Een keiharde
Tsjechov met
vraagtekens
Fantastische kunst uit Joegoslavië
~^ont effectwerk
]ij Res.-Orkest
)rgelreeks in
Toorburg gestart
\ammy Davis in
\ehaaide show
ONBEKENDE
J. SCHMITZ GERIDDERD BU
Kunst
en
kunstenaars
MAANDAG 13 SEPTEMBER 1976
LEIDSE COURANT'"
veel jongeren onder de
■ei beginnen meer en meer
inreken over een „herwaar-
lig van de romantiek." Het
Identie-Orkest is daar al een
r seizoenen mee bezig, zij
pet sterk wisselend welsla-
Het eerste concert dat in
nieuwe seizoen zaterdag-
onjid in de PWA-zaal werd
?ns(ven en dat het karakter
van een „licht en luchtig"
wjienadeconcert, was daar
vocffrekend bewijs van.
isteM2-jarige Engelse gastdiri-
enj Roger Norrington, die in
ing en excessief gebaar een
twspel op zichzelf was en
Igbade muzikale novellen van E.
Hoffmann herinnerde,
een lans te breken voor
Fibich, een Tsjech die
wonderkind in de tweede
de vorige eeuw in
romantische stijl compo-
0Jde. Zijn ouverture over een
fcht" op de in de buurt van
g gelegen mysterieuse mid-
;uwse koningsbrucht „Karl-
|"was in de uitvoering te
lelig om er uit te kunnen
ken of Fibich werkelijk
irschat is, zoals de toelichter
:rde.
•anse soliste France Clidat
trde revanche te verkrij-
voor twee verwaarloosde
concertstukken van Liszt: de
Hongaarse Fantasie en de Do
dendans. Goed pianospel kan zij
zeker, maar ze houdt zich niet
aan maat en structuur en over
drijft in haar expressie zo sterk
dat ze Liszt ad absurdum voert
en er kling klang van maakt
waarmee hij beslist niet is ge
diend, hoeveel succes zij zelf er
dan ook mee had.
Het interessantst waren een sui
te uit Waltons „Facade", een
typisch Engels muzikaal com
mentaar bij een „megafoon"-re-
cital met gedichten van Edith
Sitwell uit de jaren twintig. De
parodistische muziek met verte
kende citaten eiste, evenals de
leuke eerste Roemeense rapso
die van Enesco, meer briljante
en exacte virtuoziteit dan het
orkest kon opbrengen. Want al
was de artistieke substantie van
dit promenadeconcert dan niet
zo groot, het was voor orkest en
dirigent wel een uitermate be
werkelijke en allesbehalve ge
makkelijke aangelegenheid.
Als intermezzo diende een goed
gespeelde toccata voor vijf slag
werkers van de Mexicaan Char-
los Chavez, als compositie nogal
kinderlijk en beslist geen open
baring.
J. KASANDER
list Wim vam van der
opende zaterdagavond in
ide Kerk aan de Voorburg-
Ierenstraat een serie van
concerten, waaraan o.a.
ewerking zullen verlenen
van Vliet, Klaas Boers-
Tyn van Eyk en het Cup-
:onsort. De sfeer- en stijl-
Oude Kerk leent zich bij
kek voor dit soort concerten
getwijfeld zal de publieke
telling dan ook nog
Jien.
i der Panne had de „Prakti-
Orgelschule" van Rinck
uit de kast gepakt en
Tspeelde uit één van de zes
den de variaties over „Ame-
L", Geen meesterwerk, Rinck
jient zich graag en veel van
tertsenparalellen,
11 was zeker interessant dit
rt-achtige werk weer eens
i deurtje gaat open en bo-
laan de befaamde lange trap
1 het Amsterdamse Concert-
louw verschijnt een bijna
lekbaar geschapen figuurtje,
ftrvan je je niet kan inden-
dat het straks als overwin-
r te voorschijn zal komen
f* het muzikale gevecht met
op oorlogssterkte spelende
est van George Rhodes:
rimy Davis jr.
ar Sammy Davis redt het
Tt gemak. Hij komt op met
i sigaret in z'n handen, hij
pt die nonchalant uit tijdens
terste nummer, maakt tus-
in idoor wegwerpgebaren tegen
e' ondanks alle voorzorgs-
h' atregelen toch met appara-
k ir uitgeruste fotograaf en
v igt Er is meteen een onge-
i ongenheid waaraan je de 47
die zijn carrière nu al duurt
ra n aflezen. Hij geeft bij het
fede nummer het ritme voor
orkest verkeerd aan, laat het
ipen en begint grijnzend op-
f. In de loop van de ander
uur optreden husselt hij
irwacht de volgorde nog
spontaan door elkaar met
gevolg wanhopig bladerende
sici, debiteert een aantal vrij-
jvende opmerkingen in de
'st van „fijn dat u er bent"
lakt grappen waarom hij zelf
eds erg hard schokschoudë-
id lijkt te moeten lachen,
ar het werkt
t publiek in het zo goed als
verkochte Concertgebouw
aatsen tussen de 75 en de 150
Wen) gaat steeds gewilliger
ïgeren op de zang en de stra-
tsen van de kleine broodma
re Sammy („Zodra ik een bee-
dikker ben, hou ik op met
showbusiness") Vóór de pau-
lag dat wat anders. De wat
>or het orkest rondmodderen-
te beluisteren, 't Ontbrak het
programma van Van der Panne
niet aan afwisseling. Zo hoorde
men de door Monnikendam aan
hem opgedragen Invocatio, een
prachtige weergave van Lamen
tation van Guilmant (waarbij
het beheerste werk van de regi-
strante wel eens genoemd mag
worden), de Fantaisie van
Franck en twee Toccata's, resp.
van virtuoos Hesse en van Bon
set die destijds in Amsterdam
werkte. Van der Panne, die men
toch eigenlijk te weinig hoort op
de Haagse orgels, toonde zich de
organist die als musicus uitge
balanceerd genoemd mag wor
den. Een evenwichtigheid waar
door zijn spel aan rust en be
heersing doch vooral aan
boeiende kracht heeft gewon
nen.
A. H.
de Nicholas Brothers missen
duidelijk klasse en een geëigend
vloertje voor hun nu bijna ge
luidloze tapdans, Billy Eckstine
blijkt een dandy-achtige ver
schijning die wel z'n befaamde
diep-ronde croonersgeluid mee
nam maar dat in de praktijk
brengt alsof hij een lesje opzegt.
Kortom, Sammy zélf moet waar
voor het geld brengen.
En daar is hij niet te beroerd
voor op de eerste avond van z'n
Europese toernee van een
maand. Hij komt zelfs met de
bekende reeks imitaties op de
muziek van „Rock-a-bye baby"
(o.a. een dronken Dean Martin,
Nat Cole, Humphrey Bogart en
Marlon Brando met van een da
me uit de zaal geleende papie
ren zakdoekjes als Godfather-
wangvulling. Hij laat bovendien
nog eens de gouden plaat zien
(„M'n eerste in Europa") voor
„Baretta's theme" waarover hij
vrijdags op een persconferentie
al erg gespeeld-ontroerd heeft
gedaan en levert wat naspel op
z'n oude „Clan-image" met een
gezongen hommage aan „voor
zitter" Frank Sinatra.
Sammy Davis mist de mythe die
rond zijn vroegere maat Frank
hangt, maar als theaterpersoon
lijkheid heeft hij meer in z'n
mars. Hij sluit met een sterk
gebrachte Mr. Bojangles en laat
tussendoor de microfoon naar
z'n voeten dalen om een gehaaid
stukje tapdans hoorbaar te ma
ken. Sammy belooft gauw terug
te komen. Maar op z'n perscon
ferentie verklaarde hij over een
paar jaar liever langzaamaan op
te houden, zoals een Chevalier
dat deed. Geen afscheid dus.
Afwachten maar. Sterren moet
je nooit op hun woord geloven.
BERT JANSMA
Bas ten Batenburg (op de voorgrond) is „De Bos
geest" met achter zich Éli Blom en Marjon Brandsma
in de voorstelling van de Haagse Comedie.
Er is waarschijnlijk nog nooit zoveel
om een Tsjechov gelachen als zaterdag
avond bij de allereerste Nederlandse
voorstelling van diens „De Bosgeest"
door de Haagse Comedie. Een in een
aantal opzichten merkwaardige voor
stelling van een onbekend en duidelijk
„zwakker" stuk van de Russische mees
ter, waarin de balans in speelstijl ont
brak, maar die toch een paar puntgave
en ijzersterke scènes telde.
Je zou de benadering van regisseur
Wim van Rooij een „keiharde" kunnen
noemen en daarmee sluit hij aan bij een
tendens in deze tijd. Bovendien heeft hij
niet geschroomd de blijspeleffecten het
volle pond te geven, en daarmee voldoet
hij in feite aan de eis die Tsjechov zelf
vaak gesteld heeft. Er valt over te redet
wisten of dat mooi is, maar gezien de
bar-vrolijke einde van een in al z'n
„gewoonheid" even tragisch stuk is het
zeker plausibel. Alleen kom je als toe
schouwer niet uit de voeten met de
zelfmoord van Jegor (Wim van den
Heuvel) die dan best larboyant kan zijn,
maar nu té gekke aanzetten kreeg, ter
wijl ook bijfiguren als „Wafel" (Sacco
van der Made) en de landeigenaar van
Eli Bom te koddig rondhuppelden. Dat
het komische element bij een aantal
andere figuren wel ingepast kon wor
den in het totaal van hun persoonlijk
heids wijst er op dat er mogelijkheden
voor Van Rooij's benadering zijn, maar
dat het evenwicht niet gevonden is.
Al heet het stuk „De bosgeest", een
eigenlijke hoofdrol ontbreekt. Hoofd,,-
persoon" is het totaal van de groep
gewone mensen zonder één echte slech
terik, waartussen door liefdesperikelen
en levensovertuigingenkleine en grote
dramatische spanningen ontstaan. Tsje
chov trok het stuk terug na de eerste
opvoering in 1889 en verwerkte de stof
later in zijn „Oom Waanja". Dit stuk
is duidelijk anders van toon en vergelij
kingen trekken gaat dus niet op, al
moet gezegd worden dat „Oom Waanja"
een beter uitgewerkt drama is met com
pletere figuren. In „De bosgeest" vindt,
Francine Dreessen, Sacco van der Made, Leo de Hartogh, Kees Coolen, Bas ten Batenburg, Trins
Snijders en Pim Dikkers aan tafel verenigd in Tsjechov's „De Bosgeest".
nadat de weggelopen vrouw van de Wich kwamen er bij de Haagse Come-
oude professor Serebrjakov is terugge- die een aantal goede dingen tot stand,
keerd, Jegors zelfmoord verleden tijd is, Marjon Brandsma was opvallend op
de idealistische „Bosgeest" zijn Sonjan dreef als Sonja, met als uitschieter haar
heeft gevonden, een grote, blije verzoe- scène met stiefmoeder Jelena (Trins
ningplaats. Het leven gaat gewoon ver- Snijders). Ook van laatstgenoemde goed
der, al kan straks weer gebeuren wat werk, al is ze aan het slot te superieur
er nu gebeurd is. om haar terugkeer tot haar echtgenoot
In een mooi luchten-decor van Harry aanvaardbaar te maken. Een vrouw
met zo'n bewuste houding berust niet
in een feitelijk uitzichtloze situatie. Ook
Kees Coolen als een gevaarloze losbol
en Pim Dikkers als de stijle professor
wisten knap raad met hun rollen Toch
werd „De Bosgeest" een voorstelling
met vraagtekens. En zeker geen Tsje
chov die je erg lang bijblijft.
BERT JANSMA
„Ambassadeur van de Neder
landse orgelmuziek": zo noem
de wethouder P. Vink Jan Sch-
mitz zaterdagmiddag in de Gro
te Kerk na diens uitstekend
geslaagde jubileumconcert.
Veertig jaar heeft Schmitz de
orgelkunst op vele manieren ge
diend: door talloze concerten in
binnen- en buitenland, als peda
goog en propagandist voor
nieuw en minder bekend reper
toire, als initiatiefnemer en or
ganisator voor het optreden
van grote collega's uit den
vreemde, vooral in Den Haag.
Zijn onmiskenbare verdiensten
zijn nu officieel erkend met het
ridderschap in de Orde van
Oranje-Nassau, waarvan de
wethouder de jubilaris de ver
sierselen op de borst speldde.
Al eerder had prof. dr. D. Eek-
hart, voorzitter van het Haags
Orgel Kontakt dat het feestcon-
cert organiseerde, hartelijke
woorden van waardering ge
sproken. Op de feestmuziek van
Wim van der Panne begaven
tientallen zich naar de receptie
om Schmitz gelukwensen, bloe
men en geschenken aan te bie
den.
Het voorspel van dit alles was
een overtuigend pleidooi van
Schmitz zelf voor de muziek die
Wethouder Vink, speldt Jan Schmitz zijn onderscheiding op.
hem misschien het meest aan
het hart ligt en waarmee hij
vrijwel van het begin van zijn
carrière mee bezig is geweest:
de Franse orgelkunst van de
laatste honderd jaar die heel
goed in omgekeerd chronologi
sche volgorde werd gepresen
teerd. Schmitz begon namelijk
met het Te Deum waarin de nog I
levende blinde meester Langlais
de gregoriaanse cantus firmus
als geheel en in de delen ver- I
werkt, omspeelt, van tegenstem
men voorziet en tot een impo
sante climax voert. Op een wat
conventioneler manier paste
Dupré een soortgelijk procédé
toe in de „Vèpres du Commu
nion" waaruit drie delen ten
gehore werden gebracht, waar
na met donker-zingende pedaal-
stemmen Francks tweede Cho
ral inzette, waarvan de laatste
verheven en innige melodie in
Bes groot het gehele stuk zijn
weidse strekking geeft.
Meer werelds gerichte symfoni
sche orgelkunst sloot dit wél
gekozen zelfportret af: de met
innerlijke stuwing weergegeven
delen uit de vierde en zesde
symphonie van Widor en het
scherzo ep de finale uit de eer
ste van Vieme.
Op de grammofoonplaat die op
verzoek van de jubilaris is ge
maakt van zijn spel op het
Maarschalkerweerdorgel in de
Leidse Hartebrugkerk kom ik
weldra nog nader terug.
J. KASANDER
PAGINA 5 1
Het Nederlands Scheepvaart
museum te Amsterdam zal van
16 september tot 15 mei 1977
gesloten zijn in verband met de
algehele restauratie van het ge
bouw.
Galerie „Ja" in het Sportfond-
senbad te Wassenaar exposeert
van 16 september t/m 3 oktober
schilderijen van Els de Haas,
schilderijen en prenten van
Frans de Haas, tekeningen van
Gerard Lutz en bronsplastieken
van Peter van der Meer.
De Kleine Stem o.Lv. Thijs Sik-
king geeft op woensdagavond 29
september een concert in de Ko
ninklijke Schouwburg te Den
Haag, waarbij achtereenvolgens
het kinderkoor, het jeugdkoor
en het jongerenkoor zullen op
treden. Tevens worden op deze
avond voor de eerste maal de
handbellen ten gehoren ge
bracht die zijn geschonken door
het Anjerfonds, dat daartoe
2.500,- fourneerde.
Het Trio Dick Visser, bestaande
uit de gitaristen Dick Visser,
Theo Krumeich en Emile Hop
man, verzorgt op dinsdag 21
september in Theater PePijn
het 281ste Zingende Zolder-con
cert. Op het programma staan
werken van Carl Graun, Sieg
fried Müller, Philippe Gragnam,
Mauro Giuliani, José Sors,
Hans-Georg Lotz, Paul Hinde-
mith, Alfred von Beckenrath,
Jan Maarten Komter en Dick
Visser.
In het Van Gogh-Museum te
Amsterdam wordt van 11 sep
tember t/m 24 oktober een ten
toonstelling gehouden van het
werk van de joegoslavische
kunstenaar Joze Ciuha.
Dr. Willem Mudde geeft op vrij
dag 17 september een concert
op het orgel van de Lutherse
Kerk te Den Haag. Hij speelt
werken van Bach en Walther en
centraal in zijn programma
van Ernst Pepping, de ver
nieuwer van de lutherse kerk
muziek die 75 jaar geleden te
Duisburg werd geboren.
Het Frans Halsmuseum te
Haarlem exposeert van 11 sep
tember t/m 10 oktober in de
Vishal werk van Benjamins, We
vers, Soemprungsuk, Ligtvoet
en Pander.
Mevrouw Judith Belinfante is
met ingang van 1 september
benoemd tot directrice van het
Joods Historisch Museum te
Amsterdam, waar zij al sinds
1969 werkzaam is.
De Archeologische Werkge
meenschap voor Nederland be
staat 25 jaar. Het jubileum
wordt op 24 en 25 september
gevierd in „De Wintertuin" te
Haarlem met om. een sympo
sium.
In de Van Reekum Galerij te
Apeldoorn wordt t/m 3 oktober
een tentoonstelling gehouden
van tekeningen en gemengde
techniek-schilderijen van de
Duitse kunstenaar Albert Hahn
Josephine van Gasteren, die
momenteel repeteert voor haar
rol in John de Crane's produk-
tie „Een doos vol kruimels" zal
de rol van Klytaimnestra in de
voorstelling van Elektra van het
Publiekstheater overnemen van
Ann Hasekamp die ziek is.
Kunsthandel Ina Broerse, Nieu
we Spiegelstraat 57, Amster
dam, exposeert t/m 9 oktober
grafiek van Ann-Marie Le Ques-
ne en Greetje Grijpsma en cera
miek van Johnny Rolf. In La
ren, Brink 4, worden van 18
september tot 16 oktober wand
kleden van Go de Graaf en
sculptures van Jean Houben ge
toond en in Zevenend 2c te La
ren wordt van 18 september t/m
15 oktober in samenwerking
met G. Vogel BV de tentoonstel
ling „Interieur en Kunst" gehou
den.
Icons of Mexico is de titel van
de tentoonstelling die tot 10 ok
tober wordt gehouden in Gale
rie Mabuhay, Berenstraat 19
Amsterdam. Ze omvat een bij
zondere verzameling „retablos"
uit Mexico van de 19de eeuw.
4-
r Vladimir Velickovic, Dier in beweging
De volkeren die in de gebie
den woonden welke thans de
volksrepubliek Joegoslavië
vormen, hebben altijd uitge
blonken in muziek en Hanc
terwijl rij een middeleeuwse
gothische kunst hebben voort
gebracht die zich zeker kan
meten met het westen. Alleen,
buiten de vakmensen, wist
men hier te weinig van deze
belangrijke Oost-Europese
cultuur af. Misschien lag dat
ook aan het feit dat men daar
in de schilderkunst van de
nieuwe tijd (dus na de renais
sance) geen grote namen meer
kon noemen.
Functionarissen van het Mu
seum voor Moderne Kunst te
Belgrado die hier gekomen
zijn om de Joegoslavische ten
toonstelling in Pulchri Studio
in te richten, benadrukten dit
feit dan ook: „Wij zijn pas
bezig na 1900!" zei één hunner.
Dat wil dus zeggen dat er geen
of nagenoeg geen romantiek
verleden was en dat er geen
„burgermanskunst" overwon
nen moest worden. Men kon
met een schone lei beginnen.
staan op een mondiaal peil
wat hun stijlen en werkwijze
betreft: het kon overal ter we
reld gemaakt zijn. Dat wil zeg
gen: het karakteristieke van
het volkseigene dat in de
SURREALISME VERZAAKT
DE KARAKTERISTIEK
VAN HET VOLKS-EIGENE
Nu, dat blijkt dan in Pulchri
onomwonden. Deze Joegosla
vische schilders die zich aan
dienen als vertegenwoordigers
(in beperkte zin) van de „Fan
tastische kunst" van hun land.
kunst altijd een belangrijke
rol Bespeeld heeft, ontbreekt
Daar staat echter wel iets te
genover nl. dit: een gezamen
lijk ernstig streven om tot een
bepaald kenmerk te komen.
Dat dit nodig is, laat de expo
sitie ook duidelijk uitkomen.
Er is, over het algemeen, een
verbrokkeling te bespeuren.
Velen tonen reeksen van din
gen en dingetjes die verspreid
zijn over het vlak zonder tot
een compositorisch verband te
komen. Leonid Sejka heeft dit
vooral en in een romantische
bui keek hij even naar Ver
meer, maar dat is natuurlijk
niet onverdienstelijk. Dan zijn
er de gebruikelijke monster-
fantasieën van het surrealis
me, de akelige grootheden uit
de angstdromen die geweldige
proporties kunnen aannemen:
Vlamidir Velickovic laat ze
zien en de fantasieën hebben
ook wel eens hun gemechani
seerde bestanddelen, rare vlie
gende mannetjes o.a. zoals
Dragan Lubarda ze opteken
de. Ze schijnen ontstegen aan
de wel bijzonder gecompli
ceerde massa's die zijn bladen
vullen.
Er zijn ook kunstenaars bij die
iets dichter bij de realiteit ble
ven: Uros Toskovic bijvoor
beeld met 'n paar fors gete
kende hartelijke koppen of 01-
ja Ivanjicki die een soort Slavi
sche Mona Lisa schilderde. Bij
de tekenaars echter komt toch
dikwijls hun vak-kunst om de
hoek kijken. De bovengenoem
de Velickovic tekende een
hond in beweging, wel op een
soort schaal van waar af men
de snelheid kan lezen (dat is
het moderne achtergrondspa
troon) maar hiermee toont hij
toch even zijn kunnen. En zo
zijn er nog enkele aan te wij-
De fantastische kunst uit Bel
grado is tot de 15de september
in Pulchri te zien.
