KOSTELIJKE MOORSE LEGENDEN
Perfect afscheid
van Miss Marple
Leon Uris: meesterlijk Iers drama
Science
zonder veel
fiction
Beroemde dierenverhalen
BOEKEN OVER BOEKEN
Snoecks kijkt nu ook naar Italië
Vergeleken bij de vroegere in boekvorm
uitgegeven „Verzinsels van Vader Wap
per" van Arie Zuidhoek het best te
vergelijken met een bijzonder fantasierijk,
grafisch fenomenaal uitgevoerd stripver
haal is Zuidhoeks nieuwste schepping
„Legenden van Moors Spanje" meer boek
dan tekenboek. Nog steeds rijk geïllus-
treed met juweeltjes van minitieuze teke
ningen neemt de dit keer gedrukte tekst
een minstens even belangrijke plaats in.
Al reizend door Tunesië, Joegoslavië en de
andere landen rondom de Middellandse
Zee, zo nu en dan neerstrijkend in Amster
dam of Utrecht, heeft Zuidhoek zich in de
geschiedenis van de Moorse „overheer
sing", die acht eeuwen in Spanje stand
wist te houden, verdiept. In korte kernach
tige verhalen vertaald en in vaak zeer
eigentijds Nederlands schetst hij de bloedi
ge strijd die de Arabische cultuurdragers
hebben moeten voeren tegen „de botte
Christen-honden".
Het is duidelijk aan welke kant zijn sympa-
thieën staan na het raadplegen van tal van
geschiedschrijvers. Zuidhoek, alias Vader
Wapper, pretendeert geenszins een histo
risch juist beeld te scheppen. Hij verhaalt,
opgeluisterd met vruchten van zijn vaardi
ge pen. Hij probeert de mentaliteit te
doorgronden van de Moor, die maar al te
vaak in onze geschiedenisboekjes als bar
baar wordt afgeschilderd, en hij doet dat
met de nodige kromzwaarden overigens
op ontwapenende wijze.
Relativerend, zoals in het heldendicht van
Moesa Ben Abel Gazan, die als z'n ene
been is afgehakt zichzelf van het andere
ontdoet om in beter evenwicht verder te
kunnen vechten en in de slissende Lord
Scales, Earl of Rivers, die bij het beleg van
Loxa twee voortanden kwijtraakte „een
verlies in dienst van God dat nauwelijks
telt, aangezien onze Almachtige Heer.ze
eerst allen had gegeven" geeft Zuidhoek
niet zonder grimmige humor een kleurrijk
beeld van een cultuur en een strijd, die
in onze geschiedenislesjes van vroeger héél
anders werd voorgesteld.
Een kostelijk boek en wat ons betreft mag
Arne Zuidhoek verder reizen, tekenen en
schrijven en zelfs de historische feiten een
beetje verdraaien. Al zal hij daar Vader
Wapper dan wel de schuld van geven.
Arne Zuidhoek: Legenden van Moors
Spanje. Uitgave: Het Spectrum, Utrecht.
Prijs 27,50, na 1 januari 35,-.
tf
Ui,..,*
UIT DE ERFENIS VAN
AGATHA CHRISTIE
De dit jaar overleden „misdaadkoningin"
Agatha Christie heeft nog een posthume ver
rassing voor haar talloze lezers. In haar tes
tament bepaalde ze, dat'het dertiende boek
van de gezellig keuvelende maar scherpzinnige
Miss Marple „Sleeping murder" in het Neder
lands .vertaald onder de titel „Moord uit het
verleden", pas na haar dood mocht verschij
nen. Toen dit bekend werd dachten de trouwe
fans, dat in dit boek wel iets bijzonders zou
gebeuren met het opgewekte dametje, dat tus
sen het theedrinken door hoogst ingewikkelde
dorpsmoorden weet op te lossen. Maar zoals
altijd bij Agatha Christie: verwachtingen blij
ken nooit juist; het loopt altijd anders af.
In het laatste boek komt Miss Marple terecht.,
in een bijna twintig jaar oude moordzaak, die
zich uiteraard heeft afgespeeld in een
statig landhuis op het Engelse platteland. De
moord komt toevallig aan het licht, als een jong
stel het huis koopt. Het blijkt, dat de vrouw
als kind van drie jaar korte tijd in het huis
heeft gewoond. Bij de hernieuwde kennisma
king komen vage herinneringen boven, waaron
der die aan een lijk, dat ze ooit in de hal gezien
meent te hebben.
Tijdens de speurtocht door het verleden duiken
diverse verdachte figuren op, die én een motief
én de gelegenheid hebben gehad de moord te
plegen. Zoals gebruikelijk leven ze in het post-
Victoriaanse tijdperk vol huisbedienden,
smaakvolle interieurs en fraai aangelegde tui
nen. Werken is een ondeugd en als iemand zich
door hard ploeteren heeft weten op te werxen,
wordt hij vol afschuw beschreven. Kortom: het
kabbelende wereldje van Miss Marple is er
weer helemaal. Ze heeft dan ook volop gelegen
heid om de zaak uit te zoeken door knotjes
wol te kopen, gezellig te roddelen met oude
vrouwtjes en wat in de tuin te rommelen.
Volgens haar beproefde recept voert Agatha
Christie de spanning weer zorgvuldig op, totdat
de situatie werkelijk angstaanjagend wordt
door een nieuwe moord. Ze concentreert zich
dan helemaal op de drie hoofdverdachten om
de lezers te laten kiezen: wie van de drie?
Zodra die keuze is gemaakt komt na tweehon
derd bladzijden een heel andere dader uit deze
perfecte thriller tevoorschijn. Niet de butler
overigens, want die doet deze keer niet mee.
Agatha Christie: Moord uit het verleden. Uit
gave: A. W. Sijthoff, Leiden. Prijs 12,50.
Zo op het eerste gezicht, af
gaande op de titel, zou men
kunnen denken dat Leon
Uris het Ulster-drama als
onderwerp van zijn nieuw
ste roman heeft gekozen. Het
gaat echter om de geroman
tiseerde geschiedenis van
dat land tussen 1840 en 1916.
Maar het maakt in wezen
niets uit, want, zo zegt Uris
zelf, Ierland is een land zon
der toekomst, alleen het ver
leden keert met de regel
maat van de klok terug.
De Ierse periode 1840-1916
wordt omklemd door twee
gewelddadige toppers: de
grote Aardappelopstand en
de grote Paasopstand. Uris
voert in deze periode drie
Ierse families ten tonele,
wier leven gekenmerkt wordt
door liefde, hartstocht, ge
loofsovertuiging, haat en ge
weld. De noodlotsverbonden-
heid van deze drie met die
van elk willekeurig gezin in
het Ulster van vandaag is
duidelijk. Het verleden keert
met de regelmaat van de
klok terug.
Uris laat er geen misver
stand over bestaan wat de
oorzaak is van deze noodlot
tige vicieuze cirkel: de heillo
ze drie-eenheid (Trinity) van
katholicisme, protestantisme
en Brits bestuur. Maar Uris
blijft optimistisch. Ondanks
alle verschrikkingen probe
ren, zoals nu ook in Ulster,
zijn romanfiguren te leven
zoals ieder ander.
Ook nu weer bewijst Uris
dramatische gebeurtenissen
op meesterlijke wijze gestalte
te kunnen geven. Battle "cry,
Exodus en Mila 18 zijn niet
voor niets bestsellers gewor
den.
Leon Uris: Trinity, Ierland
in opstand. Uitgave: Hol-
landia, Baarn. Prijs 29,50.
Voor wie wel van science fiction houdt
maar groene Martianen en inter-stellai-
re atoomoorlogen wat aan de dolle
kant vindt is er, het moet gezegd, over
het algemeen weinig keus. Het is moei
lijk zoeken in de boekhandel. Men ziet
zich geplaatst voor een enorme veel
heid van science fiction-uitgaven, op
welks kaften men doorgaans krachtig
ontwikkelde buitenaardse dames aan
treft, die hun bevalligheid in psychede
lische tinten trachten te benadrukken.
Uitgeverij Gottmer heeft dit euvel inge
zien en is begonnen met de uitgave van
een science fiction-reeks waarin de na
druk niet meer op het onbegrijpelijke
en buitensporige ligt, maar op denkbare
situaties die gebaseerd zijn op de huidi
ge ontwikkeling van de technologie en'
op de mogelijke escalatie van de thans
aan de orde zijnde wereldvraagstukken.
Monsters en nederzettingen op Jupiter
zal men er vergeefs in zoeken.
De eerste twee uitgaven in deze reeks
zijn inmiddels verschenen. De eerste,
„de koude zon", verplaatst de lezer naar
een samenleving die bestaat uit de over
levenden van een vernietigende atoom
oorlog. Tallozen hielden aan die oorlog
een trauma over. Van hen worden in
een daarin gespecialiseerd medisch cen
trum nieuwe mensen gemaakt. De ge
heugens van de slachtoffers worden
uitgewist, waarna zij geheel opnieuw
worden opgevoed. Eén van hen echter
begint zich na verloop van tijd dingen
te herinneren. Zijn geheugen, hoewel
tot zeer geringe proporties terugge
bracht, is nog gedeeltelijk intact. Dit is
de basis van een boeiend en meeslepend
verhaal. Een verhaal met een sombere
ondertoon.
Het tweede werk, „1999", stelt het
vraagstuk van de overbevolking aan de
orde. Het verhaal speelt zich af in het
New York van 1999, een stad die bol
staat van de mensen en tot overmaat
van ramp ook nog door een hittegolf
wordt geteisterd. De sfeer van de over
bevolkte stad is buitengewoon goed ge
troffen. De lezer krijgt het er zelf be
nauwd van. Voorts is het de tot in het
absurde toegespitste rangen-en-standen
verhouding die een noodzakelijke oplos
sing van het probleem in de weg staat.
Stof genoeg voor een goed verhaal en
dat is het dan ook.
Howard Berk: De koude zon; Harry
Harrison: 1999. Uitgave: Gottmer,
Haarlem. Prijs: resp. 16,50 en 15,90.
In de nieuwe Snoecks ook aandacht voor Rubens.
Hij is er weer: de Snoecks, de jaarlijkse culturele almanak met naast de
traditionele vermelding van de literaire prijzen en de overzichten van de
Nederlandse en buitenlandse letteren, deze keer onder meer aandacht voor
de schrijvers Remco Campert, Harold Pinter, Dostojewski en D. H.
Lawrence. De schilders Kees van Dongen en Rubens krijgen een plaats
tussen artikelen over de Pacificatie van Gent, het geheim van de Andes,
het „verschijnsel Staphorst", de rockmachine eh Confucius.
In dit bonte geheel met weer vele fraaie illustraties gaat de schrijfster
Hannes Meinkema in op de positie van de vrouw „in het mannenboek".
Haar conclusie: „Laten er in Nederland en Vlaanderen schrijvers komen
die vrouwen serieus nemen het zou de roman überhaupt (die immers
op sterven na dood schijnt te liggen) ten goede kunnen komen, want de
wereld zoals die door verstandige vrouwen wordt waargenomen is in romans
nog nauwelijks verkend". Onze raad: verbeter de wereld, begin bij jezelf.
Waarschijnlijk omdat de almanak zijn vleugels heeft uitgestrekt naar Italië
(met de artikelen „De hedendaagse Italiaanse schilderkunst" en „De Italiaan
se literatuur vandaag"), is het gebruikelijke verhaal dit jaar van Italo
Calvino. Uit het voorafgaande overzicht over de Italiaanse literatuur mag
worden geconcludeerd, dat er een betere keuze mogelijk moet zijn geweest.
Vreemd trouwens, dat Italianen in vertaling perfect Vlaams schijnen te
kunnen spreken.
Snoecks '77. Uitgave: Nijgh Van Ditmar, Den Haag. Prijs: 9,75.).
Mooie, aardige en boeiende
verhalen over dieren zijn er
bij de vleet. Ook trieste en
tragische uiteraard; een af
spiegeling van de houding
van de mens tegenover het
dier. De grootste letterkun
digen, gebiologeerd door het
fenomeen „dier", hebben
zich door de eeuwen heen
met onze mede-aardbewo
ners beziggehouden en ze in
alle mogelijke rollen, situa
ties ten tonele gevoerd. Vele
van die verhalen zijn be
roemd geworden.
Van vijftien auteurs uit vijf
tien landen heeft Loek Pol
ders vijftig van die dieren
verhalen bijeen gebracht. De
oudste dateren uit Egypte en
het antieke Rome. Er zijn
sprookjesvertellers bij als
Andersen, Perrault en
Grimm. Verder schrijvers als
De Maupassant, Poe, Hem-
mingway en Tsjechov. Na
tuurlijk ontbreken de gere
nommeerde dierenvertellers
als Koolhaas, Colette, Tim
mermans, Couperus en Ki
pling niet.
Om een thematische lijn te
brengen in de vijftig verha
len, heeft Polders de volgen
de onderverdeling gemaakt:
het dier zonder de mens; het
dier als vriend van de mens
en het dier als vijand van de
mens. Eén bonte stoet van
dieren trekt aan de lezer
voorbij, in de stijl en gezien
door de ogen van een even
bonte stoet auteurs.
L. Polders: 50 beroemde die
renverhalen. Uitgave: Else
vier, Amsterdam. Prijs:
24,50.
Het zijn doorgaans geen boeken, waar een uitgever
veel eer mee inlegt voor een groot publiek en waaraan
evenmin veel te verdienen valt: studies over boeken,
schrijvers en literaire verschijnselen. Een enkele keer,
zoals bij Hermans' boek over Multatuli, worden de
schijnwerpers van de publiciteit op zo'n uitgave ge
richt, maar in de meeste gevallen (bijvoorbeeld ook
bij andere belangrijke beschouwingen over Multatuli)
leiden dergelijke studies een vrijwel onopgemerkt
bestaan en zijn zelfs nauwelijks in de boekhandel te
vinden. Begrijpelijk, maar wel jammer omdat zo een
schat aan informatie onontgonnen gebied blijft
G0G0L
In veel gevallen is het bijna overmijdelijk, omdat zowel
in de aangesneden problematiek als in de wijze waarop
die wordt uitgewerkt zoveel drempels worden inge
bouwd, dat oppervlakkige belangstellenden bij voor
baat worden weggejaagd. Dat is bijvoorbeeld het geval
met de essaybundel „De verleiding van Gogol" van de
Haagse schrijver en literatuur-recensent Pierre H. Du
bois. Achter deze lokkende titel maakt Dubois zijn
reputatie als zeer intelligent en integer vorser naar de
diepere gronden van het schrijverschap weer volkomen
waar. Wel is het noodzakelijk, dat men de nodige
geestelijke bagage en een dosis doorzettingsvermogen
meebrengt om de fascinerende reis door het werk van
onder anderen Gogol, Marcellus Emants, Jan Greshoff,
Maurice Gilliams, Ed. Hoornik en Marnix Gijsen tot
een goed einde te brengen.
Pierre H. Dubois: De verleiding van Gogol. Uitgave:
Nijgh Van Ditmar, Den Haag. Prijs: 25.00
ANNA BLAMAN
Zeer toegankelijk is daar
entegen het door Corrie
Lührs geschreven „Mijn
zuster Anna Blaman".
Corrie Lührs vertelt daar
in recht-toe-r echt-a an
haar herinneringen aan
de omstreden schrijfster
(onder meer vanwege
haar openhartigheid over
haar homosexualiteit), die
m 1960 op 55-jarige leef
tijd overleed. Kort na de
verschijning braken voor
malige vrienden van An
na Blaman Corrie Lührs
en haar boekje tot op de
grond toe af, omdat zij
volgens hen over het lijk
van haar beroemde zuster
heen mooi weer probeert
te spelen over zichzelf en
anderen onterecht in een
kwaad daglicht tracht te
stellen. Een buitenstaan
der zwijgt dan, al zal een
INVALIDE LEZER
Van dezelfde literaire generatie als Anna Blaman is
Alfred Kossman, die een paar jaar geleden door een
ernstig auto-ongeluk een punt moest zetten achter zijn
mobiele leven. Door te lezen kon hij echter vanuit zijn
leunstoel zijn reizen voortzetten, zoals hij zelf zegt. In
„De seizoenen van een invalide lezer" doet hij daar
verslag van. Zijn reis door boekenland is tevens aanlei
ding tot herinneringen en bespiegelingen, waarbij op
valt dat Kosspian ondanks zijn handicap zijn goede
humeur niet heeft verloren en dat hij daar afstandelijk
en met zelfspot over weet te schrijven. Tussendoor
vindt hij dan nog tijd om wat sado-masochistische
fantasietjes te ontwikkelen. Die tijd had beter kunnen
worden besteed door tijdens zijn reis om het over
drachtelijk te houden wat langer op de boekensta-
tions te blijven en het verbindende landschap tussen
die stations uitvoeriger te beschrijven. Het boek zou
dan de diepte hebben gekregen, die het nu node mist.
Alfred Kossman: De seizoenen van een invalide lezer.
Uitgave: Querido, Amsterdam. Prijs: 16,90.
AMERIKAANSE ROMAN
Die diepte zit wel in de voortreffelijke studie „De
Amerikaanse roman 1950-1975" van G. A. M. Janssens.
Het boek geeft een uitstekend overzicht van de belang
rijkste stromingen en schrijvers in de na-oorlogse
Verenigde Staten. Uitgebreid wordt ingegaan op de
vijftien voornaamste auteurs, onder wie (Nobelprijs
winnaar) Saul Bellow, John Updike, Norman Mailer,
Kurt Vonnegut en Vladimir Nabokov. Daarnaast wordt
ook de nodige aandacht besteed aan een aantal „min
dere goden", die niet mochten ontbreken in het totaal
beeld van deze voor de literatuur zo belangrijke perio
de. Een „must" voor iedereen die belangstelling heeft
voor Amerikaanse literatuur.
G. A. M. Janssens: De Amerikaanse roman 1950-1975.
Uitgave: Athenaeum-Polak Van Gennep, Amster
dam. Prijs: 30.
LITERAIR UTRECHT
Evenzeer aan te bevelen
is het rijk geïllustreerde
boekje „Literair leven in
Utrecht tussen de beide
wereldoorlogen" van de
musicus Wouter Paap.
Zoals in elk ander boek
over de artistieke kanten
van de Domstad, ontkomt
ook Wouter Paap er niet
aan aandacht te besteden
aan het a-culturele image
van Utrecht Een image
dat niet terecht is, omdat
de stad bij tijd en wijle
wel degelijk een belang
rijke rol speelt in het Ne
derlandse kunstleven. Zo
was het tussen de wereld-
voorlogen een literair el
dorado, en dat beslist niet
alleen omdat het belang
rijke progressief-katholie-
ke tijdschrift „De Ge
meenschap" er werd op
gericht. Wouter Paap be
schrijft het erg aantrekke
lijk, waarbij men zeer
veel bekende namen te-
VESTDIJK
Marsman is er waarschijnlijk de oorzaak van geweest,
dat ook Simon Vestdijk in Utrecht heeft gewoond, al
hield hij het er door het „drukke" verkeer maar een
half jaar uit. Zijn kritische bewondering voor Marsman
(met wie hij „Heden ik, morgen gij" schreef; een titel
overigens die door Nijhoff werd bedacht) verwoordde
Vestdijk in een van de essays uit de bundel „De Poolse
ruiter". Het boek verscheen koK na de Tweede Wereld
oorlog als vervolg op de kort voor de oorlog
gepubliceerde essaybundel „Lier en lancet". Beide
beroemde bundels, waaruit een ontzagwekkende erudi
tie en belezenheid spreekt, zijn opnieuw uitgegeven,
waardoor Vestdijks belangwekkende visie op schrij
vers als Greshoff, Slauerhoff, Kafka, Joyce, Du Perron,
Valéry en Poe gelukkig gemakkelijk bereikbaar blijft.
Simon Vestdijk: Lier en Lancet; De Poolse ruiter.
Uitgave: Athenaeum-Polak Van Gennep, Amster
dam. Prijs resp. 30 en 25.
JAN NIES
Anna Blaman op zeventien
jarige leeftijd
lezer van het boekje zo nu
en dan de vieze smaak
van overduidelijke jaloe
zie proeven.
Corrie Lührs: Mijn zuster
Anna Blaman. Uitgave:
Meulenhoff, Amsterdam.
Prijs: 22,50.
Martirius Nijhoff op acht
tienjarige leeftijd
genkomt, als Ina Boudier-
Bakker, Jan Engelman,
Anton Koolhaas, Hendrik
Marsman en Martinus
Nijhoff.
Wouter Paap: Literair le
ven in Utrecht tussen de
beide wereldoorlogen.
Uitgave: Bruna, Utrecht.
Prijs: 14,50.
Agatha Christie
