Kom nou!"
„Koffie duur?
CNV'top gaat in Zuid-Afrika luisteren naar „zwarte" klachten
wisman in
Rekensom
Branders vragen zich in voile ernst af, waar je
zo goedkoop zo'n lekker drankje kunt vinden
0ffieleuten
£eicbc6outtmt
'ederlanders zijn echte „koffieleu-
;n". Na Zweden is het verbruik per
oofd van de bevolking in ons land
p-uet grootste van heel Europa. Vol
te Hens de statistiek van 1975 (want de
ijfers over het afgelopen jaar zijn
w log niet beschikbaar) was het ver-
elcenrmk per hoofd in ons land toen 7,1
legen [ilogram. Een hoeveelheid, die goed
an. s voor 1420 kopjes koffie, ofwel
jemiddeld bijna 4 kopjes per man
•i w. v^r (jag pat jg 44 g procent meer
.an in 1965 toen het verbruik per
jrmati/Iederlander 4,9 kilogram (980 kop-
oiie les) bedroeg. De koffie die in ons
(ooriiand wordt gedronken komt in
>9® ïoofdzaak uit Centraal-Amerika (57
>ct.) en Afrika (27 pet.). Zuid-Ameri-
^^^a en Azié leveren met respectieve-
Ijk 8 en 6 pet. slechts een beschei-
len bijdrage.
raagt
'75. leeft de stijging van de koffieprijs
l600-~nvloed op het gebruik van Buis-
lan? Directeur R. H. B. Olland van
ocenttuisman's koninklijke fabriek van
id metebrande suiker in Zwartsluis (on-
es- lnierdeel van het KSH-concern) kan
1et v%t niet met zekerheid zeggen. „We
13 Perken de laatste tijd wel een lich-
e stijging van de omzet, maar het
4 moeilijk na te gaan of die veroor
zaakt wordt doordat de huisvrouw
nonistjet een beetje zuiniger aan doet en
iet wat extra Buisman er voor
orgt dat haar bakje koffie pittig
enoeg blijft. Het zou best kunnen".
1 let enige trots meldt hij dat een
root geïllustreerd blad onlangs zijn
de dure koffie te behoeven ge
iten. jruiken. „Toch is dat een verkeerd
jmd. Stgangspunt", meent directeur 01-
knd. „Want of de koffie nu duur is
Wj. Jf goedkoop, wie er de juiste hoe-
lat ieee'heid van ons produkt aan toe
's zat«?e£* zet altÜd een lekkerder bak-
r Rjp^ie. Ik ben ervan overtuigd dat ons
Tel. (edrijf daarmee een belangrijke bij-
rage heeft geleverd tot de roem,
oop: |te het Nederlandse kopje koffie
SPANver de hele wereld geniet."
ENNEke consumentenprijs van koffie
°stameeft 'n af6el°pen 20 jaren sterk
eschommeld. Wanneer echter reke-
7 Mjing wordt gehouden met de inflatie
"an is er per saldo nauwelijks spra-
ie van een stijging. In 1954 werd een
i naoorlogse prijs geregi-
éerd van 2,68 voor een half
ind roodmerk. Andèrhalf jaar later
'Stte het pakje koffie 2,00 en dat
•ijsniveau kon, behoudens een aan-
.1 schommelingen onder meer als
ivolg van de eerste internationale
loffieovereenkomst waardoor de
rme) produktielanden minder af-
^^ankelijk werden van de vraag- en
B janbod-situatie op de internationale
•harkt, tot 1970 worden gehand-
laafd. Vervolgens liep de notering
Veer op tot 2,50 per pakje en na
ien daling in de eerste helft van 1975
»t 2,14 begon de prijs-explosie tot
F 4,64 per pakje roodmerk op dit
homent. En daarmee is het prijsni
veau vah 1954, gecorrigeerd voor de
R vaardedaling van de gulden, in feite
log steeds niet overschreden. Want
le koopkracht van de gulden is in
Üe periode immers met meer dan de
ifpn verminderd- Er is Pas werkelijk
sprake van duurdere koffie, wan
neer de branders vermoedelijk
pirinen enkele maanden van de
jninister toestemming krijgen om
len prijsverhoging met 1,50 door
e te^6 voeren- Volgende week begint de-
ZoeT verhoging al met vijftig cent.
(Van een onzer verslaggevers)
UTRECHT Op 24 maart gaat de top van het
Christelijk Nationaal Vakverbond, voorzitter J. Lan-
ser en algemeen secretaris A. Hordijk, voor drie
weken naar Zuid-Afrika. Ze zullen worden vergezeld
door de voorzitter van de NCBO, W. Wieringa, en
de penningmeester van de Industriebond CNV, S.
Weidenaar. Geen plezierreisje, want ze gaan erheen
op uitnodiging van het Urbain Training Project
(UTP) in Johannesburg, een instituut voor vorming
van zwarte vakbondsleiders, om ter plekke te bekij
ken en te beluisteren wat de wensen en klachten
van de zwarte vakbondsmensen zijn. Misschien dat
daaruit dan richtlijnen kunnen komen over mogelij
ke hulp aan het zwarte-vakbondswerk in Zuid-Afri
ka. Het UTP heeft het bijzonder moeilijk omdat de
voorzitter en de secretaris-directeur behoren tot de
vakbondsleiders die hun werk niet meer mogen
verrichten doordat hun voor vijf jaar huisarrest is
opgelegd.
Hulp? Is die dan werkelijk zo hard nodig? Ja, zegt
het CNV, want, de 17 procent blanken krijgen uit
gaande van de cijfers van 1973 ruim 68 procent van
het totaal van lonen en salarissen. Kleurlingen en
Aziaten, samen ongeveer 12 procent van de bevolking,
ontvangen 11 procent. Voor de 71 procent zwarten
blijft er dus nog goed 21 procent van de lonen en
salarissen over.
Dat is het gevolg van een doelbewust beleid, want:
alle beter betaalde banen zijn verboden voor zwarten;
zwarten worden alleen gevraagd voor ongeschoolde
of minder geschoolde arbeid; in het onderwijs wordt
de zwarte leerling ver achtergesteld bij de blanke
kinderen. Hoe groot die achterstalling van de zwarte
bevolking in het onderwijs is blijkt uit de gegevens
die het Britse weekblad The Economist daarover
publiceert: slechts 10 procent van alle zwarte kinde
ren boven de vier jaar gaat naar school; voor blanke
leerlingen is eèn leraar op 20 kinderen beschikbaar,
voor zwarte kinderen 1 op 54; voor de opleiding van
een blanke leerling stelt de Zuidafrikaanse regering
gemiddeld 1100 gulden per jaar beschikbaar en voor
de zwarte kinderen niet meer dan 84 gulden per jaar.
Dit is de barre werkelijkheid in een land waar de
blanke als superieur en de zwarte als minderwaardig
wordt beschouwd.
Het CNV staat in die opvatting niet alleen. Het
Wereldverbond van de Arbeid (WVA) en het Interna
tionaal Verbond van Vrije Vakverenigingen (IVVVi
hebben in januari van dit jaar een beroep gedaan
op alle aangesloten vakorganisaties om te protesteren
tegen de apartheidspolitiek in Zuid-Afrika. Temeer
omdat de Zuidafrikaanse regering de laatste tijd
verschillende maatregelen heeft genomen waarmee
^ij de geleidelijk groeiende zwarte vakbonden mach
teloos wil maken. Zelfs de Zuidafrikaanse werkge
vers, verenigd in de federale Kamer van Industrieën
(een soort Kamer van Koophandel) steunen het stre
ven van de werknemers. Ze hebben de Zuidafrikaan
se regering nog niet zo lang geleden erop gewezen
dat het onvermijdelijk is dat de regering tegemoet
komt aan de groeiende behoeften van de zwarten om
op zinvolle wijze betrokken te worden bij de onder
handelingen over hun rechtspositie. Bepleit wordt de
wetgeving aan de plaatsgevonden hebbende ontwik
kelingen aan te passen.
De internationale werkgeversorganisatie heeft trou
wens al enkele jaren geleden de Zuidafrikaanse
regering opgeroepen gelijke behandeling aan zwarte
en blanke werknemers te geven en ook aan zwarten
het recht van vrijheid van vakorganisatie en collectie
ve onderhandelingen toe te kennen.
Terecht, meent het CNV, want het huidige systeem
is lijnrecht in strijd met de evangelische gedachten
van bevrijding en verlossing, van gelijkwaardigheid
van alle mensen. Evangelische rechtvaardigheid is het
grondmotief voor de protesten.
Als Lanser en de zijnen terugkomen uit Zuid-Afrika
dan zullen zij waarschijnlijk bovendien van evangeli
sche toorn vervuld zijn en zal nog eens extra nadruk
worden gelegd op die steun aan de vakbondsactivitei
ten in Zuid-Afrika zelf, die tot doel hebben een eind
te maken aan de onrechting en onderdrukking van
de' zwarte bevolking. De veranderingen moeten daar
tot stand komen. Pogingen om die veranderingen snel
tot stand te brengen dienen dan ook in nauw overleg
met de zwarte bevolking van Zuid-Afrika te worden
ondernomen.
Inmiddels, zegt het CNV zal de christelijke vakbewe
ging druk blijven uitoefenen op Nederlandse bedrij
ven, die vestigingen in Zuid-Afrika hebben, om in
die vestigingen een gelijk stelsel van lonen en arbeids
voorwaarden voor zwart en blank in te voeren en
de reeds bestaande zwarte vakbonden feitelijk te
erkennen door hen als volwaardige partners te be
trekken in overleg over een snelle invoering van
gelijke rechten voor zwart en blank.
KAMPEN Het is de laatste tijd weer
een vertrouwd beeld in de winkels en
de supermarkten: hamsterende huis
vrouwen, die de koffierekken „plunde
ren" om zich in te dekken tegen de
komende, opnieuw forse, prijsverho
ging. Soms bij tientallen tegelijk gaan
de pakken over de toonbank. En het
loont de moeite. Want de grondstof
voor Nederlands volksdrank nummer
één zal over een maand of drie vermoe
delijk een daalder per pakje meer gaan
kosten dan op dit moment. Terwijl het
helemaal nog niet zeker is, dat daar
mee dan voorlopig het hoogtepunt zal
zijn bereikt. En dan te bedenken, dat
de oude prijskaartjes er eigenlijk nog
maar heel kort op zitten. Want de
jongste koffieprijs-verhoging dateert
van 9 februari van dit jaar.
„Van de consument uit geredeneerd is
het in feite helemaal te gek wat er met
die koffie gebeurt", verzucht directeur
J. K. van Weerden (52) van de koffie
branderij en theehandel Kanis en Gun-
nik in Kampen. „Voor ons trouwens
ook. We weten bij wijze van spreken
vandaag niet welke prijs we morgen op
de koffiemarkt zullen moeten betalen.
Niets is meer voorspelbaar, alles is on
zeker. Er geldt maar één parool: zo
voorzichtig mogelijk inkopen en maar
afwachten of je goed zit."
Daarom: geen koffiedik-kijkerij voor
wat betreft de ontwikkelingen in de
toekomst. K G-directeur Van Weerden
waagt zich gewoon niet aan een voor
spelling, ook al zit hij al meer dan een
kwart eeuw in het vak en weet hij als
manager van een bedrijf met een omzet
van zo'n 100 miljoen en een binnenlands
marktaandeel van pakweg 10 pet. echt
wel waarover hij spréékt als het onder
werp koffie aan de orde komt. „Ik
begin er niet meer aan. Er is geen
zinnig woord over te zeggen. Toen de
koffieprijs in Londen de prijs van 2000
Engelse pond per ton overschreed,
schudde iedereen al zijn wijze hoofd en
zei: dat gaat nooit goed, dat kan niet
verder omhoog. Moet je nu kijken: een
paar weken geleden bereikte de prijs
een niveau van 4000 pond. Ik bedoel
Hoe groot de risico's zijn bewijst de
geschiedenis van een gerenommeerde
koffiehandelaar in Amsterdam. Zijn in
kopers vergisten zich, rekenden op een
prijsdaling, maar de prijs bleef stijgen.
Het bedrijf kan nu niet meer aan zijn
verplichtingen voldoen en verkeert in
financiële moeilijkheden. „Dat waren
ervaren mensen van een firma die in
deze eeuw in de koffie haar sporen wel
heeft verdiend. Dat dezedeskundigen
zoiets kon overkomen is volgens mij
tekenend voor de huidige situatie", zegt
Brazilië, dat een derde van de wereldproduktie aan koffie voor zijn rekening neemt, had te kampen met
nachtvorst, waardoor ongelooflijke hoeveelheden koffieplanten bevroren.
de heer Van Weerden.
Er zijn allerlei factoren, die de prijs-ex
plosie van de laatste anderhalf jaar
hebben veroorzaakt of beïnvloed. Het
begon met nachtvorst in Brazilië, dat
een-derde van de wereldproduktie aan
koffie voor zijn rekening neemt, waar
door van 17 op 18 juli 1975 tweederde
van alle koffieplanten in dat land be
vroor. „Dat was een ramp. Veel erger
dan wanneer alleen maar de bloesems
waren aangetast, omdat het drie tot vier
jaren duurt alvorens de nieuwe aan
plant weer vruchten gaat leveren", zegt
de heer Van Weerden. Maar er was
meer: politieke moeilijkheden in Angola
zorgden daar voor een produktiedaling
in korte tijd van vier miljoen naar
slechts vierhonderdduizend balen per
jaar. Uit Oeganda, tot voor kort ook een
belangrijk exporterend land, kwam
vrijwel niets meer aan de markt. In
Guatemala verstoorden aardbevingen
het transport van de plantages naar de
havens. In andere landen heerste hevige
regenval of extreme droogte of werden
de koffieplantages geteisterd door plan
tenziekten. Allemaal zaken die de pro-
duktie (soms) sterk verminderden en in
elk geval de internationale koffiehandel
zo nerveus maakten, dat de prijzen wel
moesten oplopen.
Daar ging nog een schepje bovenop,
toen Brazilië, 's werelds grootste koffie
producent, zelf in andere produktielan
den koffie ging kopen, zogenaamd om
de grondstoffenvoorziening van zijn ei
gen poederkoffiefabrieken veilig te stel
len. De handel concludeerde daaruit,
dat het met de Braziliaanse oogst wel
helemaal mis zou zijn en ging weer aan
het kopen. De speculatie „een markt
partij die nu eenmaal nodig is voor de
normale handel die haar posities wil
veilig stellen, en dat is een absolute
noodzaak in de huidige structuur", zegt
K G-directeur van Weerden deed er
ook het hare aan. Daarnaast verhoog
den producentenlanden, naar het lich
tend voorbeeld van de olielanden thans
sterker verenigd dan ooit tevoren, uit-
voerheffingen en belastingen. Met als
gevolg dat de koffieprijs op de wereld
markt nu ruim vier keer zo hoog is als
in juni 1975.
Dat de gewone consument in die perio
de slechts met een verdubbeling van de
prijs van het pakje koffie is geconfron
teerd heeft hij slechts te danken aan
het feit dat koffie meestal op een ter
mijn van een maand of drie wordt
gekocht. De publieksprijzen lopen dus
altijd een stukje achter bij de prijzen
op de wereldmarkt. Bovendien zorgt het
prijsbeleid van de regering en de stren
ge controle daarop, er voor dat prijsstij
gingen ook nog weer eens met vertra
ging bij de consument terecht komen.
Wat dat betreft staat koffiedrinkend
Nederland binnenkort dus nog wel het
een en ander te wachten. Want de prijs
gaat omhoog. Dat staat vast.
Desondanks is koffie, zo berekent de K
G-directeur, na water en thee ook nu
nog steeds de goedkoopste drank ter
wereld. De prijs van een „compleet"
kopje koffie ligt beneden de vijftien
cent. Kijk eens naar de andere kleine
genoegens des levens", zegt hij. „Een
glas cassis kost 35 cent, een glas cola
21 cent, een borrel vier dubbeltjes een
sigaret 9 cent, een sigaartje minstens 15.
En dan heb je nog maar een „spriet"
Koffie duur? Kom nou!
Mr. J. de Vries, secretaris van de Neder
landse Vereniging van Koffiebranders
in Amsterdam, is het hartgrondig met
Van Weerden eens. „Alleen theedrinken
is voordeliger. Maar laten we oppassen.
Wanneer we massaal van koffie zouden
overgaan op thee, dan zou ook de prijs
daarvan als een raket de lucht inschie
ten." De eerste symptomen daarvan zijn
de laatste tijd op de internationale thee-
markten al merkbaar. Daar verdubbel
de de prijs sinds begin januari tot
8.60 per kilo, nadat Amerikanen en
Canadezen als reactie op koffieboycot-
acties in hun landen meer thee waren
gaan drinken. Ook cacao is fors in prijs
gestegen. En hoewel de theeconsumptie
in ons land het vorig jaar na een lang
durige periode van stabiliteit plotseling
met 7 pet. is toegenomen hebben de
koffiebranders toch niet de indruk dat
Nederland thans en masse zijn „bakje
troost" de rug toekeert.
Mr. de Vries: „Het koffieverbruik is in
ons land de laatste tijd alleen nog maar
toegenomen. Daar zit vanzelfsprekend
een stuk voorraadvorming door de huis
vrouw in, terwijl deze bovendien wel
iets zuiniger zal zijn geworden en meer
dan vroeger een precies afgepaste hoe
veelheid zal zetten. Maar het kopje kof
fie blijft". Toch is het de vraag of dat
ook nog opgaat als de koffieprijs nog
verder stijgt. De heer De Vries erkent
het grif: „We zijn verschrikkelijk be
nieuwd tot hoever de huisvrouw bereid
is te gaan. Dat kunnen we niet taxeren.
Ervaringen in het verleden hebben ons
wat dat betreft tot dusver echter altijd
verrast. Er zit kennelijk meer „rek" in
de consumentenmarkt dan we altijd
dachten. En dat geeft ons moed".
JAN BARTELDS
