VADERLANDS VERLEDEN
IN VIJFTIEN DELEN OP TV
„Zolang jij er bent":
film met Maria Schell
a
TELEVISIE VANAVI
TELEVISIE DINSDAG
RADIO VANAVOND
RADIO DINSDAG
m
TERUGBLIK
PAGINA 2
LEIDSE COURANT
MAANDAG 27 DECEMBE^
De 58 miljoen Nederlanders, nu of in het
verleden binnen onze landsgrenzen, hebben
geleden en gestreden, zich gevoed, zich laten
onderwijzen, van de natuur genoten, deze
aangetast of in cultuur gebracht Zij hebben
liefgehad, gepaard en gebaard, leiders ge
volgd of afgezworen, misdaden gepleegd en
daarvoor al of niet straf ondergaan, de zeeën
bevaren, de bejaarden verzorgd of laten ver
eenzamen, huizen gebouwd, kunst beoefend,
ja_ al wat zij deden of nalieten en waarvan
wij het produkt zijn of deel uitmaken, dat
krijgen we allemaal op de tv te zien, wanneer
op 9 januari een NOS-serie start van vijftien
afleveringen onder de titel „58 miljoen Ne
derlanders".
Het gaat in deze serie nu eens niet om
jaartallen, die we geen van allen meer uit ons
hoofd kennen, ook niet om de figuren die de
geschiedenis hebben gemaakt maar om het
hoe en wat van de gewone man. Hoe heeft
die geleefd in de loop der eeuwen, geteisterd
of begunstigd door bepaalde ontwikkelingen,
en wat heeft die van het leven weten te maken
in voorspoed en tegenslag? Wij zijn de nako
melingen van die ons voorgingen, ons leven
wordt bepaald door wat wij van hen meekre
gen. En dat is geen kleinigheid.
In de vijftien geplande weken voor deze afle
veringen krijgen wij van de 58 miljoen te zien
hun strijdmacht, hun ziekten, hun natuur, hun
voedsel, hun scholing, hun misdaad en straf,
hun arbeid, hun behuizing, hun bejaarden,
hun zeevaart hun erotiek, hun landbouw, hun
kunstenaars, hun leiders en hun beoordeling
door anderen, elke week een onderwerp.
Aan de voorbereiding en aanmaak van deze
serie is drie jaar gewerkt Binnen en ver
buiten Nederland werden archieven doorwor
steld voor geschreven en beeldend materiaal.
Tientallen deskundigen werden aangezocht
hun kennis ten dienste te stellen van de
wetenschappelijke staf en van het produktie-
team, die speciaal voor deze serie werden
samengesteld. De wetenschappelijke inbreng
stond onder toezicht van prof. dr. Th. van
Gerard Soeteman schreef de tekst
aan de hand van door wetenschaps
mensen aangedragen materiaal.
Tijn, sociaal-historicus, en prof. E. de Jong,
kunsthistoricus, beiden verbonden aan de Ut
rechtse Rijksuniversiteit. De NOS zette haar
hele apparaat ervoor in, liet Gerard Soeteman
op grond van wetenschappelijke gegevens het
scenario schrijven en wees Kees Langeraad
en Jan Bosdriesz aan voor de regie. De
historische verhalen werden ingesproken aan
de hand van authentiek beeldend materiaal
dan wel werden historische situaties nage
speeld door acteurs, mimespelers, muzikan
ten, stuntmannen en figuranten. Het getal
„58" heeft men laten vaststellen door een
deskundige demograaf, die met enige speling
heeft berekend, dat sinds de Batavieren 58
miljoen mensen hier een gelukkig of te ver
smaden leven hebben geleid, mensen met
dezelfde leefgewoonten, taal, wetten en zoveel
gemeenschappelijks, dat men ze met enige
goede wil een „volk" zou kunnen noemen. Wie
zal zeggen hoeveel precies we nog van de
Batavieren in ons meedragen?
Van het begin af heeft bij de makers voor
ogen gestaan een boeiend en wetenswaardig
kijkspel te bieden, en zeker geen leergang aan
de hand van geschreven studiemateriaal. Een
produktie-in-beeld blijft echter vluchtig. Om
die onder een breed publiek te laten beklijven
is in samenwerking met Amsterdam Boek
uitg. Het Spectrum besloten tot een 15-delig
boek in band, waarvan elk deel ook afzonder
lijk verkrijgbaar zal zijn. Hierin vindt men
ook de illustraties die voor de tv worden
gebruikt. Deze geschriften zijn beknopt ge
houden, zoals ook de tv-afleveringen niet lan
ger duren dan veertig minuten, dit vooral om
de indruk weg te nemen dat verantwoorde
wetenschap en uitvoerigheid altijd samen
moeten gaan. Er wordt overleg gevoerd met
de scholen om te bereiken, dat het materiaal
ook ter beschikking komt voor direct klassi
kaal of tv-onderwijs.
We hebben al enkele afleveringen gezien en
kunnen vaststellen, dat er met grote zorg is
gewerkt. De teksten vinden aansluiting bij de
beelden en bevatten tal van wetenswaardighe
den. Zo vernemen we bijv. uit de aflevering,
gewijd aan de „strijdmacht", dat een Batavier
zich inzette voor zijn stam en dat militaire
eenheden „dorp" werden genoemd, waarvan
ons begrip dorp rechtstreeks afkomstig is.
Een Batavier die niet vocht voor zijn stam,
hoefde niet te rekenen op een plaatsje in het
Walhalla. Voor hem was oorlog heilig, in
tegenstelling tot eeuwen later, toen de huur
soldaten hun activiteiten als handel be
schouwden. In dit soort aanstekelijke teksten
krijgt men snel en kernachtig informatie aan
gereikt, die steunt op kennis van zaken.
Dit neemt niet weg, dat er kritiek mogelijk
is. België, ooit de Zuidelijke Nederlanden,
komt vrijwel niet in het stuk voor, alhoewel
Jan Bosdriesz, die samen met Kees
Langeraad de regie deed van de serie
„58 miljoen Nederlanders".
daar de kunsten hebben gebloeid, voortkom-
stig uit en bepalend voor de Nederlandse
cultuur. In de aflevering over erotiek wordt
verteld over de vroeger veel vrijere liefdesbe
leving dan nu, mede veroorzaakt door vroege
sterfte en de ruimere opvattingen omtrent wat
een gezin was. Maar volgens blijkbaar niet
geraadpleegde demografen zou ons volk al
lang aan inteelt ten gronde zijn gegaan als
niet steeds ons bloed was ververst door
vreemd bloed, ga maar na, alles gelegen
tussen Noormannen en Canadezen, alsmede
op heden de gastarbeiders. Met wat wij in het
verleden bevochten, met open armen binnen
haalden of momenteel discrimineren stonden
we sexueel wel zo vrij, dat we er de gezond
heid van ons bloed mee veilig stelden. Wien
Neerlandsch bloed door de aad'ren Vloeit
moeten we dan ook niet zo letterlijk nemen
als in deze vaderlandse serie klaarblijkelijk
wordt gedaan.
Zo is er meer kritiek mogelijk, bijv. gelegen
in de vraag waarom niet een aflevering is
gewijd aan de godsdiensten, toch niet een zo
onbelangrijk gegeven in een volk, dat elkaar
terwille van de religie de hersens insloeg.
Voor het overige staat alle man (en vrouw)
van Neerlands stam er ferm en fantastisch
op en doet men er beter aan te spreken van
vaderlands verleden dan van vaderlands ge
schiedenis, omdat dit laatste begrip de wrange
bijsmaak heeft van jaartallenkennis. En daar
is het in deze serie per se niet om begonnen.
K.>f v
Landheren leggen elkaar de werking van een klein model landbouwmachine
uit, een nagespeeld gegeven uit het verleden met links op de voorgrond Tom
van Beek.
Hoe versierde Jan Soldaat vroeger een meisje lithografie uit het Leidse
Legermuseum.
De TROS zendt de speelfilm uit
„Zolang jij er bent", een Duits
produkt uit 1953 met in de
hoofdrollen Maria Schell en O.
W. Fischer. Het verhaal wil, dat
een figurante bij een film een
ongeluk krijgt en door de regis
seur wordt thuisgebracht. Daar
mag ze hem haar levensverhaal
vertellen, waarvan de regisseur
zo van zijn stuk wordt ge
bracht, dat hij besluit dit leven
te verfilmen. De figurante mag
daar meteen de hoofdrol in spe
len. Dit stijgt haar dermate
naar haar bol, dat haar huise
lijk leven nogal ontwricht
wordt, bovendien raakt ze ver
liefd op de regisseur. Kommer
en kwel, dus Ned. 1,19.55 uur
Donald Duck
Walt Disney presenteert „Dit is
uw leven: Donald Duck". Oom
Donald staat vanavond centraal
in een programma, dat helemaal
rond zijn eendeleven is opge
bouwd. Alle figuren die van zo
grote invloed op zijn leven zijn
geweest, komen even langs om
de groeten over te brengen.
Ned. 1,19.05 uur
Harry Mulisch
Lou Geerts heeft vanavond een
gesprek met de schrijver Harry
Mulisch, een aflevering uit de
BRT-serie „De vijfde wind
streek". Het gaat voornamelijk
over Mulisch's laatste roman
„Twee vrouwen", zijn werk en
de taak en toekomst van de
literatuur. Gerard Reve, die on
langs opmerkte „Het werk van
Mulisch is niks als vullis, het
werk van Reve, dat is leven",
krijgt het antwoord: „Het werk
Maria Schell speelt de rol
van de actrice Eva in „Zo
lang jij er bent".
van Reve zij hem vergeven, het
werk van mij, dat is vrij."
Laagje aarde
De VARA zendt vanavond de
Canadese natuurfilm uit: „Een
heel dun laagje aarde". Getoond
wordt, dat een handje aarde,
waaraan op het oog weinig te
zien valt, onder de microscoop
een bonte, levende wereld
wordt, met miljoenen diertjes en
bacteriën, planteneters, parasie
ten en roofdieren.
HOU HET
SCHERM IN
HET OOG
Onedin Lijn
De Onedin Lijn krijgt vanavond'
een besmettelijk karakter. Op
een schip van de Frazer Lijn
heeft een vreemde ziekte drie
slachtoffers gemaakt en het
dochtertje van de kapitein is al
ziek. Toch tekent de kapitein
voor een natuurlijke dood van
de drie slachtoffers. Maar als
zijn dochtertje naar het zieken
huis wordt gebracht, breekt in
de stad een besmettelijke ziekte
uit.
Ned. II. 20.25 uur
Morgenmiddag
De NCRV zendt morgenmiddag
uit „Het meisje met de zwavel
stokjes", een poppenfilm naar
het gelijknamige sprookje van
Andersen. Het meisje heeft een
luie, harteloze vader, die haar
ook bij slecht weer de straat op
stuurt, om zwavelstokjes te ver
kopen.
Dinsdagmiddag Ned. I, 14.00
Harry Mulisch in „De vijf
de windstreek".
Donau-bende
Na de zwavelstokjes heel ander
avontuur: „De jacht op de Do-
nau-bende" naar het verhaal
van Jules Verne „De loods van
de Donau". Hierin wordt een
Bulgaarse vrijheidsstrijder ach
tervolgd door de politie, ver
dacht hoofdman te zijn van een
bende die de Donau onveilig
maakt; de vrijheidsstrijder is
zélf naar die bende op zoek.
Dinsdagmiddag, Ned. I, 14.15
NEDERLAND I
Teleac
18.15 Wij en het weer
NOS
18.45 De Bereboot
18.55 Journaal
TROS
19.05 Donald Duck, tekenfilm
19.55 So lange du da bist, speel
film (1953)
NOS
21.35 Journaal
TROS
21.50 Alles of niets, afl. 30
22.40 Harry Mulisch
NOS
23.30 Symbiose
23.34 Journaal
NEDERLAND II
NOS
18.45 Informatie voor Surinaamse
Nederlanders
18.55 Journaal
VARA
19.05 The Addams Family, TV-se-
rie
19.30 Een heel dun laagje aarde,
natuurfilm
NOS
20,— Journaal
VARA
20.25 De Onedin-lijn, TV-serie
21.15 Koning Klant
21.40 Volgende patiënt, TV-serle
22.05 Achter het Nieuws
22.55 Socutera
NOS
23.05 Journaal
18.— Nieuws uit n
Westfalen
18.05 Eddie's vader,
18.40 De vogels in hi
serie
19.15 Hier und Heute
19.45 Spel om kwart v<
20.— Journaal
20.15 Dramaturg Carl'
21.00 Mot. show
21.45 Tussen Goeam
documentaire
22.30 Journaal
18.30 Firbecks nieuwe
serie
19.00 Journaal
19.30 Betreft: televisie
20.15 Contacten
21.00 Journaal
21.15 Als war's ein Stil
gedramatiseerde dot
22.45 Journaal
18.00 De Wombies f>
18.05 Klein, klein kleuteP'
18.20 Rogier van ter Dok
rie k"
18.45 Vrouwen in Kenia^n
19.15 Sporttribune
19.45 Journaal
20.15 Micro-Macro
20.45 Tadellöser Wolf?*
22.25 Journaal ri
NEDERLAND I
14.00 Het meisje met de zwavel
stokjes, poppenfilm
14.15 De jacht op de Donau-ben
de, speelfilm
NEDERLAND
STER
15.00 Reclamespots
DUITSLAND
15.05 Twee jaar vakantp
(afl. 2) lt'
16.30 Mozaïek P
17.00 Journaal fs'
17.10 Karren, jeugdprogrf0'
17.40 Draaischijf ?r
DUITSLAND I
10.00 Journaal
10.05 Draaischijf
10.20 Giro d'ltalia, show
11.50 Dagboek van Bamberg
HILVERSUM I
18.00 De trekvogels. P.P. 18.19 Uitzen
ding van de R.K.P.N. EO 18.30 Nws.
18.41 (S) De grote opdracht. 19.00 (S)
Ronduit. 19.40 (S) Bijbels perspectief.
20.00 (S) Anno Domini. 21.15 (S) Avond
sluiting. NOS 21.30 (S) openbaar kunst
bezit. 21.40 Voor blinden en slechtzien
den. 21.55 Tambu. 22.25 Bond zonder
naam 22.30 Nws. NCRV 22.40 (S) Hier
en nu. VERONICA 22.55 (S) Muziek en
informatie. 23.55 Nws.
HILVERSUM II
18.00 Nws. 18.11 (S) Hier en nu. 18.40
(S) Muziek in vrije tijd. 19.45 (S) met
uw instemming. 2000 Nws. 20.05 (S)
Klassieke muziek. 20.52 (S) Pianocon-
cert. 21.35 (S) Literama. 221™
rama. 22.27 (S) Warmte,
NOS 23 00 (S) Met het oog
(23.05 Aktualiteitenoverzich'
Haag vandaag. 23.52 Even
voor het slapen gaan). 23.551
tie
HILVERSUM
leder heel uur nws. NOkdj
vacaturebank. 18.10 (S)
AVRO 19 02 Let s twist
Radiojournaal. 20.05 (S) Sif"
mach.ne 21 °2 (S) De iwjins
iv, 22.02 Radiojournaal--;e
HILVERSUM I
AVRO 7.00 Nws. 7.02 (S) AVRO-klok.
(7.30 Nws. Radiojournaal) Radiojourna-
la) 8.30 Nws 8 36 Gymnastiek voor de
huisvrouw. 8.45 De groenteman. 8.50
Morgenwijding. NOS 9.00 Spiegel van
België. AVRO 9.30 (S) Gevarieerde mu
ziek. 10.00 Radio lawaaipapegaai. 10.10
(S) Arbeidsvitaminen. Populair verzoek-
platenprogramma. (10.30 Nws. 1033
Radiojournaal) 11.30 (S) Kritiek op kri
tiek. 12.26 Mededelingen voor land- en
tuinbouw. 12.30 Nws. 12.41 Radiojour
naal. 13.00 Knipperlicht verkeersmaga-
zine. 13 25 Beursplein 5. 13.30 'n Mid
dagje AVRO. (15.30 Nws. 15.33 Radio
journaal) 17.00 Voor ons gemaakt,
(door ons gekraakt), jeugdprogramma.
OVERHEIDSVOORLICHTING: 17.20
Nws. uit de Nederlandse Antillen. AVRO
17.30 Nws. 17.32 Radiojournaal. 17.50
Toppers van toen. gr. pl. P.P.
HILVERSUM II
KRO 7.00 Nws. 7.11 Ochtendgymnas
tiek. 7.20 Het levende woord. 7.25 Badi-
nerie. 7.54 Overweging. 8 00 Nws. 8.11
Echo. 8.30 Aubade. 9 00 De letter M.
(9.30 Scheepspraat. 9.35 Waterstanden).
9 40 De Letter M (2) 10.30 Uitverkoop
in het hutsqeklutste Warenhuis. (11.00
Nws.) 11.30 "Ouder worden w
12 00 viif tellen na
VOORLICHTING. 12 49 Uitzeij
de landbouw. KRO 13.00 I
Echo magazine. 13.40 Een n
14.00 Promenadeconcert. 1fc
wachtkamer 16.00 Nws 16J
kuur: gesprek. NOS. 17.00 h
tijd wel duren. 17.20 (S) Euroll
Mededelinaen.
HILVERSUM I
leder heel uur nws. VARA^
Aktualiteiten via Dingen
7.02 (S) Gesodemeurders. 9.0!
op-drie. 11.03 (S) Drie draait d
van mensen uit de sportwerj1
(S) Vara's zoekplaatje. 14.03 L
beeld 16 03 (S) LP-Top-20 e
LP. 17.03 (S) Alfred Laaarde.
:ilVI3;t.1H,
IC
TROS 7.00 Nws. 7.02 (S) Capr
Nws. 9.02 Aktua-klankbeeld.
.Van heinde en verre. 10.00
tien tot twaalf. 12.00 (S) Ir
13.00 (S) De meest verkochte
tien". 13.30 (S) Koren en korp
Nws. 14.02 (S) Om de kunst.
Guitariteiten. 15.00 (S) Belcanl
Toch voel ik mij genoopt nog
even terug te komen op de ge
heel in simplistische stijl gehou
den tv-avond, die de VPRO ons
vorige week donderdag bezorg
de. In de krant van vrijdag rea
geerde ik er al op, maar op het
moment dat ik die regels
schreef kon ik de zaak nog niet
helemaal overzien. Kerstedities
onderscheiden zich van andere,
maar normale, edities nu een
maal ook. En wel hierdoor, dat
zij eerder ter perse gaan. Niet
dat ik behoefte voel iets terug
te nemen van wat ik bij die
gelegenheid schreef, maar wel
acht ik enige aanvulling op zijn
plaats. Ik memoreerde reeds de
oorverdovende waanzin die de
heer M. John Allegro naar aan
leiding van „de heilige padde
stoel" of daaromtrent losliet.
Pas later werd mij (overduide
lijk dat die nou precies „de
waarheid" bleek in te houden,
die Koot en Bie naderhand op
een „klopjacht" ontdekt bleken
te hebben. Een kinderhand is
gauw gevuld. Ik moet bekennen
dat het „waarlijke samenzijn"
dat zij ter gelegenheid van hun
ontdekking hadden belegd mij
niet erg aansprak. Zij zetten
zich wat te demonstratief en
met enige lichtvaardig aandoen
de spot tegen uitingen van
„waarlijk samenzijn" af, zoals
die al sinds de grondvesting van
de wereld bestaan. De directeu
ren van het Simplistisch Ver
bond (die soms de indruk wek
ken iets te simplistisch te werk
te gaan) kan men het „rechtaf
natuurlijk niet ontzeggen; even
min overigens kan men het an
deren kwalijk nemen, dat zij dit
soort satirische bedrijvigheid
als iets hinderlijks hebben on
dergaan. En dat zal ongetwijfeld
wel zijn voorgekomen. Overi
gens was het een programma
waarin luim en ernst op een
ongekend geraffineerd-vituoze
manier door elkaar werden ge
mengd. Een unieke tv-avond, en
dat was het.
Door toedoen van Kees van
Kooten en Wim de Bie heb ik
overigens de drie volgende
kerstdagen zoals die werden
samèngeperst tussen .boun
ties" op kerstavond en „Snip en
Snap" op de avond van de twee
de kerstdag wat ongerust te
gen mijn scherm zitten aankij
ken. Wat ongetwijfeld voor de
suggestieve kracht pleit die er
van het simplisme uitgaat.
Toch is er nog wel het een en
ander blijven hangen. Een pro
grammaatje bijvoorbeeld dat de
NCRV vrijdagavond bracht on
der de titel „De grote wegwe-
zer" en dat over Godfried Bo-
mans, met name over zijn hoe
danigheid als schrijver van
sprookjes ging. Michel van der
Plas die het had samenge
steld en die zichzelf min of meer
als sprookjesverteller had ver
momd ging toch wel iets die
per op de persoon van de auteur
in naar aaiileiding van de verto
ning van fragmenten uit pro
gramma's waarin Bomans des
tijds zelf was opgetreden. Zij
waren met grote zorgvuldigheid
gekozen. En natuurlijk was er
een stukje bij uit het indruk
wekkende interview met pater
Van Kilsdonk, waarin Godfried
zich overigens evenzeer uitsprak
als de ondervraagde. Ik moet
zeggen dat het door Michel van
der Plas (en Wim Hazeu) ver
zorgde tv-half uurtje mij met
grote weemoed vervulde.
De KRO deed zaterdagavond
weinig of niets om die nostalgie
te doen afnemen. Berend Bou-
dewijn had weer een drietal
emigranten-echtparen uit den
vreemde (Amerika, Nieuw-Zeel-
and en Canada) genood om hier
het kerstfeest te komen vieren.
En dus vooral om de dames en
heren herinneringen te laten op
halen en om het gezelschap (en
dus ons) te confronteren met het
verleden. Boudewijn had het be
paald getroffen met zijn gasten:
uitermate plezierige mensen, die
ongekunsteld reageerden en dus
zo, dat wij in staat waren om
helemaal mee te leven. En daar
ging het per slot van rekening
om. Vervolgens bezorgde Leo
Akkermans ons „De groeten
van tante Annie en oom Wim"
via een collage van familie
filmpjes uit jaren te beginnen
met 1920. Zij waren doordrenkt
van een melancholie, die werke
lijk aangrijpende vormen aan
nam in dat filmpje over een
Joodse bruiloft in het Amster
dam van 1942een werkelijk
verpletterend document, dat
min of meer tussendoor werd
vertoond, maar dat ik niet licht
zal vergeten.
Herman van Veen vroe{
avond onze aandacht 1
musicus Ton Koopman,
had men zich kunnen e
waarom hij dat precies
doen, maar meteen e
gin van de uitzending
hij, begeleid door Koopnv
klein stukje Corelli op <f
en toen werd zo niet allu
toch veel duidelijk. VooL.
Ton een voortreffelijk ml
is. Verder hadden wij aal
man een uurtje (kerst)ir
maken op zeer hoog niy
danken, waarvoor wij 1
derdaad zeer dankbaar V
Na enig professioneel 1
heb ik daarna toch maa r
ten om de avond van de m
kerstdag als een zo
avondje uit te beschouw
boog kan per slot van re
niet altijd gespannen zijil
torn, ik zette mij aan Wafi
Muyselaar, dat wil zeggl,
Snip en Snap. Hoogtepui
veertig jaar Nederlandse
Ik zal niet zeggen dat ik i
van heb gehad en zeker n
ik niet heb gelachen.
jongens even een knietje u
wisselen, heb ik het al gai ar
meer. is
Het waren en blijven n d
maal ongelooflijk knapim
mieken. Maar om nu te bt
dat ik na afloop van het s ol,
kei mijn melancholie he ji
kwijt was, nee, dat niet. t
was ook zeer verklaa ej
want per slot van rekenii oo
ik met Willi en Piet zo'n lb
opgegroeid.
HERMAN HOFHl
