Bergstraszer Wein
heeft Romeinse afkomst
Bretagne betekent:
eten uit zee
mmmm
Wie, wat, waar?
De „Bergstrasze", die lange reep
Duitsland tussen Darmstadt en Hei
delberg, kan bogen op een eeuwe
noude traditie, zowel wat de aanleg
van wegen betreft als de wijnbouw.
Reeds de Romeinse legionairs ken
den dit deel van Duitsland, waarbij
ze de weg, die ze er aanlegden „Via
Strata Montana" noemden, hetgeen
zoveel wil zeggen als geplaveide
bergweg.
Een foto van Schlosz Erbach,
dat een rijke verzameling kunst
schatten bevat. Erbach is overi
gens een centrum van de alom
bekende Ódenwalder ivoorsnij-
kunst.
De klok wijst half vier in de middag
en de zee heeft zich zoals altijd in
deze lange, lange reeks zomerse da
gen teruggetrokken uit het pittores
ke haventje, waarvan het vuurtoren
tje als een opgestoken wijsvinger ei
genwijs de lucht in prikt. Op het
drooggevallen havenstrand zijn tien
tallen mensen in de weer:'ze steken
hun vinger in het zand en op die
plaatsen waar een minuscuul belle
tje opborrelt graven ze koortsachtig
om vervolgens .met een triomfante
lijk gebaar een gesloten schelpdier
(kokkel) omhoog te steken.
We staan op de mini-boulevard van
Erquy, een van de tientallen kleine
vissersdorpjes langs de grillige Bre
tonse kust. Bij zakken vol worden de
kokkels door de Fransen opgegraven,
want de liefde van de mannelijke
Fransman blijkt voor een belangrijk
deel door de maag te gaan. En de
kokkels, gekookt in een nat van olie,
azijn, tomaten en verse kruiden zijn
„delicieus" als ik de zoekers mag ge
loven.
0| Daar is tie dan. een grote
vuurrode zeekrab, het hoofdbe-
3 stand van „Fruits de Mer", een
3 louter zeegerecht waarmee de
w Bretonse koks veel eer in weten
te leggen. Voor de aardappelmin-
nende Nederlanders is het wel
even wennen.
uitstekende wijnjaren gebleken,
waarbij de wijn van het afgelopen
jaar mogelijk wat duurder zal zijn
dan normaliter, omdat de druiven -
als gevolg van de weinige regenval -
klein zijn gebleven, waardoor het
aantal hectoliters wat aan de krappe
kant is gebleven.
De Westduitse wijnbouwers hebben -
naast het Deutsche Weinsiegel - een
indeling naar kwaliteit van hun pro-
dukten gemaakt, die uit elf specifieke
wijngebieden komen: Baden, Rheinp-
falz, Württemberg, Franken, Rhein-
hessen, Hessische Bergstrasze (waar
van in dit verhaal sprake is), Rhein-
gau, Nahe Mittelrhein, Mosel-Saar-
Ruwer en Ahr. Die klassificaties lui
den als volgt:
Kabinett: een elegante wijn van aan
zienlijke klasse.
Spatlese: een wijn met een rijk bou
quet van de late druivenoogst.
Auslese: een kruidige, edele wijn van
een speciale oogst van volrijpe drui
ven, die een speciale kelderbehande
ling hebben ondergaan.
Beerenauslese: een wijn van buiten
gewone vaak honingachtige zoetheid.
Gemaakt van een speciale keus over
rijpe druiven.
Trockenbeerenauslese: een wijn, die
aan de meest extreme voorwaarden
voldoet, gemaakt van als rozijnen
ineengeschrompelde druiven.
Eiswein: een aparte specialiteit. De
wijn wordt in alle klassificaties ge
wonnen van als ijs bevroren druiven.
De Heppenheimer wijnmarkt is niet
het enige wijnfeest in de Bergstrasze.
Het wijnboerenfeest van Bensheim
wordt gedurende de eerste week van
september gevierd, terwijl een soort
gelijk feest in het nabij gelegen
Odenwald (in Grosz-Umstadt) midden
september wordt gehouden.
Zoals gezegd is het klimaat in de
Bergstrasze uitzonderlijk mild. Wan
neer andere delen van West-Duits-
land nog in een sneeuwkleed gedom
peld zijn, bloeien in plaatsen als Hep-
penheim (het stadje bezit een uiterst
fraai middeleeuws marktpleintje), Ju-
genheim, Bensheim, Losch, Weinheim
en Vierheim tal van bomen en strui
ken, te beginnen met de amandelbo
men, gevolgd door de forsythia, de
perzik- en abrikozenbomen. Deze
vroege voorjaarsbloei is in heel
Duitsland bekend en verleent de
„het vlees, je moet er een zaag bij
gebruiken om het klein te krijgen.
Nou, ik had me heel wat anders
voorgesteld van de befaamde Franse
keuken.
Op mijn vraag of hij al eens een
stuk zeerog had geprobeerd of ?en
sole a la meunière, om van de la-
goustines maar niet te spreken, keek
hij me aan of hij het in Keulen hoor
de donderen. Bouillabaisse, vissoep
probeerde ik vervolgens. Het onbe
grip bleef, en ik liet het maar zo,
want een verstokte aardappelen-met-
groente-eter is niet te overtuigen. Die
wil moeders pappot overal ter we
reld, waar hij ook komt, in dezelfde
gevarieerdheid als thuis aantreffen.
En wat dat betreft zit-ie in Bretagne
fout.
Afhankelijk van de plaats waar u
woont, is Bretagne toch nog een fiks
eind rijden. In afstand variërend van
1000 tot 1400 km waarbij het nog wel
even scheelt of u naar de noordkust
van Bretagne of naar de zuidoost
kust wilt. Cóte d'Amour is de bij
naam van dat zuidoostelijke deel van
Bretagne. Daarentegen is de Colte du
Nord van een heel ander karakter.
Wat klimaat betreft wat ruiger dan
het zuidoostelijke deel, is de Colte du
Nord een kuststreek, die gekenmerkt
wordt door vaak grillige rotsen.
Cap Fréhel bijvoorbeeld, die als een
ongenaakbare vuist het Kanaal in
steekt. De 70 meter hoge kaap vormt
het onverzettelijke sluitstuk van de
Cóte d'Emeraude. Aalscholvers en
Jan van Genten bevolken de majes
tueuze rots. Ook kolonies zilvermeeu
wen broeden er en het geschreeuw
van de honderden zeevogels klinkt u
nog lange tijd in de oren. Ook het
dorpje Erquy kan bogen op het bezit
van een kaap. Weliswaar minder im
posant dan Cap Fréhel, maar deson-^
danks weet de bijna twee kilometer
in zee stekende kaap respect af te
dwingen.
Meer nog dan deze rotsformaties zijn
de Bretonse stranden geliefd. Sommi
ge zijn even breed als de Nederland
se en Belgische Noordzeestranden.
Andere daarentegen zijn piepklein en
liggen verscholen tussen de naakte
rotsen, soms ook is er geen zand,
maar zijn het kleine keitjes, waarop
de kinderen moeten spelen. Wanneer
de zee zich bij eb terugtrekt komen
vaak geweldige mosselbanken vrij.
Kleine zeekrabjes zoeken een goed
heenkomen in de ontelbare rotssple
ten en op de vloedlijn liggen honder
den, duizenden schelpen, waarbij die
van de Cocqeilles de St Jacques
door hun zalmroze kleur vooral op
vallen. In Erquy zijn ze vooral te vin
den op de Plage du Centre, zoals het
havenstrand aan de boulevard mid-
Er is veel op cultureel-historisch ge
bied te zien in Bretagne. Middeleeuw
se kastelen en/of overblijfselen- daar
van. In het zuid-oostelijke deel na
tuurlijk de befaamde menhirs (reus
achtige stenen) in de buurt van o.m.
Carnac. Duizenden toeristen van over
de hele wereld zijn in opperste ver
bazing tussen de in onafgebroken rij
en opgesteld staande stenen gelopen.
De avonturen van de Galliërs Asterix
en Obelix worden in deze streek ge
lokaliseerd. Bretagne is ook de streek
waar volgens overleveringen eens de
ridders van koning Arthur ronddool
den. Er zijn restanten van Romeinse
nederzettingen te vinden, het zeea
quarium in de muur van St. Malo is
wereldberoemd, evenals de getijden-
centrale aldaar in de rivier de Rance.
En dan te bedenken dat met name
de naam van St. Malo ooit in Neder
land een huiveringwekkende klank
bezat. Evenals Duinkerken was het
een berucht piratennest. vanwaaruit
regelmatig volgeladen Hollandse
koopvaarders uit de „Oost" werden
overvallen.
Deze terugblik op een luier-vakantie
wil geen opsomming zijn van toeristi
sche attractiepunten aan de Bretonse
kust. Als algemene informatie kan
nog wel gelden dat er volop hotels en
pensions zijn en dat de Fransen no
gal wat campings in deze streek heb
ben gerealiseerd. Daarbij moet de
Nederlandse vakantieganger er reke-
Als ik over het strand slenter, wordt
mijn oog getroffen door de vele dode
zeekrabben of gedeelten daarvan.
Monsterachtige beesten, die wan
neer ze niet uiteengereten zouden zijn
zeker 50 tot 60 centimeter in door
snee zouden zijn. Ook al is van de
meeste niet veel meer dan een vuur
rode poot over, ze zijn angstwekkend
genoeg om me ondanks de be
haaglijke temperatuur van zo'n 35
graden celsius een koude rilling te
bezorgen. Dat ook het leven in Erquy
betrekkelijk is, wordt 's avonds be
wezen wanneer ik in het kleine ha
venrestaurantje „Mon Relais" zo'n
zeekrab, weliswaar wat kleiner dan
die op het strand maar even rood en
angstaanjagend, op mijn bord aan
tref. Hij maakt deel uit van mijn be
stelling „Fruits de mer", een zeege
recht bij uitnemendheid, waar de
Bretonse koks met recht trots op
zijn. En het moet gezegd worden
goed en wel gekookt is zeekrab in
derdaad een delicatesse. Trouwens,
dat zijn door de mayonaise gehaalde
zeeslakken ook, vooral wanneer ze
besproeid worden met een fles koste
lijke Muscadet, 't Is even een kwestie
van wennen.
Dit brengt me meteen bij die andere
Nederlander, die tegenover mij zijn
nood klaagde over het eten aan de
Bretonse kust, want een inwoner van
de lage landen aan de zee is nu een
maal iemand, die maar moeilijk af
stand kan doen van zijn kruimige
piepers. „Het vlees", smaalde hij.
den in het dorpje heet. Kinderen sle
pen dan ook emmer na emmer aan
om vervolgens de fraaiste exempla
ren uit te sorteren en mee naar huis
te nemen.
Het havenstrand van Erquy,
waar tientallen vissersscheepjes
bij eb droogvallen. Wanneer het
zo ver is gaan de kokkelzoekers
op pad. Veel Franse camping-fa
milies eten dan ook 's avonds
een schelpdiergerecht. Ook mos
sels komen in grote aantallen op
de Bretonse rotsen voor.
ning mee houden dat hij in Bretagne
veel Fransen tegenkomt, want deze
kuststreek is evenals die van de Mid
dellandse Zee een van de belangrijk
ste vakantieregio's voor de Fransen
zelf. En er is vorig jaar door middel
van een intensieve reclamecampagne
veel werk van gemaakt de Fransen
in eigen land hun vakantie te laten
doorbrengen.
Dat kan in sommige gevallen wel
eens wat problemen opleveren. Want
als u als buitenlander op een cam
ping tussen een aantal Franse fami
lies komt te staan, die met elkaar op
vakantie zijn, dan is de kans groot
dat ze u links laten liggen. Want
Fransen met Fransen op vakantie,
bemoeien zich vrijwel alleen met
Fransen, 't Is maar even dat u het
weet.
KLAAS GOING A
De Romeinse vechtjassen lieten het
echter niet bij het aanleggen van we
gen in dit deel van het immense kei
zerrijk. Opmerkzaam gemaakt op het
milde klimaat van de Bergstrasze
probeerden ze er een begin te maken
met de aanplant van wijnranken. Het
bleek een schot in de roos te zijn. Nu
nog zijn de Bergstraszer-wijnen be
roemd vanwege hun milde karakter.
De ruim 1200 jaar oude stad Heppen-
heim is het centrum van de wijn
bouw in de Bergstrasze. De plaatse
lijke wijnmarkt is er ópmerkelijk
vroeg: laatste week van juni/eerste
week van juli. Wilt u een opvallend
goede Bergstraszer-wijn? De Auerba-
cher Rott. (Overigens is het meren
deel van de wijnen, die in de Berg
strasze verbouwd worden „Weiss-
wein".) De jaren 1975 en 1976 zijn
Het betrekkelijk on
bekende Odenwald is
één van de meest af
wisselende streken
van Duitsland. Het
ligt ten oosten van de
Autobahn Darmstadt-
Heidelberg en ten
noorden van de ro
mantische rivier de
Neckar, waaraan tien
tallen kastelen en
burchten liggen. Ka
rakteristieke wijndor
pen en onder handbe
reik de Romantische
Strasse met midde
leeuwse parels als Ro-
thenburg en Dinkels-
bühl. Een ideaal ge
bied voor natuurlief
hebbers en rustzoe-
kers. In het hart van
deze groene oase
biedt NRV-Holiday in
Den Haag, telefoon
070-469566 prima bun
galows in het fotoge
nieke vakantiepark
Ostertal bij Reichels-
heim. Faciliteiten:
overdekt zwembad,
cafetaria en een spe
cialiteiten-restaurant.
Bungalows vanaf 430
gulden. De Jong In-
tratours heeft ook
nog een vijfdaagse
reis Necker-Oden-
wald-Lindach vanaf
270 gulden. Inlichtin
gen over andere reis
mogelijkheden naar
het Odenwald (overi
gens ideaal voor een
ontdekkingstocht per
eigen auto) geeft het
Duitse Verkeersbu
reau, Spui in Amster
dam, telefoon 020-
241293.
Bergstrasze, maar ook het vlakbij ge
legen Odenwald, een aparte charme.
Nu de naam Odenwald valt, wil ik
even stil staan bij dit even fraaie als
rustige vakantiegebied tussen Rijn,
Neckar en Main, óok hier hebben de
legioenen van de Romeinen hun spo
ren nagelaten. Plaatsen als Michel-
stadt, Erbach (centrum van ivoorsnij-
kunst), Beerfelden, Lindenfels, Fürth,
Bad König en Grosz-Umstadt zijn
vaak even oud als karakteristiek. Het
is een streek, die gekenmerkt wordt
door uitgestrekte bossen en een sterk
heuvelachtig landschap.
Niet voor niets wordt het Odenwald
het lieftalligste middelgebergte van
Duitsland genoemd. In het Lautertal
- langs de zogeheten Nibelungenstras-
ze - ligt het Reicherbacher Keien-
meer, dat bestaat uit brokstukken
van Romeinse steenhouwerskunst. De
kastelen én landhuizen die in Oden
wald staan, herbergen vaak een on-
Het Auerbacher Schlosz in
Bensheim, dat in de zogeheten
Bergstrasze is gelegen. In de
loop der jaren is ruim een mil
joen gulden in de restauratie van
deze ruïne gestoken.
gelooflijk rijke verzameling kunst
schatten, die veel vertellen over de
historie van deze regio. Kortom: zo
wel de Bergstrasze als het Odenwald
zijn streken, die in hun algemeenheid
nog niet door het massa-toerisme zijn
ontdekt. Hoelang die situatie nog zal
voortduren
KLAAS GOINGA
kende boeren, burgers
en buitenhuislui. Op
de hoogvlaktes in het
binnenland wouden
en heidevlakten. De
kust, grillig, gekerfd
en eeuwen lang ge
beukt door huizehoge
oceaangolven (bekend
van de operatie
D-Day in 1944) is be
zaaid met zilte, klei
ne, dolromantische
vissersdorpen. Bekend
is de rots met daarop
tronend St. Malo. Dat
is onder meer de
standplaats van een
S-daagse reis van De
Jong In tra tours, die
men al kan maken
vanaf 560 gulden. In
lichtingen over alle
reismogelijkheden
naar dit schitterende
ongerepte brok oerna-
tuur geeft het Frans
Nationaal Verkeers
bureau, Prinsengracht
in Amsterdam Cen
trum, telefoon 020-
717977.
