In Frankrijk
is een wijnvat
een kruitvat
zorgt er
voordat
dewijn
bereikbaar
is voor
Ondanks bet pessimisme dat Francois de Closets in zijn
betoog over het drankmisbruik in Frankrijk aan de dag legt,
is er althans één teken dat enigszins hoopgevend is: de Jeugd
(althans een deel ervan) blijkt steeds minder wijn te drinken
en een voorkeur te tonen voor alcoholvrije dranken. Dit
geldt meer voor de stadsjeugd dan voor de landbevolking.
Voor het betere begrip van het vertoog van Franoois de
Closets is het nodig erop te wijzen dat de meeste in
Frankrijk gedronken wijn van lage of zeer lage kwaliteit
is. Het buitenland drinkt veel betere Franse wijn dan
Frankrijk, waar bijna negentig procent van bet verbruik
bestaat uit de kwalitatief deplorabele wijnen uit het gebied
van de Langue d'Oc, die daarmee het kernpunt van het
probleem vormen. Deze wijnen zijn niet exportabel, omdat
ze te gering in kwaliteit zijn. Mede als gevolg daarvan zijn
zij de goedkoopste op de binnenlandse markt en worden
bet meest gedronken.
het alcoholmisbruik rept, blijft de opposi
tie eveneens zwijgen als het graf. In het
gemeenschappelijk programma van de
socialisten, communisten en linkse radi
calen, zoekt men tevergeefs naar één
enkele regel over het drankprobleem.
Tijdens de campagne voor de presidents
verkiezing werd er met geen woord over
gerept en de anti-alcohol propaganda is
slechts het werk van een klein groepje
goed bedoelenden. En zonder politieke
vastberadenheid daarachter, blijft deze
actie folkloristisch en ondoeltreffend. Als
de grote wijnbouwcrises uitbreken, aldus
De Closets, brengt geen mens de moed
op om te zeggen dat de ware oplossing
zou bestaan in het rooien van eenderde
van de Franse wijngaarden, „hetgeen
overigens evident is omdat de drankzuch
tigen 21 miljoen hectoliter drinken van
een totale produktie van 65 miljoen hec
toliter, terwijl deze wijn volstrekt onver
koopbaar in het buitenland is."
Het alcoholisme, dat in Frankrijk niet
bestreden wordt, blijkt daarentegen
krachtig verankerd te zijn en beschikt
over een fabelachtig net van 200.000 „bi
stro's", ofwel één drankgelegenheid voor
250 inwoners zonder rekening te hou
den met restaurants en gelegenheids
kroegjes. „Dankzij deze nationale instel
ling zonder weerga in de wereld, kan
men er in Frankrijk altijd zeker van zijn
een glas binnen zijn bereik te hebben, en,
men heeft alle aanleiding om alcohol in
dit glas te gieten".
Behalve dat alcohol overal en op elk uur
van de dag en de nacht geschonken mag
worden, blijken de alcoholhoudende
dranken in FYankrijk ook de goedkoop-
ste te zijn. Een glas gewone rode wijn
kost doorgaans twee of drie keer minder
dan een glas frisdrank, coca-cola, vruch
tensap of mineraalwater. „De regering
zorgt ervoor dat het gif voor elke beurs
bereikbaar is door water zwaarder te
belasten dan wijn". En in twintig jaar is
de prijs van brood in Frankrijk sterker
verhoogd dan die van wijn.
Francois de Closets geeft een uiteenzet
ting van de psychologische en „culturele"
achtergronden en drijfveren en de mythe
van de wijn, waarvan allen, die daar
belang bij hebben, op grove wijze profite
ren. Hij toont aan hoe oud-premier Pierre
Mendes-France destijds ten val gebracht
werd, hoe zijn politieke loopbaan aan
scherven viel omdat hij bepaalde aspec
ten van het alcoholmisbruik probeerde te
bestrijden. En hoe Napoleon Hl, „deze
demagoog bij uitstek" de zgn. zelf dis tille
ring aanmoedigde en zich de steun van
vijf miljoen kiezers waarborgde. Hij
toont aan hoe de zgn. alcohol-lobby tij
dens de Derde Republiek het parlement
letterlijk verlamde, en na de oorlog tij
dens de Vierde Republiek, haar in de
tragische jaren tussen 1940 en 1945 verlo
ren invloed herstelde: .suikerbietenver
bouwers, wijnboeren, wijnhandelaren en
caféhouders fabriceren de verkiezingen,
gaan de kamerleden in het parlement te
lijf, kopen stemmen en verlammen de
oppositie".
De Vijfde Republiek doet het iets beter
en de wet op autorijden in staat van
dronkenschap wordt goedgekeurd, na
tien jaren op de „wachtlijst" gestaan te
hebben. Maar voor de rest moet de rege
ring op het parlement steunen, dat door
zijn vijandschap of simpelweg zijn laf
heid weinig of in het geheel niet doeltref
fend is. Niettemin slaagt de Vijfde Repu
bliek erin het door Napoleon Hl ingestel
de privilege van de zgn. „bouilleurs de
cru" (de zelf distilleerders), dat Mendes-
France al had willen afschaffen en waar
over hij politiek zijn nek brak, ongedaan
temaken.
Francois de Closets zegt geenszins te
pretenderen over een wonderrecept te
beschikken om het alcoholisme in Fran
krijk uit te roeien. „De wortels van het
kwaad liggen te diep om op dit gebied
snelle vorderingen te kunnen maken".
Maar een van de eerste maatregelen is
volgens hem het „omkeren van het fisca
le systeem" om ertoe te komen dat alco
holhoudende dranken voortaan duurder
zijn dan de andere. „Is het een hersen
schim" zo vraagt hij, „het normaal te
vinden dat water en druivensap goedko-
per kunnen zijn dan wijp?" Hij stelt
r, it lboek
,„3van
„Tijdens mijn vakantie.die
.len, 1° Bretagne doorbracht, was ik getui-
io. van een ruzie aan het einde van een
at De tegenstanders waren dronken.
volgende dag las ik in de plaatselijke
dat een van hen aan zijn verwon-
apr-^cn was bezweken. De krantekop
4de: „Dodelijke ruzie aan het einde
a een feest". Van de dronkenschap
,i p de vechtersbazen werd geen gewag
pH maakt. Als een van de jongelui onder
vloed van LSD was geweest, zou de
a-j-Vp geluid hebben: „Drug-drama: een
Maar in Frankrijk wordt van
bohol geen gewag gemaakt, vooral niet
Ws verdovend middel".
II Klus begint het hoofdstuk over het alco
holmisbruik, „Het Franse schandaal" in
t boek van Francois de Closets, journa-
het eerste kanaal van de Franse
belast met de wetenschappelijke
Het hoofdstuk is één van de
van het recente boek dat
en zijn leugens" heet, en
een aantal heilige huisjes om-
begint met erop te wijzen, dat
kwart van de arbeidsongevallen en
van de verkeersongelukken in
en een groot aantal doodslagen
zijn van alcoholmisbruik. Alle
zo heet het verder, eerbiedigen
van de wereldgezondheidsorgani-
alcohol tot verdovende
behalve Frankrijk, dat
hoogste alcoholverbruik ter wereld
Elke volwassen Fransman absor-
'9al°£rt in de een of andere gedaante jaar-
rsonfts 30 liter zuivere alcohol, twee keer
ireel als de Duitser, drie keer zoveel als
Engelsman of Amerikaan, vier keer
veel als de Deen of Zweed,
n grafiek die de wereldgezondheidsor-
nisatie probeerde op te stellen om de
irfte als gevolg van alcoholmisbruik uit
beelden, moest weggegooid worden en
moest met een andere begonnen wor-
rjpn omdat de „piek" van Frankrijk zo
uitschoot dat deze buiten de grafiek
yam. En de gevolgen van het alcohol-
isbruik zijn tegenwoordig zo ernstig,
kt het probleem het dringendste vraag-
uk voor de regering is. Maar het is in
rankrijk niet mogelijk dit probleem als
danig aan te pakken, hoewel het na
cci anker en hartziekten het hoogste sterfte-
jfer veroorzaakt.
arwijl er op individueel plan ernstiger
«-dovende middelen bestaan, is de alco-
>1 collectief gezien het meest rampzali-
pe auteur zet uiteen, dat de aan
aroïne verslaafde in onze maatschappij
een jong individu is, dat in
f 16Sjn zelfmoord niemand meesleept, ter-
iBEijl de dronkaard veelal een volwassene
gezinshoofd is, die drie, vier of tien
Srsonen in zijn ondergang met zich
23,ees'e.urt- Bovendien zijn de psychische
I_yP fysieke gevolgen van het alcoholmis-
rfuik voor het nakomelingschap van de
Ovfonkaard vaak rampzalig. Een onder-
oek bij 3500 kinderen van aan alcohol
erslaafden heeft uitgewezen, dat bij 40
rocent van hen psychische en fysieke
wijkingen aan het alcoholmisbruik van
jri van de ouders of beide ouders te
ij ten waren. Andere statistieken wijzen
rs. '4, dat de helft van in neuropsychiatri-
jhe inrichtingen onderzochte kinderen
13«uikzuchtige ouders hebben,
fit is niettemin moeilijk vast te stellen
Je groot het aantal drankzuchtigen in
rankrijk is. De medische autoriteiten
ellen het toelaatbare alcoholverbruik op
liter rode wijn van tien procent per
Ig voor degenen die zware lichamelijke
el. weid verrichten, en op de helft daarvan
i. flubr de anderen. Dat is -ien maximum.
iis «*t aantal „zware drinkers" zou echter
miljoen omvatten, dat is 18 procent
n de volwassen bevolking, één op de
mannen, één op de twaalf vrouwen,
als men rekening houdt met de ware
ankzuchtigen die meer dan twee decili-
fff zuivere alcohol per dag drinken, komt
KJn nog tot 1.600.000, waarvan 300.000
400.000 vrouwen. En als men daarbij
^telt degenen die direkt of indirekt bij
alcoholmisbruik betrokken zijn (echt-
noten, kinderen, oudere, slachtoffers
J1 verkeersongelukken) komt men vol-
De Closets vermoedelijk tot 20 pro
cent van de bevolking. Hoe ongelooflijk
dit ook lijkt, alle onderzoekingen bevesti
gen deze schatting. En het is bekend dat
drie miljoen drinkers (dat zijn uiteraard
de „zwaarste") alleen al 21 miljoen hecto
liter wijn per jaar voor hun rekening
nemen.
De helft van alle automobilisten die bij
een verkeersongeval betrokken zijn,
blijkt een te hoog alcoholgehalte in hun
bloed te hebben. Het legaal maximum
toelaatbare gehalte is 0,8 gram per liter
bloed, maar in het westen van het land
laat men oogluikend 1,5 gram toe. (In
Nederland is een promillage van 0,5 toe-
Terwijl het sterftecijfer van aan alcohol
verslaafden schrikbarend hoog is, wijst
De Closets erop, dat degenen die aan
alcoholmisbruik sterven, tevoren een tijd
lang ziek zijn en ten laste komen van de
„matige" bevolking. En deze last is vol
gens hem waarlijk gigantisch. En de ver
pleging van een drankzuchtige kost twee-
en-een-halve keer zoveel als die van een
normale" zieke. Het alcoholisme slokt
voor Groot-Parijs (dat bij lange na niet
de „ergste" streek van Frankrijk is) 42
procent op van het budget van de open
bare ziekenhuizen. In sommige ziekenhui
zen in het westen van Frankrijk bereikt
het aantal opgenomen drankzuchtigen
het verbijsterende percentage van 70.
Het alcoholmisbruik kost FYankrijk jaar
lijks tussen 3 1/2 en 5 miljard gulden, en
dat is precies het tekort van de ziektever
zekeringsbank. De accijns op alcohol
brengt jaarlijks minder dan twee miljard
gulden in de staatskas. Het grote pro
bleem, het schandaal dat Francois de
Closets in zijn boek aan de kaak stelt,
is, dat terwijl de overheid sedert vijftien
jaren het drugmisbruik bestrijdt en een
doeltreffende nationale campagne tegen
tabaksverbruik voert, nooit serieus de
strijd tegen het alcoholmisbruik aange
bonden is, terwijl het land enkele tiendui
zenden drugverbruikere telt en miljoenen
drankzuchtigen.
Terwijl de regering met geen woord over
De oogst is binnen: de laatste jaren zelfs zo overvloedig dat ondanks een gigantisch alcoholprobleem de overschotten niet
te werken.
verder voor de drankgelegenheden te
verminderen, deze slechts enkele uren
per dag open te stellen (min of meer
overeenkomstig het Britse systeem).
Maar wie zal het durven voorstellen?
vraagt hij.
„Men hoeft zich niet af te vragen hoe de
producenten zouden reageren. Het offen
sief zou op elk front ontketend worden.
De wijnbouwers zullen de krijgsbijl op
graven, de zelf distilleerders zullen de
boerenorganisaties uiteen laten vliegen,
de caféhouders ontketenen agitatie in
middenstandskringen, terwijl de grote
wijnhandelaren de wandelgangen van het
parlement weer onveilig beginnen te ma
ken, hier iemand een welgevulde envelop
toestekend en daar dreigementen uitend
In de heersende conjunctuur is het on
voorstelbaar dat regering of oppositie
een dergelijk politiek risico kunnen aan
vaarden. Slechts een akkoord tussen de
regeringsmeerderheid en de oppositie zou
een dergelijk programma enige kam
kunnen geven. Maar dit blijft in Fran
krijk ten enenmale een utopie".
Dit neemt niet weg, dat men niet alle
belangen zonder meer van de tafel kan
vegen. Terwijl men geen traan hoeft te
laten over het afgeschafte privilege van
de zelf distilleerders, kan men de gevol
gen voor de wijnbouwers en caféhouders
niet over het hoofd zien. „Als het wijn-
verbruik, van gewone wijn uiteraard, be
langrijk verlaagd zou worden, zou dat
met name in het zuiden van het land, een
zeer ernstige crisis veroorzaken. Er zou
den geen afnemers meer zijn, de koersen
zouden omlaag tuimelen, duizenden wijn
boeren zouden tot de bedelstaf en tot
wanhoop gebracht worden. Een dergelij
ke situatie zou op individueel plan on
rechtvaardig en op economisch plan
rampzalig zijn, en gevaarlijk op politiek
gebied. Het feit kan niettemin niet ont
kend worden, dat onze wijnproduktie
veel en veel te groot is vergeleken met
een normale nationale consumptie en ge
zien de afzetmogelijkheden op dé buiten
landse markten".
De Closets bepleit een nieuwe bestem
ming voor de wijngaarden, terwijl de
gemeenschap aan de wijnbouwers die
nieuwe prod uk ten zouden gaan verbou
wen een waarborg voor hun inkomsten
zou moeten verschaffen. Toch zou men
rekening moeten houden met uitbarstin
gen van woede in het zuiden, waar zelfs
de geweren zouden kunnen spreken. Het
verminderen van café's, en andere drank-
gelegenheden brengt eveneens aanzienlij
ke problemen met zich mee, en „in Fran
krijk is een wijnvat ook een kruitvat en
de beste experts van de „mijnopniiming"
inzake sociale conflicten zijn er echt niet
zeker van dat zij een ontploffing kunnen
vermijden, voor zover zij de helse machi
ne althans durven te benaderen
En de Closets besluit zijn hoofdstuk over
„het Franse schandaal", met erop te wij
zen, dat de Franse samenleving op dit
gebied totaal machteloos en dat het poli
tieke systeem onherroepelijk verlamd is.
„Het is niet voldoende hier de „grote
monopolies" te beschuldigen, en het aan
het bewind komen van een socialistische-
communistische regering zou daar niets
aan veranderen Het alcoholisme in
Frankrijk is een te groot drama voor een
te kwetsbare gemeenschap, een verbor
gen en gekoesterde kwaal, die men als
een familiegeheim met een groot bescher
mend taboe bedekt"
JAN DRUMMEN
