Besnijdenis
van
vrouwen
van de buren mag het niet!
Terug
naar
de
natuur
VERBOD ALLEEN ONVOLDOENDE OM GEBRUIK UIT TE ROEIEN
DEN HAAG Onlangs is het opnieuw
in de aandacht gekomen. Vrouwenorga
nisaties in ons land haakten in op sig
nalen uit het buitenland door onder
meer brieven te sturen aan staatssecre
taris Hendriks van Volksgezondheid en
de Nederlandse bisschoppen, „hoewel
we weten dat het niet gebruikelijk is
een dergelijke brief aan een bisschop
te richten". In deze brieven het verzoek,
te bevorderen dat er zo spoedig moge
lijk een eind aan komt. Waar het alle
maal om gaat is een gebruik dat in
Derde-Wereldlanden nog veelvuldig
voorkomt: clitoridectomie ofwel besnij
denis van vrouwen, waarbij de clitoris
geheel of gedeeltelijk wordt weggeno
men.
Wanneer deze besnijdenis be
perkt zou blijven tot het weg
nemen van een stukje huid
rond de clitoris (zoals in een
aantal landen gebeurt) zou er
weinig reden zijn voor de
opwinding van de vrouwe
norganisaties. Het geheel of
gedeeltelijk wegnemen van
de clitoris is echter al iets
anders. Maar waartegen de
verontwaardiging vooral is
gericht, is een ingreep die in
onze ogen barbaars is en
waarvan miljoenen vrouwen
de littekens dragen.
Deze ingreep houdt in, dat
alle uitstekende delen van
het geslachtsorgaan (clitoris,
grote en kleine schaamlip
pen) zonder verdoving wor
den weggesneden met ruwe
instrumenten als keukenmes
sen of scherpe schelpen. Te
genwoordig is het meestal de
grootmoeder, die zonder eni
ge medische kennis de
greep verricht. Na de „opera
tie" worden de benen van he
meisje aan elkaar Vastgebon
den, totdat na een paar we
ken de wond gesloten is. Een
klein stokje moet er voor zor
gen dat de vagina zich niet
geheel sluit. Wanneer het
meisje trouwt, wordt de vagi
na weer met een mes of
schelp geopend. Het is duide
lijk dat een dergelijke in
greep zeer pijnlijk is, onher
stelbare schade aanricht, le
lijke littekens achterlaat en
in veel gevallen leidt tot ern
stige infecties of zelfs tot het
doodbloeden van het betrok
ken meisje.
Begrijpelijk is het dan ook
dat seksegenoten in de wes
terse wereld vol afschuw ei
sen, dat aan deze praktijken
zo snel mogelijk een eind
wordt gemaakt. Maar is het
ook haaibaar? Is het boven
dien verstandig in te grijpen
in een cultuur die de onze
niet is, door van regeringen
te eisen dat zij in hun land
clitoridectomie verbieden?
De praktijk toont aan dat dit
gebruik moeilijk is uit te
roeien. Want in bijvoorbeeld
Soedan is het officieel verbo
den, maar inmiddels is daar
ook gebleken, dat de wet
geen enkele garantie biedt
dat het niet gebeurt.
Om dit te begrijpen is inzicht
nodig in de culturen van de
ongeveer 38 landen, waar be
snijdenis van vrouwen nog
voorkomt. In tegenstelling
tot ons, leven deze volken en
stammen nog dicht bij de
natuur, waarin de vrucht
baarheid een grote rol speelt.
Hieromheen zijn eeuwenlang
tradities gebouwd en ge
groeid. Gepaard aan allerlei
vormen van bijgeloof leidt
dit tot voor ons vreemde ge
bruiken.
Hoewel besnijdenis van
vrouwen in veel gevallen de
bijbedoeling heeft om sexue-
le gemeenschap onaantrek
kelijk te maken en daardoor
ontrouw tegen te gaan, is het
bij veel stammen een belang
rijk onderdeel van een rite
die meisjes in hun puberteit
moeten ondergaan om bij de
stam te worden ingelijfd
(hoewel het ook wel op jon
gere leeftijd gebeurt). En of
schoon het een zeer pijnlijke,
onaangename ingreep is, wil
len de meeste vrouwen hem
toch ondergaan omdat zij er
bij willen horen, geen outcast
of paria willen zijn. Bij een
aantal stammen of volken is
men bovendien van mening,
dat de clitoris een rudimen
tair mannelijk orgaan is, dat
moet worden weggehaald om
meer vrouw te zijn. Een in
onze ogen even vreemd ge
bruik bij sommige Afrikaan
se stammen is, dat een pas
gehuwde vrouw slechts fluis
terend mag spreken en spo
radisch de hut verlaten, tot
dat het eerste kind geboren
is. Het lijkt allemaal zinloos
en nutteloos. Maar het zijn
tradities, die leven in Aziati
sche landen, in het Midden-
Oosten, in Zuid-Amerika en
Afrika.
Tradities, ongeschreven wet
ten. En wie zich er niet aan
houdt is een uitgestotene.
Zoals iemand die zich in on
ze wereld niet kleedt naar de
geldende maatstaven er ook
niet helemaal bijhoort; of
zoals iemand die zich in be
paalde. dorpen in ons land
niet gedraagt naar de heer
sende normen, kan rekenen
op een volksgericht.
De oorsprong van het ge
bruik om vrouwen te besnij
den is onduidelijk. Moslims
willen wel eens naar de Ko
ran verwijzen. Maar sommi
ge deskundigen beweren met
stelligheid dat er in de Heili
ge Schrift van de moslims
niet over wordt gerept. Bo
vendien vindt vrouwenbe
snijdenis ook plaats bij vol
ken die nog nimmer met de
Koran in aanraking zijn ge
weest.
Overigens is er hier en daar
een aarzelend begin om een
eind te maken aan dit ge
bruik. Vooral onder ge-,
schoolde vrouwen in de Der
de Wereld begint er een te
genstand te ontstaan. Maar"
toch zijn er ook zeer ontwik-
kelde vrouwen die niet als
eersten met deze eeuwenou
de traditie durven breken. Of
zij worden in de wielen gere
den door de oudere generatie
van grootmoeders, die niet
van deze rebellie .wil weten.
Zo gebeurde het, dat de moe
der van twee meisjes van
vier en zeven jaar (een tegen
standster van besnijdenis)
een dag weg moest, de kinde
ren overliet aan de zorgen
van grootmoeder en bij te
rugkomst haar dochtertjes
gillend aantrof, de beentjes
aan elkaar gebonden .Deze
grootmoeder is een van de
velen die vinden dat men
trouw moet blijven aan de
stam en zijn gebruiken.
Voorts is zij wellicht een van
hen die menen, dat met na
me de zeer ingrijpende be
snijdenis het risico van infec
ties verkleint en het baren
van kinderen makkelijker
maakt.
Het is de bekende manier
van redeneren tegen beter
weten in, die weinig mensen
vreemd is. Want wees laatst
een Amerikaanse enquête
niet uit dat de zwaarste ro
kers ontkenden dat roken
een oorzaak van longkanker
kan zijn, en dat zij die
slechts zeer weinig roken er
van overtuigd zijn, dat roken
in dit opzicht zeer ongezond
is?
Hiermee wil niet gezegd zijn,
dat besnijdenis vanwege al
die tradities zou moeten blij
ven bestaan. Integendeel. In
veel gevallen is het menson
terend en daarom kan men
slechts hopen, dat deze ge
woonte snel gaat verdwijnen.
Maar om dat te bereiken is
er meer nodig dan een eis tot
afschaffing te deponeren op
het bureau van een staats
hoofd.
Een religieuze, die veertien
jaar lang als vroedvrouw in
Tanzania heeft gewerkt, zegt
het aldus:
„Allereerst moeten wé voor
zichtig zijn met het opsteken
van het belerende vingertje.
Misstanden dienen gesigna
leerd te worden, maar daar
bij moet men~de gehele situa
tie bij de beoordeling betrek
ken en de bedoelde misstand
niet als op zichzelf staand
gegeven beschouwen. De be
snijdenis is barbaars en pijn
lijk. Maar doen wij elkaar
hier geen pijn met name op
geestelijk gebied? Het aantal
zelfmoorden is afschuwelijk
hoog. Ik vraag mij af wat
erger is, wat barbaarser. Het-
toont aan dat er bij ons ook
het een en ander mis is en
daarom moeten wij oppassen
onze arrogante vingertjes op
wonden elders te leggen".
„Het zou een enorme vooruit
gang betekenen wanneer
vrouwenbesnijdenis werd af
geschaft. Maar met het ver
zoek hierom raakt men de
kern van de problemen der
ontwikkelingslanden. Deze
gewoonte verdwijnt niet door
het simpelweg van bovenaf
te verbieden. De enige ma
nier is de mensen ervan te
overtuigen dat het niet nodig
is of anders kan. Daarvoor
is scholing nodig.
Een man als president Nye-
rere van Tanzania realiseert
zich dat ten volle. Hij streeft
er dan ook bewust naar om
allereerst zijn volk, dat uit
talloze stammen bestaat, tot
één natie samen te smelten,
opdat bepaalde problemen
centraal kunnen worden aan
gepakt. Daarnaast is men
druk in de weer met de aan
leg van wegen e.d. om de
binnenlanden te ontsluiten.
Pas dan worden de mensen
bereikbaar en is scholing
mogelijk. Maar het proces
kan slechts langzaam verlo
pen door een chronisch ge
brek aan geld dat onontbeer
lijk is om deze projecten te
doen slagen. Twee plus twee
is vier: Wanneer wij willen
dat er een eind komt aan
gebruiken als clitoridecto
mie, dienen we te bevorderen
dat de mensen scholing kun
nen krijgen; Ergo: we moe
ten meer geld beschikbaar
stellen. En dan zonder die
koopmansgeest, die eist dat
er voor dat geld ook iets
terug moet komen".
„Voorts moeten we er voor
waken (door uitsluitend te
wijzen op dit soort toestan
den) de indruk te wekken als
zouden deze volken op alle
gebieden onontwikkelde zie
lige stumpers zijn, die ons
hard nodig hebben om hun
onze westerse gewoonten bij
te brengen. Deze mensen zijn
weliswaar straatarm en ver
stoken van al ons technisch
vernuft Maar dat wil niet
zeggen dat zij óns niets te
leren hebben. Als jong reli
gieuze ging ik erheen met het
idealistische idee, dat ik hun
veel zou kunnen geven. Dat,
kon ik natuurlijk ook, op het
De enige manier om aan eert
gebruik als clitoridectomie een
einde te maken is de mensen
ervan te overtuigen dat het nie
nodig is. Dat betekent scholing
en dat kost geld, veel geld.
gebied van hveiëne bijvoor,
beeld. Maar gaandeweg be
merkte ik dat de rollen wer
den omgedraaid. Zij begon
nen mij het een en ander bi
te brengen, zoals waarder
die wij niet of niet meer ken
nen. Bij deze mensen is bij
voorbeeld ieder kind ge
wenst. Hulpbehoevenden
hoeven daar niet te worden
opgenomen in inrichtingen
wegens gebrek aan hulp, om
dat deze mensen werkelijk
alles voor hun familie en
kennissen overhebben. Ook
als hulpverlenen dagenlang
lopen betekent Of hun gast
vrijheid: al hebben zij onvol
doende voedsel om hun eigen
honger te stillen, zij zijn bele
digd wanneer je hun schame
le bezit niet met hen wilt
delen. Afrika heeft een rijke
en levende cultuur, terwijl de
onze verarmd en verkrampt
is. Wat bij ons onder welzijn
wordt verstaan is in vergelij
king met hun leven een holle I
frase. Hun technisch vernuft
mag dan minder zijn dan het
onze; dat gaat niet op voor'
hun mens-zijn".
LONNEKE VAN KOOT
reageren. Zij nemen geen ge
noegen met gekwaak, geka
kel, gekraai en geknor en
met de vieze luchtjes van
„het goede leven".
Antal Losonczi kan ervan
meepraten. Zijn miniboerde-
rij in de achtertuin van zijn
huis te Stevenage in Hert
fordshire ten noorden van
Londen, veroorzaakt ruzies
met de buren en het gemeen
tebestuur. Er kan zelfs een
proces van komen. De buren
hebben gemeentelijke ambte
naren, politie, gezondheidsin
specteurs en zelfs het plaat
selijke Lagerhuislid, minister
van onderwijs Shirley Wil
liams, gemobiliseerd.De dier
lijke geluiden en de geur van
mest, afkomstig van Losonc-
zi's miniboerderij, geven aan
leiding tot misprijzende pro
testen. Zijn buren vinden het
niet netjes, dat deze 54-jarige
Hongaarse ex-patriot, hun
voorname woonwijk zo agra
risch maakt. Losconczi van
zijn kant beweert, dat hij
eenden, ganzen, kippen en
konijnen nodig heeft om zijn
Engelse vrouw Rosemary
(37) en hun zes kinderen in
leven te houden.
Losonczi is werkloos en moet
rondkomen met een uitke
ring van niet meer dan vijf
pond per kind en per week.
Op zijn huis staat een hypo
theek van 16.000 pond. Als
alle rekeningen betaald zijn
blijft er niet genoeg geld
over om eten te kopen. De
man tracht dit probleem op
te lossen door pluimvee en
konijnen te fokken. Met zijn
gammel autootje rijdt hij ge
regeld naar de markt om zijn
veestapel aan te vullen. „Ik
houd de dieren in mijn ach
tertuin en slacht regelmatig
een kip, een eend of een
konijn om de honger van
mijn kinderen te stillen",
zegt hij.
Dit duurt nu al drie jaar. Vijf
jaar geleden had deze Hon
gaarse vluchteling nog een
goede baan als technisch te
kenaar. Zijn buren klagen
steen en been. Arthur Den
nis, een ingenieur, die vlak
naast Losonczi woont, voert
sinds twee jaar een verwoede
campagne tegen de veestapel
van zijn buurman.
„Hij houdt veel meer dieren
dan zijn gezin nodig heeft",
beweert Dennis. „Ze maken
ontzettend veel lawaai en
verspreiden een afschuwelij
ke stank. In de kersttijd zag
ik achttien eenden, twee gan
zen, zes dozijn kippen en on
telbare konijnen in de ach
tertuin. De hanen, die de bu
ren 's morgens wakker
kraaien en de ganzen, die 's
nachts onder het raam van
de slaapkamer staan te
snateren, zorgen er wel voor
dat dit geen rustige buurt
meer is", aldus deze inge
nieur.
Als men deze man mag gelo
ven, is de waarde van zijn
huis met vier slaapkamers,
die enkele jaren geleden nog
17.000 pond bedroeg, tenge
volge van de kwalijke reuk
in de buurt gedaald tot min
der dan 15.000 pond. Een an
dere buurman, het hoofd van
een plaatselijke school,
beaamt dit
Losonczi's buren worden nu
gesteund door het gemeente
bestuur. Na een grondig on
derzoek en langdurige dis
cussies heeft het besloten
hem op grond van een ge
meentewet inzake de openba
re gezondheid te verbieden
de andere wijkbewoners nog
langer te hinderen.
Losonczi vindt dat niet eer
lijk. „Ik maak er een rechts
zaak van", dreigt hij, „in de
oorlog werden we door de
regering aangespoord groen
ten en aardappelen te kwe-;
ken voor de overwinning.
Wat ik doe is vechten tegen
de armoede. Maar als je hier
vandaag de dag in de put zit,
krijg je van de mensen nog
meer op je kop. Dat is een
nationale sport".
ROGER SIMONS
„Terug naar de natuur" (mo
menten uit het leven van
Tom en Barbara Good) is al
enkele jaren een boeiend en
bijzonder grappig tv-pro-
gramma van de B.B.C. In
Engeland heet het „The good
life", een titel waarmee ge
zinspeeld wordt op de goede
kanten van het leven tussen
biologisch gekweekte groen
ten en graangewassen, knor
rende zwijntjes, mekkerende
geiten, kakelende kippen en
kwekkerende ganzen.
De avonturen van Tom en
Barbara, die de VARA-tv
van de B.B.C. heeft overge
nomen, werken op de lach
spieren omdat dit romanti
sche tweetal vol ijver tracht
te boeren in een betere
woonwijk van de Londense
randstad Surbiton (die overi
gens echt bestaat). Men zou
kunnen zeggen, dat Tom en
Barbara er stand houden
dank zij de hoofdschuddende
toegevendheid van hun wel
willende buren, die zich trou
wens nergens mee^ over ver
bazen en de dolle situaties
gelaten doorstaan.
Wat in deze serie op de
beeldbuis gebracht wordt,
gebeurt in Engeland ook in
het echte leven; maar met dit
verschil, dat de buren anders
