Grote letters geven oude
mensen het boek terug
De kanonnen99 de jazz
komen weer naar Den Haag
Streven naar vreedzame oplossing
ondanks steeds toenemend geweld
kerk
wereld
kunst
korte
metten
Nieuwe leden voor
Justitia et Pax
Weense kerken dicht als er
geen geld komt voor herstel
AL 350 MUSICI GECONTRACTEERD
VOOR NORTH SEA FESTIVAL
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 4 MEI 1977 PAGINA 9
u
Dave Brubeck
Count Basie
Ella Fitzgerald
DEN HAAG Het
tweede North Sea Festi
val in Den Haag gaat
straks in juli weer het
feest van de „kanon
nen" van de jazz wor
den. Al is het woordje
„jazz" door de organisa
toren uit de officiële
naam van het festival-
gebeuren geschrapt met
het oog op mogelijke
uitbreiding in een bre
dere richting in de toe
komst, gisteren werd
bekend dat inmiddels al
zo'n 350 jazz-musici
voor drie dagen muziek
zijn gecontracteerd. En
daaronder zijn promi
nenten als Ella Fitsge-
rald, Count Basie, Nina
Simone, Oscar Peterson,
Dissie Gillespie, Don
Ellis, Charles Mingus en
John Lewis.
Nummer twee in een rij festi
vals die een langlopende serie
moet gaan worden is psycholo
gisch altijd een wat moeilijker
zaak. Ook organisator Paul
nen getuigden vorig jaar dat
hun land een dergelijke mani
festatie niet meer kende. Bijna
twaalf duizend man kwamen
in 1976 naar het Haagse Con
gresgebouw. Een respectabel
aantal, maar niettemin te wei
nig om de exploitatie sluitend
te maken. Daarom vroeg Paul
Acket die vorig jaar een tekort
van bijna drie ton had en
steun kreeg van de gemeente
Den Haag voor het eerst in
zijn carrière als impressario
subsidie aan. Den Haag dat
het belang van een dergelijk
groots evenement binnen z'n
muren duidelijk ziet zitten,
staat weer garant voor tekor
ten en heeft het Congresge
bouw gemachtigd geen zaal-
huur te rekenen voor de drie
dagen van het festival op 15,
16 en 17 juli (op de vrijdag en
de zaterdag van 6 tot 4 uur 's
nachts, op zondag van 3 uur
's middags tot 1 uur). Na een
negatief advies van de Raad
voor de Kunst wilde CRM ech
ter niet eenzelfde daad stellen,
hetgeen er nu in resulteert dat
de Nederlandse musici die op
North Sea gaan spelen nog
niet bekend zijn.
Ze komen wel, aldus Paul Ac
ket, al zal z'n keus uit de
Peterson
Nederlandse avant-garde bij
voorbeeld een andere financië
le reikwijdte hebben. Vorig
jaar was die avant-garde goed
vertegenwoordigd, dit jaar
lijkt dat moeilijker omdat een
Hans Dulfer ondanks het vroe
ge tijdstip waarop festivaldata
bekend werden, met vakantie
blijkt te zijn en een Willem
Breuker een voor Nederlandse
begrippen goed honorarium
van 5000 bruto (tien mensen
telt z'n orkest), niet wil accep
teren en ƒ6000 gulden netto
vraagt. Een merkwaardige
zaak die z'n oorzaak lijkt te
vinden in het feit dat de Raad
voor de Kunst waarvan de af
deling muziek slechts één
avant-gardistische jazz-man
Mischa Mengelberg onder z'n
leden telt „nee" heeft gezegd
tegen een festival dat ook voor
die avant-garde van grote be
tekenis kan zijn.
Zonder die Nederlandse
nieuwlichters, die door de sub
sidieverdeling normaliter ge
woonlijk ook alleen maar in
Amsterdam te horen zijn, gaat
North Sea 1977 wat stijlen be
treft toch weer een rijk festi
val worden. Naast de alge
meen erkende toppers zijn er
in de zes zalen van het Con
gresgebouw weer de dixie-
landmensen (met o.a. Chris
Barber's jazzband en de Dutch
Swing), de bluesartiesten met
Muddy Waters, Champion
Jack Dupree en Big Joe Jur-
ner, een niet makkelijk in een
stijl te passen Dave Brubeck,
een „oudje" als Earl „Fatha"
Hines, moderne mensen als
Chris Hinze, Archie Shepp,
Gato Barbieri, Boy Edgar's
Big Band, musici als Art Bla-
key, Horace Silver en Max
Roach als verrassing een „gou-
de" oude als Cab Calloway
met orkest plus tapdansers.
BERT JANSMA
Toots Thielemans
Acket kon bij voorbaat niet zo
gemakkelijk het sensationele
begin overtreffen waarbij dui
delijk werd dat Nederland er
zo'n beetje een van de grootste
festivals op jazz-gebied in Eu
ropa bij had. Misschien zelfs
ter wereld, want ook Amerika
llllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
(Van een onzer verslaggevers)
EINDHOVEN Bij de helft tot driekwart
van de bejaarden die niet meer lezen, komt
dat door sterk afgenomen gezichtsvermo
gen. Bovendien is er een groot aantal
slechtzienden van jongere leeftijd. Dit gege
ven heeft sinds jaar en dag anderen geïnspi
reerd tot het vinden van oplossingen, waar
van het brailleschrift de oudste is en het
gesproken boek via bandopnamen een
van de jongste. Maar braille is eigenlijk
alleen voor mensen die helemaal niets meer
kunnen zien en de gesproken boeken heb
ben als nadeel, dat de „lezer" er passief bij
blijft
Een eenvoudige oplossing zou zijn, boeken
in grote letters te drukken, maar dat is
zowel technisch als commercieel nogal een
hachelijke zaak. Toch is de Eindhovense
uitgever P. P. M. Castelein (57) ermee begon
nen en in een jaar tijd gaf zijn Grootdruk
Uitgeverij niet minder dan vijftig titels uit.
De formule berust op leverantie, hoofdzake
lijk aan bibliotheken, van bestaande titels,
waarvoor de rechten worden gekocht bij
andere uitgevers. Voor het drukken is er een
contract met de Eindhovense drukkerij v.
d. Molengraft b.v. De resultaten van het
eerste jaar hebben de heer Castelein de
overtuiging gegeven dat hij hiermee kan
doorgaan en dat er zelfs goede mogelijkhe
den tot uitbreiding zijn.
Soms krijgt de heer Castelein een moeizaam
geschreven brief van een dankbare lezer, die
zijn epistel besluit met de heilwens: „God
zegene u". Hij kan dan enigszins gecho
queerd raken, want hij is niet zozeer weldoe
ner als zakenman en zo voelt hij zich ook.
Maar toch doet het hem wel wat. Het geeft
hem eens te meer de overtuiging, dat hij met
zijn Grootdruk Uitgeverij iets zeer zinnigs
aan het doen is, net iets meer dan het op
de markt brengen van een consumptie-arti
kel waar toevallig vraag naar is. En dan
moet je onder die „vraag" nog niet eens
verstaan dat met grote oplagen gewerkt zou
kunnen worden, want met zo'n vijftienhon
derd exemplaren per titel is het wel beke
ken. Daarentegen wordt wel verwacht
omdat bibliotheken veruit de grootste afne
mers zijn dat elk jaar een groot aantal
nieuwe titels wordt uitgebracht. Precies het
omgekeerde dus als bij gewone uitgeverijen,
die zich het behaaglijkst voelen bij het
uitbrengen van weinig titels, maar dan met
grote oplagen. Toen hij aan z'n grootdruk
begon zat de heer Castelein al lang genoeg
in het vak om te weten, dat het erg moeilijk
zou zijn om er op zo'n manier uit te sprin
gen, maar het lukt en dat met prijzen, die
gemiddeld maar twintig procent hoger zijn
dan die van vergelijkbare, gewone boeken.
Hoe dat kan de heer Castelein schrijft
het hoofdzakelijk toe aan besparing op uit-
geverskosten, mogelijk geworden door het
werken met een minimum aan personeel en
bedrijfskosten. De drukker kan dan gewoon
worden betaald.
Uit contacten met bibliotheken, zowel open
bare als bibliotheken in bijvoorbeeld bejaar
den- en verzorgingstehuizen, blijkt hoe posi
tief dit alles werkt. Niet alleen mensen die
al lang niet meer konden lezen nemen nu
een boek ter hand, zelfs mensen die het
vroeger vrijwel nooit deden beginnen er nu
mee. Dat is van niet te onderschatten be
lang. Immers, lezen behoort tot de vormen
van actieve recreatie en die houdt mensen
jong, althans betrokken bij het gewone da
gelijkse leven. Dat is juist wat men zoveel
bejaarden zou willen toewensen. Maar ook
voor de ogen is het goed, dat ze bezig
worden gehouden. Ogen, ook die van men
sen met sterk afgenomen gezichtsvermogen,
slijten niet als ze gebruikt worden, integen
deel: ze gaan langer mee. Redenen te over
dus om mensen die er de, zij het beperkte,
mogelijkheden nog voor hebben, in de gele
genheid te stellen om te lezen. Het ten
geschenke geven van particuliere voorraad-
ies-van-de-zolder aan bejaardenbibliotheken
is daarvoor geen oplossing. Het uitgeven van
boeken met grote letters wél.
Wat lezen de cliënten van de Grootdruk
Uitgeverij? De heer Castelein: „We gaan er
van uit, dat niet wij, maar de lezers zelf
hebben te bepalen wat ze willen lezen. In
andere constellaties kun je daar anders over
denken, maar hier gaat het hoofdzakelijk
om oude mensen, waarvan de meesten alles
al hebben meegemaakt wat er mee te maken
valt. Die hoef je echt niet meer op te voeden,
dat zou een onaanvaardbare vorm van be
voogding zijn. De streekroman staat boven
aan het lijstje, maar de laatste tijd zijn wij
toch ook begonnen met uitgaven die een
begeleidend karakter hebben, zoals „Hoe
dichter ik nader" van Gilhuis en „Stille tijd
in vrije tijd" van Bavinck".
In aansluiting daarop is de uitgeverij ook
begonnen met het laten drukken van boeken
in tijdschriftvorm. Dat leest nog weer wat
gemakkelijker, alleen stelt het bibliotheken
voor problemen, omdat zo'n uitgave sneller
slijt dan een boek. Daarom wordt er een
kaft omheen gemaakt, maar in latere stadia
zou het best een leuk meeneem-kado'tje
kunnen worden. Wel in een later stadium,
zeker, want dan zou je dit alles in de
boekhandel of kiosk moeten kunnen kopen,
maar vanwege de kleine oplagen zit er nog
niet veel handel in.
Er is alle kans, dat hier te zijner tijd veran
dering in komt. Nu al neemt de belangstel
ling voor de grote letterboeken duidelijk toe,
neemt ook het aantal bejaarden toe. Voor
een niet onaanzienlijk deel gaat dat aantal
bejaarden bestaan uit mensen die hun leven
lang al hebben gelezen wat bij een vorige
generatie in veel mindere mate het geval
was. In studie is de vraag, hoe zij goed te
bereiken zijn, zolang de uitgaven nog niet
volop via de boekhandel gedistribueerd kun
nen worden. Via een grootwinkelbedrijf
misshien? Of via de opticiens? Er moeten
flinke afzetmogelijkheden zijn, gezien het
feit dat negentig proent van onze bejaarden
zelfstandig woont en dus buiten het bereikt
valt van de bibliotheken in de bejaardente
huizen. De heer Castelein is volop aan 't
plannen maken. Het zou voor veel bejaarden
best leuk zijn, als veel van die plannen
straks slagen.
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll^
DS. S. BUTI (ZUID-AFRIKA):
.Mensen zijn niet geweldda
dig. Geweld gebruikt mensen
en het systeem van Zuid-Afri-
ka is een gewelddadig sys
teem." Dit zegt ds. Sam Buti,
lid van het presidium van de
synode van de Zwarte Neder
duits gereformeerde kerk in
Zuid-Afrika. Ds. Buti bezoekt
enkele dagen Nederland op
uitnodiging van de Remon
strantse Broederschap in sa
menwerking met Pax Christi
Nederland
Voorstander van een geweldlo
ze verandering van Zuid-Afri
ka, zegt hij: „Ik z$l niet op
mijn lauweren rusten. Ik blijf
de Zuidafrikaanse regering
onder druk zetten. Ik wil de
mensen blijven toespreken om
hen bewust te maken van hun
situatie."
Ds. Buti gelooft ondanks het
toenemende geweld in Zuid-
Afrika nog steeds in een ge
weldloze oplossing. Maar hij
wil mensen, die geweld gebrui
ken niet veroordelen: „Ik kan
mij vereenzelvigen met de be
vrijdingsbewegingen. We heb
ben dezelfde doelen, alleen ik
volg andere methodes. De
zwarte mensen zijn zo gefrus
treerd, dat velen alleen nog in
een gewelddadige oplossing
geloven. Dat kan ik niet ver
oordelen."
Als voorbeeld van een geweld
loze actie, noemt Buti Soweto:
„Het was een vreedzame beto
ging, maar de politie begon
met geweld. Geweld is inge
bouwd in het systeem van
Zuid-Afrika."
Over de conferentie voor ge
weldloze oplossingen vorige
week in Londonderry, zegt ds.
Buti deze zowel positief als
negatief te hebben ervaren.
Enerzijds weet hij zich ge
steund door mensen uit de ge
hele wereld: „Er was een ge
weldig gevoel van solidariteit.
Tegelijkertijd is het erg frus
trerend, omdat je weet dat ge
weld inherent is aan zoveel
systemen. Toch word je daar
door geprikkeld om na te den
ken over hoe je dat geweld te
lijf kunt gaan."
Ds. Buti vindt dat de houding
van de blanke Zuidafrikanen
nog nauwelijks veranderd is:
„Als de blanke tegen mij zegt:
zwarte man, je mag mijn thea
ter ook een keer per week
gebruiken, dan noem ik dat
onzin, daar verandert je hou
ding niet mee. Ik word dan
een paradepaardje en de blan
ke zegt: zie je wel hoe goed
ik voor die zwarte ben. Dat
'hoeft voor mij niet. De blanke
is pas veranderd als hij de
basisbehoeften van de zwarte
erkent. En juist die behoeften
blijft hij nog steeds ontken
nen. Welnu, dan is zijn hou
ding niet veranderd."
Buti is ook een voorstander
van het verbreken van econo
mische banden met Zuid-Afri.
ka. Hij gelooft niet in het argu
ment, dat bedrijven hanteren
wnanneer zij in Zuid-Afrika
blijven investeren en zeggen:
terugtrekking zou schade bete
kenen voor de zwarte.
„Hebben die bedrijven zich in
het verleden zorgen gemaakt
over het lijden van de zwarte?
Nee, dan hoeven ze zich nu
niet plotseling om ons lot te
bekommeren. Als een bedrijf
werkelijk de zwarte had willen
helpen, had het zich in een
zwart gebied gevestigd, waar
de zwarte ervan had kunnen
profiteren, maar het vestigt
zich in de blanke gebieden.
Een bedrijf, dat van goede wil
is, zal wachten tot wij onze
problemen hebben opgelost en
dan komen om de zwarte te
helpen bij het opbouwen van
een nieuw Zuid-Afrika", aldus
ds. Buti.
Van de kerken in Zuid-Afrika
zegt hij: „Wij zullen bereid
moeten zijn het kruis van Je
zus Christus op ons te nemen
en dat is een zwaar kruis. Tot
nu toe blijft de kerk haar ogen
sluiten voor de situatie in
Zuid-Afrika. Ook ik heb een
grote fout begaan en ik bid
God, dat hij mij zal vergeven:
ik had veel eerder mijn mond
moeten open doen, ik heb te
lang gezwegen, maar nu zal ik
blijven spreken."
Een delegatie van de Gerefo-
meerde Bond in de Neder
landse hervormde kerk zal
van 24 oktober tot 14 novem
ber een bezoek brengen aan
Zuid-Afrika op gezamenlijke
uitnodiging van de Nederduit
se gereformeerde, de Neder
duitse hervormde en de Gere
formeerde kerken in Zuid-
Afrika. Het is de bedoeling
niet alleen leden van deze
(blanke) kerken te ontmoeten,
maar ook kleurlingen en
zwarte leden van de Zuidafri
kaanse bevolking. Om zoveel,
mogelijk contacten te kunnen
hebben zullen de leden van de
delegatie veel twee aan twee
door het land reizen.
De handhaving van de om
schrijving van de stad Jeruza
lem in de „Concise Oxford
Dictionary" („Jeruzalem in
Israël, heilige stad voor de
christenen, de joden en de mo
hammedanen") heeft aanlei
ding gegeven tot dreiging met
een boycot in de Arabische
landen. De uitgevers hebben
beloofd, dat in de volgende
uitgaven de omschrijving zal
luiden; „Jeruzalem, heilige
stad, gelegen ten westen van
de Jordaan". Het risico, dat
Israël het hiermee niet eens
zal zijn heeft men maar geno-
De Latijnsamerikaanse vak
bond CLAT heeft de aposto
lisch administrator van het
Chileense diocees Copiaco,
mgr. Ferando Ariztia, voorge
dragen als kandidaat voor de
Nobelprijs voor de vrede.
Mag. Ariztia is bekend gwor-
den door zijn inzet voor poli
tieke vluchtelingen. Hij leidde
samen met de uitgewezen lu
therse bisschop, Helmut
Frenz, het Chileense vredesco-
mité.
Voor de vijfde achtereenvol
gende keer zal dit jaar met
Pinksteren in Veenklooster
(Fr.) een grote zendingsmani
festatie worden gehouden. De
ze gebeurtenis, die vorig jaar
duizenden trok, wordt georga
niseerd door een interkerke
lijk comité met onder meer
hervormden, gereformeerden
en baptisten.
Paus Paulus heeft drieëntwintig leden van de pauselijke
commissie „Justitia et Pax" (Gerechtigheid en Vrede) benoemd
of herbenoemd. Pro-president van de commissie blijft aartsbis
schop Bernardin Gantin van Dahomey. Varfde leden zijn er
zes bisschop, tweeëntwintig kloosterzuster en vijftien leek.
De commissie werd in 1967 op verzoek van het concilie opge
richt. Na tien jaar experimenteren kreeg de commissie eind
vorig jaar een volwaardiger plaats binnen het Romeinse be
stuursapparaat, al is nog onduidelijk of de commissie meer
armslag krijgt van het staatssecretariaat voor politieke protesten
en uitspraken. In 1976 werd het commissiewerk op een laag
pitje gedraaid en werd opheffing gevreesd. De pauselijke com
missie houdt zich vooral bezig met vraagstukken van gerechtig
heid, vrede en mensenrechten, de ontwikkeling van de vólkeren
en de kerkelijke maatschappijleer.
Mevrouw dr. M. A. M. Klompé, die vanaf de oprichting lid is
geweest van de commissie, keert, zoals bekend, niet terug. Zij
vindt het belangrijk dat er vers bloed in de commissie komt,
met name uit de derde wereld. Mevrouw Klompé blijft voorzitter
van de Nederlandse commissie „Justitia et Pax".
In Wenen gaan de historische
kerken tijdens het toeristen-
seizoen dicht, als monumen
tenzorg niet over de brug
komt.
Dit dreigement heeft mgr.
Franz Jachym, aartsbisschop-
coadjutor van Wenen, namens
de Oostenrijkse bisschoppen
laten horen.
Volgens een wetsvoorstel moet
de r.k. kerk de komende vijf
jaar vierhonderd miljoen aan
onderhoud en restauratie van
haar historische monumenten
uitgeven. Dit betekent een ver
dubbeling vergeleken met de
huidige situatie. Vijfendertig
procent van de kerkelijke in
komsten moeten dan in histo
rische gebouwen worden ge
stoken.
Hoewel bijna zeventig procent
van alle officieel erkende mo
numenten in Oostenrijk kerke
lijk bezit is, krijgen de kerken
maar de helft van de pot van
monumentenzorg. De katholie
ken hebben tot nu toe onge
veer 54,3 miljoen in hun monu
menten gestoken Daar stond
slechts een subsidie van 2,8
miljoen tegenover
Als deze ontwikkeling zo door
gaat, moet de kerk straks al
haar inkomsten besteden aan
monumentenzorg. Daarbij
komt aldus mgr. Jachym
dat vele „beschermde" histori
sche kerken voor de huidige
liturgie absoluut niet geschikt
