Gabin als
Ie Moko'
SPRAAK
TERUGBLIK
DE GELAATSTREK
VAN
HET LUISTERLIED
hou t
het lJ
scherm
in het
oog
TELEVISIE VANAVONl
TELEVISIE DINSDAG
RADIO VANAVOND
RADIO DINSDAG
RADIO/TELEVISIE
LEIDSE COURANT/Ï
MAANDAG 27 JUNI 1977 PAGINj
Terwijl KRO-tv de als gevolg van de gijzelin
gen uitgestelde cabaretkroniek „Wie in Ne
derland wil zingen" pas weer voor het najaar
op het programma zet, gaan Han Peekei en
Emi-Bovema met gezwinde spoed voort met
de acht-delige serie, gewijd aan de geschiede
nis van het cabaret. Intussen verscheen het
derde dubbelalbum onder de titel „De gelaat
strek van het lied", waarin speciaal het
luisterlied aan de orde komt.
In zijn begeleidende tekst signaleert Han Pee
kei in de zestiger jaren de opkomst van de
protestsong als een sterk aa mode en tijd
onderhevige vorm van luisterlied. Hij wijst er
voorts op, dat dit verschijnsel in gang werd
gezet door een man als Bob Dylan.
Maar is de protestzong wel een luisterlied?
Voert het luisterlied niet terug op het Franse
chanson, dat zich ontwikkelde uit de volkse
verhalende liedjes van de zingende zwervers
en dat zich de eeuwen door heeft gehand
haafd als een zangvorm, waarin vooral het
poëtisch gemoed zich kon uiten? Hoezeer
tijdgebonden de protestsong is, blijkt uit „Wel
terusten, mijnheer de president", dat Boude-
wijn de Groot niet eens meer wil zingen of
horen, omdat het nergens op slaat buiten de
tijdsspanne waarin het ontstaan is. Scherpe
scheidslijnen zijn uiteraard nooit te trekken,
want Armand staat ook nu nog sterk in zijn
schoenen met „Want er is niemand die echt
iets om je geeft in een wereld die voor zichzelf
leeft, loop dus in het gareel, anders krijg je
het mes op de keel". Di lied kon alleen maar
ontstaan in de flower power-dagen, toen de
jeugd ludiek naar een eigen levensstijl zocht
en botste met het gangbare leefpatroon. Het
levensgevoel van de tiener in die dagen zal
weinig verschild hebben met dat van andere
generaties, alleen dienden in die jaren de
mogelijkheden om zich te uiten zich aan. Daar
is op dankbare en vaak ook artistieke wijze
gebruik van gemaakt Maar wat Armand
deed, was zingen uit protest, uit weerzin tegen
een opgelegde levenshouding, en had aanzien
lijk minder te maken met zingen uit de pure
aandrift van niet anders kunnen.
Dit laatste kan men wel weer zeggen van
Cornelis Vreeswijk met zijn lied van de „No
zem en de non". We stellen even terzijde, dat
we het nog steeds een onbegrijpelijke zaak
vinden, dat een politie-agent een definitief
einde aan die liefde kan maken door ze een
bon te geven wegens het vrijen in openbaar
gras, maar een luisterlied zouden we dit ge
zongen volksverhaal niet willen noemen. En
daarom, als men de gelaatstrekken van het
luisterlied scherp wil aftekenen, het loutere
plezier in het zingen, de filosofische levensin
stelling die daaruit spreekt en het bestand zijn
tegen de (actuele) tand des tijds, dan zou het
wellicht de voorkeur verdiend hebben dit
genre afzonderlijk te behandelen. Tendele is
dit gebeurd door ze zoveel mogeijk op één
plaat samen te brengen, maar in de begelei
dende tekst worden beide soorten min of
meer over één kam geschoren en daarmee
bezondigt Han Peekei zich aan branche-verva
ging.
Voor het overige heeft diezelfde Han Peekei
deze zaak terdege omgespit en legde hij de
wortels bloot van het luisterlied zoals dat in
de jaren '60 tot ontwikkeling kwam. De om
standigheden ervoor waren uitermate gunstig,
een roerige tijd vol technische en commerciële
mogelijkheden, tot communicatie, het over
dragen van gedachten en gevoelens, die door
een brede laag van de jongere bevolking
werden gedeeld. Neem Willem Duys. Die komt
er rond voor uit, dat hij niets maar dan ook
helemaal niets om het luisterlied geeft, maar
intussen bood hij wel tal van zangers in zijn
radio- en tv-rubrieken de kans om van zich
te doen spreken. Han Peekei is hem daar nu
nog zo dankbaar voor, dat hij deze derde
uitgave van de cabaretkroniek aan hem heeft
opgedragen.
Maar niemand is zo gemotiveerd en met
opoffering van veel vrije tijd in de weer
geweest met makers en zangers van luister
liedjes als VARA-regisseur Nico Knapper, die
samen met de journalist Frans van Lier de
zogenaamde „Werkwinkel" oprichtte, waarin
hij velen bijeenbracht, die nu nog hoog geno
teerd staan, zoals Herman van Veen en Joost
Nuissl. Knapper en van Lier waren in de
jaren '60 niet de enigen die vreesden voor de
kansen van het luisterlied, dat het moet heb
ben van de In die tijd heerste de harde pop,
al of niet vergezeld door light-shows. Het
daverde in de discotheken. Voordien was het
Franse chanson, dat in de jaren '50 hier hoog
in aanzien stond, al weggedrukt door mensen
ais Elvis Presley en de Beatles. Weinige jaren
later scheen het luisterlied dezelfde afgang te
ondergaan. Daarvoor moest een werkwinkel
geschapen worden, waarin geschaafd kon
worden aan de kwaliteit en van waaruit aan
de weg getimmerd kon worden.
Het heeft daar in die werkwinkel gegonsd van
de discussies. Was de term „luisterlied" juis-
t?Ernst van Altena schijnt die te hebben
uitgevonden, maar die was er zelf ook niet
gelukkig mee. Het „Nederlandse chanson"
door Ton Oliemuller
Elly Nieman en Rikkert Zuidenveld als luisterlied-duo.
doet weer zo uitheems aan. Men is er nooit
helemaal uitgekomen, maar wat zeker vrucht
baar heeft gewerkt, dat waren de onderlinge
discussies over eikaars teksten. Zo ontstonden
er liedjes waarmee een steeds breder publiek
werd bereikt, ook al omdat Nico Knapper
zangers en zangeressen kansen gaf in VARA-
tv-programma's.
Een plaats apart neemt drs. P. in, wiens werk
wordt omschreven als levensliederen. Een
man inderdaad van een zeer aparte levens
stijl, met in zijn hele houding een soort van
Britse understatement, d.w.z. hij lijkt op wie
hij is zonder zichzelf prijs te geven. Dit vindt
men in al zijn teksten terug, om te beginnen
met zijn lied over de lijken op de trap, dat
als verrassing in de vijver van de Hollandse
kleinkunst viel, een uitschieter als het ware,
die gevolgd werd door soortgelijk werk, waar
in fantasie en taalvaardigheid om de voorrang
strijden, maar dat altijd op een hoogst per
soonlijke manier zo pakkend is als men niet
voor mogelijk zou houden. Drs. P. schreef ook
voor anderen, maar het tegelijk oprecht-onbe-
hol penen en doortastend-karakterisiteke in
nummers als „De badkuip van de burgemees
ter" en „Speelgoedmannetjes" openbaren een
uiterst uniek verschijnsel, het scherpst als ze
door de auteur zelf gezongen worden.
Han Peekei huldigt de opvatting, dat men het
karakter van de artiest het best kan kennen
door zijn plakboek ter hand te nemen. Dat
van Paul van Vliet is speels, begrijpelijk van
een man, die buiten het artiest-zijn een recht
lijnig leven leidt; dat van Seth Gaaikema ziet
er verzorgd uit, gelijk de preken van zijn
vader; en van Gerard Cox vertoont er ale
tekenen van, dat hij het honderd keer in de
hoek heeft gesmeten, en ook dit herkennen
we als een levensinstelling van Cox: waar hij
op uitgekeken is werpt hij van zich af. Men
moet als bezitter van dit dubbel-album dan
ook de moeite nemen om de tekstbladen
tussen de hoesruggen door nauwgezet te be
kijken. Deze zijn gevuld met knipsels uit de
plakboeken van de artiesten, die men via de
platen beluisteren kan. Tussen de bedrijven
door pleegt Han Peekei ook persoonlijke ge
schiedschrijving. Iedereen mag weten, dat
Cornelis Vreeswijk verslingerd is (was) aan
drank, drugs en vrouwen, gelijk destijds de
Ajaxieden, dat Boudewijn de Groot in het
dagelijks verkeer een uitermate verlegen jon
gen is, die zulke hoge eisen stelt aan zijn
omgeving, dat hij zich veelal teleurgesteld in
eenzaamheid terug trekt, zelfs met achterla
ting van zijn vrouw, hoe gezellig hij verder
ook is in de omgang met mensen met wie hij
zijn werk moet doen, en dat Dimitri van
Toren zich door vele aarzelingen heen heeft
moeten werken.
Men moet Han Peekei toegeven, dat hij niet
uit is op goedkoop succes maar zich gewetens
vol houdt aan de feiten van de jaren '65-'70,
waarin op luisterlied-gebied ook een rol speel
den die figuren, waarvan men vandaag de dag
minder verneemt, zoals Hugo Raspoet, Rene
Frank, Yoka Beretti, Jaap Koopmans, Anne-
marie Oster, Jan Asselberg, maar die toen
zeker bijdroegen tot wat uitmondde in een
stroom van luisterliederen, die ook nu nog de
moeite waard zijn.
Uiteraard vergat Han Peekei zijn persoonlijke
vriend en mentor Hans van Deventer niet, een
Delftse neerlandicus, die de kunst van het
teksten schrijven (Beeldenstorm) uitstekend
verstaat, maar van persoonlijk optreden heeft
afgezien, omdat hij niet opgewassen bleek
tegen het podiumwerk met toebehoren zoals
een constant natte rug en zenuwen, die als
een xylofoon in zijn lichaam huis hielden.
Elly Niemans en Rikkert Zuiderveld horen in
dit album thuis, evenals Jaap v.d. Merwe en
Peter Blanker, maar Herman van Veen neemt
een uitzonderlijke plaats in dit album in. Hij
staat nergens m de groeven. Hij krijgt in een
volgende plaat-uitgave uitvoerig aandacht,
maar omdat hij als luisterlied-man niet mag
ontbreken, schrijft Han Peekei wel een uitvoe
rig stuk over hem, waarbij hij voor bepaalde
karakteristieken van diens werk maar hoeft
te verwijzen naar wat anderen eerder over
Herman schreven, culminerend in de vraag:
waar komt zo'n groot talent plotseling van
daan?
Inderdaad is Herman een wonderman. Het zal
niemand ooit helemaal lukken onder woorden
te brengen, wat hij in zijn kleinkunst brengt
en te bieden heeft. Daar kun je heel zwaar
aan tillen.
Daarom is de brief een verademing, afgedrukt
in dit album, waarin een dame om schadever
goeding vraagt, omdat tijdens een voorstelling
de clown Harlekijn haar tasje beschadigd
heeft door er in te bijten.
Drs. P een plaats apart.
Boudewijn de Groot wil van „mijnheer de president" niet meer horen.
Een jonge Jean Gabin als Pépé Ie Moko, gemaakt in 1936.
In de serie speelfilms met Jean
Gabin in de hoofdrol zendt de
VARA vanavond de eerste uit:
Pépé le Moko", de eerste film
waarin Gabin naam maakte.
Hij speelt de rol van Pépé, de
eeuwige banneling die op de
vlucht is voor de politie en zijn
heil heeft gezocht in de kashba
van Algiers. Het lukt hem heel
lang uit handen van de politie
te blijven, tot zijn liefde voor
een beeldschone Parijse toe ris
te hem fataal wordt.
Ned. II, 20.25 uur.
Wimbledon
Wimbledon is meer dan een se
rie tennispartijen op hoog ni
veau. Het is ook een festijn van
niveau, waarbij het tennissen
niet meer dan een bijkomstig
heid is. Dit jaar bestaat Wimble
don honderd jaar. Haye Thomas
geeft zijn persoonlijke kijk op
dit evenement van oudere da
mes, jonge spelers, sherry en
aardbeien met slagroom in de
aflevering van de serie „Land óf
hope and glory".
Ned. 1,19.30 uur.
Soldaat Slovik
De NCRV zendt de Amerikaan
se speelfilm uit „De executie
van soldaat Slovik", gebaseerd
op het boek van William Brad
ford. Dit is de eerste film van
een reeks van vijf met het the
ma „Mensen en machten",
waarm de machteloosheid van
het individue wordt geplaatst
tegenover de verpletterende
macht van het systeem. In deze
film wordt soldaat Slovik 'geexe-
cuteerd omdat hij deserteerde.
Niet omdat hij laf was, maar
omdat hij zich minder geschikt
vond voor het front. Het verhaal
speelt zich af tijdens de Tweede
Wereldoorlog.
Ned. 1,19.55 uur.
Moet dat zo...
De film „O, moet dat zo..." van
Fons Grasveld is gemaakt in
opdracht van het ministerie van
Sociale Zaken, met de bedoeling
informatie te geven over inhoud
en praktijk van de Wet Sociale
Werkvoorzieningen, in het bij
zonder over de arbeidsmogelijk
heden van de geestelijk gehan
dicapte werknemer. In vijftig
minuten worden veel vragen
over deze wet beantwoord.
Ned. I-, 21.50 uur.
Filmblik
In het wekelijks programma
„Filmblik" worden korte films
en fragmenten uit komische
films vertoond. Jongens en
meisjes uit Heerhugowaard ver
tonen een zelfgemaakte komi
sche film. Voorts worden film
tips gegeven voor de vakantie;
in de pauzen treedt Adriaan
Adriaansen op.
Ned. II, 19.04 uur.
Zaterdagovond vlogen wij er bij
de TROS weer eens uit, voorz
over wij er althans niet in lie
pen. Dat wil zeggen, in Enkhui
zen waren voor onze ogen weer
allerlei mensen bezig om met al
of niet zelf gebouwde toestellen
zo lang mogelijk in de lucht te
blijven, voor zij in de nattigheid
plonsden. Of zij probeerden op
een bijzonder omslachtige ma
nier over het water lopend de
overkant te bereiken. Alles bij
elkaar vrij zinloze ondernemin
gen, die de betrokkenen kenne
lijk plezier verschaften. En wie
zou daar geen vrede mee heb
ben? De vraag is alleen of het
niet voldoende zou zijn geweest
als wij er vrede mee zouden
hebben gehad, zonder dat er
nou direkt een televisiereprota-
ge van moest komen. Want het
ging natuurlijk nergens onv en
l,'N.ij;imii.in
NOS
18.45 Fabeltjeskrant
18.55 Journaal
NCRV
19.04 Black Beauty, TV-serle
19.30 Land of Hope and Glory
19.55 De executie van Soldaat
Slovik, TV-flIm
NOS
21.35 Journaal
NCRV
21.50 O, moet dat zó documen
taire
22.40 Kerkepad
22.55 Symbiose
NOS
22.59 Journaal
NEDERLAND II
NOS
18.45 Fabeltjeskrant
18.55 Journaal
VARA
19.04 Filmblik, afl. 1
NOS
20.00 Journaal
VARA
20.25 Pépé le Moko,
speelfilm (1936)
21.55 Achter het Nieuws
NOS
22.30 Journaal
DUITSLAND I
19.00 Nieuws uit Noordrl||
Westfalen
19.10 Betty en Alexander, I
rle J
20.15 Hier und Heute
20.45 Theo Llngen
21.00 Journaal
21.15 Panorama
22.00 Poppenshow
22.45 Europa's groene
stand, documentaire
23.30 Journaal
DUITSLAND II
Journaal
De verloren ellandei|
serie
Draaischijf
Fahrt Ins Blaue, to]
sche show
Die Nlbelungen
Journaal
Hoe zou u beslissen?
Praxis, gezondheld8m
ne
Journaal
De vader, TV-flIm
Journaal
19.55
20.00
20.30
21.15
22.00
22.15
23.45
18.55 Gedeon, tekenfilmserie
19.00 Klein, klein kleutertje T
19.15 Sporttrlbune
19.45 Journaal
20.15 WIJ, zwarten, TV-serli
21.50 Festival van Vlaam
(Bach)
22.25 Journaal, Wetstraat
NEDERLAND I
VARA
14.00 Chapl Chapo
14.05 Een wereld vol truc», afl. 1
14.30 Een druppel In de oceaan,
TV-flIm
14.58 Oscar Peterson, Jazz
15.24 Mustang, een vergeten ko
ninkrijk, documentaire
11.05 Draaischijf
11.30 Burgerinitiatieven,
mentalre
13.50 Persoverzicht
14.00 Journaal n
17.15 Journaal (1
17.20 Tussen hooggebergte)
Vuurland, documentaire
I DUITSLAND 1
(DUITSLAND II
11.00 Journaal
17.30 Mozaïek
HILVERSUM I
EO: 18.00 (S) Daar waar de molens
staan, muzikale rondreis. P.P.: 18.19
Uitz. van de WD. NOS: 18.30 Nws. EO:
18.41 (S) Lectuur op tafel, inform, over
nieuwe boeken 18.55 (S) EO-metterdaad
19.00 (S) Ronduit, muz en inform, voor
jongeren 19.40 (S) Bijbels perspektief
20.00 Zomermaandag... zang. meditatie
en inform. NOS 21.30 (S) Openbaar
kunstbezit 21.40 Voor blinden en slecht
zienden 21.55 (S) Tambu, inform, en
verzoekplaten voor Antillianen 22.25
Bond zonder naam 22.30 Nws. NCRV:
22.40 (S) Hier en Nu VOO: 22.55 (S)
Muz. en inform. 23.55 Nws.
HILVERSUM II
NOS: 18.00 Nws. NCRV: 18.11 Hier en
Nu. Aansl.: Makro. sociaal-economische
rubr. 18.40 (S) Muz. in vrije tijd 18.40
Intern. Koorfestival 19.10 Agenda 19.15
Muziekvereniging Excelsior te Ouwster-
haule 19.45 (S) Populaire I
20.00 Nws. 20.05 Avondoverdeij
20.10 (S) Holland Festival 1977: ,r
Cantorum Stuttgart en het NCRV[
caal Ensemble 21.35 (S) Literama,
niek over boeken, schrijvers en to(
22.00 (S) Oen Spyeghel der salict
van Elkerlijc. Middelnederlandse a«t
rie. NOS: 23.00 (S) Met het °c«
morgen 23 05 Akiual overz. 23.1l
krant van morgen 23.20.Den Haag
daag 23.52 Even ontspannen voo
slapen gaan..., yoga 23.55 Nws.
HILVERSUM III
NOS: 18.03 De vacaturebank 18.
NOS-maal AVRO: 19.02 (S) Het 6
tijdperk 20.02 Radiojourn. 20.05 (5
perclean Dreammachine 21.02 (S
negen-uur-jazz-show 22.02 Radio)
22.05 (S) Blues, ballads en beat. I
22.55 Meded. AVRO: 23.02 (S) Ca
lightshow (0.02 Radiojourn.) EO:
7.00 (S) True light.
HILVERSUM I
naai). 8.30 Nws. 8.36 Gymnastiek voor
de huisvrouw. 8.45 De Groenteman.
8.50 Morgenwijding. 9.00 (S) De platen-
keuze van Willem Strietman. NOS 9.30
Spiegel van België- AVRO: 10.00 (S)
Radio Lawaaipapegaai. 10.10 Arbeidsvi
taminen. populair veizoekplatenprogr
Verkeersmagazine. 13.25 Beursplein 5.
13.30 'n Middagje AVRO. muziek, infor
matie en service. (15.30 NvOs. 15.33
Radiojournaal). 17.00 De heilige stro
zak. stripverhaal. OVERHEIDSVOOR
LICHTING: 17.20 Nws. uit de Nederland
se Antillen. 17.30 Nws. AVRO: 17.32
Radiojournaal 17.45 Toppers van toen.
HILVERSUM II
KRO: 7.00 Nws. 7.11 Ochtendgymnas
tiek. 7.20 Het levende woord. 7.25 Badi-
nerie. 7.54 Overweging. 8.00 Nws. 8.11
Echo. 8.30 Aubade. 9.00 De Letter M:
progrover alternatieve energie. 9.30
Scheepspraat. Informatie voor schip
pers. 9.35 Waterstanden 9.40 De letter
M: informatief gevarieerd progr. 10.30
Muziek die niet oud wordt. Verzoekpla-
tenprogr. voor oudere mensen. (11.00
Nws.) 11.30 Ouder worden we allemaal,
bejaardenprogr 12.00 Vijf tellen na nu.
OVERHEIDSVOORLICHTING: Uitzen
ding voor de landbouw. NCRV:
Nws. 12.11 Echo magazine.
Vreemdeling in mijn Vaders huis.
neringen van missionarissen. 14.01
het operette- en musicalalbum. 15.0j
de wachtkamer, gesprek. 16.00 f
16.02 Spreekuur: gesprek. NOS: ir
Het zal mijn tijd wel duren Progr.
milieu- en grondstofaangelegenhed
17.20 (S) Eurolight 17.40 Informati^
de regio. 17.55 Mededelingen.
waarom moeten wij dan eigen
lijk een uur lang op attent wor
den gemaakt Overigens, Peter
Knegjens (de brave kerel is zo
in het oog lopend sympathiek,
dat ik onderhand geen kwaad
woord meer over hem kan ho
ren, laat staan schrijven) leek
mij de uitgezochte persoonlijk
heid om het alles te becommen
tariëren: „grote klasse", en „aju,
paraplu".
„Hier en nu" had een vrij uit
voerige reportage van de Engel
se commerciële televisie over
het merkwaardige fenomeen dat
dominee Ian Paisley heet Een
anti-papistische ijzervreter zoge
zegd. Als min of meer betrok
ken paap mag ik misschien wel
Niek Heizenberg van de NCRV
citeren, die concludeerde dat de
man „een haat voor andersden
kenden koestert, die niets meer
te maken heeft met het grote
gebod van de christelijke naas
tenliefde".
Ook kwam de helaas weer toe
nemende verkeersonveiligheid
op de weg aan de orde. Minister
Westerterp kwam naar aanlei
ding daarvan vertellen dat er
van regeringswege nu geen
„spectaculaire maatregelen"
meer genomen konden worden,
en dat het allemaal aankwam
op een „mentaliteitsverbete
ring". Laten wij allen hopen dat
die dan eens spectaculair zal
blijken te zijn.
De zondagavond van het zomer
se televisieweekeinde bood
vooral een herhaling van
„Klaaglied om Agnes", een door
Yvonne Keuls vervaardigd tele
visiespel naar de roman van
HILVERSUM III
VARA: (07.00 Actualiteiten via üir
van de dag). Tussen 07.00 en 8.00
de twee uur rechtstreeks verslag
VARA's voettocht. 07.02 (S) Ges
meurders. 09.03 (S) Pop op drie 1
(S) Drie draait op verzoek van fr
uit de sportwereld. 12.03 (S) VA
zoekplaatje 14.03 (S) Spitsbeeld. (1
Engels popnws. 15.45 Bericht uit
York). 16.03 (S) LP-top-20 en de
LP. 17.03 (S) Alfred Lagarde.
HILVERSUM IV
TROS: 07.00 Nws. 07.02 (S) CapricJ
09.00 Nws. 09.02 Aktua-klankt
09.30 (S) Van heinde en
(S) Opus tien tot twaalf 12.00 (S) In]
mezzo. 13.00 (S) De meest verkod
..klassieke tien" 13.30 (S) Koren I
korpsen. 14.00 Nws. 14.02 (S) Om
kunst. 14.30 (S) Guitariteiten. 15.00 j,
belcantonum.
Marnix Gijsen. Bij de eer
vertoning ervan kon ik een i
paste tevredenheid daarover I
tuigen. Ik heb geen aanleidi
om mijn mening sindsdien
wijzigen.
En op het andere Nederland e
Engelse documentaire over P
ter Paul Rubens. Een porti
van de befaamde artiest „i
schilder, geslaagd zakenman
humanist". Wat zich aan n
voordeed was: een aantal opt
men van uiteraard florissai
schilderijen vooral bereke
op kleurentelevisie uiteraard
waar nogal vrijblijvende tel
tegenaan was gegooid in
trant van „Rubens had e
voorkeur voor grote, nieuwsg
rige ogen". En zo lust ik er d
nog wel een paar, zou ik bij
hebben gezegd.
HERMAN HOFHUIZEN
