De huismus is een
echte stadsvogel
Dr. Pluizer vraagt uw aandacht
Dammen
j mui!!
m I
O O
a»
Bridgen
Schaken x.u, ■■■"i.i.TWl
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 13 NOVEMBER 19.
Oplossing vorige puzzel
De prijswinnaars van de puzzel van vorige week zijn:
Vijf gulden: mevr. F. Janson-v. Cleef. Mozartstraat 109, Leiden.
De prijzen worden binnen drie weken per cheque toegezonden.
Leidse Courant,
Postbus 11,
Leiden.
HORIZONTAAL
1 rivier in Joegoslavië
5 episch dichtstuk
10 niet hoog
13 plaats in Turkije
15 Joods sagefiguur
16 onbep. telwoord
18 ambtskleding
20 wild zwijn
22 maal
24 danskoor
25 slede
26 behoeftig
28 slotwoord
29 tocht
30 jongensnaam
32 kaartenboek
34 lansier
36 krentenbroodje
38 vordering
40 rivier in Zwitserland
41 grafsteen
42 kledingstuk
44 ijken
46 eiland bij Indoniesië
47 een weinig
48 drinkbeker
49 voedsel
51 zuurdeeg
53 kerkgebruik
54 spoorstaaf
57 ongebonden
59 deel van de hals
60 insekt
61 plaats in Italië
64 deel van de boom
66 zintuig
67 rivier(spaans)
69 varkensvlees
70 plaats in Engeland
72 waterdier
74 stemming
76 schrijfgerei
78 schel
79 boom
81 dik
82 meisjesnaam
84 plaats in Perzië
86 toelage
68 oprit
90 deel van een trap
91 paling
93 drank
95 muurholte
96 maand
97 wezel
99 gebied van een emir
100 laadblok
101 pluim
102 eenheid
103 schikgodinnen
106 agenda
109 onderrichten
112 telwoord
113 wiel
114 U edele
116 hert
117 denkbeeld
119 niet alleen
121 kweken
123 ontkenning
125 opening
126 meisjesnaam
127 vuurpijl
129 engelse titel
131 agaatsteen
132 plaats in Drente
134 wi<
wig
135 plaats in Duitsland
136 vismand
138 dobber
139 toverfiguur
140 vrouw van Jacob
142 delfstof
144 slaapplaats
145 jongensnaam
147 omroepvereniging
149 watervogel
150 Chinees gewicht
152 keukengerei
154 tocht
156 laaghartig mens
158 garde
159 baardje
161 riem
163 kever
164 pro
165 hond
167 plaaggeest
168 wilde haver
169 wakker
170 organische verbinding
172 sluis
174 model
175 schrap
176 woonschip
178 rivier in Zweden
179 zoogdier
181 gewoonterecht
183 plaats in Hongarije
185 snip
186 gebarenspel
187 smerig
188 bloem
189 telwoord
190 lastbrief
191 liefdegod
VERTIKAAL
1 zonderling
2 formaat
3 jonger zusje of broertje
4 tussen
6 op de manier van
7 snaarinstrument
8 aan w.v.n.
9 graan
10 Nederlandse rivier
11 werelddeel
12 gepelde gerst
14 slagader
15 gerief
17 meisjesnaam
19 vertering
21 vlucht
23 boom
26 ademen
27 toonkunst
31 vrucht
33 plaats in Roemenië
35 grondsoort
36 hamer
37 leed
39 tennisterm
42 bedorven
43 schippersboom
45 troefkaart
48 mondstuk
50 ongelukkig lot
52 reeks
53 waterbewoner
55 strelen
56 pers. v.n.w.
58 noodsein
60 verkeerd
62 voorzetsel
63 krijgsgewoel
65 stremsel
68 lidwoord
71 plaats in Drente
72 onbelemmerd
73 sneeuwschaats
75 bevel
76 statig
77 akelig
79 levenslucht
80 meisjesnaam
82 fok
83 nauwkeurig
85 knaagdier
87 plaats in Z—Holland
89 de ritus betreffende
90 kort ogenblik
92 lawaai
94 gebakken deeg
96 moeder
98 snelle loop
100 geneesmiddel
104 kier
105 ontkenning
107 bloedvat
108 tweestemmig gezang
110 vreemde munt
111 plaats in Duitsland
113 vraagstuk
115 nagerecht
118 bedrijvig
119 rivier in Spanje
120 drinkgerei
121 jongensnaam
122 muurholte
124 vorderen
126 zeehond
128 hoofddeksel
130 elasticiteit
133 plaats in Noorwegen
135 eikeschors
136 rommel
137 deel van de bijbel
140 lidwoord(fr)
141 meisjesnaam
143 deel van de hals
144 muil
145 plaats in Groningen
146 afmeting
148 zintuig
149 plaats in Saoedie-Ara-
bië
151 halm
152 zanggroep
153 meisjesnaam
155 het morgenrood
157 vitine
158 ijzeroxyde
160 ketting
162 beroep
164 aanstorming
166 hennep
168 jongensnaam
169 dierentuin
171 oppakken
173 jongensnaam
174 kameraad
177 advies
180 dierenhuid
182 vat
184 meisjesnaam
185 bevel
186 meisjesnaam
Na de vorige week gespeelde ze
vende ronde in de landelijke club
competitie is er wat meer tekening
gekomen in de strijd om de natio
nale clubdamtitel. Het Haagse
RDG, nog houder van de landstitel,
verloor in eigen huis van HUISSEN
(7-13) en viel hierdoor van de lei
ding weg. HUISSEN behield hier
mee zijn kans. VAD I behaalde op
eigen terrein een zwaar bevochten
11-9 overwinning op HUIZUM dat
hiermee eveneens terugviel. VAD I
behield hierdoor samen de leiding
met ROXY-DUAL dat de VAD reser-
ves met niet minder dan 6-14 op
afstand hieid. Ook het Rotterdam
se CONSTANT moest afhaken,
want het verloor met 9-11 van
LENT dat hierdoor aanspraken op
de titel behield. Voor de volledig
heid hier nog even de stand: VAD
I en ROXY-DUAL elk 10 punten.
HUISSEN en LENT elk 9 punten,
RDG 8 punten. HUIZUM en CON
STANT elk 7 punten. VAD II en
BENNEKOM elk 4 punten en
TWENTE'S EERSTE 2 punten Hier
dreigt het aloude Twente's Eerste
te degraderen. Het programma
voor vandaag luidt: HUI
ZUM—RDG, HUISSEN—VAD I,
BENNEKOM-ROXY-DUAL,
TWENTE'S EERSTE-CONSTANT
en LENT—VAD 2
Wereldkampioen Harm Wiersma
bracht vorige week zaterdag te
Den Haag een wereldrecord op
zijn naam. In een 26 uren durende
dammarathon speelde hij tegen
470 tegenstanders. Hij won 433
partijen, speelde 32 maal remise
en verloor slechts 5 duels Derhal
ve een score van 95,5% Ga er
maar eens aan staan.
Aan het 8ste Internationaal Suiker
Damtoernooi, dat volgende maand
te Amsterdam wordt gehouden,
zullen geen Russische Grootmees
ters deelnemen. Dat is jammer.
Wel zullen spelers uit de Sovjet
Unie deelnemen aan het Dames-
en jeugdwereldkampioenschap. Uit
het Suikertoernooi van vorig jaar
volgt hieronder in een analyse van
Iser Koeperman een gedeelte van
de partij van hem tegen Wiersma
(zwart). Een en ander uit het voor
treffelijke boek: „Zeven jaar Sui-
kerdamtoernooi".
m
i I 1.
JÉ
Stand na 36. 15-20! Fraai ge
speeld! Indien wit zich thans laat
verlokken tot de doorbraak naar
dam met 37. 28-22 17x28 38. 33x4,
dan volgt 38. 8-13 39. 4x29
24x22 en zwart heeft duidelijk een
gewonnen stelling. Het is echter
moeilijk te veronderstellen, dat ik
in een dergelijke val zou lopen. Dit
zou wel kunnen gebeuren, als zich
achter het bord twee amateurs
zouden bevinden en dan nog
slechts indien deze in hevige tijd
nood zouden verkeren. 37. 37-31!
8-13 38. 31-26 2-8?
Een twijfelachtige zet, die wit gele
genheid geeft een voordelige stel
ling te verkrijgen. 39. 27-21! Het
is mogelijk, dat Wiersma bij zijn
berekeningen de kracht van het
wegspelen van deze schijf naar de
vleugel heeft onderschat. Thans
verliest 39. 20-25? Wegens 40.
34-29 23x34 41. 40x20 25x14 42.
28-23 19x37 43. 38-32 37x28 44.
33x2. Na 39. 9-14 40. 34-29
23x34 41. 40x29 heeft zwart een
hopeloze stelling. Na 39. 7-11
is de voortzetting 40. 34-29 23x34
41. 40x29 11-16 42. 32-27 20-25 43.
29x20 25x14 44. 28-22! 17x28 45.
33x22 mogelijk, met een gevaarlij
ke aanval van de witte strijdkrach
ten op de vijandelijke korte vleu
gel. 39. 18-22 40. 34-29 23x34
41. 40x29 20-25 zwart beschikt nog
over de zet 41. 13-18 maar na
42. 39-34 20-25 43. 29x20 25x14 44.
34-29 heeft hij geen gemakkelijke
positie. 42. 29x20 25x14 43. 39-34
14-20; de zet 43. 22-27? wordt
weerlegd met behulp van een een
voudige combinatie: 44. 43-39
27x16 45. 28-23 19x37 46. 38-32
37x28 47. 33x2. 44. 34-29 20-24
zwart beseft de zwakte van zijn
positie en tracht zo spoedig moge
lijk te vereenvoudigen; het aantal
schijven op het bord tot een mini
mum terug te brengen. Daarom
onderneemt hij twee grote afruilen.
45. 29x20 19-23 46. 28x19 13x15
47. 32-28 7-11. De indruk bestaat,
dat 47. 9-14 verliest wegens 48.
28-23 en indien 48. 7-11, dan
49. 33-29; zwart heeft echter het
antwoord 49. 15-20! ter beschik
king waarna wit het beste kan
ingaan op de variant 50. 21-16
20-24 51. 16x27 24x42 52. 43-38
42x33 53. 27-21 met een remise
eindspel. Wit is echter niet ver
plicht op deze variant in te gaan.
48. 21-16 12-18 49. 16x7 17-21 50.
26x17 22x2. Alles bij elkaar geno
men is er nu een eindspel ont
staan, waarin wit het centrum be
heerst en in ontwikkeling vier tem
pi is voor gekomen. Geen gering
voordeel. Aan beide zijden zijn
slechts vijf schijven overgebleven,
de tijdnood is achter de rug en
de lange vleugel van wit is enigs
zins verzwakt. Hierdoor gelukt het
zwart zich te redden. 51. 45-40
9-13 52. 43-39 18-23. Hoe minder
schijven op het bord, hoe dichter
bij de remise. 53. 28x19 13x24 54.
33-28 15-20 55. 28-23 8-12 56.
38-32 20-25 57. 40-35 2-8 58. 32-27
8-13 remise. Op 59. 27-22 volgt 59.
25-30 60. 23-19 30-34!
Tot besluit weer een damvraagstuk
ter oplossing. Het is een composi
tie van G.L. Gortmans met als
opgave: Wit speelt en wint. De
oplossing in een volgende rubriek.
Oplossing probleem van N.J. Puy-
man uit de vorige rubriek.
1. 49-44 16x27 2. 38x49 27x38 3.
49-43 38x49 4. 40-34 49x46 5. 34x5
wint.
Het aantal spellen waarin de leider
een bepaalde honneur in zijn spel
in bescherming moet nemen, is
legio. Meestal gaat het er om te
voorkómen dat de rechtertegen-
stander aan slag komt, omdat hij
degene is die, door het voorspelen
van de kleur het plaatje op de
tocht zet.
Er zijn talloze variaties op dit the
ma bekend (het omzeilen v$n een
snit is er een van) en hoe meer
men bekend is met de verschillen
de vormen, des te gemakkelijker
wordt het het kansrijkste speelplan
te bepalen. Het onderstaande spel
is er een mooi voorbeeld van. Hef
bevat meer finesses dan men op.
het eerste gezicht zou denken en
het laat zien hoe een zorgvuldige
speler een toch al kansrijk speel
plan aanzienlijk kan'versterken.
HB9
08 5 3
OA V B
*B 1064
5 M *742
OAB72 w o OV10 9
O108 5 3 z °H S 7 4
+V852 *973
♦A V 10 8 6 3
OH6 4
06 2
AH
met 3 schoppen en zuid maakte
er vier van.
West kwam uit met klaver 2 en het
was duidelijk dat er, naast de ne
gen topslagen, mogelijkheden wa
ren voor de tiende. Als ruitenheer
of hartenaas goed zit is er geen
probleem, hetgeen al met al zo'n
75% kans bood. Zuid nam de eer
ste slag, haalde de troeven en
sneed op ruitenheer. Oost kwam
echter aan slag speelde harten 10
na, zodat de leider nog drie har
tenslagen verloor voor één down.
Ongelukkig, maar zuids plan was
niet goed genoeg. Als hartenaas
goed zit, blijft dat goed zitten,
maar zo niet dan is het gevaar in
harten duidelijk aanwezig.
De uitkomst ziet er uit als van een
vierkaart en Zuid had daarom in
de tweede slag zijn tweede hoge
klaveren moeten incasseren. Ver
volgens gaat hij met een troef naar
de dummy en speelt klaverboer
voor. Als Oost een kleintje legt,
gooit Zuid een rultentje af en
komt West aan slag. Die kan niet
veel beter doen dan zijn laatste
klaveren spelen, die Oost troeft en
zuid overtroeft. Hierna met troef
naar de dummy, waardoor de laat
ste troef bij de tegenstanders
wordt weggehaald, gevolgd door
ruitenaas en -vrouw Nu blijkt
waarom Zuid in eerste instantie
een ruitentje moest opruimen.
Speelt Oost de heer, dan troeft
Zuid, gaat met troef naar Noord
en kan op de derde ruiten een
harten kwijt.
Als oost laag bijspeelt verdwijnt
direct een harten en'als west de
slag maakt, kan hij alleen har
tenaas nog incasseren omdat in
dat geval op de derde ruiten even
eens een harten weggaat.
Een extra voordeel van deze me
thode is nog dat. als Oost ruiten
heer heeft en de vrouw dekt, Zuid
op een overslag kan spelen door.
na een harten op ruiter.boer te
hebben afgegooid, harten uit
Noord naar de heer te spelen.
Heeft Oost dan ook hartenaas. dan
wordt hartenheer de elfde slag.
Een voornaam punt in dit spel is
ook nog het niet te snel troef
trekken. De schoppens in Noord
moeten benut worden om de vrij-
gespeelde kaart(en) te kunnen in
casseren
Bondarevsky is weer de trainer van
de ex-werel^kampioen Spasski ge
worden. Kennelijk heeft deze crea
tieve samenwerking Spasski's
strijdlust aangewakkerd. Zijn partij
en getuigden van een geweldig
elan, zoals eertijds is Spasski weer
de geniale strateeg, die op beslis
sende momenten weet toe te slaan
met moedige combinaties. Zo ook
in de onderstaande partij, waarin
Spasski op een zeer doelmatige
wijze de zwarte verdediging onder
graaft en dan blijk geeft van een
enorm taxatievermogen. Als een
bliksemstraal aan heldere hemel
offert Spasski een toren. Een be
gin van een betoverende slotcom-
binatie. Toch ben ik van oordeel,
dat Spasski geen ambitie meer
heeft om de verloren gegane titel
te heroveren.
Wit: Spasski Zwart: Averbach
Gespeeld te Moskou 1973 Sici-
liaans
I. e2e4, c7-c5 2. Pg1—f3,
Pb8—c6 3. d2—d4, c5xd4 4
Pf3xd4, e7—e6 5. Pd4—b5, d7—d6
6. c2—c4, Pg8—f6 7. Pb1—c3,
a7—a6 8 Pb5—a3, Lf8e7 9. Lf1-
e2, 0-0 10. 0-0, Lc8d7.
(Zwarts opstelling is duidelijk op
de verdediging ingesteld)
II. Lc1—e3, Ta8b8 12. Ta1—cl,
Dd8a5 13. f2—f4, Tf8-d8 14.
Dd1—d2, Ld7—e8 15. Tf1-d1,
Pc6b4 16. Dd2e1, b7-b5.
(Noodzakelijk, omdat zwart anders
ingesnoerd wordt)
17. Kg1h1, Td8c8 18. c4xb5,
a6xb5 19. e4—«5!, d6xe5 20.
f4xe5, Pf6d7.
(Volgens Spasski was 20. .Pfd5
de juiste voortzetting geweest)
21. Pa3xb5, Pd7xe5 22. Le3—f4,
Pe5-d3 23. Le2xd3, Pb4xd3 24.
Td1xd3, Le8xb5 25. Td3-g3!
Stelling na 25. Td3—g3!
Wit: Kht, Del. Tct. Tg3. Lf4, Pd
pi: a2. b2, g2, h2
Zwart: Kg8, Da5, Tb8. Tc8. Lb5
Le7 pi: e6, f7. g7, h7
(De tekstzet brengt zwart snel ii
moeilijkheden)
25. Tb9b6 26. Lf4-c7!
(Echt Spasski)
26. Tc8xc7 27. De1-e5,
28. De5xc7, Le7-h4 29. Tg3—fi
Lb5e8 30. Tf3xf7!
30. Le8xf7 31. Tc1—f1, Ld7-el
32. Dc7—c8, Kg8—g7 33. Dc8xefl
Lh4—f6 34. Pc3—e4, e6—e5
Pe4xf6 en zwart gaf zich gewon
nen (35.Tf6: 36. De7+).
Een van de meest stadse vogels
die we in ons land kennen is de
huismus. Hij valt nauwelijks
nog op met zijn bruingrijze ve
ren tussen de meestal sombere
stadstinten. Eigenlijk is dit een
typische vogel die zich volledig
bij de mens heeft aangepast.
Zodra op een bepaald gebied
gebouwen worden neergezet,
zullen er ook mussen komen.
Het zijn net zoals muizen en
ratten cultuurvogels. Het schijnt
dat de huismus hier al rond het
begin van de jaartelling voor
kwam. Onze mussen moeten
van meer zuidelijke landen af
komstig zijn, want ze hebben
meer dan andere vogels gauw
last van de kou. Wanneer het
maar een beetje vriest en ande
re vogels nog actief rond fladde
ren, zitten de mussen al te .bib
beren'. Ze maken zich dan bol
ler door hun dekveren wijd uit
te zetten. Daardoor wordt de
isolerende luchtlaag tussen de
veren dikker en zijn de pootjes
meer omsloten. Verder is de
huismus ook een „langslaper'.
Het is een van de vogels die heel
vroeg gaat slapen en als een van
de laatste wakker wordt
Naar vogelse maatstaven heb
ben de mussen een zeer comfor
tabel en geisoleerd slaapnest
Toch slapen ze niet vast want
zodra er werkelijk gevaar dreigt
zijn ze wakker. De huismus
staat bekend om zijn brutaliteit
maar zo brutaal is de mus niet
Ze weten precies wat ze doen
en ze weten ook het dreigende
gevaar te schatten. Ze laten zich
niet wegjagen door vogelver
schrikkers of wapperende folie
stroken, maar een moeilijk waar
te nemen gespannen draad
wordt door hen als extra ge
vaarlijk beschouwd. Vooral in
de steden staat men soms per
plex van de capriolen van deze
vliegensvlugge vogels. Iedereen
heeft ze wel eens op straat zien
scheren en bij een naderende
auto op het laatste nippertje
zien wegvliegen. Maar soms blij
ven ze gewoon zitten waar ze
zitten en' laten de auto rustig
over zich heen rijden. Ze heb
ben dan van tevoren al bere
kend of het gevaar langs of over
hen heen zal rijden en of ze niet
geraakt zullen worden.
Huismussen zijn ook zeer hygië
nische vogels. Ze wassen zich
graag maar niet alleen in water.
Bekend zijn hun stofbaden. Ze
woelen zich in fijn zand of stof
en zorgen dat er zoveel mogelijk
tussen hun uitgezette veren
wordt geschud. Men vermoedt
dat ze dit tegen vogelluizen, mij
ten en vlooien doen. De parasie
ten schijnen dan te vluchten
voor het stof.
Ook ziet men huismussen plot
seling tegelijk opvliegen terwijl
ze net op de grond of op een
voederplank lekker zaten te
eten en er voor onze mening
geen gevaar dreigt. Ze vliegei
dan wat in het rond of zettei
zich op een plaatsje waar ze he
geheel kunnen overzien. Evei
later komen ze dan weer stuJ
voor stuk terug naar de voeder
plaats om na een tijdje het i
tueel weer te herhalen.
Alhoewel huismussen oorspron
kelijk zaadetende vogels zijn e
vroeger het boerenland onveilij
maakten, hebben ze zich nu vee
meer bij de eetgewoonten vai
de mens aangepast Natuurlijk
vinden ze zaaizaadjes heerlijk
maar ze eten ook insecten
boomknoppen en het afval
de mens. Eigenlijk zijn het luie
vogels geworden want ze wetei
dat ze toch wel aan hun kostj*
komen. Toch zijn ze vooral ir
de winter erg afhankelijk vai
de mens geworden. Ook een
huismus in gevangenschap kan
erg interessant zijn, al is het niet
aan te bevelen. Maar men kan
wel eens een musje vinden dat
tegen een draad is gevlogen o 1
dat door een kat is gepakt Zo'n
dier heeft dan verzorging nodi|
evenals jonge musjes die in het
voorjaar uit het nest zijn geval
len.
Met de hand grootgebracht*
mussen kunnen erg tam wor
den. Het voedsel voor zo'n diel
bestaat vooral uit zaadjes, tar
we, haver, levende insecten
meelwormen. Het is een ware
tractatie wanneer ze wat kaai
brood, vruchten of groenvoe
krijgen.
