Wandeling langs
bestaande en
gedempte grachten
frïif weken oude
ïoopvol begin
dagopleiding
OERHAAVE NU MEER
AN 1000 LEERLINGEN
J
TENTOONSTELLING IN GEMEENTEARCHIEF
■iWRIU
Gezicht op het Rapenburg ter hoogte van de Langebrug (1900)
I Turfmarkt rond 1860
f*" IDEN Het experiment dagonderwijs
i de avondscholengemeenschap Boer-
ive heeft een succesvolle start gehad.
MAVO- (Middelbaar Algemeen Voort-
ijMret Onderwijs) leerlingen en 42 HA-
HP/VWO- (Hoger Algemeen Voortgezet
Heerwijs en Voorbereidend Wetenschap-
gHjijk Onderwijs) leerlingen volgen met
■gallend veel enthousiasme al gedurende
BSjf weken de twaalf lesuren op drie
pSVhtenden in de week in het gebouw van
Bj voormalige Landbouwschool aan de
Iperhaavelaan 345. Het dagonderwijs, een
gBperiraent dat overigens geheel van
■Perhaave is uitgegaan en waaraan het
Bynisterie van Onderwijs tot nog toe al
ter11 zijn goedkeuring (en niet zijn finan-
■fen) heeft gehecht bracht het totaal aan-
leerlingen van de avondscholenge-
Jeenschap op 1016; in augustus 1972 werd
Jet 598 leerlingen gestart. Boerhaave be-
Oflfeurt het alleen dat de dagopleiding zo
weinig mannelijke leerlingen telt. Slechts
10 van de 140 leerlingen zijn van het
mannelijke geslacht en de bewuste poging
om werklozen enigszins de hand toe te
steken moet daarom helaas als mislukt
worden beschouwd.
Het dagonderwijs kan niet los worden
gezien van het avondonderwijs. Opzèt en
materiaal zijn gelijk, en ook de docenten
komen vaak overeen. Toch zijn er enkele
zeer belangrijke verschillen. De gemiddel
de leeftijd van het dagonderwijs volgende
leerlingen ligt elf jaar hoger dan" die van
de avondschooldiscipelen. In die elf jaar
verschil liggen een andere motivatie van
de zijde van de leerlingen en een andere
aanpak van de zijde van de docenten
besloten.
Motivatie
Ligt de motivatie van de avondschooldisci
pel bijna altijd in de verbetering van de
maatschappelijke positie, bij slechts 20
procent van de dagschoolleerlingen speelt
dat een rol. Meer dan de helft bleek na
onderzoek de behoefte aan vorming voor
op te stellen, 22 procent beoogde de eigen
(toekomstige) schoolgaande kinderen te be
geleiden met behulp van de opleiding. Ook
de behoefte aan sociaal contact is, blijkens
het onderzoek, een belangrijke factor ge
weest.
Opzet
De onderwijsbenadering moest door de
hogere gemiddelde leeftijd van 34 jaar
worden aangepast. Het was voor de mees
ten erg lang geleden dat voor het laatst
een schoolopleiding werd gevolgd. Boer
haave heeft om dit te ondervangen een
extra uur Nederlands ingeschakeld om de
weggezonken kennis terug te halen en
geeft daarenboven elke week drie vrijblij
vende studieuren, die bijzonder goed wor
den bezocht. Mede-leerlingen en docenten
blijken overigens van veel steun te zijn.
Wat betreft het vakkenpakket moet wor
den opgemerkt dat het aanbod beperkt is.
Uitgaande van de vakken Nederlands, En
gels, Duits, Aardrijkskunde en Geschiede
nis behoren Frans, Biologie en Handels
kennis tot de mogelijkheden. Dat zijn over
wegend niet-wiskunde vakken. Voor de
exacte vakken kan echter naar de avond
school worden uitgeweken. Het was nood
zakelijk om van niet-exacte vakken uit te
gaan omdat de exacte vakken drie uur per
week in beslag nemen, en dat is niét te
verwezenlijken binnen een kader van
twaalf lesuren. De avondschool beschikt
over vijftien lesuren. Bovendien bleek de
belangstelling voor de niet-exacte vakken
veel groter te zijn. Een voordeel van het
beperkte aanbod van vakken is wel dat het
klasse-verband, dat bij de avondschool een
beetje zoek is gehandhaafd blijft, hetgeen
de binding tussen de leerlingen bevordert.
De duur van de dagopleiding zal, parallel
met de avondopleiding vooï* het MAVO en
het HAVO drie jaar zijn en voor het VWO
"vier jaar. Na het eerste HAVO-jaar, dat
nu eigenlijk een brugjaar is, kan naar het
VWO (Atheneum) öf naar het tweede HA-
VO-jaar worden overgegaan. Boèrhave
leidt op voor het schooldiploma, niet voor
het staatsexamen.
Reacties
De reacties van de leerlingen zijn zonder
uitzondering zeer positief. Velen vonden
het tijdstip waarop de opleiding wordt
gegeven (van 8.45-12.00 uur) een uitkomst.-
Vrouwen met kinderen zijn nu in staat om
zonder al te grote problemen de opleiding
te volgen omdat ze altijd op tijd terug zijn
voor hun kinderen. Bij de mannen lijkt het
alleen bij een avond-beroep (zo zijn er een
horeca-exploitant en een verzekeringsman
bij) of bij het werkloos zijn te doen om
de opleiding te volgen. De sfeer is volgens
de leerlingen uitstekend, de verhouding tot
docenten is in de meeste gevallen al die
van je en jij en voornamen, wat misschien
niet zo verwonderlijk is omdat het tech
nisch gesproken om leeftijdgenoten gaat.
De zogenaamde „drempelvrees" lijkt te
zijn overwonnen.
Opgeven' voor de dagopleiding is helaas,
aldus Boerhaave, nog maar beperkt moge
lijk. Voor de HAVO-opleiding zijn nog
plaatsen open. Wel is tot het volgen van
deze opleiding een MULO-diploma of een
gelijksoortige vooropleiding vereist. Even
tuele inschrijvers dienen zich te haasten.
De totale kosten, (inclusief boeken) bedra
gen voor MAVO 200 gulden per jaar, waar
op overigens ook 'weer subsidieregelingen
van toepassing zijn. Inlichtingen avond
scholengemeenschap „Boerhaave", Kager-
straat 7, Leiden, telefoon 155754.
Doorgang gezien vanaf de Nieuwe Rijn bij de Hartebrug (1936).
LEIDEN De tentoonstelling
over de Leidse Grachten die
al vanaf maandag in het ge
bouw van het Gemeentear
chief aan de Boisotkade 2a te
zien is, valt op door zijn goede
overzichtelijke indeling. Re
den daarvoor is waarschijn
lijk dat het foto-, prent en
kaartmateriaal volledig af
komstig is uit het archief zelf.
Uit een hoeveelheid materiaal
over de Leidse grachten (maar
een klein percentage van de
totale inhoud van het gemeen
tearchief) werd de helft gese
lecteerd en, in tweeën ge
deeld, in het speciale exposi
tiezaaltje opgehangen. De ten
toonstelling is er één van de
twee die het archief elk jaar
beoogt te houden.
Wandeling
De eerste 85 foto's en prenten
van de tentoonstelling zijn als
een lint langs de wand van de
zaal aangebracht, en voeren
de bezoeker als in een wande
ling door de stad langs de
bestaande en gedempte grach
ten. De wandeling begint aan
de singelrand bij het water en
eindigt op de Hoogstraat bij
de samenvloeiing van de twee
Rijntakken. In de gratis bijge
voegde catalogus is met een
kaartje het verloop van de
wandeling duidelijk aangege
ven. Beginnend bij de plaats
waar op drie oktober 1574 de
Geuzen met hun.brood, haring
en kaas de stad binnenvoeren,
het vroeger afsluitbare Vliet-
gat leidt de wandeling vahuit
de Witte Singel via de Vliet en
het Rapenburg naar de Papen-
gracht.
te wallen als verdediging func
tioneerden, met torentjes en
bastions. Verder vooral teke
ningen uit de zeventiende
eeuw met vestwallen en walto-
Bij de verversing van het wa
ter, vroeger bewerkstelligd
door het grachtwater op het
buitenwater af te vloeien (Rijn
en Mare) werden in de zestien
de tot en met de achttiende
eeuw molens ingeschakeld om
de doorstroming te bevorde
ren. Aan de Slaagsloot staat
nog een dergelijke molen, die
echter wel sterk verwaarloosd
is. Ook' wordt aandacht be
steed aan de riolen die door
de overkluizing ontstonden.
Tegenwoordig is de waterzui
vering door de zuiveringinstal
laties geen probleem itieer,
maar vroeger vormde de af
voer van het rioolwater dat
wel. Verder komt nog aan de
orde dat in de Middeleeuwen
al tegen de vervuiling van het
water werd opgetreden; de af
gebeelde grachten laten echter
zien dat het nog niet veel ge
holpen heeft.
Met betrekking tot de recrea
tie worden de vele gebruiks
mogelijkheden nog eens aan
getoond. Boottochtjes, vissen
en, als het kan, ook schaatsen.
In een vitrine liggen onder
meer nog een paar artikelen
uit vroegere LC's, handelend
over een kanotocht en een vis-
wedstrijd.
Dat de grachten vroeger erg
druk werden bevaren is aan
de hand van de oudere foto's
goed te zien. Er is vroeger
zelfs nog een scheepswerfje in
Leiden geweest. Om een in
druk van de gebruikte vaartui
gen te geven is er een model
van een zogenaamd peurders
bootje op de expositie tentoon
gesteld.
De tentoonstelling zou als een
anti-reclame voor het dempen
der grachten kunnen 'worden
bestempeld. De historische
waarde van de grachten lijkt
duidelijk aanwezig voor het
Leidse binnenstadsbeeld.
De expositie is nog geopend
tot en met 5 november, van
maandag tot en met vrijdag
van 9—12 en van 1417, op de
.donderdagavond van
19.30—21.30 en op zaterdag
FRANK BUURMAN
De Engelse les op de dagopleiding van „Boerhaave".
Het was een leuk idee om
tussen al de zwart-wit foto's de
bezoeker plotseling een driedi
mensionale kleurenblik te gun
nen op het stukje Vliet achter
de Boisotkade, waarvoor een
stukje raam is opengelaten. De
Papengracht werd al in 1633
overkluisd (met een gewelf
overdekt, dus niet gedempt)
met het oog op de volksge
zondheid. Het stilstaande wa
ter dat nooit ververst wordt is
namelijk een broeikas voor al
lerlei ziektekiemen. Via Lange
brug, Rapenburg, Kort Rapen
burg (dat bewust werd over
kluist om de doorstroming van
het water mogelijk te houden),
Oude Vest, Mare, Lange-
gracht, Volmolengracht, Vol-
lersgracht komt de wandelaar
terecht bij de best bewaarde
gracht van Leiden, de Heren
gracht. Het laatste gedeelte
van de wandeling voert langs
Uiterste- en Middelstegracht
en Nieuwe Rijn naar het hart
je van Leiden.
Functies
Het tweede gedeelte van de
tentoonstelling is gewijd aan
de functies van het water.
Aandacht wordt besteed aan
de functies van de grachten
als verdedigingsmiddel, de
verversing en vervuiling van
het grachtwater, de recreatie
mogelijkheden van de grach
ten, de woonfunctie, de wal
kanten, gebruik voor handel
en bedrijf en tenslotte nog al
lerhande grachten die verder
door de stad verspreid buiten,
de wandeling vielen.
De grachten die in gebruik
zijn geweest als verdedigings
middel kenmerken zich door
hun grotere breedte van de
andere grachten. Op een ko
pergravure is goed te zien hoe
de grachten met hun versterk-
Burchtgracht aan de Oude Rijn rond 1900. Deze
gracht werd in 1917 gedempt
