vette
hap
-r;
Horeca vervuld
met enige zorg
De
de
grijze wolf huilt
Turken in Nederland zijn bang
MEDICI
ZIJN
VERBIJSTERD
OVER
IN
BEDRIJFS
KANTINES
•WOE
DEN HAAG „Het nuttigen van meegebrachte
etenswaren kan niet worden toegestaan". Je ziet
het bordje bijna nergens meer. In de arbeidsregle
menten van sommige bedrijven is nog wel eens een
verbod van eten tijdens de werkzaamheden opgeno
men. Maar dat is dan om hygiënische of veilig
heidsredenen. Steeds meer bedrijven doen de be
drijfskantine of zelfs het bedrijfsrestaurant als
secundaire arbeidsvoorwaarde in hun voorzienin
genpakket. De verscheidenheid is groot. Ér zijn
kantines, die zelfs die bescheiden naam voor een
eetgelegenheid niet waardig zijn, maar er zijn er
ook waarvoor restaurant een kleinerende betiteling
is.
Er bestaat in Nederland een vereniging van be
drijf srestaurateurs met een landelijk secretariaat
aan de Van Alkemadelaan 700 in Den Haag.
Een ding staat als een paal boven water. Hoe groot
de menuverscheidenheid ook mag zijn, de aantrek
kingskracht van de monotone vette hap (kroketten,
patates en frikadellen) is tot grote ontsteltenis van
(bedrijfs) medische diensten, schrikbarend groot.
Dat geldt voor talloze kantines.
In sommige kantines probeert men de zaak een
beetje binnen de perken te houden door deze artike
len nooit „onaangekleed" te verkopen. Ze gaan dan
altijd in combinatie met brood, rauwkost of warme
maal tijd-ingrediënten over de balie. Het werkt wel
een beetje, maar elders heeft men de ervaring dat
de „versiering" in de afvalbak komt en dat de
overblijvende vette hap „ter versterking van de
inwendige mens" zijn verwoestende werk op hart
en bloedvaten helemaal alleen mag doen. En het
merkwaardige daarbij is, dat er anderzijds ge
vraagd wordt om half-voedsel: halvarine, halve
melk, halve yoghurt enz Het is niet te hopen, dat
de bedrijven met het zaad van het halve-voer, straks
de oogst van half werk mogen binnenhalen.
In elk geval zijn op- verschillende bedrijven de
bedrijfsmedische diensten een onderzoek naar de
eetgewoonten van het personeel begonnen. Systeem
zit er nog niet in. Het is ook iets, wat voorzichtig
aangepakt moet worden. „Ik zal toch zeker zelf
weten wat ik eet", is een veelgehoorde geïrriteerde
opmerking. Toch zijn er ook werknemers die zich
boterhammen met beleg (zonder het trommeltje)
overblijft, dan heel wat mensen hun oude trommel
tje weer tevoorschijn zullen halen. Maar volgens de
heer Girmscheid van de vereniging van bedrijfsres-
taurateurs is de bedrijfskantine met zijn aangeklede
lunches, of toch tenminste het warme hapje bij de
zelf meegebrachte boterham, een niet meer terug
te draaien secundaire arbeidsvoorwaarde.
Er zijn verschillende factoren die de maaltijdver
strekking door bedrijven hebben bevorderd. In die
tijd dat de mensen nog dicht bij hun werk woonden,
ging men tussen de middag gezellig thuis eten.
Toenemende mobiliteit van de werknemer en de
grotere woon-werkafstanden hebben, samen met het
verschijnsel van werkende gezinnen (man, vrouw en
soms ook nog enkele oudere kinderen) de vraag
naar een maaltijd op het werk vergroot
Dat neemt niet weg, dat nog altijd veel mensen de
boterham van thuis meenemen. Wel wordt in toene
mende mate de warme hap of soep uit de kantine
voor „versiering" gebruikt. Uiteraard speelt ook de
hoogte van het inkomen een rol. Zeker voor mensen
die zware lichamelijke arbeid verrichten en gewend
zijn (noodzakelijk) wat meer te eten, gaat een
dagelijks bezoek .aan zelfs de goedkoopste kantine
voor een vervangende volle maaltijd een te zware
belasting van het huishoudbudget vormen, aldus de
heer- Girmscheid.
De meeste bedrijven moeten geld toeleggen op hun
kantines of restaurants. Meestal krijgen de werkne
mers voor de materiaalprijs te eten. Personeels- en
accommodatiekosten komen voor rekening van het
bedrijf. Om tot acceptabele prijzen te komen, moe-
ten de bedrijven ook op de materialen jaarlijks nog
duizenden guldens toeleggen.
Bij veel bedrijven kan men behalve soep en warme
vette hapjes, ook complete maaltijden krijgen. Som
mige bedrijfskantines maken het eten helemaal zelf
klaar. Andere betrekken kant en klare diepvries-
maaltijden van de voedselindustrie. Deze bevallen
echter het minst. De „trek" in vers klaargemaakt
eten is onweerstaanbaar.
De bedrijfskantine is volgens de heer Girmscheid
nog in ontwikkeling. In Duitsland en Zweden, waar
nog veel meer dan in ons land ook de gehuwde
vrouwen werken, krijgen de bedrijven steeds meer
De vette hap, zoals patates frites met lief
zoveel mogelijk mayonaise en frikadelle
oefenen in de meeste bedrijfskantines no
steeds de grootste aantrekkingskracht uit.
een soort dorpskarakter. Men woont als het wa
op zijn werk. Het bedrijf betaalt niet alleen loo
het levert maaltijden voor een prik, het zorgt vo
onderdak en begeleiding van kleine kinderen, er
winkels, koffiebars, lees- en studieruimten. Er
sportvelden, zwembaden, kortom een belangri
deel van het maatschappelijke en huiselijke leve
speelt zich op de bedrijven af. Het eten op h<L
bedrijf is in dit proces een belangrijke stap. wa
met elkaar eten is toch al sedert onheuglijke tijdf
een signaal van wederzijds vertrouwen en zelfs
vriendschap. Maar hoe meer sfeer en ontspannii
het bedrijf biedt, des te armer wordt het leven thi
Ver doorgeredeneerd komt men tenslotte alleen
maar thuis om te slapen.
De warme lunch op het werk heeft tot gevolg
men thuis 's avonds geen warm eten meer wil. h
bedrijfslunch is er in veel gezinnen de oorzaak
dat de warme maaltijd inderdaad weer een middaj
maaltijd geworden is, zonder de kostwinner dat
Het werken in bedrijfskantines is voor het horeca
personeel erg aantrekkelijk. De horeca-ondernemei
bezien de explosieve ontwikkeling van de bedrijft
restauranten met gemengde gevoelens. Behalve da
zij personeel aan de bedrijfskantines verliezen, om
dat de werktijden er gunstiger liggen (zaterdags ei
zondags vrij en werken van pakweg 9 tot 6
nauwelijks commerciële sfeer) zien zij steeds mee;
mensen die vroeger in de diverse horeca-etablisse
menten een broodje kwamen eten, wegblijven. E;
zijn weliswaar bepaalde afspraken gemaakt waar
door voorkomen wordt dat bedrijfskantines naas
hun functie in het eigen bedrijf ook nog horeca-acti
viteiten daarbuiten bedrijven (bruiloften, partijen
recepties), maar enige zorg vervult de horecamensei
toch wel.
Die zorg hebben ze dan gemeen met de medici, dit
verbijsterd zijn over de gigantische omzetten
vette hapjes in bedrijfskantines.
GE TOL
De oude kantines bestaan ook nog. Alleen ruimte om bij een bekertje automatenkoffie
de boterham te nuttigen.
de welgemeende raad van de bedrijfsarts aantrek
ken en op diens aanraden wat minder cholesterol
in hun menu doen.
Het eten in bedrijfskantines is in de plaats gekomen
van het broodtrommeltje mee achter op de bagage
drager van de fiets, zoals de auto voor die fiets
in de plaats is gekomen. De algemene indruk is,
dat wanneer de luxueuze bedrijfskantines (de res
taurants zogezegd) hun menu's zouden vereenvoudi
gen, zodat er eigenlijk alleen nog maar een stapeltje
UTRECHT Alparslan Tür-
kesj heet hij. Hij is 59 jaar oud,
ooit kolonel in het Turkse le
ger, nu vice-premier onder Su
leiman Demirel. Zijn partij is
I de partij van Nationale Actie,
de MHP, uiterst rechts, fascis
tisch. Zijn aanhangers, die zijn
kleine partij gehaat en ge
vreesd maken, zijn zijn com
mando's, ook Grijze Wolven of
Boskurts genaamd: Tienduizen
den fanatieke jongeren, semi-
militair getraind in „vakantie"-
kampen. Hun doel is: hiin Bas-
bug leider met alle midde
len te steunen in zijn strijd
tegen het communisme. Hoe
veel Türkesj en zijn aanhangers
op de nazi's lijken moge blijken
uit het volgende: volgens'Tür
kesj moet het Turkse ras puur
blijven, vrij van Joodse en Ar
meense smetten, het geboorte
cijfer moet omhoog om beter
het communisme te kunnen be
strijden.
Türkesj zelf, die overigens op
Cyprus geboren is, heeft al in
de periode '40—'45 van zijn fas
cistische ideeën blijk gegeven,
toen hij samen met de Duitsers
één groot Turkije wilde bevech
ten door zowel in Perzië als in
Rusland de rasgenoten te bevrij
den. Later, in 1960, ondernam
hij een staatsgreep tegen presi
dent Menderes, die mislukte. Na
verbannen te zijn geweest komt
hij in 1965 terug als leider van
een kleine partij. De tijd is in
middels rijp. Vooral de agra
riërs krijgt hij op zijn hand. Hij
brengt het tot vice-president.
Hem is de macht.
Alparslan Türkesj' macht reikt
ver. Zijn commando's treden op
als de zwarthemden van Wereld
oorlog Twee. Waar het niet
gewapenderhand gaat, daar
gaat het via infiltratie. In de
studentenwereld, in het onder
wijs, in de vakbonden, bij radio
en televisie. Sinds kort zijn de
Grijze Wolven ook in Nederland
actief. Enkele maanden geleden
hebben ze in Rotterdam hun
eerste vergadering gehouden.
Twee jaar geleden werden ze al
actief in Duitsland. Ze slaagden
erin, onder het motto: wie niet
voor ons is, is tegen ons, door
intimidatie van hun als gastar
beiders werkende landgenoten,
een afdeling van de Turkse Na
tionale Arbeidersbond op te
richten. Dat gebeurde in'Dussel-
dorf. Sinds die tijd zijn er vesti
gingen van die vakbond lees:
de Grijze Wolven in alle grote
Duitse industriesteden. Onder
hun landgenoten oefenen ze een
ware terreur uit. Geheimzinnige
sterfgevallen worden aan hen
toegeschreven. In het Westduit-
se parlement werden vragen ge
steld over het optreden van de
Boskurts. De justitie stelt een
onderzoek in.
Is dat de reden dat ze naar
Nederland kwamen, of is dat
laatste slechts een onderdeel
van het grote plan tot één groot
Turks rijk. De meningen lopen
uiteen. Feit is wel dat de linkse
en gematigde Turken doodsbe
nauwd zijn geworden. Hun cul
tureel centrum in Amsterdam is
al enkele malen vernield. Ze
zwijgen, bang voor een plotse
linge dood, voor represailles op
hun familie in Turkije. Ze krij
gen anonieme telefoontjes en
dreigbrieven. Zij, die willen pra
ten, duwen uit angst hun na
men niet te noemen en weigeren
zich te laten fotograferen. „De
Boskurts zijn misdadigers, mijn
heer. Zij vermoorden ons". Dan
komen aarzelend verhalen los
over vechtpartijen en wraakoe
feningen door geweld, door Bos
kurts gepleegd, alleen maar om
dat de Boskurts ieder, die maar
even anders denkt dan Alpar
slan Türkesj goeddunkt, onmid
dellijk tot communist bestempe
len.
Andere Turken geven er een
begrijpelijker verklaring voor.
Zij zeggen dat de Grijze Wolven
hun landgenoten intimideren
om zo te voorkomen, dat ze, als
ze ooit stemrecht krijgen in het
buitenland, links zullen stem
men. Dat zou dan een nederlaag
voor Demirel betekenen en dat
moet, kost wat het kost, voorko
men worden.
De Nederlandse BVD houdt de
gang.van zaken rond de Grijze
Wolven 'nauwlettend in het oog.
Maar gedaan wordt er niets.
Nederland is een vrij land ten
slotte, en verboden organisaties
in die zin kennen we niet.
De Stichting Welzijn Buiten
landse Werknemers in Amster
dam maakt zich eveneens ern-.
stig zorgen over de Grijze Wol
ven. Zij heeft vorige maand ge
vraagd aan de regering om
maatregelen tegen de zich
steeds meer uitbreidende in
vloed van deze Turkse fascisti
sche groepering. „Meer kunnen
we niet doen", zegt men ons.
„We proberen alle bij ons kla
gende Turken gerust te stellen,
door te zeggen dat Nederland
een vrij land is. Maar het gevaar
is reëel aanwezig.
Ondertussen nemen do klachten
over vechtpartijen toe. Provoca
tie over en weer. En licht ont
vlambaar als ze zijn, ontaardt
een woordenwisseling, die be
gint met een wat laatdunkende
opmerking over Türkesj, of om
gekeerd met het scheldwoord
communist, al gauw in een
handgemeen.
Turkse gastarbeiders weten dat Nederland een vrij land is, maar velen voelen zich toch voortdurend bedreigd
door de fascistische beweging „Grijze Wolven".
De Grijze Wolven gaan door.
Fanatiek is het geloof in hun
leider. Zij staan in hun recht,
zeggen ze, in de strijd tegen het
communisme. Ook voor een
BVD zijn ze niet bang. Omdat
ze zo op het oog niets verbodens
doen.
Maar in West-Duitsland hebben
ze inmiddels drieduizend leden.
In Nederland al minstens dui
zend die hun landgenoten hier
schrik inboezemen. Want als de
Grijze Wolf huilt lopen de Tur
ken de rillingen over de rug.
GERARD CRONE
