Oswald
blijft
enige
moordenaar
van
Kennedy
Sjah „man met een klein hart"
TWIJFELS BLIJVEN, MAAR
ONDERZOEK LOOPT VAST
Modern Iran met beelden die ook uit de middeleeuwen kunnen stammen: kamelen zijn in het
woestijngebied als vervoermiddel nog nauwelijks te overtreffen.
„DISSIDENTEN
HEBBEN GEEN
ZIEL, DUS
ALLES IS
GEOORLOOFD"
onderontwikkeld oosters
land als Perzië. „We verlan
gen dat het van de veertien
de eeuw meteen in de twin
tigste stapt, zonder te strui
kelen".
De grote vraag die volgens
haar gesteld moet worden is
de vraag of hervormingen
mogelijk zijn in Iran. Vol
gens Laing kan dat wel,
„maar er zijn grote donkere
gebieden. Hervormingen met
harde hand doorvoeren bete
kent dat je methodes ge
bruikt die naar onze maat
staven onwettig zijn, en
hooggeplaatste personen zul
len zeker tegen veranderin
gen zijn, want ze willen geen
van allen tegen hun eigenbe
lang handelen, en ze zullen
allemaal de hervormingen
ontlopen waar ze maar kun
nen. Dat betekent dat er veel
slachtoffers vallen".
Margaret Laing praatte
openlijk met de Sjah over
het geknoei tijdens verkiezin
gen. Ook hadden ze het over
de Sjah's voorliefde voor
cowboyfilms „met lekker
veel bloed." De Sjah had er
geen idee van wat voor ironi
sche betekenis die uitspraak
zou hebben voor westerlin
gen, zegt Laing. „Ik bedoel
maar, ik zat echt met open
mond te luisteren".
Volgens een Perzisch gezeg
de hebben vrouwen „meer
haar dan hersenen". Wat dat
betreft zou het gesprek tus
sen Margaret Laing en de
Sjah heel gemakkelijk heel
erg verkeerd gegaan kunnen
zijn. Laing heeft weliswaar
een weelderige haardos,
maar daaronder schuilt een
goed stel hersenen. En nog
geen twee jaar eerder had de
Sjah over de Italiaanse Oria-
na Fallaci een ware lawine
van typisch Mohammedaan
se vrouwenhaat uitgestort.
„Wat willen die feministen
toch?" had de Sjah gezegd.
„Ik wil niet grof zijn, maar
misschien zijn jullie dan voor
de wet wel gelijk maar toch
zeker niet, en neem me niet
kwalijk dat ik het zeg, in
bekwaamheid".
„Er was nooit een vrouwelij
ke Michelangelo of Bach,
zelfs nooit een grote vrouwe
lijke kok. Vrouwen aan de
macht zijn altijd veel harder,
veel wreder, veel bloeddorsti
ger. Denk maar eens aan Ca-
therina de Medici, aan Ca-
therina van Rusland, aan Eli
zabeth de Eerste van Enge
land, en niet te vergeten Lu-
cretia Borgia, met haar ver
gif en haar samenzweringen.
Vrouwen zijn samenzweer-
sters, ze zijn zondig, alle
maal."
Margaret Laing heeft genoeg
ervaring als biografieschrijf
ster om te weten dat je ge
duld moet hebben jegens je
onderwerp.
„Ik geloof niet dat zijn hou
ding tegenover vrouwen veel
verschilt van die van Edward
Heath. Geen van de echtge
notes van de vrienden van
Heath werkt," zegt ze mild.
„De Sjah noch Heath heeft
kontakt met vrouwen van
hoge intellectuele ontwikke
ling. De vrouwen in hun om
geving zijn sociale en huise
lijke wezens, hoewel ze hard
werken om de carrière van
hun man te steunen". De
Sjah zelf kent maar twee uit
zonderingen op het Perzische
gezegde: zijn vrouw en zijn
zuster.
Zou Margaret Laing al met
al bevriend willen zijn met
de Sjah? „Als je in Iran
woont zou het best leuk zijn
een vriend van de Sjah te
zijn", zegt ze, en met een
lachje: „En helemaal niet zo
leuk om dat niet te zijn."
Copyright The Guardian
(Van onze correspondente
Janet Watts)
LONDEN Margaret Laing
heeft „samengeleefd" met
drie wereldberoemde man
nen, in de zin dat een biogra
fe „samenleeft" met het on
derwerp van haar boek. De
eerste was Robert Kennedy.
Het schrijven van diens bio
grafie was geen plezierige
belevenis, vooral toen Ken
nedy pogingen deed de pu
blicatie te verhinderen.
Daarna schreef Laing een
boek over Edward Heath, en
ze was onder de indruk van
diens politieke integriteit,
maar tegelijkertijd zeer ver
baasd hoe verbitterd Heath
was. Ze zou niet gauw naar
Heath gaan als ze in nood
zat.
Nu heeft ze dan haar derde
boek over de groten der aar
de voltooid. Zojuist is haar
biografie uitgekomen van de
Sjah van Perzië, de man die
volgens Amnesty Internatio
nal het land leidt waar de
mensenrechten het meest ge
schonden worden. Wat voor
een verhouding had ze met
de Sjah?
„Ik had verwacht dat ik hem
onaardig zou vinden, maar
tot m'n verbazing bleek ik
persoonlijk niets tegen hem
te hebben". Natuurlijk had
den de Sjah en Laing niet
veel persoonlijk kontakt. In
de vier, weken die ze in Iran
doorbracht, sprak ze maar
tweeënhalf uur met de Sjah.
Maar die ontmoeting was
dan ook in de meest letterlij
ke zin oog tot oog.
Margaret Laing, die toch veel
ervaring heeft in het voeren
van interviews, keek de Sjah
recht in de ogen, omdat ze
vindt dat niemand met zijn
ogen kan liegen, maar de
Sjah keek net zo hard terug.
Hij had dat geleerd van zijn
vader, „om te intimideren, te
ondervragen, reacties uit te
lokken".
De Sjah vertelde zijn biogra
fe dat hij „een klein hart"
had. Zijn vrouw voegde er
aan toe dat hij altijd moest
huilen om films over dieren
en over vriendschap. Marga
ret Laing is ervan overtuigd
dat de Sjah zijn leven begon
Iraanse vrouwen staan bij de Sjah en zijn landgenoten
niet in hoog aanzien.
als een verlegen, zachtaardi
ge, zij het opvliegende, jon
gen en dat hij dat ook nu nog
is in zijn „sentimentele emo
tionele leven".
Misschien wat oneerlijk her
innerde ik Laing er aan dat
Winifred Wagner in haar re
cente film Adolf Hitler af
schildert als een man die in
zijn persoonlijke leven ook al
zo zachtaardig was. Wat hij
ook in zijn politieke leven
gedaan mag hebben, Wini
fred Wagner zou het best fijn
vinden als Hitier vandaag bij
haar aan zou kloppen.
Is het mogelijk persoonlijk te
reageren op iemand, zonder
daarbij rekening te houden
met wat die persoon bete
kent en doet in de wereld?
Margaret Laing vindt zelf
ook dat de Sjah een despoot
is, die zijn onderdanen de
meest simpele vrijheden ont
houdt en die op grote schaal
de rechten schendt van men
sen die het niet eens met
hem zijn.
„Natuurlijk voel je wat dat
betreft wel afschuw," zegt
Laing, „maar Hitler's Duits
land was niet een onderont
wikkeld land dat iemand
probeert op de been te krij
gen. Op ander gebied geloof
ik dat de Sjah veel meer
voor zijn land over heeft dan
Robert Kennedy gehad zou
hebben voor zijn vaderland,
en Kennedy's problemen wa
ren een kinderpuzzel vergele
ken bij de problemen van de
Sjah."
Margaret Laing geeft toe dat
ze wat nerveus was het on
derwerp van de mensenrech
ten aan te snijden. „Natuur
lijk hadden mensen gezegd
niet te diep over bepaalde
zaken te gaan vragen, anders
kom je bij bepaalde andere
mensen terecht."
Maar toch vroeg ze in
beleefde termen over de
SAVAK, de veiligheids- en
spionagedienst van de staat.
Volgens het Amerikaanse
weekblad Newsweek is SA-
VAK „uitermate efficiënt, en
minstens zo wreed als andere
veiligheidsdiensten." Laing
herinnerde de Sjah aan een
uitspraak die hij deed in juni
1975, waarin hij zei dat voor
mensen die „hun vaderland
verraden hadden elke wijze
van ondervraging geoorloofd
was."
Toen ze dit onderwerp aan
sneed zag ze hoe de Sjah
heel even fanatiek werd. „Hij
gelooft echt dat iedere dissi
dent een verrader van de
staat en dus een Marxist
geen ziel heeft. Het lijkt wel
op het geloof van sommige
vrome Mohammedanen dat
vrouwen geen ziel hebtien.
Ze hebben geen ziel, dus al
les is geoorloofd. Het kan
hem niets schelen."
Toch weet Laing ook zeker
dat de Sjah er niet tegen zou
kunnen om iemand pijn te
zien lijden. Als hij een kamer
voorbij zou lopen en iemand
in die kamer zou van pijn
schreeuwen, dan zou de Sjah
zeer geschokt zijn. „Hij is
geen sadist, verlustigt zich
niet in wreedheden, en zijn
regime is zeker minder
wreed dan de regimes voor
hem."
Anderen voeren de folterin
gen natuurlijk voor hem uit
en de Sjah wil de precieze
details er van niet horen,
„wat ik wel wat hypocriet
vind," zegt Laing. Maar ook
het westen is hypocriet, want
terwijl we de folteringen af
keuren, „kunnen we niet
wachten wapens aan hem te
verkopen. We voeren zijn
staat en tegelijkertijd hebben
we er kritiek op." Ze vindt
dat het niet eerlijk is om
moderne Westerse maatsta
ven toe te passen op een
WASHINGTON De mannen, die een
web van samenzweringstheorieën heb
ben gesponnen rond de moord op presi
dent John F. Kennedy, een kleine maar
fervente groep onderzoekers, hebben
niet veel bereikt Er is geen andere
moordenaar dan Lee Harvey Oswald
geïdentificeerd. Geen ander wapen dan
het postordergeweer van Oswald kan
met de moord op Kennedy in verband
worden gebracht. Geen andere kogels
zijn ontdekt dan die met het geweer
van Oswald werden afgevuurd en die
door ballistische deskundigen in ver
band zijn gebracht met de moord. Er
zijn geen handlangers van Oswald ge
vonden.
De ontwerpers van de samenzwerings
theorieën hebben hun scenario's gewe
ven rond mogelijke komplotten die uit
gebroed zouden zijn door sinistere figu
ren in Moskou, Havana, ultra-rechtse
Amerikaanse kringen of door Cubanen
in ballingschap in Florida. Harde bewij
zen zijn er niet, maar de onderzoekers
hebben in ieder geval bereikt dat een
enorme meerderheid van het Ameri
kaanse volk twijfelt aan de conclusies
van het zogenaamde Warren-rapport,
dat in een tekst van 888 bladzijden,
gecombineerd met 26 boekdelen getui
genverklaringen en ander bewijsmate
riaal, de moord in Dallas analyseerde.
Volgens een opiniepeiling die twee
maanden geleden werd uitgevoerd door
de organisatie van George Gallup, ge
looft 80 procent van de Amerikanen
niet dat Lee Harvey Oswald alleen ver
antwoordelijk is voor de moord op John
Kennedy. Het aantal Amerikanen dat er
van overtuigd is dat behalve Oswald
ook anderen bij de moord waren be
trokken is de laatste jaren gestaag toe
genomen. De peiling van Gallup bracht
ook aan het licht dat 69 procent gelooft
dat James Earl Ray het werktuig was
van een komplot, toen hij in april 1968
ds. Martin Luther King doodschoot in
Memphis in de staat Tennessee.
In een poging om de bestaande twijfels,
voor eens en voor altijd uit de weg te
ruimen heeft een speciale commissie uit
het Huis van Afgevaardigden, onder
voorzitterschap van de democraat Hen
ry Gonzales uit Texas, een begin ge
maakt met een nieuw onderzoek inzake
de moorden op Kennedy en King. De
commissie vroeg een begroting van 13
miljoen dollar voor het onderzoek, dat
twee jaar zou moeten duren. Een zeer
sceptisch Huis van Afgevaardigden be
sloot kort geleden de commissie in
plaats van 13 miljoen dollar de schrale
som van 84.000 dollar per maand te
geven, met de opdracht om voor 31
maart aan te tonen dat het onderzoek
zinvol is. Aangezien alleen al de salaris
sen van de staf van de commissie
115.000 dollar per maand vergen, is de
kans zeer groot dat er niets terechtkomt
van de plannen van Gonzales. (Gonzales
heeft overigens deze week ontslag geno
men als commissie-voorzitter wegens
onenigheid met de advocaat van de
commissie).
Regeringsbedrog met betrekking tot
Vietnam, de duistere praktijken rond
Watergate en de onthullingen inzake
louche activiteiten van de CIA en de
FBI hebben bijgedragen tot een klimaat
waarin zelfs ongeloofwaardige samen-
zweringskomplotten zeer goed konden
gedijen. De eerste grote aanval op het
Warren-rapport werd gelanceerd door
Even na de aanslag op president
Kennedy: terwijl mevrouw Kenne
dy zich over haar stervende man
buigt, klimt een veiligheidsagent
over de wagen naar haar toe.
Harold Weisberg, een landbouwer in de
staat Maryland, die op eigen kosten vijf
boeken heeft gepubliceerd onder de ti
tel „Witkwast I" tot en met „Witkwast
V", waarin hij woedende beschuldigin
gen uit aan het adres van de Warren
commissie, de FBI, de CIA, de geheime
dienst, de politie in Dallas en iedereen
die wilde geloven dat Lee Harvey Os
wald president Kennedy had vermoord.
Geïnspireerd door de Witkwast-boeken
van Harold Weisberg begon openbare
aanklager Jim Garrison in New Orleans
de aandacht te trekken met verklarin
gen dat hij de samenzweerders, die de
moord op Kennedy hadden beraamd,
had opgespoord en dat hij de misdadi
gers zou vervolgen. Evenals Weisberg
was hij van oordeel dat Oswald op 22
november 1963 op niemand had gescho
ten. Hij baseerde die opvatting op het
feit dat met een paraffineproef niet kon
worden aangetoond dat zich op de
wang van Oswald kruitsporen bevon
den. Zowel de FBÏ als deelnemers aan
een internationaal criminologisch con
gres van Interpol beschouwen die proef
als vrijwel waardeloos.
De theorieën van Jim Garrison veran
derden van maand tot maand. Hij be
gon met de bewering dat Kennedy was
vermoord door een groep homosexue-
len. Vervolgens kwam hij tot de conclu
sie dat de samenzwering was uitge
broed door anti-Castro-Cubanen, die de
mislukte invasie in de Varkensbaai wil
den wreken en hij bouwde zijn scena
rio's gestaag uit met komplotten van
respectievelijk de FBI, de politie in
Dallas, een ultra-rechtse paramilitaire
organisatie, oliemiljonairs uit Texas, ha
viken in het Pentagon, Russische emi
granten, een guerrillaploeg bestaande
uit minstens zeven personen en een
CIA-team, dat via het rioolsysteem van
Dallas op schootsafstand van de presi
dent was gekomen. Garrison sleepte in
1969 Clay Shaw voor het gerecht in
New Orleans onder beschuldiging van
samenzwering tot de moord op Kenne
dy.
Het proces was een farce en Shaw werd
vrijgesproken.
Het fiasco van Jim Garrisons wilde
pogingen weerhield anderen er niet van
het Warren-rapport met nieuwe theo
rieën te bestrijden. Mark Lane, die be
kendheid verwierf door zijn boek „Rush
to Judgement" presenteerde Jim Garri
son in oktober 1975 aan een „nationale
conferentie over de moord op Kenne
dy", die de man een staande ovatie gaf
na zijn bewering dat de CIA de demo
cratie in de Verenigde Staten had ver
woest en had vervangen door een fas
cistische politiestaat.
Er zijn, nadat er bibliotheken zijn volge
schreven over de bizarre en raadselach
tige aspecten van de moord op John
Kennedy, zeer overtuigende bewijzen
dat Lee Harvey Oswald de moordenaar
was van John Kennedy, en niemand
heeft het harde, positieve bewijs kun
nen leveren dat Oswald het werktuig
was van een samenzwering. Het valt te
betwijfelen of de commissie van Henry
Gonzales, zelfs met 13 miljoen dollar en
twee jaar noeste arbeid veel kan bijdra
gen tot de ontwarring van de samen
zweringstheorieën.
Recente onthullingen omtrent het ont
houden van relevante gegevens aan de
Warren-commissie door de CIA en de
FBI hebben de onderzoekers voorzien
van nieuw geschut. De FBI verzuimde
de commissie in te lichten omtrent een
brief, waarin Oswald dreigde het hoofd
kwartier van de politie in Dallas op te
blazen, wanneer de FBI niet zou ophou
den zijn Russische vrouw te ondervra
gen. Een verklaring daarvoor kan ge
vonden worden in het feit dat de FBI-
tsaar J. Edgar Hoover de commissie
vijandig gezind was, omdat hij het on
derzoek naar de moord in Dallas zelf
wilde uitvoeren.
Volgens veel leden van het Congres is
er onvoldoende aanleiding voor een
grootscheeps nieuw onderzoek naar de
moorden op Kennedy en Martin Luther
King. Als de onderzoekcommissie van
afgevaardigde Henry Gonzales voor 31
maart niet kan aantonen dat het zinvol
is om de samenzweringstheorieën zorg
vuldig te toetsen, dan is de commissie
op sterven na dood.
De commissie-Gonzales rapporteerde
op 31 december van het vorig jaar dat
een heropening van het onderzoek naar
de moord op Martin Luther King ge
wenst was om onder meer de volgende
redenen: King werd door spionnen van
de FBI geschaduwd en de commissie
wilde weten waar die spionnen waren
toen Ki|ig werd vermoord en of zij
voorkennis van de moordaanslag had
den. De commissie heeft een aantal
getuigen gevonden die nog nimmer zijn
Lee Harvey Oswald.
gehoord, en één getuige zou van James
Earl Ray hebben vernomen dat hij door
een niet nader geïdentificeerde figuur
zou zijn geholpen bij zijn vlucht na de
moordaanslag.
Alsof de duivel er mee speelde lekte een
maand daarop uit dat het ministerie
van justitie juist een rapport had vol
tooid, gebaseerd op niet minder dan
203.000 documenten, waarin werd ge
concludeerd dat James Earl Ray Martin
Luther King vermoordde en dat hij dat
alleen had gedaan, zonder handlangers.
Als James Earl Ray, in ruil voor een
vonnis van 99 jaar in plaats van de
doodstraf, niet schuldig was verklaard
aan de moord op King, en als Jack
Ruby geen kans had gezien Lee Harvey
Oswald in Dallas te vermoorden, dan
zouden de moorden in Memphis en
Dallas in openbare rechtszittingen tot
op de bodem kunnen zijn uitgezocht,
zoals dat gebeurde in de processen te
gen Sirhan Bishara Sirhan, die Robert
Kennedy in 1968 in Los Angeles ver
moordde 'en Arthur Bremer die de
moordaanslag pleegde op George Walla
ce. Aangezien James Earl Ray nog leeft
en heeft laten weten dat hij bereid is
te praten, is het nuttig dat hij grondig
aan de tand wordt gevoeld. Maar aange
zien in het web van samenzweringstheo
rieën dat over een periode van ruim 13
jaar is geweven, weinig meer is gevan
gen dan geruchten en speculaties lijkt
een nieuw, kostbaar en langdurig on
derzoek naar de moord op Kennedy
gedoemd te mislukken.
BERT VAN VELZEN
