectief tegemoet komen aan die kerkgan
gers, die in bet geheel geen alcohol kunnrn verdragen.
lts
