Hemelverschijnselen in maand december
Oplossing vorige puzzel
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 27 NOVEMBER 19)
Oe prijswinnaars van de puzzel van vorige week zijn:
Colla, Irenestraat 8a. Leiden.
De prijzen worden binnen drie weken per cheque toegezonden.
Oplossingen voor woensdag 12.00 uur 's middags onder vermel
ding van „Puzzel 271" zenden aan:
Leidse Courant,
Postbus 11
Leiden.
Dr. Pluizer vraagt uw aandacht
Horizontaal
117 bouwvallig worden
48 behagen
1 nobel
119 een zekere
49 adviseren
4 overzijde
121 bez. vnw.
50 gezamenlijk
10 vet
122 vangwerktuig
52 vliegenier
14 plaats in Mauritanië
123 vogelziekte
53 het morgenrood
15 slaapplaats
125 kantoorbediende
55 bevel
16 opstootje
127 meisjesnaam
57 recht stuk water
17 plaats in Zeeland
129 benauwend
63 nptie
19 deel van een visnet
131 jongensnaam
64 geul
21 stuurinrichting
132 drinkbeker
66 stop
22 bloem
134 melkwol
67 boom
23 buitengewoon
136 begaanbaar maken
69 echo
24 door
138 plaats in Perzië
70 luizeëi
25 spijsverteringskanaal
140 honingbij
71 opgeld
26 heldendicht
142 grondsoort
72 Portugees
27 droogoven
144 lekkernij
74 kiezer
28 nieuw
146 Noorse godin
77 slagader
30 raadsel
147 loopvogel
79 afvoerbuis
32 stapel
149 meisjesnaam
82 boze geest
34 akelig
151 na verloop van tijd
84 roem
35 wildzwijn
152 groente
86 gibbon
36 loot
153 vocht doorlatend
87 priester
37 edelgas
155 goedertierenheid
89 plaats in N-Brabant
38 voldoende gekookt
157 rustteken in psalmen
90 gesloten
42 kneedbak
158 vertragingstoestel
92 bitter vocht
45 gedeeltelijk
160 bijbelvertaling
97 kledingstuk
47 sierplant
162 plaats in Frankrijk
98 vlug
51 plaats in Argentinië
163 weefsel
99 stout
54 strijdperk
164 kaartspel
100 teelt
55 rivier in Italië
166 gewicht
101 heem
56 emmer
167 heidemeer
103 tandglazuur
58 negatief geladen ion
168 rivier in Duitsland
106 eer
59 indien
169 geen volle
108 kompost
60 Europ. Econom. Gem.
170 god van de liefde
110 beroep
61 ijle stof
171 gagel
111 molentrechter
62 voegwoord
172 boom
113 gebeurtenis
65 rede
114 hekeldicht
68 Formosa
117 huid
71 doortastendheid
Vertikaal
118 dwaas
73 uit leden bestaande
1 vroegere rechter
119 ieder
75 jongensnaam
2 nadat
120 afsplijting
76 vleesgerecht
3 tijdperk
123 schilderstuk
78 slede
4 hond
124 schrijfgerei
80 stekelvarken
5 Ezau
126 steen
81 zuurachtig
6 vroeger
128 naderen
82 lidwoord
7 hatelijk
130 plaats in Gelderland
83 groei
8 plaats in Amerika
131 toiletartikel
85 kweken
9 betrekking
133 de oudere
88 zuiver
11 vrede
135 pers. vnw.
91 plaats in Duitsland
12 geestvervoering
136 dierengeluid
93 zwaardwalvis
13 vrucht
137 naar
94 calorie
14 pool
139 ranonkelachtige plant
95 strafwerktuig
18 sluimerend
140 autochtoon
96 deel van boom
20 wereldtaal
141 lacune
97 stilstaand water
23 Europeaan
143 elkander
98 lus
29 op zekere plaats
145 tandrad
100 rivier in Bolivia
30 plaats in Frankrijk
146 hoeveelheid
102 sierplant
31 onaangename geur
148 vreemde munt (vm)
104 reeds
33 keelpijn
150 vreemde titel
105 rivier in Italië
39 op de manier van
152 vruchtennat
107 meisjesnaam
40 spil
154 vervelend wezen
109 maanstand
41 titel
156 meisjesnaam
110 prachtstuk
43 dwarsmaat
157 wintervoertuig
112 meisjesnaam
44 familielid
159 echtgenoot
113 tegelijk
45 spoedig
161 lager middenstands on
115 insekt
46 met eelt bedekt
derwijs
116 muntonderzoek
47 volmaakt goed
165 rivier in Rusland
Schaken ■rnaïnmriiin
Voor smulpapen op de 64 velden
is de winstvoering in de onder
staande positie bijkans sensatio
neel.
V1* !lïl
Wit aan zet en wint
De oplossing is als volgt:
1 c6, b3 2. c7, Lg3+
-(2 82. 3. c8D, b1D. 4 Df5+)
3. Kg3;. B2, 4 c8 loper
(4. c8 D. b1 D. 5. Df5+, Ke2 I
Db1pat)
4b1 Dame 5 LI5+ en wint.
Een bijzondere variant van de zo
genaamde Ben-Oni is het Wolga-
gambiet, dat vooral in de laatste
tijd veel aanhang krijgt. Vooral
zwartspelers. die liever aanvallend
dan verdedigend opereren, kunnen
van dit gambiet gebruik maken.
Het blijft echter een omstreden
variant, vooral tegenover groot
meesters en ex-wereldkampioenen.
Hieronder volgt zo'n voorbeeld.
Wit: Tal Zwart: Diaz
Wolgagambiet
Gespeeld in het interzonale toer
nooi te Biel 1976.
1 d2-d4, Pg8-f6 2 c2-c4, c7-c5 3.
d4-d5, b7-b5 (Het Wolgagambiet.
Zwart offert op de damevleugel en
pion met de bedoeling aanval op
de open lijen te verkrijgen. Geiler
probeerde het met zwart tegen
Portisch in de derde ronde. Daar
volgde 4. cb5:. a6 5 ba6:, La6: 6.
g3. d6 7 Lg2. g6 8. b3, Lg7 9
Lb2. 0-0 10. Ph3, Pbd7 11.0-0. Db8
12. Lc3, Tc8 13. Tal en wit won
tenslotte na een ingewikkeld ge
vecht. Tal ging niet op het offer
in) 4. Pg1xf3, b5zc4 5. Pb1-c3,
d7-d6 6. e2-e4, Pb8-d7 7. Lf1xc4,
G7-g6 8. 0-0, Lf8-g7 9. Tf1-e1 (En
nu ongeveer gelijke positie bereiit.
Wit heeft kans in het centrum.
zwart op de damevleugel) 90-0
10. Lc1-g5, h7-h6 11. Lg5-f4, g6-g5
(Onjuist. Aangewezen was 11...
Pg3 alsmede 12...Pe5). 12. Lf4-
clPf6-g4. 13. Lc4-e2, Pg4-e5 14.
Pf3-d2!, Dd8-c7 15. Pd2-f1 (met de
positionele dreiging Pe3-f5) 15.
c5-c4 16. Pf1-e3, Pd7-c5 (Beter
was 16... Pf6 alsmede 17 La5.
Na de tekstzet komt zwart in de
knoei) 17. Pe3xc4 Pc5xe4 18. Pc3-
xe4, Pe5xc4, 19. Dd1-c2, Dc7-a5.
(zie diagram).
20 Lc1xg5!, Pc4-a3 21. b2xa3ü
(Na 21. Dd3 was 21. f5 gevolgd)
21 Lg7xa1 22. Te1xa1, h6xg5
23. Pe5xg5. f7-f5 24. Dc2-d3!, e7-
e5 25. d5xe6 (en passant) (Niet
beslissend was 25. Dg3, f4 26. Dh4,
Dc7) 25. Da5-e5 26 Ta1-d1, Kg
8-g7 (En niet 26. Le6: wegens
27. Pe6:, De6: 28. Lf3, Tb8 29. Ld5)
Stelling na 19.... Dc7-a5
27 Dd3-c4, Ta8-b8 28. Dc4-c7+,
K97-96; 29. Dc7-h7+, Kg6-f6 (Na
29. Kg5: beslist 30. f4+, Df4: 31.
Dg 7+ of 30. Kf4: 31. Dh6+,
Ke4 32. Lf3 mat) 30. e6-e7, Tf8-e8
31. Dh7-f7+, Kf6xg5 32 Df7xe8,
De5xe2 (En nu vooral niet 33. Tf1
wegens 33. Df133. De8-g8+,
Kg5-f6 34. Dg8-f8+, Kf6-$5 35.
h2—h4ü en zwart gaf zich gewon-
Na een spannende laatste ronde in
de ereklasse van de nationale
damcompetitie, eindigden damclub
Lent en het Groningse Roxy-Dual
met elk 13 punten op de gedeelde
eerste plaats. Lent versloeg Benne-
kom met 14—6 en Roxy-Dual won
na hevige strijd met 11—9 van het
Rotterdamse Constant. Lent en
Roxy-Dual zullen nu in een her
kamp moeten uitmaken wie de
landstitel van het Haagse RDG
gaat overnemen. Damclub Huissen
werd op het laatste moment van
de eerste plaats afgehouden door
damclub Huizum dat de Huissena-
ren op een 10—10 gelijk spel hield.
Twente's Eerste ontkwam op de
valreep aan degradatie door een
9—11 zege op VAD II dat nu met
Bennekom naar de Nationale
Hoofdklasse terugkeert. In deze
klasse promoveert Almelo en de
graderen Enschede qp Eindhoven.
Maar in groep 2 van deze klasse
•moeten een aantal beslissingswed
strijden worden gespeeld om uit te
maken wie naar de ereklasse pro
moveert. Niet minder dan vier
clubs eindigden hier op de eerste
plaats t.w.: Heemstede, Noad (Nij
megen), Papendrecht en het Ut
rechtse Ons Genoegen. Degrade
ren doen hier Zwartsluis en Mon
ster. Voor het spelen van beslis
singswedstrijden zijn in ieder geval
de zaterdagen 4 en 11 december
uitgetrokken.
Het persoonlijke damkampioen
schap van Brazilië 1976 is gewon
nen door Marcos Lëlio die volgen
de maand in het Suikertoernooi in
de Meestergroep zal uitkomen. Uit
dit voor de derde maal gehouden
kampioenschap hieronder enkele
fragmenten.
Wit Lélio Marcos Luzes Sarcedo
10 stukken op: 26, 27, 32, 33, 34,
36, 38, 40, 43 en 45.
Zwart Mindello Julio Mandarino
10 stukken op: 2, 3, 12, 13, 16,
17, 18, 20, 23 en 25. Spelverloop:
40 3—8 41 26—21 17x26 42.
27—22 18x27 43 32x21 16x27 44
34—30 25x34 45. 40x9 8—13 46.
9x7 2x11 47 33—28 11—17 48
28—23 26—31 49 23—18 31—37
50 18—13 27—31 51 36x27
37—41 52. 13—9 41—47 53 9—3
47x29 54 3x26 29—33 55. 26—8
20—25 56. 27—21 33—28 57.
21—16 28—33 58 8—12 33—22 59.
12—1 22—6 60. 43—38 25—30 61.
38—32 30-35 62. 32—27 6—17 63.
1—6 17—12 64 6—44 12—18 65.
44—22 18—7 remise.
Wit Alcir José Menezes 13 stuk
ken op: 26, 27, 31, 32, 33, 35, 36,
38, 40, 42, 45, 49 en 50.
Zwart Humberto Oliveira 13 stuk
ken OP: 3, 6, 8, 9, 12, 13, 15, 16,
18, 22, 23, 24 en 29. Spelverloop:
30 15—20? 31 33—28 22x33
32 35—30 24x44 33 50x19 13x24
34 27—21 16x27 35 31x2 en wit
won.
Hieronder een partij uit de vijfde
ronde tussen de tweede aanko
mende Pedro Laurindo met wit en
de kampioen Lélio Marcos Luzes
Sarcedo met zwart.
I. 33—28 17—21 2 39—33 21—26
3. 31—27 20—25 4 43—39 14—20
5. 49—43 10—14 6. 37—31 26x37
7 42x31 12—17 8. 27—22 18x27
9 32x12 7x18 10 41—37 16—21
II. 37—32 5—10 12 31—26 11—17
13 47—42 17—22 14 28x17 21x12
15 26—21 6—11 16 21—16 11—17
17 42—37 20—24 18. 48—42
24—30 19 35x24 19x30 20. 36—31
1—7 21. 31—26 15—20 22. 32—28
20—24 23 40—35 24—29 24
34x23 18x29 25. 35x24 29x20 26.
28—22 17x28 27 33x22 13—18 28.
22x13 9x18 29. 26—21 7—11 30
16x7 12x1 31. 37—31 14—19 32.
31—27 10—14 33 46—41 19—23
34 41—36 14—19 35. 36—31 8—12
36. 42—37 2—7 37. 37—32 7—11
Hier had zwart alleen oog voor
21—16 waarop hij 19—24 en
1822 met dam had laten volgen.
38 32—28 23x32 39. 21—16 32x21
40 16x7 19—24 41. 7—2 25—30
42. 2—7 de enige zet om de dam
niet te laten afnemen 2429 43.
7—16. Op 38—33 29x44 45x14
3—9! 14x3 21—26 3x21 1x12 26x37
remise. Op 39—33 volgt 1—6. Op
31—26 1—6' 26x8 3x1 On 7—2
20-24 2—16 3—9. Op 44-40
30—34 39x30 18—23 43.
18—23 44 16x34 29x49 45. 31—27
49—44 46. 38—33 12—18 47
43—38 44—49 48. 38—32 18—22
49 27x18 49x13 en zwart won. De
opmerkingen bij deze partij zijn
van Lélio en ontleend aan een
artikel in „Journal de Brasilia".
Tot besluit weer een damvraagstuk
ter oplossing. Het is een composi
tie van A. G. Noordhuis met als
opgave: Wit speen en wint. De
oplossing in een volgende rubriek.
Oplossing probleem van R. van
Eek uit de vorige rubriek. 13328
22x33 gedw. 2. 37—31 26x28 3.
43—39 33x35 4. 24x4 35x24 5.
4—13 24—29 6. 13—18 29—33 7
18—1 gevolgd door 16 met win-
De zdon van Callisto (Grote Beer),
Areas, zag de beer toen hij aan
het jagen was. En juist toen hij
hem met zijn speer wilde doden
kwam Jupiter tussenbeide. Hij
veranderde Areas ook in een beer
en plaatste de beide dieren aan
de hemel: de Grote en de Kleine
Beer.
Deze groep sterren staat in de
buurt van de hemelpool van het
noordelijk halfrond. De pool is het
punt waar de denkbeeldige as,
waar de aarde om draait, naar toe
wijst. Voor het noordelijk halfrond
is dit punt minder dan één graad
verwijderd van de „alpha ster" van
Ursa Minor die daarom de Poolster
genoemd wordt. Op het zuidelijk
halfrond vinden we geen heldere
ster in de direkte nabijheid van de
pool.
Zoals we de volgende keer al ge
zien hebben, kunnen we de Pool
ster gemakkelijk vinden als we de
afstand tussen de sterren Dubne
en Merak van de Grote Beer, vijf
voudig verlengen. Deze sterren
worden dan ook wel de wegwijzers
naar de pool genoemd.
De twee belangrijkste sterren van
de Kleine Beer zijn de Poolster,
ook wel Polaris genoemd en Ko-
cab. Behalve deze twee sterren
zijn de andere sterren van de Klei
ne Beer veel zwakker dan de ande
re sterren van de Grote Beer.
Polaris is een moeilijk te onder
scheiden dubbelster. Hij heeft een
begeleider met een magnitude 9.
30
op
16 03
20.32
1 19
7.38
11.05
13.02
onder
6.58
10.47
13.01
16.25
22.01
2.45
13.4
184
23.4
8.9
Kocab wordt ook wel de bewaker
van de pool genoemd.
Om de helderheid van een heme-
lobjekt aan te geven gebruikt men
als eenheid de „magnitude". Deze
term wil niets zeggen over de
afmeting van het objekt. Hoe gro
ter het getal dat de magnitude
aangeeft, hoe zwakker het objekt
(bijv. een ster). Dus een ster met
een magnitude 1 is helderder dan
een met een magnitude 2. Ptole-
maeus stelde een lijst samen in
ongeveer 150 n. Chr. met sterren
die met het blote oog zichtbaar
zijn. Hij verdeelde deze in klassen
van 6 magnituden. De meest hel
dere sterren behoren tot magnitu
de 1 of nul. Enkele sterren die
helderder zijn geven we aai
een negatieve magnitude, bijvoor
beeld Sirius in de Grote Hond
heeft een magnitude van -1
Elke magnitude - eenheid houdt
een verschil in helderheid i
2 512 maal. Een ster van magnitu
de 1 is dus ruim tweeëneenhall
maal zo helder als van een
van magnitude 2.
Een helderheidsverschil van
maal hebben we bij sterren mei
een magnitudeverschil van 5. Vol
gens de indeling van Ptolemaeus-
magnitude 6 nog juist met hel
blote oog waar te nemen. Even ter
vergelijking: de volle maan heeft
een magnitude van -12 1/2, de zon
circa -26,5; Venus max. -4,1/2 en
Jupiter in oppositie -2,3.
De Maan
De maan gaat deze maand weei
een drietal conjuncties (samen-
standen) tegemoet. De eerste heeft
plaats op 5 december om 01.00
uur. Met JUPITER. Jupiter staat
dan tussen de RAM en de STIER
in, onder de PLEIADEN. De tweede
is op 11 december om 22.00 uur
met SATURNUS. SATURNUS staat
dan tussen de TWEELING en de
LEEUW. De laatste vindt plaats op
24 december om 17.00 uur met
VENUS. Venus zal de gehele
maand aan de westelijke avondhe
mel zichtbaar zijn.
Bridgen
Liefhebbers van double-dummy
problemen vinden er hieronder
één met een aardige, maar niet te
moeilijke oplossing. Er zijn brid
gers. die zich over dit soort proble
men laatdunkend uitlaten. Zij zijn
van mening dat een spel, waarvan
alle kaarten in de vier handen
bekend zijn, met bridge niets meer
te maken heeft, met uitzondering
van de spelregels.
Toch is dat een iets te negatieve
benadering. Er zijn inderdaad pro
blemen, waar men in praktisch
spel weinig aan heeft. Daar spelen
bijvoorbeeld zelden in slagen deze
precies te localiseren. Maar het
kennen van de verschillende figu
ren en mogelijkheden heeft wel
degelijk praktisch nut. Dikwijls zal
men. vooral in het eindspel, een
nauwkeurig inzicht hebben in de
verdeling van de nog in het spel
zijnde kaarten.
In dat oeval is het snel in feite
teruggebracht tot een, waarin alles
bekend is. Weet men nu hoe in
de problematiek zo'n situatie vaak
wordt opgelost, dan kan men deze
oplossing in praktijk brengen. Dit
temeer omdat veelal de tijd of de
lust ontbreekt het aan de tafel
allemaal uit te zoeken, waardoor
kostbare punten verloren kunnen
gaan.
De opgave:
Zuid speelt 6 schoppen (12 sla
gen). West komt uit met harten
heer. Hoe maakt zuid zijn contract
tegen de beste verdediging?
Oplossing: De goede speelwijze is
met enig redeneren als volgt te
vinden: de slag die zuid zal moe
ten afstaan is, naar alle waar
schijnlijkheid, een troefslag. Daar
de beide vrouwen in de lage kleu
ren bij west zitten, is er met snij
den niets te bereiken en zuid moet
due oroh^rpn ophruik tr> maken
♦V 10 64 2
<3—
CA7 6 5
+H987
HB ju *3
v H V B 4 2ü10 9 8 7 6 5
V 8 3 w Oc1094
V102 Z *543
*A 9 8 7 5
üA3
oH B 2
+AB6
van de mogelijkheid die hij heeft
om west met schoppen aan slag
te brengen. Als west dan gewon-
gen zou zijn zuid een extra slag
te geven, is de zaak rond. Het is
duidelijk dat, als west ruiten of
klaveren naspeelt, zuid aas, heer
en boer in die kleur maakt waarna
de vierde vrij is. Hierop verdwijnt
dan de verliezer in de andere
kleur. Dit gaat echter niet zonder
meer op, als west harten naspeelt.
Hieruit volgt dan weer. dat zuid in
harten een dubbele renonce moet
creëren, zodat hij, bij hartenna-
spel, in noord kan troeven en in
de hand een kleine kaart in een
lage kleur, kan wegdoen. Vervol
gens speelt hij dan aas en heer
van die kleur, troeft de derde en
gooit op de dan vrijgespeelde vier
de kaart zijn resterende verliezer
af. Er is echter één probleem: zuid
kan, als hij hartenaas speelt in
noord geen ruiten of klaveren weg
doen. omdat dat de kaarten zijn
die vrij moeten worden. En dat
leidt tot de conclusie dat de harte
naas moet worden afgetroefd!
Dus: slag 1 troeven met de 2, slag
2 schoppenaas, slag 3 hartenaas
introeven en in slag 4 troef voor
west. verder als boven.
URSA MINOR
R0LARIS
'noordeli jke
hemelpool
iKOCAB
