Uw bank is
op GoedeWjdag
gesloten.
Gromiko: voorstel
Amerika eenzijdig
Dipanegara; de Java-oorlog
van 1825 tot en met 1830
Britten zetten
alleen door met
radarvliegtuig
ONTWAPENINGSGESPREK
GAAT DOOR
Opnieuw problemen
rond export Europese
boter naar Rusland
Israël ligt tipje van
sluier op over de
anti-terreurgroep
Wraak op
verkrachte
Italiaanse
BUITENLAND
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 1 APRIL 1977 PAGINA 9
WASHINGTON (UPI/Rtr.) Ondanks harde taal
van de Russische minister van buitenlandse za
ken Gromiko over de .eenzijdige' ontwapenings
voorstellen van zijn Amerikaanse college collega
Vance, hebben Washington en Moskou laten we
ten dat zij blijven streven naar een tweede ak
koord tot beperking van de strategische bewape
ning, SALT. Gromiko verklaarde op een van zijn
zeldzame persconferenties voorstander te zijn van
een nieuwe overeenkomst, terwijl Vance in Bonn
verklaarde dat president Carter .zeer ongaarne'
de bewapeningswedloop zou versnellen, nu het
overleg in Moskou geen resultaat heeft opgele
verd. De twee mnisters gaan in de eerste helft
van mei hun besprekingen voortzetten.
Volgens Gromiko moet de beperking van het
aantal strategische raketten en bommenwerpers
ook betrekking hebben op de Amerikaanse cruise
raket. Gromiko bracht ook de Amerikaanse bases
in Engeland en Spanje ter sprake. Bij het laatste
topgesprek tussen Brezjnev en president Ford
Vladivostok hadden de Russen niet op sluiting v
die bases aangedrongen om tot een akkoord te
kunnen komen, maar in het licht van de nieuwe
Amerikaanse voorstellen had de Sovjet-Unie het
recht ook deze zaak aan de orde te stellen.
Gromiko herhaalde zijn kritiek op de campagne
van de regering-Carter inzake de mensenrechten.
Volgens Gromiko wordt hierdoor de sfeer vergif
tigd. Het Amerikaanse optreden draagt volgens
Gromiko niet bij tot een oplossing van de ontwape
ningsvraagstukken.
Washington ontkende gisteravond dat de VS een
zijdig voordeel nastreven bij het overleg. Woord
voerder Jody Powell zei dat president Carter de
afgewezen Amerikaanse voorstellen als .buitenge
woon billijk en rechtvaardig' beschouwt, en dat
hij niet van plan is zijn strategie te wijzigen.
LONDEN Groot-Brittannie
is het wachten op een gezamen
lijke NAVO-beslissing over de
aanschaf van radarvliegtuigen
beu. Het set alleen door met
zijn eigen Nimrod, een oud
straalvliegtuig van Hawker
Siddeley, dat uitgerust wordt
met een speciale radarneus en
apparatuur om ruim 300 kilo
meter ver te kunnen zien.
Dit toestel zal de tegenhanger
zijn van de Amerikaanse Boeing
E-3a AWACS, waarvan Was
hington voor 2,5 miljard dollar
27 exemplaren wil verkopen aan
de NAVO. Londen heeft langdu
rig erop aangedrongen om de
NAVO te doen kiezen tussen
zijn Nimrod en het AWACS-sys-
teem. Afgelopen zomer gaven
de Britten hun bondgenoten nog
zes maanden de tijd om de
knoop door te hakken. Begin
januari deden zij er nog drie
maanden bij.
Afgelopen vrijdag dreigden de
Britten in Brussel, dat ze ge
woon hun eigen weg zouden
gaan. Nu voegden zij de daad
bij het woord. Minister van de
fensie Mulley zei in het Lager
huis, dat de R.A.F. zich elf Nim
rods zal aanschaffen. De kosten
van dit project zijn nog onbe
kend, maar zij zullen zeker niet
minder dan 250 miljoen pond
(ruim 1 miljard gulden) bedra
gen. De R.A.F. heeft nog nooit
zulke dure vliegtuigen gehad.
Voor Groot-Brittannie zal deze
maatregel trouwens veel duur
der komen dan wanneer het de
aankoop van 27 Amerikaanse
AWACS vliegtuigen zou finan
cieren. Nu Londen weer zijn
eigen zin doet, moet de NAVO
uiteraard ook niet meer rekenen
op een Britse financiële deelne
ming.
De Nimrods zullen de sterk ver
ouderde Britse Shackleton pa
trouillevliegtuigen met turbine-
motoren vervangen, die ook
voor de NAVO werken. Tijdens
een recente tuchtoefening wer
den 70 van de 100 aanvalsvlieg-
tuigen niet waargenomen door
deze Shackletons.
Groot-Brittannië is van oordeel,
dat het Nimrod radarstraal
vliegtuig zijn luchtruim beter
'zal beschermen dan een Boeing
E-3a AWACS dit kan. Beide toe
stellen zullen ingezet worden om
te voorkomen, dat vijandelijke
vliegtuigen aanvallen doen op
geringe hoogte, waar zij buiten
het bereik blijven van grondra
dar.
De Nimrod werkt het beste bo
ven water, terwijl AWACS het
doeltreffendste is boven vaste
grond.
PLO-vertegen-
woordiger aan
welkomstdiner
Van der Stoel
TUNIS (ANP) - Minister van
der Stoel van buitenlandse za
ken is gisteren voor een offi
cieel bezoek van drie dagen in
Tunesië aangekomen. Hij zal
ondermeer overleg plegen over
het Midden, de Euro-Arabische
dialoog, de gespannen toestand
in zuidelijk Afrika en de
Noordzuid-dialoog.
Onder de vele diplomatieke aan
wezigen op het welkomstdiner
dat minister van der Stoel werd
aangeboden was ook de verte
genwoordiger van de Palestijnse
Bevrijdingsorganisatie PLO in
Tunis aanwezig.
Mein Kampf te
koop voor
10.000
NEW YORK (AP) Een zeldza
me, uit twee delen bestaande
set van Adolf Hitiers „Mein
Kampf" is voor 10.000 gulden te
koop op de dertiende tweejaar
lijkse Internationale antiquari
sche boekenbeurs in New York.
Het eerste deel dat hier door de
Nederlandse uitgever Martinus
Nijhoff in Den Haag te koop
werd aangeboden, verscheen in
1925. Het tweede deel werd in
1927 uitgegeven.
Sponsors van de beurs zeggen
dat het dit jaar de grootste
beurs ter wereld zal zijn en voor
de Verenigde Staten de grootste
beurs sinds 1951. Meer dan
50.000 zeldzame boeken, prach
tig gebonden boeken, manu
scripten, historische documen
ten, kaarten, etsen en houtsnij
werken zullen worden getoond.
BRUSSEL (ANP) De Sovjet-
Unie tracht opnieuw boter te
kopen in de Europese gemeen
schap. Ditmaal gaat het om
35.000 tot 40.000 ton, die de
Russen uit Duitsland willen im
porteren. De Britse voorzitter
van de Europese Commissie,
Roy Jenkins en de Europese
landbouwcommissaris, de Deen
Finn Olav Gundelach, willen
dit verhinderen in de Europese
commissie als geheel is dit on
derwerp nog niet ter sprake
geweest.
Op het ogenblik bestaat er geen
enkele formele belemmering
voor Europese boterexport naar
landen van het'oostblok. Wel is
die export wat lastiger gewor
den, omdat de Europese Com
missie op 2 maart besloot een
„wachttijd" in te stellen voor
het zogeheten prefixeren. Het
pre-fixatiesysteem maakte het
mogelijk dat exporteurs, voor
een bepaalde periode, bij de
commissie in Brussel een vaste
uitvoersubsidie claimden. Eind
februari van dit jaar ontstond
voor de eerste maal grote beroe
ring toen bekend werd, dat het
onder een linkse directie staan
de Franse bedrijf „Inter-Agra",
plannen had om 75.000 ton boter
naar de Sovjet-Unie te exporte
ren. Overigens volstrekt volgens
de geldende EG-regels. Vier jaar
geleden had dit bedrijf al eens
200.000 ton in de Sovjet-Unie
afgezet.
Na het bekend worden ervan
verschenen er in Britse kranten
artikelen, waarin schande ge
sproken werd van de export van
„goedkope" boter naar Rusland.
Daarin werd echter niet ver
meld, dat het de Europese belas
tingbetaler veel meer geld kost
als het Europese boteroverschot
geruime tijd in koelhuizen moet
worden opgeslagen.
Commissievoorzitter Jenkins
belde toen met Europees land
bouwcommissaris Gundelach.
Daarna viel het besluit om de
pre-fixatieregeling voor expor
trestituties voorlopig op te
schorten. Enkele dagen later
werd de opschorting ongedaan
gemaakt, maar toen kwam er
een „wachttijd" voor pre-fixa-
ties.
Sad at
zoekt
Europese
President Sadat (rechts) van
Egypte heeft gisteren, op de
eerste dag van zijn reis naar
Europa en de Verenigde Sta
ten een onderhoud gehad mt
de Westduitse president Wal
ter Scheel. Bij zijn bezoek
aan Bonn werd hij vergezeld
door zijn vrouw Jihan.
De reis van de Egyptische
president heeft ten doel. fi
nanciële hulp te verkrijgen
de Arabisch-lsraëlische dia
loog te bevorderen en Ameri
kaanse wapens te kopen.
HONGKONG (AP) - Een
Chinese dissident uit de stad
Sjanghai, wiens naam niet is
bekend gemaakt om hem voor
vervolging door de autoritei
ten te beschermen, heeft een
brief geschreven aan de Ame
rikaanse president Jimmy
Carter waarin hij protesteert
tegen schendingen van de
mensenrechten in de Volksre
publiek.
De brief, die in het Chinees
was gesteld, is de eerste be
kend geworden poging van
een dissident in China in het
Chinese
dissident
schrijft Carter
openbaar bij een westerse lei
der te klagen over het beleid
van zijn regering. De brief is
ontvangen door het weekblad
„The Far Eastern Economie
Review" in Hongkong en ver
volgens doorgestuurd naar
president Carter.
Het Chinese vasteland is van
daag de dag een hel op aarde,
aldus de briefschrijver. Hij
dringt er bij Carter op aan
„het lijden van de 800 miljoen
mensen op het Chinese vaste
land die hun burgerrechten
zijn kwijt geraakt, niet te ver
geten en ons te ondersteunen
met dezelfde morele steun wel
ke u hebt gegeven aan de Rus
sische voorvechter voor de
rechten van de mens".
TEL AVIV (AP) De Israëlische regring heeft even een blik
gegund op haar buitenlandse anti-terroristische activiteiten, maar
de deur onmiddellijk weer dichtgegooid. Aanleiding tot deze
glimp is de berechting van terrorisme verdachte personen, onder
wie twee Westduitsers, 15 maanden nadat zij waren gearresteerd
in verband met een mislukte aanslag op een El Al-toestel in
Nairobi (Kenia).
De vijf zouden lid zijn van het
radicale volksfront ter bevrij
ding van Palestina. Zij waren in
het bezit van uit Rusland af
komstige projectielen, waar
schijnlijk kleine raketten. Er
wordt niet gezegd hoe de vijf in
januari 1976 werden opgepakt
en in Israël terecht zijn geko
men. Waarschijnlijk was Israël
op de hoogte van het aanslag
plan en dat zou passen in het
patroon van aggressieve Israëli
sche anti-terroristische activitei
ten.
Als gevolg van deze activiteiten
ontwikkelde zich een onder
grondse oorlog waarin, volgens
buitenlandse berichten vijftien
Palestijnse agenten door Israë
liërs werden omgebracht in Li
banon, Syrië, Rome, Parijs, Cy
prus en Spanje. Er vielen ook
Israëlische slachtoffers zoals de
luchtvaart attaché in Washing
ton. In Noorwegen werd een
Marokkaanse kelner per onge
luk gedood. Een andere actie
was het tot landen dwingen van
een Libanees toestel, waarin
men dacht dat de leider van het
front, Habbasj, gezeten was. De
ze had evenwel zijn reisplannen
gewijzigd.
Volgens de Israëliërs vechten zij
tegen een kleine en volhardende
groep terroristen die banden
heeft met het Japanse Rode Le
ger, de Baader-Meinhoff groep
en de IRA. Ook de arrestatie
van Ludwina Jansen moet op
rekening van de anti-terroristi
sche groep worden geschoven.
DEN HAAG De in Nederland
wat minder bekende Java-oor-
log van 1825-1830 is een van
die episodes in de koloniale
geschiedenis, waarin Neder
land, na de Napoleontische
oorlogen en het Britse Raffle-
sinterregnum weer in het bezit
van zijn Oostaziatische kolo
niën gesteld, de grondslagen
legde voor het latere welgead-
ministreerde machtige impe
rium, dat „de kurk was, waar
op de Nederlandse volkshuis
houding dreef.
Deze zeer boeiende en voor
Nederland niet altijd even
vleiende episode heeft Johan
Fabricius géinspireerd tot een
boekwerk dat de titel draagt
„Dipanegara (de Java-oorlog
van 1825 tot 1830)". Een in zijn
vorm merkwaardig, maar
daarom niet minder lezens
waardig boek, dat in feite is
samengesteld uit militaire rap
porten, briefwisselingen tussen
imaginaire en tussen werkelijk
bestaan hebbende personen be
nevens de bewaard gebleven
memoires van de centrale fi
guur van de Java-oorlog, de
Djokjase prins (pangeran) Di
panegara de a uit te spreken
als 6).
Pangeran Dipanagara was een,
voor die tijd, opzienbarend
mens. Hij was zowel een Ja
vaanse mysticus als een over
tuigd Islamiet Een vermenging
die, ruim een eeuw later, ook
aanwijsbaar was bij de Darü'l
Islam. Hij was, door middel
van hallucinaire dromen, ervan
overtuigd, dat de Almachtige
hem geroepen had om heerser
te worden over een Islamitisch
Java; een theocratische staat
dus. Maar in diezelfde halluci
naire dromen had hij ook een
vluchtige ontmoeting met de
allesbehalve Islamitische Njai
Lara Kidoel, ofwel de heerse
res van de zuidelijke zee (Indi
sche Oceaan) of met de in de
Javaanse eschatologie zo be
langrijke Ra toe Adil (recht
vaardige koning), die eerst de
koningen van Frankrijk, Enge
land en Holland in evenzovele
tweegevechten overwint voor
aleer Java de kroon zou wor
den op de wereldse schepping.
Als persoon was Dipanegara
een dromer en een denker. Als
mens was hij de edelmoedig
heid zelf en hij schuwde in
hoge mate lichamelijk geweld.
Dit dualisme was in zekere zin
zijn noodlot: enerzijds had hij
een afkeer van geweld; ander
zijds had hij een taak opgekre
gen van de Almachtige, die hij
zonder geweld niet naar beho
ren zou kunnen uitvoeren. Hij
had bovendien nog een privé
reden om zich te laten gelden:
hij was weliswaar sultanszoon,
maar zijn moeder was van
dorpse afkomst en om die re
den werd hij tweemaal gepas
seerd toen de sultanstroon va-
kant kwam. Dit stak de trotse
en introverte Javaanse prins in
hoge mate.
In de periode na Raffles was
het gebied van de vorsten van
Midden-Java aanmerkelijk in
gekrompen en dat scheelde
zeer in de inkomsten (apana
ges) van de hofadel. Deze ging
er daarom meer en meer toe
over grond te verhuren aan
Chinezen en Europeanen. Dit
ging dan weer ten koste van de
gewone bevolking, die op die
manier niet alleen veel grond
kwijtraakte, maar bovendien
nog onder buitensporig zware
belastingdruk kwam te staan.
Toen greep de toenmalige gou
verneur-generaal Van den Ca-
pellen in: hij verbood landver-
huur aan Chinezen en Euro
peanen zonder dat de bevol
king daarvoor schadeloos ge
steld werd. De hofadel nam dit
niet en de bevolking, voor wie
het hemd nader was dan de
rok, koos voor de knevelarij
van eigen adel en tegen het
gezag van de witte vreemdelin
gen; zij volgde massaal de ei
gen adel en hun leider werd de
mystieke prins Dipanegara, die
bijgestaan werd door de fana
tieke godsdienstleider Kjahi
Madja en de jeugdige, doldries
te Prawiradirdja, bijgenaamd
Sentót, die zich ontpopte als
Aanval van de Nederlandse troepen op Dipanegara bij Gawok.
Pangeran Dipanegara
een zeer bekwaam legeraan
voerder.
Niet alle vorsten durfden de
strijd aan: de Pakoe Al am
(Djokja) hield zich afzijdig en
de Soesoehoenan van Soera-
karta steunde de Nederlanders.
Bovendien hadden de Neder
landers, toen de zaken drei
gend begonnnen te worden, de
heersende sultan van Djokja,
Hamengkoe Boewono V, een
kind nog, onder hun „bescher
ming" genomen.
Het eerste grote Javaanse wa
penfeit was het bij Pisagang in
de pan hakken van een 125
man sterke Nederlandse kolon-
ne, die ter versterking uit Se-
marang naar Djokja gestuurd
was. Daarbij werden enige dui
zenden guldens buitgemaakt,
bedoeld als traktement voor
het garnizoen in Djokja.
Er zouden nog vele wapenfei
ten plaatshebben in die bittere
en bloedige oorlog, die de Ja
vanen voerden volgens be
proefde guerrillamethoden, die
eeneneenkwart eeuw later ook
zulke opmerkelijke resultaten
zouden afwerpen.
Dipanegara's troepen hadden
te maken met een Nederlands
koloniaal leger, dat in wezen
een wonderlijk vreemdelingen
legioen was. Het bestond deels
uit ijzervreters die nog onder
Napoleon, Blücher of Welling
ton gediend hadden en, als Jan
Fuselier liever het avontuur in
de Oost zochten dan als rit
meester, majoor of anderzins
hun dagen te moeten slijten in
een of andere slaperige garni
zoensstad. Fabricius zou Fabri
cius niet zijn, als hij dit saillan
te detail niet ten volle zou uit
buiten.
Zoals gezegd: een bittere, bloe
dige en, dat is typerend voor
de guerrilla, vooral wrede oor
log, die na vijf jaar nog een
weinig verheffend einde had:
Dipanagara werd tijdens de
vredesbesprekingen verrader
lijk gevangen genomen en naar
een ver verbanningsoord ge
zonden.
Johan Fabricius heeft deze
toch waarlijk niet lichte kost
voortreffelijk behandeld. Zijn
talent staat er borg voor dat
zowel de gewone lezer, als de
historisch geïnteresseerde vol
ledig aan hun trekken komen.
Het boek is vanmiddag op de
Indonesische ambassade in
Den Haag aan de Indonesische
ambassadeur aangeboden.
Johan Fabricius „Dipanegara
(de Java-oorlog van 1825-1830)"
uitg. Leopold, prijs f 32,50.
T. van G.
Wij willen graag voorkomen banken op vrijdag 8 april
dat u tevergeefs bij ons aanklopt. (Goede Vrijdag) gesloten zijn.
Daarom herinneren wij u
eraan dat de kantoren van alle De gezamenlijke banken en spaarbanken.
Leider
Hanafigroep
naar
gevangenis
WASHINGTON (AP) - Een
Amerikaanse rechter heeft gis
teren gelast dat Hamaas Abdul
Khaalis, de leider van de Mo
hammedaanse Hanafi groep die
in Washington 134 mensen in
gijzeling heeft gehouden, gevan
gen gezet moet worden.
De rechter nam dit besluit na
dat was aangetoond dat Khaalis
in een telefoongesprek allerlei
afschuwelijke dreigementen had
geuit. Khaalis was het enige lid
van de Hanafi groep dat nog op
vrije voeten was sinds de gijze
laars op 11 maart na 38 uur van
gevangenschap vrijgelaten wer
den. Khaalis hoefde niet naar de
gevangenis omdat hij er mee
had ingestemd de gijzelaars on
gedeerd te laten gaan.
Een officier van justitie ver
klaarde echter dat Khaalis twee
dager, geleden in een door de
autoriteiten afgeluisterd tele- niet een aantal van de leden van
foongesprek had gedreigd twee- zijn groep zouden worden vrij-
honderd mensen te doden als gelaten.
ROME (DPA) De lijdensweg
van de 18-jarige Claudia Capu-
ti, die vorig jaar in Rome door
achttien mannen werd ver
kracht, is nog niet ten einde.
Terwijl in Rome het proces
plaatsvindt tegen zeven jonge-
1 lui die ervan worden beschul-
i digd aan de verkrachting te
i hebben meegedaan werd het
meisje woensdagavond door le
den van de bende in het cen-
I trum van de stad in een auto
gesleurd en ontvoerd.
Op een terrein aan de rand van
de stad brachten de onverlaten
hun slachtoffer met scheermes
sen verwondingen over haar he
le lichaam toe en lieten haar
toen vrij.
Het meisje, dat sinds het begin
van het proces steeds anonieme
dreigementen had gekregen, ligt
nu in een ziekenhuis. De femi
nisten van Rome, die gedaan
wisten te krijgen dat het proces
openbaar zou zijn, organiseer
den onmiddellijk een protestbe
toging.
