LANGS OMWEGEN
Legermuseum toont 19e eeuwse
Nederlanders in militair uniform
s
Defensief Tegelhandel verovert
punt op kampioen Zwaanvogels
LUSV behoudt
leidende positie
CITADEL VAN ANTWERPEN
HISTORISCH VERANTWOORD
LKV DE SPARTAAN GAAT OP
ÉÉN BEEN COMPETITIE IN
LC-Bal
naar
dames
SJZ
- lONDERDAG 7 OKTOBER 1976
LEIDSE COURANT
DOOR mi'n ornwe9en d°or stad en land kóm ik graag mensen tegen. Elke
_n morgen tussen tien en elf uur kunt y mij telefonisch vertellen wie
'ON u graag in deze rubriek zou willen tegenkomen. Het nummer van mijn
PIETËRS geduldige telefoon is 071 12 22 44; u kunt dan naar toestel 18 vragen.
In het Legermuseum aan de Pesthuislaan, streng
maar toch weggedoken achter kalende bomen,
krijgt de bezoeker de indruk dat er niets aan de
hand is. Eeuwen van krijgsgeschiedenis liggen er
welverzorgd te koop, in opstellingen, figuren met
verduidelijking, in vitrines, te paard of te voet, alles
gerangschikt naar periode. Een bonte en leerzame
uitstalling van stukken mensenleven die doorgaans
het stempel van rampspoed en leed dragen. Laat
u zich niet verlakken, want er is wel degelijk iets
aan de hand met het Legermuseum. Of liever: er
zou iets aan de hand moeten zijn, namelijk de
broodnodige restauratie van het oudste gedeelte,
het Pesthuis, dat van verrotting en waterzucht aan
elkaar hangt en al tijden gesloten is voor het
geïnteresseerde publiek. In het afgelopen voorjaar
zouden de werkzaamheden zijn begonnen. Maar er
gebeurde niets. Wellicht staat er thans iets voor de
deur, want nog deze maand moet het wrakke
gebouw geheel zijn ontruimd. Niettemin gaan de
legerbewaarders en militaire historiegevoeligen
door met hun voorstellingsdrift. Boven in het nieu
were gedeelte, waar op een boeiende wijze de
tijdvakken in elkaar overgaan, is een kersverse
expositie opgezet. Daar wilde ik even een kijkje
nemen.
Het is een zaal, gevuld met
kleurrijk Nederlands soldaten
dom gedurende de 19e eeuw.
Volop schilderijen, van artis
tieke meesters en ook van
brallende kleinere oorlogschil-
derende godjes. Levendige
schilderwerken, die de ziel ra
ken. maar ook statische weinig
zeggende doeken die slechts
het onderwerp doorgaans
een al te trotse legerbaas
verheerlijken. Maar alles bij
een kun je er best een uurtje
verbaasd en bewonderend
doorbrengen. Ertussendoor
verklarende teksten, sierlijke
ridderorden en ranke degens,
uit een saaie tijd van oorlog
en vrede. Het is een zaal die
iets te zeggen heeft. Dat begint
al met onze vriend Jean Bap-
tiste graaf Dumonceau, van
1806 tot 1810 maarschalk van
Holland. Staande onder het
Franse juk, dat in 1810 pas
goed de niet onsympathieke
Lodewijk Napoleon en ook
Jean Baptiste de mist instuur
de. Op de schildering hanteert
de maarschalk zijn blauwe
staf op een vreemde manier.
Het ding blijft namelijk rech
top staan, zonder dat Jean
Baptiste daartoe z'n waardig
heid omklemd houdt. Maar
goed, de graaf is gekleed in
zijde en fluweel, erg verfijnd,
en uitgerust met een koene
blik die niet verder komt dan
de nabije toekomst. Vaag staat
terzijde een kleurling als be
diende, als livreiknecht. Het
stond wel, in die dagen, als het
een neger was.
Jawel, aan gene zijde van de
toegangspoort, hangt de empe-
reur zelf. Veel kleiner vereeu
wigd dan Jean Baptiste, maar
ook veel imponerender. De
grote „militaire schilder" H.
W. Koekoek heeft de keizer
omstreeks 1920 op z'n schim
mel g?zet, in eenvoudige grijze
soldatenjas over het niet stoe
re lijf. Eenvoud was Napo
leons imago, daardoor te meer
opvallend tussen zijn pralende
maarschalken. Iets verderop
zie ik de Nederlandse schutte
rij deelnemen aan het beleg
(1814—1815) van het nog door
de Fransen bezette Naarden.
Nou ja, deelnemen;-er werd
gesteund op geweren en een
pijpje gesmoord. Je wordt bij
na pijnlijk getroffen door een
enorm ruiterportret van een
stralende prins van Oranje,
toen die nog geen koning Wil
lem II was en het niet zo
moeilijk had. Hij draagt het
uniform, dat-ie ook aan had
tijdens de slag bij Waterloo.
Schilder Jean B. v.d. Hulst
kreeg het grijze ros niet geheel
naar artistiek behoren op het
glanzende doek.
Veel krachtiger en realisti-
•scher ging J. Hoynck van Pa-
pendrecht van wie het gonst
in de zaal te v/erk. Dat is
dan zo'n meester. Kijk, hoe hij
die Hollandse garde laat on
dergaan tijdens de Franse te
rugtocht uit Rusland, bij Kraz-
noje. Raak impressionisme,
aangelengd met romantiek.
Vechtersbazen met doodsver
achting, een betere zaak waar
dig. Een even tafereel tafreel
als het grauwe leed op het
smalle houten bruggetje1 over
de Berezina; kurassiers in de
dofste ellende, geteisterd door
Kijken naar een glijdende krijgsmacht en ijspret rond een jonge koningin
snerpende koude, honger en
venijnige Russische infiltran
ten. Zo zie ik het tenminste.
Dat is een verdienste van
Hoynck, die de grootste som
berheid nog laat leven in zijn
martiale stukken. Ook in zijn
onschuldiger conceptie van de
rijdende artillerie die desal
niettemin boze bedoelingen
schijnt te hebben tegenover de
Franse vijand bij Waterloo.
Veel Waterloo, zonder er overi
gens in te verdrinken.
Wie hebben we daar? Jan Wil
lem Pieneman, een braverd
die in 1829 een kurassierskolo-
nel op het doek zette, samen
met een paardehoofd dat ook
op de olieprent moest. U staat
oog in oog met hem: Nicolaas
Cornelis de Gallières. Frans
was zijn naam, maar Hollands
zijn soldatenhart. Ik sla wel
wat over. Het spijt me, maar
de eeuw glijdt verder. Naar de
Tiendaagse Veldtocht nu. Het
wordt aanschouwelijk onder
wijs, over de schutterij die de
rebellerende Belgen een aantal
bestraffende kogels tegemoet
zond, vaderlandsliefde onder
een sjako en, naar ik meen,
met trek in een pijp. Dan de
infanterie op manoeuvre, veld
geschut in volle draf, soldaatje
spelen, heuvel op, heuvel af;
een grenadierstaptoe in 1900,
veel huzaren, één vermoeid te
voet. Hoynck kon er wat van,
met z'n wat dromerige streken
die een militair verleden voor
het nageslacht hebben vastge
legd.
Glimlachende eerbied: konin
gin Wilhelmina, een kind nog
bijna, die in 1893 vaandels uit
reikt „aan de troepen" en dan
de jonge koningin, samen met
moeder Emma, nog net niet op
glad ijs, kijkend naar de voort
glijdende krijgsmacht op een
ijsfeest in 1895. Eigenlijk geen
gezicht: het regiment grena
diers en jagers als een soort
boeren op klompen die toch
schaatsen blijken te zijn bij
nader zicht. Hieppiep hoera;
vrede in onze dagen. Dat doet
me even denken aan een
Hoynck-creatie aan de andere
kant: wat een vreugde onder
Pruisische en Nederlandse
„troepen" die Napoleon bij
Waterloo eronder kregen.
Waarnaast de hertog van Wel
lington, gepenseeld door leu-
ter-fanter Pieneman (hij kan
het ook niet helpen) in 1820,
een veel matter en theatraler
indruk maakt. Nee, ik heb het
niet zo erg op Pieneman. Dat
mag u gerust weten. Geef mij
Hoynck van Papendrecht
maar, en Koekoek die met te
weinig doeken is vertegen
woordigd. Het Legermuseum
biedt weer een stukje militaire
geschiedenis aan de voor
avond van de meest turbulente
eeuw die we te verwerken heb
ben gekregen. Je kunt er de
ogen op uitkijken.
Restaurateur Harreveld neemt een marinier onder handen
Nog even blijf ik in het Legermuseum, waar,
zoals ik u eerder heb geschetst, directeur Hel
der, suppoosten, conserveerders, receptionisten
en educatieve lieden staan te trappelen van
ongeduld tot de hakbijl erin wordt gezet. Te
neinde de grondslag te kunnen leggen voor een
meer waardevast onderkomen voor overblijfse
len van een krijgshaftig althans defensief verle
den der Nederlanden. Men is zowaar in het
Pesthuis al aan het restaureren, vernieuwen en
verjongen. In een van de bijna blote, ontruimde
zalen, onder een gestut dak, met een schimmel
op de muur, waar je kunt opkijken naar ver
molmde kozijnen, alles samengevat in een be
droevende ontluistering, staat een doek van
bijna 10 vierkante meter. De desolate geschie
denis van de Nachtwacht herhaalt zich hier.
Niet dat er iets moedwillig is vernield, maar
er moest dringend ingegrepen worden. Jaren
lang heeft „De citadel van Antwerpen" in
Bronbeek bij Arnhem gehangen, maar die ou
we KNIL-militairen zijn daar in tal van decen
nia zo erg te keer gegaan met heerlijk roken
en dampen, dat ze het hele beleg van de
Sinjorenstad smerig hebben gemaakt. Vermod-
derd en verliederd zelfs.
Daar zijn nou toegevoegd restaurateur C. G.
Boode (die „bijschildert") en eigenlijke restau
rateur W. Harreveld (zich aandienend als
schoonmaker die de kale plekjes wegwerkt)
helemaal zoet mee. Het „Beleg van Antwerpen"
of „De citadel van Antwerpen" is een unieke
en bijna onnozele registratie van de hand van
historisch schilder J. Schouman of Schouwman
dat kan niemand ontcijferen in 1832 ter
plekke geschilderd. Aan de hand van een teke
ning wordt het door rook en smook en een
enkele nare haal op het doek afgematte schilde
rij weer „opgehaald".
Bijschilder Boode: „De voorgrond was hele
maal weg. Daar was niets meer van over. Nu
staan de schanskorven er weer lekker bruin bij.
U ziet het, we kunnen er weer een beetje trots
op worden. Na de restauratie blijft de citadel
van Antwerpen in het bezit van het Legermu
seum en daar komt het schilderij ook in exposi
tie."
Schouman of Schouwman liet ons een fraaie
overlevering achter. Een dichtbij vergezicht op
Antwerpen: de Onze Lieve Vrouwekerk, de
Schelde, met een bijna bezige Nederlandse
vloot op de stille stroom, een brandend klooster
(waaruit nog een paar Belgen schijnen weg te
vluchten). En dan op de voorgrond een glorie
die staat te vergaan: generaal hertog Bernard
van Saxen Weimar en links van hem onze eigen
generaal Chassé, beiden in Nederlandse dienst
en in de citadel overleggend met de hele
in de kleren zittende staf. Waarschijnlijk de
gang van zaken besprekend. Een gang die op
het pünt stond een keer te zullen gaan nemen.
Een vrij rustig beeld, behalve brand en rook
verderop, in het Begië dat op weg was naar
zijn zelfstandigheid, hier in 1832. Bijna 10
vierkante meter historische narigheid, althans
voor de Nederlanden. Maar erg rustig. Er staan
ook mariniers te kijk, sappeurs, genie-mensen.
Op uniformkundig gebied is het een uitzonder
lijk stuk dat de situatie goed weergeeft.
Schouman of Schouwman kon z'n opdracht
best aan. Hij had er alle tijd voor. Er werd
niet almaar gevochten. O nee, er was volop
gelegenheid om voor Schou(W)man te poseren.
En de schilder kon rustig z'n mensen uitzoeken
en neerzetten en er goed gelijkende portretten
van maken. Chassé is Chassé bij de schilder,
en daar helpt geen lieve tiendaagse aan; de
man staat er met een blinkend oog bij. Vorig
jaar zomer is men aan het restaureren begon
nen en over een maand of twee is de zaak
praktisch achter de rug. Daarna komt de tijd
van indrogen en pas over een jaar komt de
vernis erover. Het is werkelijk zoals bijslijper
Boode het zegt: „Dit is academisch verant
woord en precisie-werk, geheel volgens de voor
schriften. We zijn er blij mee."
FER VAN DUUREN: „WE KUNNEN NIET ANDERS..."
(Van onze sportredactie)
LEIDEN De meningen lie
pen ver uiteen na de eerste
„Leidse" zaalvoetbaltopper in
de hoofdklasse. Zwaanvogel
Jan van Duyn, zojuist met
zijn team door Tegelhandel
van een overwinning afgehou
den (2—2): „Puur anti-voetbal
van dat Tegelhandel". Fer
van Duuren, coach van het
met drie ASC-spelers ver
sterkte Tegelhandel: „Geklets.
Als je een team hebt met al
leen maar verdedigers kan je
toch niet gaan aanvallen?
Dan moet je wel terug. En
daarbij: er waren echt wel
momenten waarop we met
vier man voor waren. Dat zag
je kort voor tijd nog erg
goed..."
Twee minuten voor tijd was
het viertal van de Tegelhandel
inderdaad even de verdedigen
de opdracht vergeten. Trok
het wel met z'n allen richting
doel Cees van der Steen. Het
gevolg bleef niet uit. De snelle
counter van Zwaanvogels
noopte doelman Wim Keping
tot een overtreding. De straf
twee minuten op de bank
leverde Tegelhandel overi
gens geen tegentreffer meer
op. Met geligenheidskeeper
Wim Meskers werd het 2—2
gelijkspel vastgehouden. Een
remise waarop Tegelhandel in
de eerste helft nog slechts kon
hopen. Kampioen Zwaanvo
gels liep in die fase via treffers
van Pim van der Meer en Jan
van Duyn moeiteloos naar een
2—0 voorsprong uit. Naarmate
Jan van Duyn van Zwaanvogels (links) en Bobby Logger (Tegelhandel)
houden elkaar in de strijd om de bal in evenwicht. Ook het treffen
eindigde in een gelijkspel: 2—2.
de wedstrijd vorderde, kwam
de Tegelhandel evenwel terug.
Wim Nieuwenburg miste eerst
nog een strafschop voordat hij
zelf z'n fout goed maakte
(2—1), en halverwege de twee
de periode was het Siem van
der Linden die doelman Van
der Steen virtuoos passeerde:
2-2.
Het veel kansen missende
Zwaanvogels (Van Duyn, Van
der Meer) was er niet tevreden
mee..
Winsl Swift
Swift/'t Winkeltje kwam in Lis-
se bij Godyla tot een knappe
02 overwinning. In dit door
scheidsrechter Uphoff uitste
kend geleide treffen, was aan
vallen wél troef.
Swift deed dat voor rust het
meest doeltreffend. Wim de Roo
en John Jansen scoorden. Na de
hervatting bleef de wedstrijd
aantrekkelijk om te zien. Swift,
met de uitblinkende doelman
Willem van As in de ploeg, hield
de voorsprong kanp vast. Swift-
coach Cees ten Hoopen later:
„Kostbare punten. Ik zie bij Go
dyla nog veel ploegen sneuve
len. Die jongens blijven gaan."
Oud-kampioen LDWS ging te
gen het eveneens uit Lisse ko
mende Van Gerven de Jong
met 45 ten onder.
De Leidenaren waren niet
zwakkr dan het Lisser achttal,
maar bleken duidelijk niet zo
schotvaardig als de formatie
waarin Gerard van Beek weer
een hoofdrol vertolkte.
De rust brak aan met een 1—3
voorsprong voor Van Gerven.
Nadat een eerste treffer van
Hennie van Eeuwijk nog door
George Moesman was genivel
leerd brachten Leen Spoor en
Gerard van Beek van Gerven
weer aan de positieve kant van
de score.
Cock van Slingelandt en Gerard
van Beek zorgden kort na de
doelwisseling voor 2—3 en 24:
weer Moesman en nu Leen
Spoor schoten de stand vervol
gens naar 3—5. Een nu heftig
aanvallend LDWS (dat Van
Slingelandt met een forse bloe
duitstorting aan de enkel naar
het ziekenhuis zag verdwijnen)
zou nog eenmaal tegenscoren.
Doelman Wim Visser, erg ver
opgerukt, was er de trotse ma
ker van....
De stand in de hoofdklasse, na
de eerste competitieronde van
vier wedstrijden BMW Van
der Plas klopte Oegstgeest
maandag al met 6—4 luidt als
volgt:
1 Swift Winkeltje 1 1 0 0 2 2-0
2. BMW vd Plas 1 1 0 0 2 6-4
3. Van Gerven 1 1 0 0 2 5—4
4. Tegelhandel 10 10 1 2—2
5. Zwaanvogels 1 0 i 0 1 2—2
6. LDWS 1 0 0 1 0 4-5
7. Oegstgeest 1 0 0 1 0 4—6
8. Godyla 1 0 0 10 0-2
(Van onze volleybalmedewer
ker)
LEIDEN - LUSV heeft via
een 3-0 zege op het bezoeken
de GVC zijn leidende positie
in de promotie-klasse heren
behouden. Ondanks het feit,
dat de aanval van de Leidse
studenten niet bijzonder im
poneerde, werd het toch een
vrij eenzijdige wedstrijd.
GVC kon nauwelijks enige te
genstand van betekenis leve
ren en werd dan ook terecht
met een 3-0 nederlaag huis
waarts gestuurd. De setstan
den waren: 15-6, 15-9 en 15-10.
Ook de heren van Leython
weten zich uitstekend te hand
haven. In Langebrug werd
DVC gedecideerd met 1-3 te
ruggewezen. Leython, dat en
kele spelers moest missen, had
als belangrijkste wapen de ho
ge aanval. DVC kreeg nauwe
lijks vat op het spel van de
Leidse ploeg en moest dan ook
toezien hoe het via de setstan
den 14-16. 9-15, 15-10 en 6-15
met lege handen achter bleef.
De beide damesteams van
Leython hebben het volleybal-
weekeinde met wisselend suc
ces voltooid. Het nog niet erg
ingespeelde Leython-2 ging in
Noordwijk met 3-1 ten onder
tegen Haak Novo 2. Het derde
damesteam deed het aanzien
lijk beter. Skania leverde voor
de geroutineerde Leidse ploeg
geen enkel probleem op. Via
de setstanden 7-15, 8-15 en
nogmaals 7-15 stelde Leython
de 0-3 zege veilig.
De dames Van LUSV moesten
voor hun tweede competitie
wedstrijd naar Delft om al
daar Tornado te bekampen.
Geheel tegen de verwachtin
gen in, vormde Tornado geen
tegenstand voor de goed
draaiende studentenploeg uit
Leiden. In een bijzonder een
zijdige wedstrijd werd Torna
do met 0-3 van het veld ge
veegd: (setstanden: 1-15, 9-15
en 6-15).
In de eerste klasse moesten de
heren van Leski op bezoek bij
Orion in Alphen. Na een goe
de wedstrijd, waarin de kan
sen wisselden, stond uiteinde
lijk een 2-2 eindstand op de
borden.
LUSV 2 heeft in de wedstrijd
tegen S'70 de eerste overwin
ning van dit seizoen behaald.
Alleen in de derde set wist het
bezoekende S'70 enige tegen
stand te bieden, maar doordat
LUSV de overige drie sets met
gróót gemak op z'n naam
schreef was er voor de Leidse
studenten geen vuiltje aan de
lucht. Via de setstanden 15-6,
15-2, 11-15 en 15-4 stelde LUSV
de 3-1 zege veilig.
Gemini Kangeroes 3 had wei
nig moeite met het nog duide
lijk te kort komende Ley
thon 3. Via de setstanden 15-8,
15-7 en 15-9 werd Leython
naar een 3-0 nederlaag ge
speeld. Leski 2 liet volkomen
onnodig een 2-2 gelijkspel lig
gen bij WVC in Warmond.
Door eigen fouten werd ui
teindelijk met 3-1 verloren.
De derby tussen de dames
ploegen van Leython 4 en
Leython 5 leverde een 3-0
overwinning op voor de jonge
ploeg van Leython 5.
(Van onze sportredactie)
LEIDEN Komende zaterdag gaat de natio
nale competitie gewichtheffen weer van start.
Het Leidse LKV De Spartaan zal hierin zijn
Nederlandse titel moeten verdedigen. LKV De
Spartaan is gewoontegetrouw weer ingedeeld
in afdeling A en zal in de eerste competitie
wedstrijd Sneek ontmoeten. Coach Thomas
Brandt verwacht in Friesland weinig tegen
stand te ondervinden en zal dan ook niet het
sterkste team opstellen.
„Die wedstrijd moet met één been te winnen
zijn. Het wordt zoals gewoonlijk een demon
stratie van ons technisch kunnen". Desondanks
wil De Spartaan niet al teveel risico's nemen,
want aartsrivaal Hercules uit Dordrecht moest
in de vorige competitie de beide winstpunten
in Sneek achter laten. In het team van De
Spartaan ontbreken komende zaterdag trainer/-
speler Dirk van 't Riet en Theo Sanders, die
voorlopig niet aan de competitiewedstrijden zal
deelnemen. De opstelling luidt als volgt: Fred
Marijt, Arie Swagers, John ten Brinke, Herman
Filipoo en Sam Holswilder.
In de tweede wedstrijd zal LKV De Spartaan
SS Alkmaar ontmoeten, dat door coach Brandt
als de moeilijkste tegenstander in deze competi
tie wordt beschouwd. In afdeling A zijn de
volgende teams ingedeeld: Sneek, Alkmaar,
Hercules Dordrecht, Simpson KDO uit Den
Haag, Utrecht en LKV De Spartaan.
w
LEIDEN - De SJZ-dames
wisten het zondagavond al bij
na zeker. De door sporthuis
Wout Bergers ter beschikking
gestelde Leidse Courantbal
kon hun bijna niet meer ont
gaan na de 22—2 overwinning
op Iduna 2. Yvonne Laken gaf
zondagmorgen de eerste aan
zet voor de feestelijke ceremo
nie Zij nam in haar eentje
dertien treffers voor haar re-
kemng, waarmee zij voor een
uniek record in de damesvoet
balcompetitie zorgde. Will du
Prie, al jarenlang vertoevend
op de lijst van de meest pro-
duktieve meisjes, nam genoe
gen met zes treffers.
