Kattig, aardig, radicaal en bereid tot compromissen cieba nodigt 3 Menten: boerenknecht om trots op te zijn RIA BECKERS (PPR): De zaak-Menten I 197 TERDAG 27 NOVEMBER 1976 LEIDSE COURANT CITROEN goedko n. Motor t per Itr Kenne- Tel. 071, eksgaran- >hop velt igen sterk Bn 2 CV/. 21.- voor irs vanal s (garage bekle- 20% kor- zaterdags i vele '.a. groot 's vanaf ipperspel 23 90, 27.95 grappige nedylaan ■76 93 22. end ?n Mie kleu- jaar ga- leggen adeau bi; 3 tegels g. Mare 9 Tel. door de iNKSTEL (nvering. Kampen, 02522- Oegstgeest Ze is fel, radicaal en geëmancipeerd. Altijd al ge weest. En als haar partij de po litieke wind mee krijgt is ze over een paar jaar mi nister van On derwijs. Zelf zegt daarover we liswaar „ik ben er volstrekt nog niet aan toe" en „mijn kinderen worden ouder, die vergen meer aandacht". Maar de uitdaging van minister schap prikkelt haar wel dege lijk. PPR-lijst- trekker Ria Bek kers houdt wel van uitdagingen. Zowel de middel bare school (van huis uit een alp- ha-leerlinge deed ze de beta-rich- ting er voor de grap bij) als haar studie klassieke talen legde ze in recordtijd af. Koud 23 was ze doctorandus en als lerares ver bonden aan het Haarlemse Trini- teitslyceum. De eerste jonge en knappe doctoran- da die deze jon gensschool van de paters Augus tijnen ooit had aangenomen. Die omstandheid bracht op zich al de nodige ver warring teweeg. Maar niets min der dan verbij stering wekten haar openlijk be leden politieke denkbeelden. Waar alle andere leraren op de KVP stemden, dan wel hun poli tieke opvattin gen voor zich hielden, gaf zij ronduit te ken nen:" ik stem op de PSP". Vijf jaar later stond het „Triniteits" bekend als de roodste school van Haarlem. Beckers, toen. in de vroege jaren zestig nog juf de Bruin, liet zich in meer opzichten als onorthodox kennen. Ook haar arbeidsmoraal bijvoorbeeld week nogal af. van de gangbare „Je huiswerk maken en overgaan naar de vogende klas is je plicht tegenover paps en mams en de maatschappij", zeiden al haar collega's. Maar juf de Bruin vond: „de school is maar een van de vele belangrijke dingen in je leven. Als je Caesar niet vertaalt en je doet na school dingen die je nuttiger vindt, is dat jouw verantwoordelijheid. Een keertje blijven zitten is ook helemaal geen ramp. Maar dan moet je in dat jaar wel andere dingen doen". Nu ze de baas is geworden van de PPR verzet ze zich nog steeds tegen het idee dat arbeid de hoogste plicht van een mens is. „Als je onder ..arbeid", „werk", verstaat het deelnemen aan het productieproces, dan is het natuurlijk dui delijk, dat we daar met zijn allen een veel te grote waarde aan hechten. Werken in de zin van een baan hebben is maar een van de vele mogelijkheden om je leven zinvol te vullen. Daarvan zijn nog te weinig mensen overtuigd en we moeten dan ook ons best doen om dat te veranderen. Maar dat neemt niet weg dat 'bijna een kwartmiljoen Nederlanders doodon- gelukig zijn omdat ze geen baan hebben. Dat je tegen die mensen zou zeggen: „mensen, wat maak je je nou toch druk Ga lekker iets anders doen, geld om van te leven krijg je toch wel", acht ik ondenkbaar. Ik kan voor mezelf wel vinden, dat werkloosheid helemaal geen ramp hoeft te zijn, maar die mensen zijn ongelukkig omdat ze geen baan hebben. Hun gevoelens mag je niet miskennen". Ook Ria Beckers vindt dat de werkloosheidsbe strijding de komende vier jaar de allerhoogste prioriteit moet hebben. Maar dat moet'dan wel anders gebeuren dan in de afgelopen vier jaar. Door de aanpak van Den Uyl haalt ze met haar leraressenpotlood een grote rode radicale streep. „Maak dat nog maar een keertje over", is de associatie als ze uitlegt waarom „De opvatting van het kabinet-Den Uyl dat je Glas- ENPAK- 30 stuks hyacin- a kwali- rkdagen js tot 6 5LAS-II* rdt dooi ^et aanta' arbeidsplaatsen kan doen toenemen door almaar enorme hoeveelheden geld in het bedrijfsleven te pompen en dan nog wel onge richt. slaat natuurlijk helemaal nergens op. Dat automatisme werkt gewoon niet. Want het be itij fsleven gebruikt dat geld wel om te investe ren maar in machines en niet in mensen. Bovendien investeren ze verkeerd, waardoor er overproduktie ontstaat, de kleine bedrijven ka pot worden geconcurreerd en de werkloosheid juist toeneemt. Wat je als overheid zou moeten doen is dat geld wat nu naar het bedrijfsleven gaat, aanwenden om zelf banen te creëren Er is nog zoveel werk te doen. Werk dat nuttig is en nu nog blijft liggen. Je kan denken aan stadsvernieuwing, aan milieu-projecten, het iso leren van huizen, vorming, onderwijs en ga maar door. Als je daaraan bovendien nog een andere verdeling van de beschikbare arbeid koppelt door bijvoorbeeld vroegere pensione ring en arbeidstijdverkorting raak je een heel eind op streek". De tegen-redenering, dat dat aantrekkelijke plannetje nooit kan slagen, omdat dan het bedrijfsleven in moeilijkheden komt, wijst de 38-jarige lijsttrekker volstrekt van de hand. Ze erkent wel dat de Nederlande bedrijven in staat moeten blijven met het buitenland te concurre ren, maar gelooft er geen steek van dat dat bij realisering van de PPR-opvattingen niet meer zou lukken. Toch lijkt het onweerlegbaar dat uitvoering van de PPR-ideeen resulteert in het teruglopen van de investeringen. Dat kan niet anders beteke nen, dat dat de positie van onze bedrijven, vergeleken bij die in het buitenland verslech tert. Daardoor maken ze minder winst, kunnen ze weer minder investeren enzovoort. Het ui teindelijk resultaat zal zijn dat het aantal ar beidsplaatsen bij de bedrijven zelf zal teruglo-* pen en dat er ook geen geld meer beschikbaar zal zijn om extra arbeidsplaatsen te creeren. „Onzin" zegt Ria Beckers vinnig. „Op de eerste plaats is het helemaal niet zo erg als de groei van onze economie wat terugloopt. Als we wat van het milieu willen overhouden kunnen we ons hoe dan ook niet permitteren dat we onze industrieën steeds maar blijven uitbreiden. En om ons van een redelijk welvaartsniveau te verzekeren is dat ook helemaal niet nodig. Dit jaar geven alle Nederlanders samen 142 miljard gulden uit aan consumptie, dus puur aan eten, drinken, wonen en allerlei goederen. Dat is ruim 10.000 gulden per Nederlander, baby's en grijsaards meegerekend. Daar is heus aardig van rond te komen. Als je tenminste de wel vaart zo verdeelt dat iedereen, globaal gespro ken die tien mille ook krijgt. En wat dat sprookje van de buitenlandse concurrentie be treft, dat snijdt absoluut geen hout. Als we ons specialiseren in hoogwaardige producten, zijn we wel degelijk in staat onze concurrentie-posi- tie te handhaven". Een ander onderwerp dan maar. De in het CDA verenigde confessionelen. Maar ook daar over blijkt ze nog even kattig te praten als vroeger. Dat aan hun samengaan eerlijke be doelingen ten grondslag liggen mag volgens haar wel uitgesloten worden geacht. „Ze kiezen voor macht ten koste van beleid. Onze resolutie waarin we bepalen dat we alleen aan de regering deelnemen als PVDA en PPR samen de meerderheid van de minsters leveren, moet ook begrepen worden als een reactie op de vorming van het CDA. Als we daar niet aan vast houden komt er van een progressief beleid helemaal niets meer terecht". Van de ideeen van haar collega-lijsttrekker Van Agt moet mevrouw Beckers helemaal niets hebben en zeker 'niet van het geestelijk reveil waartoe hij heeft opgeroepen. Dat ethisch reveil is gevaarlijk, goedkoop en misleidend", is haar onomwonden oordeel. „Van Agt heeft het over angst en psychische nood in de samenleving en suggereert dat als je hem maar steunt, die noden wel zulen ver dwijnen. Maar hoe wil hij dat bereiken? Door herinvoering van verstarde gezagsverhoudin gen te propageren door propaganda te maken voor het gezin, met uitsluiting van andere samenlevingsvormen, door terug te grijpen op dat ouderwetse rolpatroon tussen man en vrouw?. Dat is goedkoop en misleidend. Men sen worden alleen gelukkig als ze in vrijheid en verantwoordelijheid voor elkaar leven. De opvattingen van Van Agt staan niet in dienst van het ideaal vrijheid maar bestrijden het juist. Verbreding van zijn opvatting heeft juist een toename van de geestelijke nood tot gevolg. Dat klinkt niet alleen kattig en radicaal, maar ook weinig verdraagzaam. Afwijzing van de analyse die Van Agt van de problemen maakt en van de weg die hij voorstaat om tot een gelukkiger samenleving te komen, leidt toch niet onvermijdelijk tot de conclusie dat hij zijn kiezers misleidt. „Jawel, want hij maakt helemaal geen analyse. Hij zegt allerlei mooie dingen zonder daaruit de consequenties te trekken. Hij en het CDA pretenderen de gelijkwaardigheid van alle men sen voor te staan. Tegelijkertijd willen ze het systeem dat die gelijkwaardigheid in de weg staat, juist handhaven en versterken. Dat is wel degelijk misleidend". Hoe het zij, als de radicalen in de volgende kabinetsperiode iets in de melk te brokkelen willen hebben, zullen ze zeer waarschijnlijk zaken moeten doen met Van Agt. Dat betekent: compromissen sluiten. Is zo'n felle tante als Ria Beckers daartoe wel in staat? Toch wel. Als het echt moet, doet ze wel degelijk water in de wijn. Ik kan dat namelijk weten, want ik heb drie jaar bij haar in de klas gezeten. Vanaf het allereerste Latijnse stampwerk (mensa, mensae, mensae, mensam, mensa) tot en met Ovidius. Dat ze als puntje bij paaltje komt wel degelijk gas kan terugnemen kwam nog het meest tot uiting in 1965. Toen trouwde ze met de filosoof en sexuoloog Karei Beckers, nu docent aan de katholieke sociale akademie in Den Haag en fractievoorzitter van de PPR/PvdA in de Oegst- geester gemeenteraad. Dat was wat problemati sch, want Ria wilde in een bruidsjapon met fraaie kleuren trouwen, terwijl de familie een klassiek witte robe voorstond. Haar leerlingen, zeer geinteresseerd in de afloop van het me ningsverschil, aanschouwden tenslotte een stra lende lieve Ria in...een cremekleurige trouw jurk. Willem Scheer. IN DE ZAAK MENTEN zijn deze week zoveel vraagtekens gerezen en zijn de meningsverschillen hier en daar zo persoonlijk geworden, dat men zich kan afvragen waarmee men eigenlijk - vooral in de politiek - bezig is. Leek het er in eerste instantie op, dat de verontwaardiging over de verdwijning van deze van oorlogsmisdaden verdachte Men- ten een nationale erekwestie was geworden, gaandeweg wordt steeds duidelijker, dat partijpolitieke oogmerken langzaam maar zeker de boventoon zijn gaan voeren. En dat is te betreuren. Dat gaf dezer dagen mevrouw dr. Henriëtte Boas reden tot de opmerking waarschijnlijk nooit aan deze zaak te zijn begonnen, „als ik geweten had, waartoe dit allemaal zou leiden". Mevrouw Boas heeft de zaak-Menten in Nederland via hoofdredacteur Hans Knoop van Accent aan het rollen gebracht, nadat zij in Israël over de kwestie had vernomen. En wat Hans Knoop betreft: deze heeft enkele beschuldigin gen aan het adres van de KVP over de zaak-Menten moeten intrekken, nadat hij met de juridische adviseur van het KVP-hoofdbestuur geconfronteerd was. UIT DEZE ENKELE FEITEN büjkt zelfs al, dat men in Nederland voor de zoveelste keer bezig is een heksenjacht te openen op allerlei mensen, groepen en ook partijen, in plaats van zich nadrukkelijk te bepalen tot de hoofdfeiten. Want het gaat er om, dat een van zeer ernstige misdaden verdachte man ontsnapt is; dat er intern fouten gemaakt zijn bij de Amsterdamse justitie en op het ministerie van justitie en dat wellicht de minister van Justitie onvoldoende greep heeft op de top van zijn departement. Zoals steeds schijnt nu ook weer iedereen in Nederland precies te weten, wat er gebeuren moet. Waar men daarbij niet aan toe schijnt te komen, dat is bij zichzelf te rade gaan, of men het allemaal wel zo goed weet en ook zo eerlijk bedoelt. NIETS ANDERS LIJKT op dit ogenblik belangrijk: men heeft zich met een bittere hartstocht vastgebeten in een zaak, waarvan men nog steeds niet weet, wat er mee te moeten doen. Om de bekende joodse jurist mr. Abel Herzberg uit Amsterdam, zelf oorlogsslachtoffer, aan te halen (Het Parool van 24 november jl.): „Van Agt heeft blijkbaar de zaak niet au serieux genomen. Hij heeft een fout gemaakt. Maar dat kan tenslotte iedereen gebeuren. Ik vind het geen manier om dit nu in de politiek te gooien. Zo doe je niet alleen de politiek onrecht, maar ook het recht..." DAT WIL NIET ZEGGEN, dat de zaak niet „tot op de bodem" moet worden uitgezocht. Dat is echter wat anders, dan er partijpolitieke „winst uit te willen boeken en er een soort „vergeldingsdrang" van te maken, zoals mr. Abel Herzberg het noemt. CIEBA levert kan toorinrichtingen! Dat weet zo langza- merhand iedereen in Leiden en omstreken. Wat u misschien niet weet, is dat CIEBA een verrassende kollektie kantoormeubelen in de 4 grote toon zalen heeft. Daarom nodigt CIEBA u uitIedere werkdag (behalve zaterdag) van 9-12.30 en van 13.30-17 uur. Stap vandaag of morgen eens binnen op de Wm Barentszstraat 35 (De Waard) te Leiden. Nieuw voorstel Warschau-pact inzake gebruik van atoomwapens BOEKAREST (DPA) - Het Warschau-pact heeft de landen die hebben deelgenomen aan de veiligheidsconferentie van Hel sinki voorgesteld een akkoord te sluiten waarin zij zich ver plichten niet als eerste atoom wapens te gebruiken. Een ont- werp-akkoord dat door het oos telijke militaire bondgenoot schap is opgesteld zal aan alle deelnemers aan de veiligheids- conferentie worden toegezon den. Dit blijkt uit het slotcommuni qué dat gistermiddag in Boeka rest is uitgegeven na afloop van de topconferentie van de zeven staten binnen het Warschau pact. Het voorstel sluit aan bij een in de Roemeense hoofdstad uitgegeven verklaring over nieu we perspectieven die het War schau-pact ziet in de internatio nale ontspanning, voor de ver sterking van de veiligheid en de ontwikkeling van samenwerking in Europa Om het mechanisme van politieke samenwerking binnen het pact te verbeteren heeft de topconferentie tevens besloten een commissie van de ministers van buitenlandse za ken en een gezamenlijk secreta riaat in te stellen. Deze twee zullen als organen van de poli tieke adviescommissie fungeren. Een uitgebreide verzekering tegen ziektekosten voor maar 51,00 per maand (3e klas) en zelfs vanaf 69,00 per maand (2e klas). Kan dat? Döt kan! kerker nog. Indien u per jaar fl. 1000,-eigen risico wilt dragen betaalt u nog maar 37,10 respectievelijk 57,24 per maand. Stuur deze bon op, zonder postzegel, naar Antwoordnummer 1 in Noordwijk of bel 01719- 1 93 31 vooralle informatie en een offerte-op-maat. Naam Adres Woonplaats Telefoon Aantal volw. Leeftijd Aantal kinderen tot 16 jaar Aantal kinderen van 16 tot 27 jaar studerend of invalide Klasse D3 D2 LC Stichting Het Zilveren Kruis Ziektekostenverzekering Hoofdkantoor tè Noordwijk, Gooweg 51 Uw financiële pijnstiller -J (Van een onzer verslaggevers) LUTTENBERG In de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog helpt het verzet een al wat oudere boer in een afgelegen streek in het Raalter buurtdorp Luttenberg aan een ferme boeren knecht. Het enige dat men van hem weet is dat hij als Nederlander gedeserteerd is van het Oost front en dat hij dus voor de Duitsers verborgen gehouden moet worden. Toch schijnt het niet helemaal in de haak te zijn, want men heeft de indruk dat de man niet geheel onvrijwillig aan het oostfront is beland. Er wordt zelfs gemompeld over een SS-er. Vandaar dat men besluit hem wel,, zorgvuldig in de gaten te houden. Maar Piet blijkt een knecht om trots op te zijn, want de man kan werken als een paard en binnen de kortste keren is hij een geziene kracht, ook bij de boeren in de omgeving, 's Avonds verschuilt hij zich achter het stro om naar de uitzendingen van radio Oranje te luisteren, zodat hij precies op de hoogte blijft van de ontwikkelingen aan de fronten. Op de ochtend dat Luttenberg bevrijd wordt rent de boer naar het kamertje van Piet en roept met overslaan de stem, dat de geallieerden voor het dorp staan. Maar Piet blijkt spoorloos te zijn verdwenen. Er ging onlangs een schok van herkenning door de mensen in diezelfde Luttenbergse buurtschap, toen de reportages over de van oorlogsmisdaden verdachte Blaricumse multimiljonair Pieter Nico- laas Menten op de televisie kwamen. Een akelige schok, want de ex-SS-er, die verantwoordelijk wordt gesteld voor massamoorden op Joden in Polen, werd door de Luttenbergers terstond her kend als de geheimzinnige boerenknecht Piet. De man die zijn achternaam niet wilde noemen en mistroostig glimlachend zei: „Noem mij maar Piet Verdriet". Een half jaar heeft Pieter Menten een veilige schuilplaats gehad in Luttenberg, terwijl hij door de SS in heel Europa gezocht werd, om zich te verantwoorden voor het verdwijnen van een enor me hoeveelheid kunstschatten in Polen, waarover hij „verwalter" was geweest. Menten belandt eind 1944 in Luttenberg. Een jaar daarvoor heeft hij vier wagons vol met kunstschatten als „persoonlij- 1 kef bagage" uit Polen mee naar Ned^land geno men. Hij weet zich verzekerd van de hulp van zijn „boezemvriend" dr. Eberhard Schoengarth, bevel hebber van de Sicherheidsdienst. Menten is voor dien al meerdere keren door de SS gearresteerd. Maar steeds weer weet hij de dans te ontspringen door hulp van Schoengarth, die aanvoert dat Menten zich zeer „verdienstelijk" heeft gemaakt als geheim agent van de SD in Polen. Als Menten zich in Aerdenhout vestigt, komen Schoengarth en zijn makkers regelmatig op de drankfeesten, die Menten daar houdt Eind 1944 echter gelast de SS buiten de SD om, een onderzoek naar de handel en wandel van Menten, en dus moet hij verdwij nen. En dat is het tijdstip dat Menten zich aandient als gedeserteerde bij de ondergrondse in Lutten berg. Hij wordt ondergebracht in de boerderij van de familie Boerkamp. Dertig jaar later is van het oude boerenbedrijf in de Luttenbergse buurtschap maar weinig meer over. De oude gebouwen waarin Piet zich schuil hield, zijn afgebroken en er is een nieuwe bunga low gebouwd. Na de oorlog heeft de heer W. H. Koolhof het bedrijf van zijn oom overgenomen. In de laatste maanden van de oorlog toen Piet daar dus was, kwam hij er regelmatig en hij heeft direkt gezegd, toen hij de foto van Menten zag: „Dat is Piet, dat kan niet missen". Dat is ook zo zeker als het maar zijn kan voor mevrouw W. G. Klein-Koerkamp - Jansen, die nu in het dorpje Okkenbroek woont, maar in de oorlogsjaren als dienstbode werkte in Luttenberg bij landbouwer Boerkamp. Zij heeft Piet dus dagelijks meege maakt en weet zich *tel van voorvallen nog te herinneren als de dag van gisteren. „Hij is behoor lijk oud geworden. Maar die hele houding, die stem, dat is Piet", beamen voormalige Luttenberg se verzetslieden, die niet met naam genoemd wil len worden. Overigens schijnt men ook papieren van Piet gehad te hebben, waaruit zou blijken dat hij SS-er geweest is. Landbouwer Koolhof kenschetst Piet, die hij begin 1945 bij zijn oom aantrof, als „oersterk" en „ge leerd". Hij heeft eens een nacht naast hem in het stro geslapen. „Ja, gek is dat", zegt hij, „dan praat je niet over de oorlog maar over het werk op de boerderij. En die man kon werken. We stonden er allemaal van te kijken. En hij was zo goochem als wat. Hij wist overal een oplossing voor". Een voorval herinnert hij zich nog bijzonder goed, vanwege het uitermate koele en bijna angstaanja gend optreden van Piet, toen hij met een groepje Luttenbergers naar radio Oranje luisterde, hoorde men plotsklaps een motor. Twee duitsers kwamen aangereden. De Luttenbergers raakten bijna in paniek, maar Piet bleef opvallend rustig. „Gaan jullie maar zo onopvallend mogelijk weg", zei hij, eraan toevoegend: „Ik kan in mijn eentje wel met hen afrekenen". Het bleek niet nodig, want de Duitse soldaten reden voorbij de boerderij. Zeer markante bijzonderheid van Piet weet zich ook mevrouw Klein-Koerkamp te herineren. „Hij zwom elke dag, ook al was het midden in de winter. Hij hakte een gat in het ijs van een brede sloot dicht bij de boerderij, zwom een hele tijd onder; het ijs en kwam dan weer boven, zonder Er waren in de tijd dat Menten in Luttenberg was, bij de boeren in de omgeving enkele uit het Duitse leger gedeserteerde Nederlanders ondergebracht, van wie het verzet moest aannemen dat ze evenals Piet een dubieus verleden hadden. Te meer omdat ze vaak contact met elkaar zochten. „Piet echter was duidelijk de baas. Hij liep met z'n borst vooruit, precies zoals we hem laatst op de televisie gezien hebben". Het moet volgens de heer Koolhof en mevrouw Klein Koerkamp ongeveer een jaar na de bevrij ding geweest zijn, toen Piet nog eens in Luttenberg terug is gekomen. „Hij had op zijn schoenen een gevangenisnummer staan, en dat zelfde nummer stond ook in de kraag van zijn jasje. Hij had kennelijk ergens gevangen gezeten en was ont snapt Maar hij vertelde er niets over. Hij bedank te ons voor de hulp en de volgende dag was hij weer verdwenen". En een aantal jaren later - Menten had toen al een reeks van processen achter de rug, maar hij was vrijgesproken en had zelfs- aanzienlijke bedragen aan schadevergoedingen geïncasseerd - Is hij nog eens bij de familie Boerkamp in Luttenberg op bezoek geweest. Hij heeft toen, zo hoorde mevrouw Klein-Koerkamp later, nog geïnformeerd waar de dienstbode geble ven was, en zei haar nog eens te willen bezoeken. Mevrouw Klein-Koerkamp was namelijk getrouwd en woonde in Luttele, maar daar heeft ze Menten nooit gezien.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1976 | | pagina 7