Parijs exposeert
De oorsprong
van de mens
Reserveband straks
overbodige ballast
„Lefebvre heeft zijn
roeping verraden"
Poolse regering wil
.samenwerken' met kerk
VOLLE TANK 'S ZOMERS OVERBODIG
Amerikaans kerkgenootschap procedeert tegen de FBI
Digitaal
instrumen
tenpaneel
AUTOGRAMMEN
VEILIGHEIDSBAND KOMT ERAAN
CHILEENSE KARDINAAL:
Engelse priester mag Zuid-Afrika niet meer binnen
PAGINA 10
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 20
JUIJJ
De tijd wordt al vele jaren
afgelezen via vloeibare kristal
len in glimmende polshorlo
ges. In de laboratoria van Ge
neral Motors in de Verenigde
Staten wordt op dit moment
getracht het kristal-principe
ook over te brengen op het
instrumentenpaneel van een
Chevrolet Monte Carlo. In de
auto van de toekomst zullen
dan ook snelheid, kilometer
stand, brandstofpeil e.d. op de
ze wijze zichtbaar worden ge
maakt. De digitale systemen
met vloeibare kristallen bie
den grote voordelen boven an
dere electronische systemen.
Doordat ze slechts een zwakke
stroom van laag voltage nodig
hebben kunnen ze worden toe
gepast met geïntegreerde cir
cuits. De reflecterende kristal
len hebben een uitstekend con
trast en zijn zeer goed aflees
baar, ook bij fel zonlicht. De
zeer platte instrumentjes bie
den bovendien de mogelijk
heid om plaats en gewicht te
besparen.
De juiste hoogte van de hoofdsteunen is belangrijker dan
men denkt Medici zijn tot de ontdekking gekomen, dat de
ernstige hersenletsels afnemen bij de verkeersongevallen, maar
dat het aantal nekletsels toeneemt. Deze ontstaan deels bij
bromfietsers doordat de ideale helm niet bestaat, deels bij
automobilisten omdat de hoofdsteunen te laag zijn gemonteerd.
Deze steunen dan de nek in plaats van het hoofd en dat kan
bij een botsing desastreuze gevolgen hebben.
Ford heeft van het Amerikaanse bureau voor milieubescher
ming opdracht gekregen 22.000 exemplaren van de modellen
uit 1975 terug te halen omdat die wagens de bepalingen tegen
de luchtvervuiling overtreden. Het gaat om bijna alle Fords-1975
met een cilinderinhoud van vijf liter. In het uitlaatsysteem moet
een defecte klep worden hersteld. Ford moet volgens het bureau
de kosten daarvoor voor zijn rekening nemen.
De Britse vereniging van autoproducenten en -handelaren is
nogal bezorgd over de sterke groei van Japanse auto's op de
Britse markt. De bezorgdheid betreft met name de import van
bedrijfswagen. Daarvan werden er in de eerste vijf maanden
van dit jaar 9241 ingevoerd door de Britten. Daarnaast kwamen
nog ruim 62.000 personenwagens uit Japan naar Groot-Brittan-
nië.
Citroen heeft voor de 1978-modellen een aantal veranderin
gen aangebracht De belangrijkste zijn: een nieuwe motor voor
de 9 special en de GSX: 1130 cc, electronische benzine-inspui-
ting, vijf-versnellingsbak en verhoogd dak voor de CX-prestige,
een CX 2400 met vijf-versnellingsbak, gezien deze verbeteringen
moet aldus Citroen Nederland, rekening worden gehouden met
iets hogere prijzen.
De heer Massa, directeur van Renault, Nederland, verwacht
dat dit jaar op de Nederlandse markt 550.080 nieuwe personen
wagens verkocht zullen worden. Renault rekent op een mark
taandeel van 8,8 tot 9 procent. Vorig jaar boekte Renault
Nederland een omzet van 524 miljoen gulden, 26,6 procent meer
dan in 1975.
Men mag verwachten, dat er in de jaren *80 geen auto's meer
worden afgeleverd met een reserveband. Voornaamste reden:
gewichtsbesparing. In Amerika wordt reeds nu zo'n 20 tot 25
procent van de auto's uitgerust met een opvouwbare reserve
band. In 1978 zal de nieuwe „veiligheidsband" zijn intrede
doen. Deze kan worden gezien als een tussenfase naar de
uiteindelijke auto zonder reserveband.
Eigenlijk is de ontwikkeling al
langer aan de gang, want lang
geleden kreeg de autokoper
niet een maar twee reserve
banden mee. Dat men de re
serveband niet meteen over
boord gooit, is vooral een ge
volg van de uitkomsten van
verschillende enquêtes die we
liswaar vaststellen dat de ge
middelde automobilist in de
VS geen ogenblik bang is een
klapband of zelfs een lekke
band te krijgen, maar dat ne
gentig procent van de onder
vraagden het toch onprettig
vindt helemaal zonder reserve
band op reis te gaan.
De ontwikkeling van een nooit
„lekkende" autoband staat
nog altijd in de kinderschoe
nen. Het idee is uiteraard ver
re van nieuw en zelfs in de
praktijk is er wel wat aan
gedaan. Goodyear introdu
ceerde in 1936 een dubbele
binnenband die twee jaren la
ter standaard werd geleverd
op enkele modellen van Chrys
ler. In 1963 bracht dezelfde
fabriek, na de „uitvinding"
van de band zonder binnen
band, een band op de markt
met twee afzonderlijke lucht
kamers die beide opgepompt
werden. Deze „lifeguard" was,
althans psychologisch geen
succes: men reed niet graag
zonder reserveband. Goodyear
staakte dan ook al vlug de
productie ervan. Nu is men
bezig met een veiligheidsband
die zowel op oude als op nieu
we wagens kan worden ge
bruikt. Het principe berust op
een harde glasvezelring die
rond de velg wordt gelegd.
Raakt de band lek dan rust
het gewicht van de wagen op
deze ring en kan men toch nog
rijden, in elk geval naar een
garage. De opvouwbare reser
veband wordt al jarenlang ge
maakt Hij weegt minder dan
Lekke band in de jaren tachtig verleden tijd
een normale en neemt onge- ongeveer 60 psi, zodat mjV
veer de helft van de koffer- rustig mee rijden kan. DJ
ruimte in beslag vergeleken L
bij de ruimte die een gewone
band eist Deze veiligheids
band is een opgevouwen band,
die reeds op de velg gemon
teerd is met het zijvlak naar
binnen. Is de reserveband no
dig dan kan hij worden opge
pompt tot een spanning van
reserveband uiteindelijk U
maal verdwijnt is zeker,
gens de bandenfabrikante
de autoconstructeurs. Het 13
ven is nu eenmaal een zo
mogelijke auto te makeii
een reserveband weegt no;
tijd 23 tot 28 kilo, als mei-
krik e.d. meerekent.
!l(
Wie op warme zomerdagen de benzine
tank van zijn auto tot de rand toe vult,
werpt geld uit het raam. Weinigen zul
len daarbij stil staan, maar het blijkt
uit een eenvoudig rekensommetje.
De benzine komt via de pompt uit een
ondergrondse tank waarin de vloeistof
om en nabij de acht graden is. De tank
van de auto kan (zeker als de auto in
de zon staat) een inwendige tempera
tuur hebben van dertig graden. Brand
stof zet in de hitte uit met 0,11 procent
per graad warmtestijging. Een tempera
tuurstijging van twintig graden komt
dus neer op 2,2 procent uitzetting van
het volume. Een tank in een midden
klasse of kleine auto kan ongeveer 45
liter bevatten. De inhoud van de tank
wordt dus één liter meer. Als men tot
de rand vol tankt, moet die liter ergens
heen: de benzine loopt over via de
tankdop of het ontluchtingspijpje.
Daarmee wordt een gulden overP1
gegooid. Het wordt iets anders al#''
na het tanken onmiddellijk miif0
tien kilometer rijdt. Wie echter vPr
meteen daarna de auto in de zoi?
keert, kan beter wat minder in dé>°
(laten) gooien.
•ARIJS Een opzienbarend tentoonstelling
:n tegelijkertijd fantastische prehistorische
les, luisterend naar de naam „Origines de
l'Homme" (Oorsprong van de mens), wordt tot
eind oktober gehouden in het Parijse „Musée
de l'Homme", het antropologisch museum in
het Palais de Chaillot. Zij is, gezien het grote
succes dat zij opgeleverd heeft, meer dan vijf
maanden verlengd, zodat in de komende zomer
tal van bezoekers aan Parijs er nog van kun
nen profiteren. „De betrekkelijke belangrijk
heid van de mens ten overstaan van zijn
milieu", is misschien het meest boeiende as
pect van deze unieke tentoonstelling.
Voor het eerst bekommert de mens zich diep
gaand over zijn herkomst, zijn oorsprong, en
hij gaat daarbij ver terug in de tijd; een
fenomenale ontdekkingsreis van zeventig mil
joen jaren, voor het eerst aanschouwelijk ge
maakt en verwezenlijkt in een tentoonstelling.
Geleerden van heel de wereld hebben besloten
deze reis gezamenlijk te ondernemen, hun ar
beid en hun onderzoekingen te coördineren en
de resultaten daarvan voor ieder beschikbaar
te stellen. Het gevolg van deze unieke samen
werking en deze nagenoeg ongekende eensge
zindheid is een bijna verbijsterende vloedgolf
van ontdekkingen. En sedert relatief rekatief
korte tijd weet men betrekkelijk veel over de
prehistorie van de mens.
Dit alles is niet toevallig. Nooit sedert haar
bestaan heeft de mensheid zich zoveel vragen
gesteld over haar toekomst, en de meeste daar
van blijven onbeantwoord, terwijl een aantal
van de antwoorden niet zonder meer bemoedi
gend zijn.
Misschien is het daarom dat de mensheid meer
dan ooit de behoefte heeft de lange weg te
kennen en te begrijpen: een weg die zij gegaan
is sedert zij voor het eerst op onze planeet is
verschenen.
De mens is een levend wezen. Hij behoort tot
de wereld van levende wezens en reageert op
de wetten die de levende wereld regeren. Eén
van deze wetten is die van de evolutie. Alles
wijst erop dat de levende wezens in de loop
van de tijden veranderd zijn in de richting van
een steeds ingewikkelder vorm.
De wereld is, naar men thans met redelijke
zekerheid weet 4,5 miljard jaren oud. De eerste
tekenen van leven verschenen 3,7 miljard jaren
geleden, en de mens is vermoedelijk vier mil
joen jaren oud. De ontdekkingen en opgravin
gen hebben voldoende overblijfselen en sporen
opgeleverd om ons een betrouwbaar beeld te
geven van de uiterlijke wordingsgeschiedenis
van de mens. De tentoonstelling „De Oorsprong
van de mens" vormt een soort ontdekkingsreis,
een boeiende tocht door de zeventig miljoen
jaren, de jongste zeventig miljoen, en wel om
dat zeventig miljoen jaren geleden de eerste
vertegenwoordiger van de orde van de prima
ten verscheen, de orde waarvan het mensenge
slacht deel uitmaakt.
Deze ontdekkingsreis is in zeven ongelijke etap
pes ingedeeld: zoals in hoofdstukken van een
boek.
Het voorwoord:
De primaat verschijnt op de wereld (van 70 tot
40 miljoen jaren geleden).
De inleiding:
De primaat neemt in gestalte toe (van 50 tot
40 miljoen jaren).
De vijf hoofdstukken:
Hij krijgt 32 tanden (35 tot 25 miljoen jaren)
Hij gaat overeind staan (25 tot 7 miljoen jaren
Hij maakt primitieve stenen werktuigen (7 tot
2 miljoen jaren)
Hij leert vuur te gebruiken (2 min. tot 100.000
jaren)
Hij begraaft zijn doden (100.000 jaren tot nu).
In het „voorwoord" wordt aanschouwelijk ge
toond hoe de primitiefste van de primaten op
de wereld verschijnt, terwijlde „inleiding" de
periode beschrijft van hun nakomelingen, de
aapachtigen van de oude wereld, waarvan de
mens deel uitmaakt. In het „eetste hoofdstuk"
worden de verschillen tussen de diverse groe
pen aapachtigen die wij heden ten dage nog
kennen aangetoond: bavianen en meerkatten,
gibbons, chimpansees en gorilla's en, misschien,
de mens. Het zijn de eerste primaten die 32
tanden bezitten.
Hoofdstuk twee handelt over het overeind gaan
staan van de allereerste aapachtigen van de
familie van de mensachtigen. Het zijn de ver
overaars en ze hanteren vermoedelijk de eerste
„werktuigen". Hoofdstuk drie toont hun nako
melingen, de Australopithecus, die ongeveer
zeven miljoen jaren geleden in Afrika ver
schijnt. Deze neemt toe in lichaamsomvang en
hersenmassa en begint stenen en beenderen te
bewerken, ongeveer drie miljoen jaren geleden.
En uit een van hen komt rond vier miljoen
jaren geleden in Afrika de mens voort, de
„homo" in de gedaante van het eerste soort
„Homo Habilis", die zich van de Australopithe-
ken onderscheidt door een rechtere houding,
een gebit dat voor het afbijten en vermorzelen
van alle voedselsoorten geschikt is en vooral
door een veel grotere hersenmassa.
In het vierde tentoonstellingshoofdstuk wordt
de naar buiten Afrika .emigrerende' 'Homo'
voorgesteld in de gedaante te van een veel
geëvolueerder soort de .Homo Erectus', die met
vuur weet om te gaan en religieus is.
In het vijfde ziet men de 'Homo Sapiens'
ontstaan, waarvan het bekendste voorbeeld de
Neanderthal-mens is, die in zijn anatomie dicht
bij ons staat, maar niettemin in uiterlijk nog
aanzienlijk van ons verschilt.
Ons hele leerboek over de wordingsgeschiede
nis van de mens is de aarde, en de grond.
Daarom is heel de tentoonstelling rond een
opgraving georganiseerd en zij heeft dan ook
het karakter van een expeditie. Daarbij worden
de verschillen aangetoond tussen beenderenres-
ten van mensen en beenderenresten van dieren,
tussen bewerkte stenen en daarop lijkende
maar niet door mensenhanden handen gevorm
de stukken steen. Men leert enigszins 'lezen' in
de grond, in de opgraving en het geheel wordt
verduidelijkt door twee audiovisuele 'colleges'.
Opmerkelijk is de ontwikkeling in de opgra
vingstechniek, die in de loop van de laatste
twintig jaren enorme vorderingen gemaakt
heeft. Op leerzame wijze is aangetoond hoe de
vondsten van de opgravingen, hoe de wijze
waarop de voorwerpen gevonden zijn en hoe
de manier waarop ze verspreid lagen', geïnter
preteerd moet worden. In tal van vitrines zijn
de 'documenten en inlichtingen' die van de
vindplaatsen afkomstig zijn, tentoongesteld.
Met uitvoerige verklaringen en toelichtingen.
Vensters als het ware op de grote paleontologi
sche antropologische en prehistorische beddin-
Schets van eerste oreopitheek (overeind staanoJ
en op achterste ledematen lopende aap-achtige) er
„neef" van de mens. Hij kwam 12 miljoen jaren
geleden in Toscane voor. A
'f
gen van onze wereld. Telkens wanneer de men, 6!
tegenwoordig is, wordt diens bestaan in ver
band gebracht met zijn tot het betreffendi
zijn natuurlijke omgeving, in zijn leefmilieu,
waarbij ook de destijds levende dieren en
planten betrokken zijn.
Met dit al is de expositie 'Origines Origines de
l'Homme' geen gemakkelijke' tentoonstelling..
Zij vereist meer dan gewone aandacht en oplet-
tendheid en heeft het karakter van een ontdek
kingsreis en een studiereis. x
Uiteraard zijn de jongste, misschien revolutio- v
nairste vondsten over de oorsprong van de
mens, die slechts enkele weken oud zijn en
zouden aantonen dat niet Oost-Afrika de baker- -
mat van de mensheid was, maar Azië, niet in
de expositie 'verwerkt'. Overigens is het veel
te vroeg om uit deze recente vondsten concrete
conclusies te trekken, terwijl ten aanzien van
de ontwikkelingsgeschiedenis van de mensheid
daar geen ingrijpende veranderingen van te
verwachten zijn, zodat de Parijse tentoonstel-
ling haar volledige waarde blijft behouden.
JAN DRUMMEN
Kardinaal Raul Silva Henriquez van Chili beeft
de katholieken opgeroepen te bidden voor mgr.
Marcel Lefebvre, „die zijn roeping heeft verra
den". „Wij zouden willen aldus de kardinaal
dat de paus degenen die de kerk on teren
strenger zou oordelen."
Volgens aartsbisschop Henriquez stoelt de bewe
ring van Lefebvre, dat Henriquez vriendschappe
lijke betrekkingen gehad zou hebben met de ver
moorde communistische president Salvador Allen-
de, nergens op. De verhouding met Allende berust
te aldus de kardinaal op de beginselen van
onafhankelijkheid en samenwerking voor het alge
meen welzijn, karakteristiek voor de houding van
de kerk tegenover elke tijdelijke macht Hij noem
de de bewering van de rebelse Franse emeritus
aartsbisschop die de afgelopen week in Chili was,
een bewijs van zijn „onkunde en zijn lichtvaardig
oordeel".
Bij aankomst van Lefebvre had een honderdtal
van zijn Chileense medestanders geroepen: „Wij
willen Lefebvre" en „Weg met de marxistische
kerk en weg met de rode kardinaal". De traditio
nalisten van Latijns-Amerika zien in de komst van
Lefebvre vooral een steun in hun strijd tegen het
communisme. De omstreden aartsbisschop heeft
er nooit een geheim van gemaakt een voorstander
te zijn van een strak militair bewind, zoals momen
teel bestaat in de meeste Latijnsamerikaanse lan
den. Om hun verhouding met het Vaticaan niet
te verslechteren halen deze regeringen Lefebvre
echter niet met vlag en wimpel binnen. Na zijn
bezoek aan de V.S. mocht de Franse aartsbisschop
Mexico niet in. Hoewel hij ook in Argentinië niet
welkom is, is Lefebvre inmiddels aangekomen in
de hoofdstad Buenos Aires. Hij werd daar woens
dag begroet door een honderdtal belangstellenden
en militairen die hem van de luchthaven F.?/^
loodsten. Hij legde geen verklaring af.
Lefebvre zal tot maandag in Argentinië blijven.
Aanvankelijk had de Argentijnse regering het
bezoek „niet opportuun" genoemd.
De Argentijnse bisschoppen hebben hun gelovigen
verboden aan godsdienstoefeningen door Lefebvre
deel te nemen.
De politie heeft dan ook verhinderd dat Lefebvre
voor ongeveer 300 gelovigen een mis opdroeg in
een leegstaande werkplaats in Buenos Aires. Het
terrein waarop de werkplaats staat is privé terrein.
Mgr. Lefebvre logeert in Buenos Aires ten huize
van een volgeling in de deftige stadswijk Barrio
Norte.
Een Engels# anrlibaaniu»
priester, die bijna 18 jaar in
Zuid-Afrika beeft gewerkt en
vrijgesteld was van visum
plicht, beeft te boren gekre
gen dat hij voortaan wel een
visum moet aanvragen. De
man was op bezoek bij zijn
stervende in RngnianH
en hij zal waarschijnlijk niet
meer in Zuid-Afrika worden
toegelaten.
De priester, de 53-jarige Ant
hony Stubbs, is direkteur van
het theologisch onderwijs voor
het anglikaanse bisdom Jo
hannesburg. Een woordvoer
der van de Zuidafrikaanse
ambassade in Londen zei over
de intrekking van de vrijstel
ling van Stubbs: „De aktivitei-
ten van pater Stubbs waren
zodanig, dat zij vijandschap
kunnen kweken tussen ver
schillende bevolkingsgroepen
in Zuid-Afrika. Hij staat be
kend als een contactperax
tussen personen en organis
ties in het buitenland, die i
belang bij hebben conflictf
in Zuid-Afrika te stimuler«
om zo de huidige maatscha]
pelijke orde omver te we
pen".
Het ziet ernaar uit, dat de
Poolse regering de stap van
„co-existentie" naar „samen
werking" wil doen in haar
betrekkingen met de rk. kerk.
Deze beslissende en volkomen
nieuwe wending is onlangs
gelanceerd door minister voor
religieuze zaken, Kaximierz
Kakol, op een onverwachte
persconferentie voor de wes-
Kakol noemde de r.k. kerk
„een loyale tegenstander, die
we hebben leren respecteren".
Kakol zei: „De normalisatie
van de betrekkingen tussen
kerk en staat zijn tamelijk ver
gevorderd. Wat de autoriteiten
en de geestelijkheid met el
kaar verzoent, is de wens van
beide partijen te werken voor
het welzijn van het land. Op
dit punt zijn hun bedoelingen
gelijk, wat elke vijandschap
uitsluit".
Voor minister Kakol zijn ech
ter een aantal voorwaarden
nodig om tot een volledige
normalisatie van de betrekkin
gen te komen: de kerk moet
het socialistische karakter van
Polen erkennen en daarmee
haar ondergeschiktheid aan de
socialistische strijd. De kerk
moet de huidige wetgeving
respecteren en „tolerant" zijn
wat betreft de godsdienstige
opvoeding. Dat wil zeggen de
godsdienstige opvoeding niet
De kerk van scientologie
heeft in Los Angeles een eis
tot schadevergoeding groot
7.800.000 dollar ingediend te
gen twee advocaten van bet
ministerie van justitie en 134
rechercheurs van de FBI, die
op 8 juli hebben deelgenomen
In de eis staat dat daarbij
illegaal beslag werd gelegd op
kerkelijke eigendommen,
waaronder duizenden archief
stukken, en dat de recher
cheurs omvangrijke schade
aanrichtten in delen van het
gebouw waar zij volgens het
bevel tot huiszoeking niet had
den mogen komen. Ze maak
ten gebruik van zagen, bree
kijzers en rammen, aldus de
klacht
De twee gebouwen die werden
bestormd waren een tot kerk
gebouw gemaakt ziekenhuis in
Los Angeles en het hoofd
kwartier van het genootschap
in Washington.
Het bevel tot huiszoeking was
afgegeven naar aanleiding wan
beschuldigingen van een ex-
bestuurder van de kerk 'dat
deze was geïnfiltreerd in de
Internal Revenue Service (de
Amerikaanse dienst der belas
tingen) en andere overheids
diensten, om documenten te
ontvreemden.
De kerk van scientologie ru
ziet allang met de FBI en In
terpol, de internationale poli-
tie-organisatie, over volgens
haar ongerechtvaardigde ver
volging. De kerk wil weten
wat er in de FBI-archieven
over haar berust
Scientologie zegt een religie te
zijn die streeft naar vermeer
dering van de zelfkennis van
het individu. Haar critici zeg
gen dat zij er alleen is om fors
te verdienen aan zelfkennisbij
eenkomsten voor haar leden,
die flink moeten betalen.
te richten tegen het socialisn
Hoewel aan die voorwaard!
nog niet is voldaan, aldus K
kol, wil hij de zaken niet dr
matiseren: „Hoewel wij on
ideologie voor de meest juü
houden, willen wij in geen e
kei geval de kerk vernietiger
aldus Kakol, die de nadrv
legde op zijn woorden:
richten ons op overtuiging
onderwijs en we laten verd/
de tijd zijn werk doen".
De minister verklaarde verdi
met kracht dat de vrijheid va
godsdienst versterkt is. A
voorbeeld noemde hij, dat i
de jaren 1971 tot 1976 365 ke
ken zijn gebouwd en in d
jaren 1966 tot 1970 bijna 4
kerken verbouwd of ve
nieuwd zijn. Hij wees erop, dl
Polen vandaag 26 groot-sem
naries en 18 klein-seminarie
telt en dat 942 nieuwe studei
ten in 1973 en 1.174 in 1976 zij
ingeschreven.
Intussen kijkt de primaat va
Polen, kardinaal Wyszynsk
voorlopig nog de kat uit d
boom, hoewel hij met belanj
stelling deze volkomen nieuw
ontwikkeling volgt lij geel
echter de voorkeur aan dadê
boven woorden. Het vertro1
wen is nog niet volledig, ha
wel de „staat vav.,oprlog" tui
sen de kerk en de sta*
beëindigd is sindS Gierek ii
1970 in Polen aian de mact
kwam.
