moeten rekening
houden met inhoud en
kwaliteit t.v.-uitzendingen
MN HUS UT
Italiaans feminisme
nog in wilde jaren
„Oranjehoren
bij Cossandra
VOORAL VOOR JONGE KINDEREN
Kamerbreed tegeltapijt
Braille-woordenboek: klaar
en meteen herdruk
MAANDAG 11 JULI 1977
LEIDSE COURANT
pagina 6
Beter dan televisie kijken is kinderen vrij te laten spelen
of knutselen. Later zullen ze misschien beter de beel
den kunnen verwerken die ze als een stroom over zich
uitgestort krijgen.
De invloed van de televisie op het
gezinsleven is ongetwijfeld zeer
groot. Niet alleen omdat er een tee
vee in huis is, maar omdat die in de
woonkamer staat en beelden over het
scherm laat glijden die de aandacht
trekken. Rampen, de problematiek
van de samenleving en de druk van
oorlogsgeweld dringen zich aan de
kijkers op. L. Rimanque toont in zijn
boekje „Televisie en gezin" aan dat
er van verrijking sprake kan zijn als
men met het medium zinvol en ver
antwoord omspringt „Een simpele
druk op de knop stelt ons onmiddel
lijk in verbinding met landen en,
mensen waarvan wij het bestaan
nauwelijks vermoedden. Er komt een
plotselinge confrontatie met een an
dere levensbeschouwing, waarvan
veel te leren valt.
^et gezinsleven onder
invloed van de tv
(Van onze correspondent)
BONN gezinsleven bezinsleven in de bondsrepubliek speelt zich
bijna alleen nog maar af voor de televisie. De familieleden zijn
niet meer of nauwelijks in staat met elkaar van gedachten te
wisselen en over problemen te discussiëren, laat staan deze op
te lossen.
de beelden associaties oproe
pen met thuis-ervaringen. Een
zesjarige, wiens vader bijvoor
beeld royaal is met slaag zal
veel sterker geëmotioneerd ra
ken door gewelddadig optre
den in films of nieuwsbericht,
dan een kind waarbij dit soort
dingen ver van hun bed zijn.
Complex
Televisie zaait zodoende ook
twijfel. Nu is twijfelen een te
ken van wijsheid, op voor
waarde echter dat men vol
doende houvast blijft houden
om niet stuurloos te raken.
Televisie kan helpen kinderen
op te voeden in kritische zin
en ertoe bijdragen een per
soonlijke visie op te bouwen.
Ze biedt ook mogelijkheden
voor mensen uit alle bevol
kingslagen zonder beperking
van leeftijd, begaafdheid of
sociale klasse."
Gesprekken met enkele psy
chologen over beeldcommuni
catie brachten een aantal me
ningen naar voren. Een hier
van: de invloed die een kind
ondergaat uit indringende ex
pressieve beelden legt ouders
de plicht op waakzaam te zijn.
Beelden spreken voor zichzelf
en het intensief kijken stelt
ouders voor de vraag uit te
vinden of deze een stimuleren
de - dein wel een storende in
vloed hebben. Samen een be
paald programma zien en er
later over praten kan een posi
tieve bijdrage in de opvoeding
opleveren. Sommige ouders
zitten gezellig een uurtje met
vrienden op het terras te keu
velen, terwijl een kind om de
tijd te verdrijven in z'n eentje
in de huiskamer vastgenageld
op zijn stoel overspoeld wordt
door beelden van gewonde
burgers op de vlucht, half ver
hongerde kinderen of een na
tuurfilm over vleesetende
planten.
Varianten
Op dit domme voorbeeldje
zijn tal van varianten moge
lijk Een negenjarige jon
gen," vertelt Rimanque, „keek
in toenemende mate televisie.
Zijn moeder zei dat hij zich
doodverveelde totdat de beeld
buis aanging. In het gezin ont
stond steeds vaker ruzie om
dat het ventje steeds later
naar bed wilde.
Hij keek als gefascineerd naar
de beelden, wat het program
ma ook was. Een echte versla
ving. In feite was de tevee in
huis gehaald omdat de familie
Naar aanleiding van een onlangs uitgekomen rapport
van een onderzoekinstituut in Frankfurt over de invloed
van de t.v. op het gezinsleven, waarom wij onlangs
berichtten, schreef Tiny Francis voor „Van huis uit"
bijgaand artikel.
Kamerbreed tapijt wordt vo
lop verkocht omdat het zon
der naden (dus egaal) is en
makkelijk zelf te leggen. Op
de markt is thans gekomen
een op het eerste „gezicht"
verwarrend produkt: kamer
breed „tegeltapijt". Een te
genspraak in bewoordingen,
want een tegel is 50 x 50 cm
en wordt altijd om en om
gelegd, zodat er een min of
meer „geblokte" vloerbedek
king ontstaat. De tapijt tegel
heeft nog maar een korte ge
schiedenis. Ze begint bij de
langzamerhand over bekende
haartegels, die een tikje bor
stelig aandeden en niet ple
zierig is aanvoelden aan blo
te voeten. Voor een slaapka
mer leken ze dus al meteen
minder geschikt Door bet
percentage kunstvezel te ver
hogen werden de haartegels
echter zachter en daarmee
geschikter voor slaapvertrek
ken, terwijl de slijtvastheid
toenam. Een tapijttegel met
27% dierlijk haar is goed ge-
schikt voor gang en trapbe-
legging. Willen we knus
doen, dan gooit op den duur
de nieuwe kamerbreedtapijt-
tegel „Shiggy" waarschijn
lijk hoge ogen! Hij bestaat in
diktes van 8 tot 18 mm en
zijn grondstof is pure wol
van het schaap. (100%). Deze
tegels geven een egaal effect
zijn niet te onderscheiden
van „kamerbreed hoogpolig
tapijt); ze kunnen in één rich
ting worden gelegd. Als iede
re tegel kunnen ze mee ver
huizen en lenen zich voor
doe-het-zelf.
Met snijden valt er niet veel
af, alle stukjes kunnen (Door
de voegzame wolligheid) ge
bruikt worden voor het op
vullen van hoekjes en terug-
liggende drempels. (Heuga).
Inc. BTW: 61,10 per m2.
op een kleine flat woonde en
het kind weinig speelruimte
had. Men gebruikte het toestel
als een soort kindermeisje om
het kind bezig te houden ter
wijl moeder dan rustig haar
huishoudelijk of ander werk
kon doen.
Gelukkig zagen de ouders in
dat dit niet de goede weg was.
Ze zouden beginnen wat meer
vrije tijd te maken om zich
met hem te bemoeien zonder
dat er te veel lawaai en rom
mel werd gemaakt" Eep an
der kind, een meisj, leed aan
angstgevoelens. Een klinisch
psycholoog ontdekte door
haar tekeningen dat haar fan
tasieleven vol enge dingen
was: dode kinderen op straat,
dieren die elkaar verscheuren,
uitslaande branden. „Het
bleek dat het kleine ding elke
avond tot 9 uur teevee keek
„omdat ze toch niet kon sla
pen,, (van angst...).
Maar de ouders hadden nooit
enig verband gelegd tussen de
slapeloosheid en teeveeuitzen
dingen (van gruwelen)Lang
zamerhand moet men leren re
kening te houden met de in
houd en de kwaliteit van
films, feuilletons en voorlich
ting van volwassenen.
Tegenwoordig worden we
soms al vroeg in de avond
overvallen door zeer openhar
tige sex- of zeer nare familie-
problematiek onder het motto:
we zijn nu eindelijk eerlijk!
Over alles mag en kan gespro
ken worden. Het is dan ook de
moeite waard tevoren de om-
roepgids in te kijken om ken
nis te nemen van het aange
kondigde gebodene. Meestal
staat de inhoud van een pro
gramma goed beschreven; uit
medespelende acteurs kan
men al heel wat opmaken. Wat
films betreft die geweld tot
onderwerp hebben (en dat zijn
er steeds meer, ook in de voor
avond als de kleintjes nog op
zijn) onderscheiden jonge kin
deren geen werkelijkheid en
de voorstelling daarvan. Psy
chologen achten het uit erva
ring nodig een kind dit ver
schil duidelijk te maken. „De
boeven op de televisie spelen
alleen maar een rol, uit de
stengun komen geen echte ko
gels. De cameraman is altijd
in de buurtHet wemelt in
de studio van de mensen. Het
is ook goed te laten merken
dat wreedheid en gemeenheid
ook grote mensen verontrust."
Dit raad Rimanque aan te zeg
gen als men kinderen toestaat
naar dit soort films te kijken.
Kleuters die in de kamer rond
hangen kunnen ze maar beter
helemaal niet zien. Welk ge
sprek dan ook zal onvoldoen
de zijn om hen over de angst
heen te helpen. „Je kunt er
geen staat op maken waarvan
een kind de doodschrik
krijgt," vertelt een kinderpsy
chologe, die per dag wel tien
of meer kleine patiënten heeft.
„De dingen komen soms heel
onduidelijk over. Ik had een
meisje onder behandeling dat
bang was voor spoken."
„Spoken bestaan toch niet"
.Jawel" verzekerde het kind,
oma had het zelf verteld. Na
tuurlijk had oma dat niet zo
bedoeld. Maar er was geen
wrikken aan. Spoken beston
den. Wat bleek? Het kleine
meisje zag regelmatig een
doodonschuldig, klein, grappig
in het wit gehuld „spookje"
over het beeldscherm glijden
om een of andere reclamespot
(„wie reus", „Calvésaus", tot
Becel voor hart en bloedva
ten") te stofferen. „Dat spook
is niet echt" zei de psychologe.
„Dat is wel echt", repliceerde
het kind. „Biotex", „Witte
reus", „Calvésaus", Becel voor
hart en bloedvaten" is toch
óók echt." „Bedreigend is als
(voor een kind) angstaanjagen-
De situatie thuis zorgt ervoor
dat op het eerste gezicht de
televisie een nadelige invloed
heeft; er is echter altijd een
complex van factoren nodig
om bepaalde beelden tot een
gevaar voor de geestelijke ge
zondheid te maken. Daarbij
speelt psychische - en lichame
lijke rijpheid een rol van bete
kenis. „In één schrikverwek
kend bericht blijft een kind
niet steken," aldus een ervaren
kinderpsychiater. „Dit is niet
blijvend traumatisch. Veel
meer gevaar leveren kwade
dingen op die telkens worden
ondergaan en dan nog eens
herkend in situaties en ver
richtingen op het scherm."
Herhaling van beelden als bij
voorbeeld straatgevechten, bo
maanslagen, handgemeen
waar ook ter wereld vormen
geen „openheid" waar een
kind iets aan heeft De recente
moeilijkheden rond kapingen
in de trein en de school heb
ben ouders en opvoeders voor
het blok gezet. Vooral met be
trekking tot de school is het
eigen wereldje danig aange
tast
Op school leer je, je speelt er
en je zingt er. Kijk nu eens
wat er gebeuren kan? Deze
zaken voor kinderen verbor
gen te houden door onder
meer de televisie monddood
te maken, helpt niet veel.
Vriendjes weten er alles van
en de juffrouw kan er in de
klas ook niet omheen. Deze
situaties vragen op een open
en eerlijke aanpak. Samen
met de ouders brengt het af
schuwelijk nieuws met zich
mee dat ook kinderen moeten
zoeken naar de zin en beteke
nis van menselijk lijden. Hoe
moeilijk het ook te aanvaar
den is.
Vóór- en nadelen van de tele
visie afwegend kwam eerder
genoemde psychologe tot de
uitspraak dat kinderen die
vaak kijken naar televisie te
veel aan visuele indrukken
krijgen. „Ze worden er te pas
sief door gevoed. Er is geen
gelegenheid iets te fantaseren
of te reageren (vergelijk pop-
penspe, voorlezen, zelf lezen).
Televisie kweekt te veel het
„toeschouwer zijn" aan."
Tekst: Tiny Francis
CC Jy
99
Een van de nieuwere planten is de Cossandra of „Rosientje". Het
is een goedkoop struikje, sinds 1817 bekend en afkomstig uit Indië.
In het begin van de jaren vijftig maakte ze bescheiden haar entrée
in Nederland met haar juichende oranje bloempjes die het hele
jaar door bloeien. Ze zijn asymmetrisch met een lange bloembuis
en hebben in de oksels groenige schubbladeren. Nu meer dan dertig
jaar in de roulatie is ze populair, ook om te combineren in een
plantenbak met andere doorbloeiers. De Cossandra met haar
tropisch verleden wil graag genieten van een warm plaatsje (ca.
18°) op een zuidelijk gelegen vensterbank, maar felle zon verdraagt
ze niet (vloeipapier tussen raam en plant geeft uitkomst). Niet te
veel water geven, maar wel zorgen dat van dit weinige in ieder
geval de kou af is. in de winter afschermen tegen tocht en de
temperatuur niet laten dalen onder de 12°). (vanaf 2,50).
Reactie
Een lezer uit Den Haag schreef ons naar aanleiding van ons
artikeltje over de Oleander dat hij in Spanje dit jaar een prachtige
witte Oleander had gekocht, 75 cm hoog 35 peseta's (ca. f 1,30)
Zijn vraag: ,JCan er geen importeur gevonden worden die op groter
schaal tropische planten uit Spanje en Italië invoert? „Er worden
veel Oleanders ingevoerd, maar deze import maakt de plant voor
de consument niet goedkoper. De Rian tenziektenkundige Dienst,
afd. Import en Export" te Wageningen antwoordt hierop: „Elke
plant die hier binnenkomt moet voldoen aan onze eisen. Zonder
gezondheidscertificaat van het land van herkomst worden ze
geconfisceerd". Men houdt de vinger aan de pols om te voorkomen
dat gevaarlijke organismen het land binnendringen. De inspectie
(doorgaans in kassen, vóórdat de grens wordt gepasseerd) kost
weinig of niets. Dat tropische planten hier duurder zijn dan in
landen waar ze langs de kant van de weg groeien (neem de hibiscus
in Griekenland) is een handelszaak, duur is het vervoer (vrachtwa
gen met chauffeur en bijrijder is een paar dagen onderweg). „Dan
is er het acclimatisering probleem". Ingevoerde tropische planten
moeten in Nederland voorlopig afharden in een kas, speciaal
verzorgd en overgeplant in andere aarde. Rode Spaanse kleigrond
neemt in Nederland geen water op. Voordat de geïmporteerde plant
bij bloemist of tuincentrum komt zijn er op het handelstechnische
vlak zoveel schakels dat de prijs er niet door zakt.
(Van onze correspondent Frans Wij-
nands)
ROME In het explosieve en verwar
rende Italië van dit moment rijzen de
feministische bewegingen en akties als
paddestoelen uit de grond. Als in een
Walpurgisnacht dansen de feministen
op straat, krijsend tegen elke man die
ze tegenkomen, protesterend tegen de
mannelijkheid en het overwicht van de
man, klagend over de achterstelling en
de ondergeschiktheid van de vrouw. Ze
worden heksen genoemd, maar hun
toverfratsen zitten niet in een vliegen
de bezemsteel of bezweringen; ze ge
bruiken liever stokken om mee te slaan
en hun toverspreuken zijn moderne
slagzinnen. Kreten tegen de abortuson
vrijheid, tegen verkrachtingen, onder
betalingen en werkeloosheid.
De feministenbeweging in Italië is de
puberteit duidelijk nog niet te boven.
Er is te weinig coördinatie tussen diver
se groepen, het ontbreekt vooralsnog
aan echt ludieke benadering van veel
problemen, er ontbreekt een stuk rust
in veel akties. Maar het ergste van alles
is dat de goedwillende, serieuze feminis
ten overschreeuwd worden door heksen
die de vooruitgang of de noodzakelijke
veranderingen alleen denken te kunnen
bereiken door en met grof geweld.
Zoals ultra's en extremisten de politiek
en de studentenwereld vertroebelen, zo
wordt het Italiaanse feminisme bena
deeld door de grote groep jongeren die
er niet tegen op ziet om elke demonstra
tie om te buigen tot een plundertocht.
En de lijst aanslagen, gepleegd door
zich autonoom noemende feministen of
heksen, groeit met de dag.
De groep die deze harde lijn propageert
«i toepast bestaat voornamelijk uit jon
gelui, zestienjarigen, scholieren die het
theoretisch feminisme beu zijn en om
daden vragen. Ze vinden begrip en
steun bij militante vrouwen die een stuk
ervaring hebben opgedaan in de buiten
parlementaire groepen. In deze hoek
worden de aanslagen tegen artsen, gy
naecologen en magistraten voorbereid.
Het opmerkelijke verschil in theorie en
praktijk tussen de beide grote blokken
feministen, werkt uiteraard negatief op
de publieke opinie. De gemiddelde Ita
liaan ziet het nog niet zo zitten met de
vrouwenbewegingen en zeker niet als er
geweld bij te pas komt.
Het is voor de Italiaanse feministen
bijzonder aantrekkelijk om aktie te voe
ren, maar tevens erg moeilijk om een
keuze te maken omdat de Italiaanse
vrouw en speciaal in Zuid-Italië
in veel opichten achter is gebleven bij
haar sekse-genoten in de westelijke en
noordelijke Europese landen.
Voorlopig hebben de feministen drie
onderwerpen gekozen waarop ze hun
aktieve aandacht gericht hebben: de
abortus en de sexuele (her)opvoeding
met de daarbij behorende vrijheid. Dan
de strijd tegen de ondraaglijk wordende
machtswellust van „de" Italiaanse man
en tenslotte de positie van de vrouw als
werkend lid van de samenleving.
De strijd voor een vrij(ere) abortus is
bitter geworden sinds de Italiaanse Se
naat onlangs een tamelijk vérgaand
wetsontwerp, waarin de vrouw een
groot stuk zelfbeslissingsrecht zou wor
den toegekend, onverwacht afwees.
Door die wet had een dubbel doel be
reikt moeten worden: er had een einde
moeten komen aan de dramatische golf
van clandestiene abortussen en de
vrouw zou meer zelfvertrouwen en ei
genwaarde tegenover de man hebben
verkregen.
Ook de hele sexuele opvoeding maakt
deel uit van het pakket van de feminis
tische akties. Het is ontstellend om te
constateren hoeveel ouders zich aan een
goede voorlichting aan hun kinderen
onttrekken, in de hoop dat het allemaal
wel vanzelf goed zal komen of niet mis
zal lopen.
Onder de vooral in Italië voelbare in
vloed van de kerk, blijven voorbehoeds
middelen verboden en dus zijn ze
schaars. De voorlichting op de scholen
is pas in een beginstadium en geregeld
worden leerkrachten aangeklaagd door
boze ouders omdat er in de klas te
openhartig over sexualiteit gesproken
zou worden. Over sterilisatie wordt al
helemaal niet gepraat In Italië gebruikt
slechts vijf procent van de vrouwen de
pil, terwijl Italiaanse bronnen ter verge
lijking cijfers aanvoeren waaruit blijkt
dat bijvoorbeeld in Nederland bijna de
helft van de vrouwen de pil gebruikt
Alle feministische bewegingen, en de
meest zijn gelieerd aan linkse politieke
partijen, eisen meer veiligheid en meer
bescherming tegen de mannen die er
nog steeds op uit zijn zoveel mogelijk
vrouwen op de knieën of nog lager te
krijgen. Er wordt gewezen op het on
rustbarend toenemende aantal ver
krachtingen, geweldplegingen, op de on
vrijwillige en onder mannend wang be
staande prostitutie, vooral van minder-
jarigen. Claudia Caputi, het onschuldig
ogend provinciaaltje dat bij herhaling
en door meerderen werd verkracht is
geruime tijd het symbool voor de strijd
bare feministen geweest Claudia zou in
haar mooiste jeugdjaren geestelijk ver
moord zijn door al die verkrachtingen.
en het meisje had op een gegeven mo
ment veel weg van een martelares je van
het type Maria Goretti.
Het levensverhaal van Claudia Caputi
is op zichzelf triest genoeg. Geboren en
opgegroeid in een ontvolkt boerendorp
waar alleen via de televisie de „verleide
lijke wereld" aanwezig was. Om zich
aan een troosteloos leeg bestaan te ont
worstelen ontvluchtte Claudia haar om
geving, maar kwam via campings,
slechte vrienden, onbegrip en hoon bij
de familie en buren tenslotte terecht in
de grote stad. Daar was het bijna niet
te voorkomen dat Claudia de verkeerde
kant zou worden opgestuurd, zoals dat
dagelijks gebeurt met ontelbare leeftijd
en lotgenootjes.
Maar niet alles blijkt onder dwang ge
beurd te zijn, en sinds Claudia openlijk
van liegen is beschuldigd, lijkt ze min
der geschikt als voorbeeld voor héér
categorie.
Tenslotte zetten de feministen zich in
voor een gelijkwaardige rol van de
vrouw in het arbeidsproces. In Italië
werkt slechts 20 procent van de vrou
wen buitenshuis tegen een vast salaris.
Dat percentage is in het noorden van
het land hoger dan in het zuiden, waar
de thuisarbeid nog bloeit. De industrie
biedt steeds minder arbeidsplaatsen,
daarentegen stijgt het aantal werkende
vrouwen in de dienstensector. Ook in
vakbondskringen is onlangs nog aange
drongen op volledige gelijkwaardigheid
tussen man en vrouw in het arbeidspro
ces. Het is nog een vrome wens, want
niet alleen bij aanstellingen bestaat on
gelijkheid, ook als er ontslagen vallen
gaan vrouwen eerder de laan uit dan
mannen.
Binnenkort maakt de Christe
lijke Blindenbibliotheek in
Ermlo een begin met de tweede
druk in braille van het „Neder
lands Woordenboek" door prof.
dr. A. Weijnen. De eerste druk
is juist dezer dagen voltooid
door het gereedkomen van de
twaalfde band. Het hele ver
schijningsproces van deze eer
ste druk heeft ongeveer een
jaar geduurd (er werd gemid
deld één band per maand afge
leverd).
Doordat de tekens van het brail
leschrift (het bekende „voel-
schrift" voor blinden en slecht
zienden) vrij groot en het brail-
lepapier vrij dik moeten zijn,
om de af te tasten punten een
zo groot mogelijke houdbaar
heid te geven, heeft het woor
denboek een gigantische om
vang gekregen, vergeleken bij
het oorspronkelijke pocket
boekje waaraan deze brail
le—uitgave is ontleend. Het poc
ket—boekje is 2 cm dik; hetzelf
de woordenboek in braille 102
cm. Meer dan een meter boe
kenplank dus voor één woor
denboek.
Toen in 1975 het plan opkwam
een Nederlands woordenboek in
braille te gaan uitgeven, werd
aanvankelijk gedacht aan een
honderdtal exemplaren. Nadat
echter enige bekendheid aan de
ze plannen was gegeven, bleek
de belangstelling zó groot, dat
het aantal intekenaren al snel
daar ver bovenuit ging. Toen in
maart 1976 met het eigenlijke
zetten en drukken werd begon
nen, werd de uiteindelijke op
laag dan ook bepaald op drie
honderd. Niettemin bleven ook
daarna nog steeds inschrijvers
zich melden, zodat het aantal
verkochte exemplaren de drie
honderd al had bereikt, nog
vóórdat de eerste band kon wor
den afgeleverd. De daarna bin
nenkomende inschrijvingen
werden op een wachtlijst ge
plaatst, die op dit moment
kort voor de start van de her
druk is gestegen tot honderd.
Met de herdruk zal omstreeks
september/oktober a.s. worden
begonnen, waarna weer in een
tempo van één per maand de
twaalf banden van het braille
woordenboek zullen worden af
geleverd.
De kosten van het braille
woordenboek bedragen 400,-
per exemplaar. Niettemin wordt
aan de kopers slechts een be
drag van 45,- in rekening ge
bracht Voor het tekort hoopt de
Christelijke Blindenbibliotheek
op een subsidie van het ministe
rie van CRM (hoewel de officie-
Ie goedkeuring hierop nog niet
is verkregen), terwijl ook het
Koningin Juliana Fonds en de
Stichting Nationaal Fonds tot
Bevordering van de Revalidatie
financiële medewerking hebben
Erfenis Picasso: ruim 600 miljoen
PARIJS De waarde van alle
door Pablo Picasso vier en een
half jaar geleden, toen de
kunstenaar op 92-jarige leeftijd
overleed, nagelaten kunst,
wordt door het Franse week
blad Le Point geschat op
1.251.673.200 frank (ongeveer
625 miljoen gulden).
De werken van Picasso en die
van andere kunstenaars die hij
bezat zijn thans gecatalogiseerd,
aldus meldde Le Point zondag.
De onderhandelingen tussen de
erfgenamen wie wat krijgt en de
staat die het nodige aan succes
sierechten zal innen, zijn begon
nen.
Voorts heeft Picasso twee kaste
len nagelaten plus een boerde
rij, zijn villa te Cannes en een
aantal aandelen waarvan de to
tale waarde wordt geschat op 10
miljoen frank (5 miljoen gul
den).
Volgens het weekblad bestaat
de artistieke nalatenschap uit
1.876 schilderijen plus wandta
pijten, vloertapijten, geïllus
treerde boeken, koperen voor
werpen en diverse andere
kunstvoorwerpen, 7.089 tekenin
gen, 4.659 schetsen staande in
149 schetsboeken, 18.095 gravu
res, 6.112 lithografieën, 3.181 li
noleumsneden, 1.355 beeldhouw
werken en 2.880 keramische
kunstvoorwerpen.
■Ill
