Hafeeprfs
30.-
40r
'.Een brug te geeft
onoverzichtelijk beeld
van Slag om Arnhem
Nederlandse
zeeschilders
exposeren i
aan de Haven-
Geprikkelde stemming verstoorde de feestvreugde
Vladimir
Ashkenazy
pianist-
dirigent
fenomeen
KUNST
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 23 JUNI 1977 PAGIN
De verfilming van Cornelius
Ryan's „Een brug te ver"
beeft voor meer dan een Jaar
half Nederland en speciaal
Deventer op stelten geset Na
alle publikaties rondom de
opnamen, de sterren die voor
enkele dagen naar Nederland
kwamen om Iran aandeel in
de film te leveren en de oo-
verkwikkelipce affaire na
afloop toen Deventer de vage
belofte, dat de wereldpraüie-
re in die stad sou plaatsheb-'
ben, wilde zien ingelost, heeft
de publiciteit rond dit groots
opgeaette verslag van de slag
om Arnhem de zaak uit r'n
proporties getrokken. Juist
omdat de film „zo dicht bij
huis werd opgenomen" waren
plaatselijke stadsverslagge
vers geneigd zich extra kri
tisch op te stellen.
„Een brug te ver" zou als oor
logsepos een natuurlijk ver
volg op „The longest day"
moeten zijn, dat met zijn ster
renbezetting nu al 15 jaar een
vast repertoire-nummer is
rond de 6e juni. In de eerste
anderhalf uur voor de pauze
springt William Goldman's
scenario van de hak op de tak,
verplaatst zich naar de ver
schillende fronten en is voor
diegenen die zich niet van te
voren goed hebben verdiept in
het gebeuren rond Arnhem
anno 1944 een vrij .onoverzich
telijke zaak. Elliot Gould
springt er uit met een paar
fraaie scènetjes als de cyni
sche sigarenrokende kolonel
Bobby Stout en James Caan
heeft even voor „the interval"
een mooie sekwentie als adju
dant Eddie Dohun, maar de'
rest van de imposante rolbe
zetting Dirk Bogarde als
generaal Browning, Sean Con-
nery als generaal-majoor Ur-
quhart en Ryan O'Neal als
generaal-majoor Gavin - komt-
nauwelijks uit de verf als ac
teur.
het bouwen van de Bailey
brug bij Son heeft vaart en
een paar goede dialogen. Ant
hony Hopkins weet te scoren,
als luitenant-kolonel Frost, die
verbeten de brug bij Arnhem
tracht te verdedigen, maar een
voortreffelijke actrice als Liv
Ullmann gaat helemaal de
mist in als de Nederlandse Ka-
te ter Horst, vooral in de door
een Nederlandse coach in New
York ingestudeerde monoloog'
waar geen woord van te ver
staan is en die hoewel in>
het Nederlands Nederland
se ondertitels zou moeten heb
ben. Het is ook een wat trieste
zaak om Laurence Olivier in
een drietal scènes een Neder
landse arts te zien spelen, een
rol die door iedere Nederland
se acteur veel gemakkelijker
vervuld had kunnen worden.
Zodra het om massale ge
vechtscènes gaat met specta
culair „vernielingswerk" en
deprimerende beelden van het
verslagen geallieerde leger
heeft „Een brug te ver", over-
Een van de indrukwekkende beelden uit „Een brug te ver"
tuigingskracht, maar alles wat
daaromheen gebeurt mist de
autenticiteit die de Nederlan
der, die de slag om Arnhem
heeft meegemaakt er van ver
wachten mag. Behalve mis
schien de verwarring en de
onoverzichtelijkheid van dat
krijgsgebeuren, dat pas later
mede door Cornelius Ryan's
research aan het licht
kwam.
Wij slaan William Go lm an als
scenarioschrijver hoog aan,
maar bij zijn bewerking van
Ryan's historisch overzicht
over de fouten rond de slag
om Arnhem gemaakt, heeft hij
zich toch echt te weinig" geïn
formeerd over de situatie ter
plaatse vanuit een Nederlands
standpunt Een Nederlandse
film, zoals Joseph Levine des
tijds tijdens de eerste perscon
ferentie toen er nog geen
meter film geschoten was
hoopte, is het beslist niet ge
worden. Het buitenland kijkt
er misschien anders tegen aan,
maar dat doen wij ook als we
een oorlogsfilm zien over een
strijd waar wij zelf niet zo
nauw bij betrokken waren.
Hoewel de Europese première
van „Een brug te ver" giste
renavond in het Amsterdamse
City-theater een feestelijker
karakter had dan we in Jaren
in Nederland hadden meege
maakt iedereen was er, van
Mies Bouwman tot oud-minis
ter Luns toe - bleek producent
Joseph Levine toch wel een
beetje teleurgesteld. Koningin
Juliana had in verband met
de gebroorte van de zoon van
prinses Christina op bet laat
ste moment verstek moeten
laten gaan en van de konin
klijke familie was alleen
prins Bernhard aanwezig, die
zich na afloop even met regis
seur Richard Attenborough en
de Heer Levine senior onder
hield maar snel ver
trokken was.
Het aangekondigde bezoek
van de koningin had volgens,
het protocol ingehouden dat
niemand de film eerder te zien
kreeg dan de Deventer belan
geloze medewerkers aan de
film en de persconferentie die
Levine en de zijnen - waaron
der de acteurs Elliot Gould en
Anthony Hopkins - die des
middags al plaats vond had
daardoor weinig zin omdat
niemand de film nog gezien
had.
Prins Bernhard in gesprek met mevr- Ryap. weduwe van de schrijver
van ,Een brug te ver'. NAVO-secretaris-generaal Luns luistert op de achtergrond toe.
De vragen die daar werden
gesteld waren dan ook voorna
melijk geënt op de vrij nega
tieve kritiek die „Time magazi
ne" over de film had gepubli
ceerd, het protest van Lady
Browning - die de film ook
nog niet had gezien - over de
rol die haar man in de film
speelt en natuurlijk over het
geharrewar rond de „beloof
de" wereldpremière in Deven
ter.
Vooral over dit laatste wond
Joseph Levine zich danig op.
De vragen waren ook niet zo
tactisch gesteld en Levine had
zijn antwoord klaar. „Ik heb
het ze aangeboden maar dan
moest er wel een theater zijn
om de film op een acceptabele
manier uit te brengen. Ik ga
een miljoenenproduktie echt
niet op een postzegel introdu-
Regisseur Richard Attenbo-
rough zat de zaak ook niet zo
lekker en hij hield een zeer
steekhoudend betoog dat het
echt geen schande was om een
film met een commercieel oog
merk te maken. „Daar bestaat
de filmindustrie al jaren van.
Worden dit soort films niet
meer gemaakt dan kunnen we
wel ophouden" was zijn con
clusie.
Acteur Anthony Hopkins trok
nog feller van leer en verweet
het gezelschap dat er alleen
maar negatieve vragen werden
gesteld terwijl men de film
nog moest gaan zien. Ook El
liot' Gould, die zich duidelijk
met opzet buiten de discussies
hield, toonde dat hij geïrri
teerd was door de op Levine
en Attenborough afgevuurde
vragen. In een privé-gesprek
na afloop van de persconfe
rentie kwam hij echter heel
anders over, als een uiterst
beminnelijk mens dat volko
men bereid was over Holly
wood, filmrollen en de beteke
nis daarvan te discussieren.
De doorgaans als vriendelijk
bekend staande Nederlandse
filmpers - in vergelijking tot
andere landen als bijvoorbeeld
Frankrijk en Italië - had met
vragen over de Deventer we
reldpremière en citaten uit
buitenlandse recensies dit keer
kennelijk tegen de haren inge
streken. Misschien dat men
zich te nauw bij het onder
werp betrokken voelde om
nog voor het zien van de film
enige afstand te nemen en
eerst het resultaat af te wach
ten. We hebben wel eens ge
moedelijker persbijeenkom
sten meegemaakt
Het gebeurt maar zel
den dat een kunstzaal
'n expositie presen
teert die geheel in
overeenstemming is
met het karakter van
die zaal zelf. Dit nu is
momenteel het geval
met Galerie aan de
Haven, aan de Dr. Le-
lykade 25, waar de Ne
derlandse vereniging
van zeeschilders ten
toonstelt kwestie is
namelijk, dat wat er
binnen te zien is, ge
deeltelijk ook buiten
zichtbaar wordt
De leiding van deze zaal be
staande uit Marianne Boots
gezel (zelfs de naam speelt
mee) en Jac. de Gier, heeft
in de achterwand van het
gebouw een groot breed ven
ster laten aanbrengen dat
uitzicht op de tweede binnen
haven geeft en men ziet van
uit de besloten ruimte, als op
een „levend schilderij", sche
pen liggen, schepen bouwen,
jachten dobberen terwijl op
de achtergrond een hijs
kraan in beweging is. Een
beter decor laat zich niet
denkea
Er zijn acht deelnemers, net
genoeg om een behoorlijk
overzicht te krijgen. Maar nu
moet men die term zeeschil
der wel wat ruim nemen.
Vroeger verstond men onder
„zeeschilder" bijna uitslui
tend iemand die alleen maar
schepen in volle zee, liefst in
een storm, of vlak voor een
rotsige kust op het punt van
stranden, of oorlogsbodem in
fel gevecht op het doek
bracht. Dat element zit er
nog wel in maar vele kiezen
toch ook een randgebied.
Reint de Jonge b.v. die 'n
prachtige aquarel maakte
van schepen in een heel kal
me binnenhaven bij avond,
romantisch zelfs, die veel be
ter is dan zijn olieverven. Zo
is het ook met J. W. Heyting
gesteld, een kundig water
verfschilder bij wie de mari
nes het ook beter doen met
de vlotte natte penseel dan
met de zwaardere olie-pig
ment. En J. C. A. Goedhartj?'
blijft samen met H. Bosboomr
nog het dichtst bij de oudep1
stijl: Fijn uitgetekende, rea
listische beelden van opsto-
mende boten die het water
doorklieven met stoere
kracht Kenners kunnen de
diverse typen er zo uithalen
terwijl er toch de schilder
kunstige sfeer niet ontbreekt.
Hugo Liebe ging nog het
meest landinwaarts: Kur-
haus, Delftshaven, een mach
tige sluisdeur en enkele
Franse binnenhavens, grij
zig, grauw en oerstevig.
Haveninstallaties horen nu
eenmaal bij schepen en ze
kunnen markant en gigan- 1
tisch van voorkomen zijn.
Hans Eschauzier heeft ze
ferm getekend in zwart wit,
terwijl hij ook erg van zo'n
klassieke driemaster houdt, jl
Geertjan van Meurs is het j I
meest „hedendaags" in deze t
groep: hij past een lichte ab
strahering toe waardoor zijn
schepen soms iets van 'n vlie
gende Hollander weghebben;
bij deze kunstenaar gaat het
toch meer om de artistieke
vertolking dan om een voor
stelling. Louk van Meurs-
Mauser, tenslotte, toont een
fraai stuk plastiek, smeed
werk dat heel origineel en
realistisch het verdrinken j
van Johan Willem Friso op I
het Hollands Diep tot onder-
werp heeft.
Deze tentoonstelling blijft
t.m 2 juli in deze Galerie aan
de Haven waar men nog vo
lop aan het verbouwen is.
Boven de tentoonstellings
ruimte wordt een filmzaal in
gericht waar het werk van
Jac de Gier, die ook cineast
is, bij bepaalde gelegenheden
getoond zal worden aan op
drachtgevers. En het camera
werk houdt eveneens ver
band met het natte element
want de Gier heeft voor
Rijkswaterstaat o.a. verschil
lende films gemaakt bij het
diepzeeonderzoek. bij het
plaatsen van boeien etc.
Het Visserijmuseum te Sche-
veningen en het Amsterdam
se scheepvaartmuseum heb
ben op deze tentoonstelling)
aankopen gedaan.
J.V.
Goede, supervoordelige O'Sullivan blue jeans. Met leuke
zakken, koperen knopen en riemlussen. Katoen.
van AO,— voor
Aparte échte O'Sullivan blue Jeans.
Met opvallende dubbele steekzakken. Geen achterzakken.
vanfiO",
Modieuze O'Sullivan blue jeans. Met gele (antasie-stiksels,
ticketzakjes en knoopachterzakken.
Katoen,
mt 42-52
vanjKT,— voor
Zonder riem. Alleen deze week
gele {antasie-stiksels
Vladimir Ashkenazy, Rus val
oorsprong en sedert ongeveé
10 jaar met zijn gezin levend i)
Reykjavik waar hij een steunpj
laar blijkt te zijn voor het I»
landse muziekleven, stond gil
teravond voor de vierde
laatste maal voor het NedeJ
lands Kamerorkest.
Een volle Prins Willem Alexaij
derzaal in het Haags Congresgj
bouw luisterde met aandacH
naar het Mozart-programma bi
staande uit de Symfonie in I
KV 550 en de pianoconcerten ij
G KV 453 en in C KV
Alleen bij de symfonie stonl
Ashkenazy als dirigent voor hi
orkest. Bij beide pianoconcertej
zat hij achter de als een wi
midden in het orkest geschovd
vleugel en dirigeerde hij m<
hoofd en handen, voorzover dt
ze laatste niet op het toestel
bord bezig waren. Over het al
gemeen is de verbintenis ofwjl
dubbelrol solist-dirigent weini
geslaad en dit werkt in het ns
deel van één of beide rollet
Ashkenazy was in de beide cor
certen de uitzondering op dez
regel. In een natuurlijke balan
tussen orkest en piano, zonde
de tussenschakeling van ee
aparte dirigent, ontstonden twe
bijsonder harmonieuze m uzi el
stukken. Er lijkt van deze .klein
beweeglijke man een bijzonde
sterk stimulerende werking ui
te gaan op de orkestleden. I
technisch opzicht spelen ze e
blijkens de ongelijkheden, me
name bij de violen, niet bete
om, maar muzikaal werden z
door het minutieus verfijnde e:
tegelijk vitale spel van de pis
nist duidelijk geïnspireerd. He
natuurlijk ademende andantj
van het laatste pianoconcert bij
voorbeeld was van een adembe
nemende schoonheid. De enigs
zins weemoedig getinte symffl
nie in g klonk mede door he
vrij langzame tempo wat eri
zwaar en onvoldoende spiri
tueel. Dat de akoustiek van d
zaalveel van de charme van eei
dergelijk concert wegneem
werd trouwens deze avond wee
eens overduidelijk.
E.J.B
