Boeman
Buis
is
niet
meer
s
-
Prinsen
schrijvers,
krijgt
u
AD
zo'n
niuAaii
niveau
De schrijvers nemen wraak. Doordat
de Boekenweek via het motto „Boek
en televisie" is vastgeklonken aan de
geliefkoosde huistiran, komt schrij
vend Nederland er niet onder uit om
eindelijk het bestaan van de televi
sie te erkennen. Een aardig succesje
na 25 jaar uitzenden, maar wie
meent dat deze ontdekking door de
originele cultuurbedrijvers en ande
re originele broodschrijvers op
hoogst originele wijze zal worden
gevierd, komt bedrogen uit bij het
lezen van het boekenweekgeschenk
(gratis bij aankoop van 17,50 aan
boeken) „Even geduld a.u.b.", dat
uitbundig en kleurrijk is geïllus
treerd door grafici van de NOS.
Het boekje is vooral een treurzang
geworden: variaties op het thema
„Hoe zeg ik in mijn eigen woorden
dat televisie niet deugt". Wel een
beetje begrijpelijk natuurlijk, want
het moet een hele klap zijn plotseling
te ontdekken dat al die mensen voor
wie je dagelijks je typemachine zit
te kastijden, 's avonds niet met een
hoogrode kleur je voortreffelijke boe
ken lezen, maar hun tijd verdoen met
het kijken naar de televisie. Als je
dus k raison van driehonderd gulden
beleefd wordt gevraagd daar je licht
eens over te laten schijnen voor een
uitgave met een oplage van ruim
driehonderdduizend exemplaren, dan
RT
12ste Boekenweek wordt vrijdagavond 25 maart feestelijk geopend
et decorcentrum van de Nederlandse Televisiestichting te Hilversum
Aiurt tot en met saterdag 2 april.
En er wordt gesteld dat televisie en
boek twee volkomen verschillende
media zijn. Ieder met eigen wetten
en mogelijkheden. Een boek vertalen
naar de tv in een bespreking is on
doenlijk. Maar in feite is het beste
weerwoord al gegeven. De uitgevers
zelf hebben de televisie nauwelijks
links laten liggen maar hebben de
7781 mooie avonden van 25 jaar tv
dubbel en dwars gebruikt om er hun
boekjes over open te doen. Studok,
de afdeling studie en dokumentatie
van de NOS maakte een lijst van wat
er over televisie in boekvorm is ver
schenen en die alleen al vormt negen
tien gestencilde pagina's met niet al
leen titels als „Beheersing van tech
Pronte beeldheld
En niet alleen dat Sinds vier of vijf
jaar lopen de uitgevers hand in hand
achter de tv-helden aan. Oorspronke
lijke televisie-series worden in allerijl
te boek gesteld en met foto's verlucht
de wereld ingestuurd. In hun ijver
willen concurrerende uitgevers zelfs
wel eens zo ver gaan ieder met de
„oorspronkelijke" uitgave van die
succes-serie tegelijkertijd op de prop
pen te komen (de Colditz-boeken wa
ren een dergelijk geval). Bovendien
zijn er dan nog de Literaire Meester
werken die er al waren in boekvorm
en die doordat de tv ze tot een
langlopende serie dramatiseerde op
nieuw uitgebracht werden met pron
te beeldheld in kleur als nieuwe pu
bliekstrekker op de omslag. Een re
cent onderzoekje heeft geleerd dat de
verkoop van een tot tv-serie bewerkt
boek in het jaar van uitzending een
enorme stijging kan maken. Coupe
rus' „De stille kracht" ging in de
verkoop met maar liefst 860 procent
omhoog en bleef ook het jaar daarna
70 procent boven de normale ver
koopcijfers. „Het meisje met de blau
we hoed" van Johan Fabricius steeg
met 853 procent al viel een jaar later
een daling van 79 procent te constate
ren. „Karakter" van Bordewijk steeg
344 procent en bleef na de uitzending
nog eens een opmerkelijke 134 pro
cent boven het gemiddelde. Het on
derzoek beperkte zich tot twaalf tele
visie-versies van bekende boeken en
zelfs bij eenmalige uitzending valt
vaak een enorme opleving in de ver
koop te constateren. Marnix Gijsens
„Klaaglied om Agnes" steeg in het
jaar van uitzending 158 procent en
hield daarvan een jaar later nog eens
89 procent over. Dat de verkoop in
dat tweede jaar vaak een daling te
zien geeft blijkt een niet ongebruike
lijke zaak, al is die daling dan stuk
ken minder dan de opwaartse bewe
ging daarvóór. Alleen Cissy van
Marxvelds „Zomerzotheid" daalde in
de verkoop tijdens het uitzend jaar
met 51 procent en ging daarna tot
65 procent zielig verder. Maar ja,
bakvissen bestaan niet meer, dus on
logisch is dat niet.
Natuurlijk is het niet allemaal boter
tje tot de buis in boekenland. Het is
goed voorstelbaar dat de zuiver lite
raire uitgever z'n heilig vuur graag
aangewakkerd ziet via een goed pro
gramma over boek of schrijver in
welke vorm dan ook op de tv, maar
als je de zaken op een rijtje zet
en dat moeten we toch van de Boe
kenweek-bedenkers dan lijkt de
beeldbuis helemaal niet zo op de
grote boze broer van het lezen. Boe
man Buis is een mythe die al lang
aan een andere mantel toe is. Dus,
heren van het boekenwezen (als het
dan tóch moet): Ander Thema alstu
blieft.
BERT JANSMA
lie avonden
|an barsten toch weer de verwij-
in d«l°s: televisie doet mets aan
iden'Boek". ..De televisie denkt alleen
taan11" aan de kijkcijfers." „De televi-
Bt da moet meer boekbesprekingen
ouw/igen", „Literaire programma's
Iwijnen alleen maar bij de televi-
Er komen antwoorden. Avro's
l0d,fl Nicolai vertelt dat hij al jaren-
steeds weer begint met zoiets,
ir dat het steeds weer falikant
loopt. Onder andere Koos Poste-
stelt dat boeken op allerlei ma-
een rol spelen bij het tot stand
»en van programma's en ideeën.
nologische vernieuwing, een beschou
wing over de beheersingsmogelijkhe-
den van technologische innovaties
met de invoering van televisie als
voorbeeld van beleidsvorming" van
een meneer De Gooijer (what's in a
name zei Shakespeare), maar ook de
belevenissen van achter goudviskom
men en citroentjes met suiker opere
rende heren die vertellen hoe mooi
het was en hoe lang.
Rein Bloem
en
Jacques Kruithof
laten
de heiden
op
ons los
t u zich een literatuurles voor.
leraar behandelt de Walewein
r de heren Pennine en Vostaert
jn ll het jaar 1200 ter wereld ge-
t bf*1* op raiddelnederlandse vers
ten. De leerlingen nemen ter ver-
jking hun Kuifjes, Lucky Lukes,
ïmkfce en Wiskes en Asterixen mee.
leraar zelf sleept wat treinlec-
>99$ aan. doktersromannetjes, ka-
romans en er gaat zich een dis-
1 vakie ontspinnen over de Held toen
nu, de handelende held met
lard of pijl en boog en de passie-
,er moderne held in spijkerbroek.
de zijn ze in één tekening ver-
fd op de omslag van „De ontke-
de held", de speciale Boeken-
aglkuitgave 1977 voor het voortge-
onderwijs. Die lesmethode zelf
rdt in een „lesbrief" desgewenst
■geprezen aan leraren op middel-
scholen. De bedoeling van Boe-
■weekuitgave en begeleidende
ef: De Held uit z'n ketenen te
en. Oftewel: Bedreigde teksten
de vaderlandse literatuurhistorie
er levensvatbaarheid te geven via
balen van nu.
■n Bloem en Jacques Kruithof zijn
jantwoordelijk voor die boeken-
- ekuitgave en hun filosofie erachter
fdient alle waardering. Oude tek-
h behandelen op school is vaak
ag.
u
kom je al te gemakkelijk op de oor
spronkelijke gedachte er eens ford de
beuk in te zetten. Net als je collega's.
En zo kon het gebeuren, dat op een
kwade dag bijvoorbeeld Harry Muli-
sch.'Heere Heeresma en Mensje van
Keulen hun gram tegen Het Medium
op papier slingerden. Met het gevolg,
dat je als consument van al dat leed
behoorlijk in de verleiding wordt ge
bracht toch maar dat vermaledijde
apparaat aan te zetten. Misschien dat
er wel een bewerking van een of
ander boek op is. Wellicht dat op die
manier nog iemand aan het lezen te
krijgen is, want een wankelmoedige
geest zou door het geschenkje we
ieens voorgoed van een sluimerende
belangstelling voor hedendaagse Ne
derlandse letteren kunnen worden af
geholpen.
Nu is het, zeker in een land waar het
slechts zeer weinigen gegeven is met
een paar woorden heel veel te zeg
gen, erg moeilijk om in een kort
bestek iets bijzonders of zinnigs te
maken. Televisiemedewerkers als
Kees Holierhoek, Yvonne Keuls en
Wim Hazeu, die een soort cursus
Schrijven-voor-televisie-in-de-note-
dop hebben opgesteld of wat reacties
op bewerkingen van literaire werken
op een hoop hebben geveegd, komen
dan ook niet verder dan een beschrij
ving van de buitenkant van die note-
dop. En om een verrukkelijke zin als
„God zegen onze programmamakers
en als het kan een beetje erg hard
handig!" te kunnen schrijven, moest
Jan Willem Holsbergen leentjebuur
spelen bij Nescio.
Bij gebrek aan beter zijn daarom de
anekdotische bijdragen het aardigste:
Mies Bouwman, die tot haar aanvan
kelijke ontsteltenis ontdekt, dat het
publiek van André van Duin ook
haar publiek is; de nachtmerrie van
Cees Buddingh', dat hij als tachtigja
rige nog steeds zal worden herkend
als medewerker aan „Poets"; wat
herinneringen van NOS-rekwisieten-
baas Jan Jonker en meer van dat
soort vooral gezellige, maar erg
vluchtige stukjes.
Eén bijdrage steekt in de persoon
lijke appreciatie met kop en schou
ders uit boven de 33 andere: de
vlijmscherpe „Ballade Van Enige On
mogelijkheden" op de Evangelische
Omroep door Michel van der Plas.
Een zeer fraai gedicht vol venijn, dat
als slotcouplet („Prince") heeft:
„Prins Christus, zeg me dat op dit
niveau
Uw woord naar blinden toe moet en
naar doven,
en dan, maar dan alleen, zal ik gelo
ven
dat iemand christen wordt door de
EO."
JAN NIES
v i
Boekenweek die over televisie
het lijkt zoiets als je beste
Jagged binnen halen. In het verleden
embat Boek en Televisie nogal eens
Mvoerd als twee onverenigbare
•sten. Je las of je keek teevee,
laarmee werd dan meteen de
iding getrokken tussen het den-
^"■^e deel der natie en de andere
i Het boek verhuist waar de
^jlbuis ruist, heette het en met de
igschattende opmerkingen van
gturende schrijvers over het bol-
huur fc medium kan je aardig wat
"^en vullen. Maar als een commis-
collectieve propaganda van
ëderlandse boek (een vreselijke
die elk jaar minstens één keer
Ie schrijfmachine moet) als boe
reek-thema de relatie Boek en
visie kiest, moet er toch iets aan
^and zijn geweest de laatste ja-
^"iTen slotte is zo'n boekenweek
CHUL^'d om méér lezers, dus kopers
ïnden. Een niet alleen maar
'1 streven.
n H :en A
W4°ed,
hoe gaat het met zo'n Boeken-
Je weet dat die elk jaar weer
en aangezien je in Neder-
nu eenmaal niet zomaar iets kan
n of manifesteren of er moet een
I gedachte achter zitten, begint
tevoren een commissie te den-
lover een thema. Aangezien we
ïn de 42ste Boekenweek gaan
'trm«]lnen' een tutputtende arbeid, die
le Q© °°k verricht wordt door een
inieteP'ss'e van veertien man. Opeens
15 knT daarin iemand op de gedachte
iheiedie oude beeldbuis-boeman te
es miiiken. (die heeft ten slotte ook
Vot00 25-jarig bestaan gevierd en
lONBest in zijn voor nog een pretje),
rol. >ok de laatste Nederlanders, die
geen boek hebben naar de win-
e jagen. „If you can't lick them,
them" zeggen de Amerikanen.
■■Mje niet tegen ze op, dan trek je
r met ze op. Er is dus een thema,
t en Televisie. En er komt een
a tekst bij waarmee je zonder
?uk aan de gewichtigheid te
I, alle kanten op kan: „Het is
bij opmerkelijk dat de veelbe-
ken wederzijdse beïnvloeding
m- /^>eide media, die door menigeen
1 AHfankelijk als iets ondenkbaars
wel louter negatief werd beoor-
j. thans zelfs door de grootste
^tici niet meer kan worden ont-
Waar overigens niet mee ge-
mag worden dat alles tussen het
en de televisie dan maar plotse-
koek en ei zou zijn. Juist dit
vormt volgens de CPNB een
f m »e aanleiding om gedurende de
7. A'f Boekenweek de betrokkenheid
55 hsin boek en televisie opnieuw aan
irde te stellen". Nadenken zullen
dus wordt er een persconferentie
>##^n geroepen waarbij boeken- en
'isiemensen samen de stilte kun-
vullen.
Misschien zou het een mogelijkheid
zijn bij de aftiteling van program
ma's een literatuuropgave te doen?
een uiterst moeilijke zaak. Niet alleen
de taal is veranderd, maar ook de
mentaliteit. De gebeurtenissen zijn
onbekend en dat alles maakt dat 't
ver van ons bed blijft. Bloem en
Kruithof hebben elf teksten gezocht
tussen 1200 en 1900 en elf hedendaag
se auteurs opdracht gegeven daar
naast hun eigen versie er van te
geven. Een spelletje van contrasten
dat niet alleen gek is om te lezen,
maar dat inderdaad iets meer zegt
van de oude tekst én van de „nieu
we" schrijver en best mogelijkheden
lijkt te bieden tot een actuele aanpak
van de stoffige literatuurhistorie op
school. En dat is alles bij elkaar al
een niet geringe verdienste.
In „De ontketende held" kan je een
paar verrassende combinaties tegen
komen. Een brok schelmenroman uit
„De vermakelijke avonturier" van
Nicolaes Heinsius krijgt z'n heden
daagse pendant in een larmoyant
stukje „Kindermishandeling" van
Hans Plomp. Focquenbroch's „Ver
warde Jalouzie" (een toneelfragment)
wordt door Kees van Kooten voor
zien van een zeer hedendaagse sy
nopsis voor een filmscript waarin hij
parodiërend Pleuni Touw, Jeroen
Krabbé, Lex Goudsmit en andere
tv-goden op de muziek van Percy
Faith laat rondscharrelen. Lodewijk
de Boer varieert Vondels „Zungchin"
met een dramafragment waarin hij
De ontketende held, avonturen met
teksten van toen, prijs tijdens de
Boekenweek 4,90
de Chinese keizer Zungchin door
Adolf Hitler laat spelen en diens
echtgenote keizerin Jasmijn door Eva
Braun. Rinus Ferdinandusse ver
plaatst de notities uit de achttiende
eeuwse misdaad van ene Jacob Bic
ker Raye naar het Amsterdam van
vandaag waar in hoofdstuk zes van
een niet bestaande politieroman in
specteur Schartenantinck de vuile
was mag binnenhalen.
Zo gaat het door, elf maal totaal, elf
maal gëillustreerd door mensen als
Opland, Peter van Straaten, Nicolaas
Wijnberg, Yrrah en Theo Van den
Boogaard. Misschien niet altijd even
goed zo'n herschrijf-opdracht blijft
natuurlijk iets bedachts houden -
maar wel interessant, opwekkend tot
méér lezen van de opgenomen au
teurs en dus bruikbaar. In elk geval
moet Willem Wilmink nog even apart
genoemd worden, want hij steelt je
hart met een fijne versie van een
hedendaags „Wachterlied" in een ver
haaltje over de wankele eerste lief
despoging van een jongen van nu.
Wie roept daar: Geen respect voor
oude teksten? Onzin, laten we blij
zijn als de Held los komt. En laat
hem dan maar schuiven.
BERT JANSMA
