„Gods
eigen
leger"
heeft
eigen
museum
s
Epos der drieduizend leeft in Oudenbosch
Vakantie
is er
dit jaar
niet bij
voor Koos
en Lenie
(Van een onzer verslaggevers)
OUDENBOSCH Een inmid
dels totaal verschrompelde
vijg, vitrines, portretten en ba
nieren sieren tegenwoordig het
voormalige raadhuis van het
Brabantse Oudenbosch. Het is
nu ingericht als museum ter
nagedachtenis van ongeveer
drieduizend jongelingen, die
meer dan een eeuw geleden in
de pauselijke regimenten ten
strijde trokken: de zouaven, die
tot aan hun dood hebben ge
leefd in de reuk van kruitdamp
en wierook. Toen in september
1946 Petrus Verbeek als laatste
zouaaf ten grave werd gedra
gen, nam deze 95-jarige de roem
niet mee in zijn groeve. Want
hoewel katholiek Nederland af
stand heeft genomen van al te
uitzinnige heldenverering, is
thans een hernieuwde belang
stelling voor het „Epos der
drieduizend" waarneembaar.
De meeste zouaven overleef
den de strijd op het slagveld
en velen van hen werden
zelfs zeer oud. Zoals Pleter
de Boer die 92 jaar werd
waarmee hij een van de laat
ste vertegenwoordigers was
van „Gods eigen leger".
ken van de snuifdozen
waarop de Heilige Vader is
afgebeeld of van het met
bloed doordrenkte borst-
lapje van een gesneuvelde
met het opschrift: „Halt.
Het hart van Jezus is hier?"
Het pauselijke zouavenle-
ger heeft overigens nauwe
lijks verliezen geleden: van
de drieduizend Nederland
se zouaven zijn er slechts
25 op het veld van eer ge
sneuveld. Veel meer
slachtoffers eisten allerlei
ziekten die de dappere krij
gers velden. Maar de mees
te zouaven zijn op hoge
leeftijd in hun eigen bed
gestorven. Met leeuwen
moed hebben zij gevochten.
Onder de in totaal elfdui
zend zouaven was het Ne
derlandse contingent van
drieduizend man verreweg
het grootste (gevolgd door
Frankrijk en België) en het
dapperste. Een ongecompli
ceerd geloof in paus en
kerk leidde tol het soort
doodsverachting dat gi-
d eons benden kenmerkt En
het was in die tijd heel
gewoon dat in de kerken
werd gebeden voor dit „en
gelachtige leger" en het
thuisfront losbarstte in een
lyrische bewieroking van
de woeste Toontje van Agt,
bekend als „de rooie duivel
van zijne Heiligheid".
Dit stukje geschiedenis her
leeft in het voormalige
raadhuis van Oudenbosch
bij het aanschouwen van
een sterk versleten pantof
fel van paus Pius DC, de
gravures vol heldhaftig
heid, de oorkonden en bre
vetten, medailles, kruisjes
en linten, platen van pro
testbijeenkomsten tegen
het onrecht de paus aange
daan, sigarenbandjes, post
zegels en het vermaarde
leesboekje „Pieter Jong, de
held van Lutjebroek". Of
de „Biechtspiegel", waarop
in drie talen een lijst met
27 zonden staan afgedrukt
waaraan een zouaaf zich
schuldig kon maken. De
zouaven, die bereid waren
hun leven te geven voor
hun kerk en hun kerkvorst.
Maar zover kwam het niet
Er werden glorieuze over
winningen geboekt als die
bij Mentana, waar Garri
baldi zijn Waterloo vond.
Doch het zouaven-leger
bleek niet onoverwinnelijk:
in 1870 moest het de strijd
opgeven. Rome kwam ten
val. Want de Frans-Duitse
oorlog maakte een eind aan
het wankele bondgenoot
schap van de Fransen en
„Gods eigen leger" moest
zijn strijd staken.
Het zou tot 1929 duren
voordat Vaticaanstad als
kleinste land ter wereld
weer onder het gezag van
de paus kwam. Wat men
ook mag denken van deze
„oorlogen in naam van het
geloof', in Oudenbosch
wordt een klein stukje his
torie uit de geschiedenis
van kerk en wereld in her
innering gehouden
De maand juni is voorbij. En, om 't nu maar
meteen te zeggenhet is voor Koos en Lenie
Middelman, voor Pietertje en Chris je en hun
teckel Blackie een schrale maand geweest. Het in
juni binnengekomen loon, ditmaal over vijf weken
gerekend, komt nauwelijks uit boven het WW-loon
dat Koos in de werkloze wintermaanden verdien
de. Zeer tegen de verwachting in van de Middel
mannen, die hun hoop echt op de inkomsten van
de zomermaanden hadden gesteld.
Koos: ,,'t Was erg rustig deze maand. Wat schonen
(het verwijderen van onkruid tussen de rijen
planten) met de tractor, en wat aanheuvelen, en
daar hield het mee op. Maar in juli zal het wel
beter worden. Dan beginnen we te maaien, kool
zaad, karwijzaad en de wintergerst. Misschien dat
er dan wat overuurtjes inzitten want daar moeten
we het toch van hebben".
Maar al te waar. Het overwerk in de oogstmaan
den moet de tekorten van de rest van het jaar
goedmaken. En deze maand was er geen overwerk.
Het optimisme dat Koos de vorige maand ten toon
spreidde, toen hij zei: „We komen er wel" is niet
bewaarheid. Zo komen de Middelmannen er niet/
Dat beseffen ze zelf ook maar al te goed. Lenie:
,,'t Zit er niet aan. We hebben nu onze vakantie
bonnen opgenomen. Een heel bedrag: 2215 gulden.
Maar om te beginnen moeten we daar de tekorten
mee dekken, en verder moet het huis nodig wor
den opgeknapt. Een verfje hier, een behangetje
daar, het zijn allemaal maar kleine dingen maar
het kost scheppen geld. Misschien dat we met de
kinderen zo nu en dan eens ben dagje weggaan,
maar een echte vakantie zit er niet aan."
Dan buigen we ons over de cijfers van Lenie's
huishoudboekje, t Blijkt zonneklaar: de uitgaven
stegen deze maand weer boven de inkomsten uit
Er kwam binnen 1515 gulden, er ging uit f 1588.76.
Een tekort dus van f 73.76. Weinig hoopgevend.
Voor de volledigheid zij echter vermeld, dat in het
bedrag van f 1588.76 ook reeds het „wonen", het
bedrag van Lenie en Koos aan rente en aflossing
van de hypotheek op hun huisje zijn verschuldigd,
is verrekend.
Eerste week
Laten we de inkomsten en uitgaven over juni eens
wat nader bekijken. De eerste week kreeg Koos
280 gulden in 't handje. Weinig, maar in die week
- van 30 mei t/m 5 juni - viel Tweede Pinksterdag
en dat betekent een dag minder loon ontvangen.
Hetgeen overigens weer wordt gecompenseerd
door vakantiebonnen. Aan uitgaven had Lenie
f 321.05. Bijzondere dingen zaten daar niet bij.
Behalve de 95 gulden voor elektriciteit en de 43
gulden hondebelasting voor Blackie. Hondebelas
ting is echter voor elke gemeente een gewaardeer
de bron van inkomsten waar alleen maar onderuit
is te komen door geen hond te nemen. En als je
er eenmaal een hebt en de kinderen zijn er dol
op dan schaf je hem ook niet zo maar af, nietwaar.
Dus: 43 gulden voor Blackie. Het brengt het
weektekort echter op f41.05.
Tweede week
De tweede week kreeg Koos driehonderd gulden
aan loon mee naar huis. Ook deze week geen
bijzondere uitgaven. Op één na: 48 gulden voor
een dagje uit met de bond. En over de vraag of
dat nu nodig is valt lang of kort te praten. Koos
is georganiseerd, actief in de organisatie, en dit
is het jaarlijkse „uitje" van zijn organisatie. Lo
gisch dat Koos en Lenie van dat dagje uit genieten
en er dan ook 48 gulden voor uit moeten trekken.
Het totaal aan uitgaven kwam trouwens deze week
niet zo hoog: f226.16. Er is dus een overschot van
73.84.
Derde week
De uitgaven in de derde week bleven ook onder
de inkomsten. Lenie kreeg van Koos weer driehon
derd gulden. Ze gaf daarvan uit: f 275,83. Ze had
dus over f24.17. Bijzondere uitgaven slechts in
zoverre dat Koos op vaderdag cadeaus kreeg tot
een waarde van dertig gulden. De post die er deze
week eigenlijk het meest inhakte is de gasrekening
van 75 gulden. Elke maand weer valt het op hoe
een groot gedeelte van het inkomen verdwijnt in
de ruime zakken van onze energieleveranciers. Het
moet interessant zijn om aan het einde van dit
jaar alle uitgavenposten eens op een rijtje te
zetten, daar het energiedeel uit te splitsen, en dan
te berekenen hoeveel procent een modaal gezin
daar nu wel aan uitgeeft. En, op gevaar af weer
boze brieven te krijgen van verbolgen directeuren
van energiebedrijven, ben ik nu alvast bereid te
voorspelleh dat dat aandeel van de uitgaven erg
groot, te groot is. Wat de vraag opwerpt: is de
energie dan te duur? Een vraag die hier niet
behoeft te worden beantwoord. Wel lijkt me dat
de energie te duur is voor gemiddelde inkomens
als die van Koos en Lenie Middelman, en dat is
wat anders.
Vierde week
Ook de vierde week kreeg Koos maar 300 gulden
mee naar huis, waarvan Lenie er f253.49 nodig
had. Naast de gewone uitgaven twee posten die
zwaar op het budget drukken: een cadeau voor
oma van f 35.50 en de motorrijtuigenbelasting van
66 gulden. Toch ook deze week een bescheiden
overschot van f46.51.
Vijfde week
De vijfde week geeft een heel ander beeld te zien.
Koos verdiende 335 gulden en Lenie verbeterde
haar laagte-record wat de uitgaven betreft:
f 182.23. Waardoor er een overschot ontstond, deze
week, van niet minder dan f 152.77. Er moest aan
kleding f38.25 vanaf en dat was alles. Of toch
niet Het lijkt natuurlijk wel aardig om van over
schotten te spreken elke week, maar we mogen
niet vergeten dat elke week 66 gulden voor wonen
bij de uitgaven moet worden opgeteld. Tellen we
de inkomsten van deze vijf weken bij elkaar dan
komen we aan f1515. De uitgaven zijn samen
f 1258.76 plus (5x66 gulden) f330. Is f1588.76. En
dat betekent een tekort van f 1588.76 min f 1515
is f73.76. Weer geen overschot dus deze maand
maar een tekort Laten we de vorige maanden nog
eens bekijken. Januari bracht een tekoit van
De collectie is nog geen
twee jaar geleden onderge
bracht in het oude raadhuis
en vormt nu studiemate
riaal voor een groeiend
aantal bezoekers. Ook wor-
den er steeds nieuwe feiten
over de zouaven-historie
aan J?et ücht gebracht
dankzij de leden van het
verbond „Pro Petri Sede",
dat in ons land en België
ongeveer tweeduizend le
den telt; afstammelingen
van zouaven en pauselijk
gedecoreerden.
Zo'n dikke eeuw geleden
trilde Italië op zijn grond
vesten. In het wereldlijke
Italië was de macht aan
koning Victor Emmanuel,
die echter fel werd bestre
den door de revolutionair
Garribaldi. En op dat Ita
liaanse grondgebied lag het
Vaticaan, dat zowel Victor
Emmanuel als Garribaldi
een doorn in het oog was.
Want de paus regeerde als
een koning over een zeer
uitgebreid gebied. Tot dat
de slag bij Castelfidaro in
1860 het kerkelijke grond
bezit tot een minimum te
rugbracht Maar als het
aan Garribaldi lag, werd
iook het laatste stukje inge
lijfd bij (inmiddels) de re
publiek Italië.
De pauselijke stoel, het erf
stuk van Petrus werd be
dreigd. Weliswaar had
Frankrijk het Vaticaan
hulp toegezegd, maar daar
van kwam weinig terecht
Een laatste wanhopige op
roep bleef het Vaticaan nog
over: jongelingen uit Euro
pa, snel ons te hulp.
Welnu, Garribaldi en zijn
roodhemden werkten ster
ker op de verbeelding dan
welke godloochenaar ook.
En zo kon het gebeuren dat
in 1866 de drie gebroeders
Zwarthoed uit Volendam
naar het bedreigde Rome
afreisden met een reusach
tig bot „bestemd voor den
Heiligen Vader" in hun
knapzak. Ook het meevoe
ren van Edammer kaasjes
en andere leeftocht ter spij
ziging van de paus was on
der deze vrijwilligers niet
ongebruikelijk. Spontaan
verlieten zij huis en haard
om hun kerkvorst ter zijde
te staan in zijn „heilige
strijd". Want werd niet van
de kansel verkondigd: „De
zaak des pausen is de zaak
van God?"
En dus trokken ze naar Ro
me om de paus te helpen
zijn laatste stukje grondge
bied te behouden. Zoals de
reus Pieter Jong uit Lutje
broek, die de wereldpers
haalde door in de slag bij
Mentana de schedel van
veertien Garribaldisten met
de kolf van zijn geweer te
verbrijzelen. Het bloedige
tafereel is afgebeeld op een
schilderij in het museum.
Ook hangt er een koek-
plank met de beeltenis van
deze soldaat. Een koek-
plank ontworpen door een
bakker en jarenlang ge
bruikt om de nagedachte-
rus van deze held te eren.
Maar wat moet men den-
Oodenbosch staat sinds een aantal jaren in het teken van de zouaven. Zoals met deze herleefde
zouaaf voor de plaatselijke basiliek.
Ie week:
melkboer
24.30
tomatenplantjes
2.55
groenteboer
22.55
slager
29.30
bakker
19.45
kruidenier
46.80
ongevallenverz.
34.05
bondscontributie
4.05
elektriciteit
95.-
hondebelasting
43
Ingekomen loon
280.—
2e week:
slager
31.25
groenteboer
25.15
melkboer
23.70
kruidenier
41.46
bakker
19.55
bondscontributie
4.05
jaarlijkse reis bond
48.—
bloemen v. buurvrouw, jarig
5.—
3 jassen stomerij
28-
Ingekomen loon
300.-
3e week:
slager
32.75
groenteboer
28.15
kruidenier
33.43
bakker
18.15
melkboer
26.30
bondscontributie
4.05
benzine
28.-
gas
75.-
vaderdaggeschenken
30.-
Ingekomen loon
300.-
4e week:
slager 28.75
oma cadeau 35.50
groenteboer 24.80
buurmeisje bloemen eindexamen 4.50
motorrijtuigenbel. 66.—
melkboer 31.09
bakker 15.20
kruidenier 43.60
bondscontributie 4.05
Ingekomen 300.—
Vakantiebonnen 2215.—
5e week:
slager 33.20
groenteboer 21.70
melkboer 29.23
pyjama Pieter 16.15
T-shirt 22.10
bondcontributie 4.05
kruidenier 37.50
bakker r 18.30
Ingekomen loon 335.—
f516.48; februari van f311.05; maart van f 152.24,
april van f 310.49. Mei bracht een overschotje van
f49.61; juni wederom een tekort van f73.76. Dat
brengt het totale tekort over de afgelopen zes
maanden op f 1314.41. Dat is gemiddeld per
maand ƒ219.07.
We moeten echter in aanmerking nemen dat Koos
inmiddels tweemaal kinderbijslag heeft gehad. Dat
was totaal f917.28. Bovendien wisselde Koos in
april voor 500 gulden vakantiebonnen in en in juni
weer voor 2215 gulden. Dat brengt alles tezamen
f3632.28 in het laatje. Trek daar het totale tekort
van 1314.41 vanaf en er blijft een overschot van
f2317.87. Dat is gemiddeld per maand f386.31.
Dat is nog zo gek niet, zal menigeen nu zeggen.
Nee, dat lijkt het inderdaad niet. Maar van dat
overschot van f2317.87 moeten nog zoveel dingen
worden gedaan - Lenie zei het al: t huisje opknap
pen enz. - dat er toch te weinig overblijft om met
vakantie te gaan met zijn viertjes. En zeker als
men bedenkt dat na de oogst de WW-maanden
weer voor de deur staan.
Niet klagen
„En toch mogen we niet klagen", zegt Koos. „Kijk
nu eens naar de mensen die helemaal geen werk
hebben. Die moeten ook maar zien rónd te komen.
Dan hebben wij het toch zeker nog goed".
Dat komt dan precies overeen met wat meneer
Vorst me schreef: „Ik loop nu al bijna een jaar
zonder werk. Ik word al wat ouder en daarom
is aan de slag komen er niet meer bij voor mij.
Laten Koos en Lenie, al is 't zeker in hun gezin
geen vetpot, toch alsjeblieft blij zijn met wat ze
hebben. Je hand op moeten houden met geen
enkel uitzicht op werk is het ergste wat er be
staat"
Daar zijn Koos en Lenie het helemaal mee eens,
meneer Vorst Een ding is zeker: u begrijpt beter
dan menige andere briefschrijver die op deze
rubriek reageert, dat de Middelmannen echt hun
uiterste best doen om het geld niet over de balk
te smijten, maar dat ze integendeel elke cent
tweemaal omdraaien voor ze hem uitgeven.
Wat me dan meteen weer doet denken aan de
reactie van de lerares naaldvakken in Alkmaar,
die mij vroeg of Lenie ook georganiseerd was.
Nee, dat is ze niet Waarom niet? Om de simpele
reden, dat dit boerendorp kennelijk overgeslagen
is bij het opstellen van de programma's door de
Stichting die zich tracht bezig te houden met
voorlichting enz. ten plattelande. En de dichtst
bijzijnde stad is bar ver weg.
Lenie daarover: .Jdischien zou het best leuk zijn,
zo'n cursus volgen. Maar die worden hier niet
gegeven".
De echte zomer staat voor de deur. Maanden
waarin Koos met hard werken de zaken misschien
recht kan trekken. Aan vakantie komt-ie dit jaar
toch niet toe.
Gerard Croné
