Siebollen
igen
impend
laar
het Midden-Oosten
Een degelijk huis? Dan ook
een degelijke RPS-hypotheek!
ENORME KANSEN GEMIST
CcidócSouumt
maar waar is
de befaamde
Nederlandse
ondernemingszin
gebleven?
i Rijkspostspaarbank
J
■■rale verwarmings-
~llaties exporteren
Saoedi-Arabië,
de temperaturen
liegen te lopen tot
n de vijftig graden
i de zon, want scha-
is er niet hoe
t je iemand zo knet-
ïk? Toch doet een
^srlands bedrijf dat.
weken per jaar na-
i jk zakt de thermo-
ir boven 's werelds
tste oliereservoir
tot even onder de twin
tig graden, hetgeen de
sjeiks knap koud vin
den. Dus dekken ze zich
in tegen deze ontbering.
Geld genoeg, nietwaar,
en het moet rollen. En
kele cijfers ter illustra
tie. In 1975 is 12,6 pro
cent van de uitvoer van
de Europese Gemeen
schap naar de Arabi
sche wereld gegaan. In
vijf jaar heeft deze ex
port een groei te zien
gegeven van niet min
der dan 314 procent. De
Arabische landen zijn
nu de voornaamste han
delspartners van de
EEG belangrijker
dan de Verenigde Sta
ten, Oost Europa en Ja
pan. De gemeenschap
voerde vorig jaar voor
ruim 48 miljard gulden
uit naar het Midden-
Oosten, vooral machi
nes, instrumenten, le
vensmiddelen en chemi
sche produkten.
ilangrijkste afnemers waren Libië, Saoedi-Ara-
Llgerije en Irak. Verreweg het grootste aandeel
ie goudmijn heeft Engeland (80 procent). Frank-
;n België pikken ook een beduidend graantje
Nederlandse cijfers zijn onbekend of verou-
maar „waar is onze befaamde onderne
em gebleven"? zucht een zakenman die er
bij betrokken is ze mogen niet anders dan
leiden heten. Toch gebeurt er een en ander,
1 in Saoedi-Arabië en er wordt dik verdiend.
|e voorbeelden.
|an Volker uit Rotterdam is samen met de
ndse Beton Groep een baggerproject van 700
en gulden aan het uitvoeren in Jubail. De
ilgopdracht van 2,4 miljard ging eveneens naar
ïr, die dit werk samen met Consolidated Con
ors en Hochtief klaart. Behalve in Jubail is de
ndse Beton Groep werkzaam in Djedda (bag-
ferken van 45 miljoen) en in Damman. Samen
Dredging International uit Antwerpen voert de
een opdracht uit van 17 miljard gulden (bagge-
jn opspuiten van haventerreinen). Voorts legt
jedrijf in samenwerking met Philip Holzmann
2t Franse Archirodon kademuren, spoorwegen,
ine wegen en beschermingsmuren aan. Volume
Öeze opdracht 3 miljard gulden, waarvan een-
voor de HBG. De Stevin-Groep, Zanen Ver
en Bos Kalis bouwen in Jubail a raison van
een industriehaven. Zanen Verstoep en
zijn ook op andere plaatsen in Saoedi-
en het Midden-Oosten aktief.
jr beide bedrijven ligt de orderportefeuille er
in het miljard. Ook Ballast Nedam weert zich
in het land van koning Khaled Ben Abdul
een miljardenproject in de sfeer van de
|ing- en utiliteitsbouw, inhoudende de realisering
complete steden met alle bijbehorende voorzie-
als daar zijn scholen, moskeeën, ziekenhui
waterleidingen, rioleringen, wegen en huizen,
internationale verpakkings- en transportbedrijf
kamp kreeg opdracht voor de verscheping van
compleet, driehonderd bedden tellend zieken-
f naar Djedda vlak bij Mekka Nachtkastjes,
röntgenapparatuur, dekens, lakens, slopen,
jddoeken en washandjes, stoeltjes voor de ver-
Igsters, een directiekamer, een vrieskamer, een
Iken en natuurlijk de bedden zelf. Bij elkaar 1800
ieke meter, te vervoeren met 30 trailers,
po, een combinatie van Stevin, Zanen Verstoep,
itain, Blankevoort en Philip Holzmann, legt in
golfstaat Bahrein een draaidok aan voor repara-
en onderhoud van supertankers ter waarde van
miljoen gulden. Een tweede contract, onderte-
d door emir Isa Bin Salman Al Khalifa, beloopt
miljoen gulden en betreft het opspuiten van
reinen bij de steden Manama en Muharraq, waar
sterk gekartelde kustlijn rechtgetrokken moet
'den ten behoeve van de bouw van zeker 10.000
ïingen plus de aanleg van sportvelden,
last Nedam is in Koeweit betrokken bij de bouw
een nieuw radio- en televisiestation dat meer
dan 100 miljoen gulden gaat kosten. Voorts werkt
het bedrijf aan de uitbreiding van de nationale
luchthaven waarmee een bedrag van 250 miljoen
gulden is gemoeid. Bronswerk van de VMF zorgt,
evenals in het radio- en tv-gebouw van Koeweit
City, voor de klimaatsregeling en het mechanische
deel van het stationsgebouw. Waarde van beide
opdrachten 40 miljoen gulden.
Prins NV te Dokkum (metaal), waar 500 mensen
werken, haalde enkele jaren geleden 20 tot 30
procent van zijn omzet uit het buitenland. Nu is
dat 50 tot 60 procent - voornamelijk uit het Mid
den-Oosten. De omzet is in vergelijking met vorig
jaar 70 procent omhoog gegaan en ook de vooruit
zichten voor 1977 zijn blakend.
Een fabriek voor schoolmeubelen in Oosterhout
dreigde in moeilijkheden te komen vanwege het
pil-effekt (afname van het aantal kinderen van zes
jaar, minder klassen nodig). Dank zij de enorme
vlucht van de scholenbouw in het Midden-Oosten
is dit bedrijf gered.
Nederlandse ondernemingen exporteren kroonkur-
ken naar Oman, archiefmappen naar Quatar en
kauwgum naar de Verenigde Emiraten.
Wat we, kortom, betalen voor de ondergrondse
rijkdommen van de Arabische wereld (de EEG
vorig jaar 80 miljard gulden voor ruwe olie), valt
boven de grond royaal terug te verdienen. Deskun
dig commentaar: „Een binnenlandse bouwmarkt
met weinig perspectief, een bouwmarkt in het Mid
den-Oosten met een ongekend groei-potentieel. Ge
volg van deze zwart-wit situatie: de bouw in Neder
land is van bedrijfstak met nationale ambities uitge
groeid tot een sektor met intense internationale
belangstelling. In 1972 werd door Nederlandse bou
wers vijf percent van de totale omzet buiten de
grenzen gerealiseerd. In 1976 bedraagt de buiten
landse omzet een vierde van het totaal. Het leeuwe-
deel van dit werk komt weliswaar voor rekening
van concerns met een lange ervaring buiten Europa,
maar ook middengrote en zelfs kleine ondernemin
gen hebben zich in de strijd geworpen om de
oliemiljarden".
Daarbij blijft het wel oppassen geblazen. Een be-
Zo hoeft het natuurlijk niet. Maar interessante
gasten zijn die Arabieren wel („Ze betalen grif 300
gulden per nacht voor een kamer", zegt een Amster-
damse hotelhouder): vervoerstechnisch gesproken i
hebben we voor de heren de rode loper uitgelegd
sinds Gulf Air een half jaar geleden zijn dienst
opende tussen Nederland en de Golfstaten. En ze
zouden graag komen naar een oord waar ongestraft
een neut te nuttigen valt en waar ze de gokduivel
in zijn blikkerende ogen kunnen kijken deze en
andere geneugten des levens, die de Koran hun op
plaatselijk niveau onthoudt. Er is echter een drem
pel. Ze hebben een visum nodig en dat moeten ze
gaan halen in Koeweit of in Riaad, de hoofdstad
van Saoedi-Arabië. Andere Nederlandse vertegen
woordigingen zijn er niet in deze eindeloze zandbak.
En dat vertikken de sjeiks. Zo'n stuk van meer dan
duizend kilometer om is te veel. Terecht. Waarbij
ze redeneren: „Als jullie bij ons komen, krijg je
op het vliegveld zonder moeite een visum voor 72
uur. Waarom krijgen wij dat niet automatisch als
we op Schiphol landen? We zien daarin een vorm
van discriminatie". Alweer terecht.
Ook hier een gat in de markt dat een betrokken
zakenman doet klagen: „Waar is onze historische
vindingrijkheid gebleven? Ik kom haar niet meer
tegen".
PIET SNOEREN
de sjeiks zijn er rijk van de
Stenen voor het werk aan de industriehaven in Jubail. De Stevin-groep werkt onder andere aan dit project mee.
Wilt u meer informatie over een i
RPS-hypotheek, vraag dan d.m.v. I Zei
de coupon de gratis RPS-hypo-
theekbrochure aan of bel gratis I
0017. Bovendien kunt u op elk post
kantoor en via tel. 020-5893137
namen en adressen krijgen van
onze hypotheek-adviseurs.
Zend mij de uitvoerige brochure "Geld voor een eigen huis'
I
I
I uw nationale spaar- en hypotheekbank
richt: „In de concurrentieslag, die al enige tijd door
de westelijke landen in het Midden-Oosten wordt
geleverd om zoveel mogelijk orders binnen te halen
voor de bouw van grote industriële complexen
(raffinaderijen, chemische fabrieken, waterzuiver
ingsinstallaties) lijkt Japan momenteel aan het kort
ste eind te trekken. Van de tientallen projecten die
dit jaar in Iran en de Arabische wereld zijn verwe
zenlijkt, heeft Japan er slechts twee op zijn naam
staan (tegen Amerika 11, West-Duitsland 9 en Fran
krijk 8). Een nieuwe tegenslag is dat Saoedi-Arabië
een bestelde waterzuiveringsinstallatie heeft afge
zegd en dat Irak de bouw van een nieuwe raffinade
rij heeft uitgesteld. Begin dit jaar circuleerde in
Tokio nog de prognose dat de Japanse industrie
over 1976 zo'n 12 miljard gulden zou opstrijken aan
dit soort orders. Tot nu toe echter heeft het land
met zijn twee industriële projecten in het Midden-
Oosten niet meer dan 600 miljoen gulden verdiend".
Nog een bericht: „Ericsson in Zweden heeft Philips
Nederland een contract van 90 miljoen gulden
afgesnoept voor het aanleggen van telefoonverbin
dingen in Saoedi-Arabië". Waartegenover het
nieuws: „Stork Werkspoor heeft in de Verenigde
Emiraten een order van 18,5 miljoen voor dieselmo
toren in de wacht gesleept".
Nu enkele merkwaardigheden. Saoedi-Arabië (11
miljard gulden per jaar aan olie-revenuen, hetgeen
de bevolking een hoofdelijk inkomen garandeert dat
3,5 maal zo hoog is als in de Verenigde Staten) heeft
praktisch de omvang van heel West-Europa. Neder
land heeft er echter een ambassade van slechts vijf
man, die moeten knokken voor de miljarden-belan
gen waarom internationaal gepokerd wordt. Voorts
beschikken we nog over een drie-koppig bemande
ambassade in Koeweit, maar die moet er en passant
de golfstaten Qatar, de Verenigde Emiraten, Oman
en Bahrein bij doen. Deze diplomatieke vertegen
woordiging in een gebied met een dergelijk poten
tieel wordt door de zakenwereld ervaren, niet alleen
als uiterst schamel, maar als ronduit lachwekkend.
Hier blijkt een kapitaal hiaat te bestaan. Om zijn
deel te kunnen krijgen van de oliebollen, die dam
pend klaar liggen, zou de Nederlandse zakenman
moeten kunnen terugvallen op ter zake kundige
diplomaten en die zijn er niet of te weinig. Deze
nalatigheid is volgens insiders te wijten aan verkeer
de zuinigheid op het ministerie van Max van der
Stoel. Bij voorbeeld omdat je in het algemeen een
Saoedi-Arabië en Koeweit achter), zeker nog wel
opdrachten te krijgen zijn. Wanneer een aantal
middenbedrijven de koppen bij elkaar zouden ste
ken en er een insider van deze gebieden bij zouden
betrekken, valt er nog een boel te doen. Het krijgen
van contracten kan alleen via Arabieren, die gezag
en invloed hebben. Men moet beginnen de weg naar
hen toe te leren kennen".
Nog een merkwaardigheid, en ditmaal voert het
spoor naar Engeland. Er gaat geen dag voorbij of
de Britse financiële pers moet melding maken van
een nieuwe Arabische aankoop, die kan variëren
van de verwerving van luxueuze flats en huizen tot
kantoorgebouwen, beleggingsmaatschappijen, ban
ken, hotels en aandelenpakketten toe. Bericht: „Een
week in Londens duurste particuliere klinieken kost
al gauw 4000 gulden exclusief de kosten van de
behandeling dus was de medische wereld dolge
lukkig met de komst in groten getale van Arabische
families, die voor de oliecrisis lang zulke goede
klanten niet waren. De kosten schrikken de Arabie
ren niet af en ze genieten van de kleurentelevisie
met afstandsbediening naast hun ziekbed, de enkel-
dikke vaste vloerbedekking, de speciale Arabische
menu's en de gekoelde suites voor het ontvangen
van bezoek". Volgens de British Tourist Authority
besteedt de gemiddelde bezoekende familie uit Koe
weit tijdens een verblijf van 20 dagen in Londen
25.000 gulden. Gevolg: gratis tolken voor Arabieren
in de warenhuizen en Arabische reclamebiljetten in
de Londense ondergrondse. Ook het nachtleven
glundert een aspect van de Arabische invasie in
Engeland (de reis duurt per supersone Concorde
slechts 4 uur) dat het Koeweitse blad Al Watan
onlangs briesend aan de orde heeft gesteld. Meer
dan 70.000 inwoners van deze Golfstaat hebben de
afgelopen zomer in Londen doorgebracht en zich
een reputatie opgebouwd van gulle minnaars, smij-
ters met fooien (een hotelportier kreeg van een
Arabier een Rolls Royce toegestopt) en fervente
gokkers. Een jonge prins uit een van de Golfstaten
veroorzaakte onlangs opschudding in de sjieke wijk
Knightsbridge door munten en pondbiljetten uit zijn
Rolls Royce te strooien „ik verveelde me in een
verkeersopstopping en vond het leuk al die wester
lingen naar het geld te zien graaien".
Ander citaat. „Bijna iedere nacht laten de sjeiks,
de emirs en de fuifnummers, wier fortuin uit het
woestijnzand is opgeweld, op de roulette- en kaart
tafels van de Londense casino's meer geld achter
dan alle staatshoofden van Europa samen jaarlijks
verdienen. En als er niet voldoende contanten zijn,
staan voor de playboyclub aan Park Lane de be
drijfsauto's van het speelhol - Roll Royces uiter
aard - paraat om de oliemiljonairs comfortabel
naar bank of hotel te rijden waar de voorraad
cheques onuitputtelijk lijkt".
compagnonschap moet aangaan met een ingezetene
van het land, die 51 procent van de winst krijgt,
voordat je in de Arabische wereld zaken kunt doen.
De vraag die onmiddellijk rijst, is: Hoe vind ik zo'n
agent, en nog belangrijker hoe weet ik of hij
betrouwbaar is?
Alleen een adequaat uitgeruste diplomatieke verte
genwoordiging kan de antwoorden geven. Een be
dreven hakker met het Arabische bijltje: „Om er
aan de bak te komen, moet je niet telefoneren of
schrijven, je moet er zelf heen gaan. Je moet er
zijn. Je moet je hebben ingeleefd in de sociale en
culturele achtergronden, die voor ieder land weer
verschillend zijn. De ene Arabier is nu eenmaal de
andere niet, al scheren we ze in Nederland allemaal
over één kam". Mening van iemand als de heer M.
van der Wee, die het ABN-kantoor in Bahrein leidt
en die een vorm van onofficiële diplomatieke brug-
funktie heeft opgebouwd: „Men is in het Midden-
Oosten niet meer bereid om lang te wachten op de
omschakeling tot een moderne maatschappij. Alles
moet zo snel mogelijk gebeuren. De problemen, die
hierbij ontstaan, zijn enorm, maar het geld om de
vraagstukken op te lossen, is ook in ruime mate
aanwezig.
Om hier met succes te werken, is het noodzakelijk
dat men enigszins op de hoogte is van de cultuur,
denkwijze en mentaliteit van de Arabier. Uitgangs
punt dient te zijn: wederzijdse gevoelens van respect
en gelijkwaardigheid". En de heer J. Schipper,
hoofd onderzoek en ontwikkeling bij de Rock Fall
Company, die deel uitmaakt van de Bos Kalis
Westminster Groep: „Bij mijn tochten door de
Arabische wereld is het me opgevallen dat ik
buitenlandse maatschappijen aan het werk heb
gezien, waar echt ook wel ruimte geweest zou zijn
voor Nederlanders. Er zijn kansen verspeeld, we
kunnen dat nog gedeeltelijk goed maken omdat er
met name in de landen waar eigenlijk nog van alles
moet gebeuren (de Golfstaten, ze lopen tien jaar bij
