Kabinet krijgt dikke
ivoldoende voor beleid
«rond mimi ik rapport
Kamer demonstreert waardering voor koningin
Geen gerechtelijk
onderzoek tegen Prins
Regels voor
militaire staven
«5^
REGERING VRAAGT V.S.
OM DE DOCUMENTEN
PRINS BERNHARD
- BLIJFT LID
RAAD VAN STATE
sn
Parlementaire enquête
naar wapenaankopen
nog onzeker
INSDAG 31 AUGUSTUS 1976
LEIDSE COURANT
PAGINA 9
19U
PSP-MOTIE VAN TAFEL GEVEEGD
laatse
jj j r i
hoofdj
iat tal
ren ge'
warerj
dag
zouden
k vast
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG De overgrote meerderheid
de Tweede Kamer heeft de regering
een dikke voldoende gegeven voor haar
beleid inzake het rapport van de commis-
%ic-Donner. Veel lof toonde de Kamer
voor het onderzoek van de „commissie
van drie", die de relaties van prins Bern-
hard met de Amerikaanse Lockheed-vlieg-
tuigenfabriek heeft onderzocht. Bijna una
niem onderschreef de Kamer het stand
punt van de regering dat tegen prins
Bernhard geen strafrechtelijk onderzoek
Umoet worden ingesteld. Een motie van de
2-mans fractie van de PSP waarin op zo'n
onderzoek werd aangedrongen, kreeg van
geen enkele andere fractie steun.
De Kamer demonstreerde gisteren een op-
lerkelijke eensgezindheid. De oppositie
iet duidelijk uitkomen, dat in dit debat de
•litieke strijd buiten beschouwing moet
ilijven. WD en CHU onderschreven
ksnonomwonden de conslusies van de rege
ling
Complimenten werden gegeven voor het
Lvvijze beleid", de „tact en voorzichtigheid"
len waarmee het kabinet het pijnlijke rapport
l van de „commissie van drie" heeft behan-
1 Held.
Aantjes (AR) zei hierover: „Uit de gehele
Overzicht van de Tweede Kamer tijdens het Lockheed-debat.
handelswijze van de regering komt naar
voren, de allesoverheersende zorg om zon
der ook maar enigszins af te doen aan wat
onvermijdelijk moest gebeuren, de consti
tutionele monarchie door deze crisis heen
te bewaren".
Van Thijn (PvdA) verklaarde, dat de PvdA
het beleid onderschrijft „dat betekent ook,
dat wij instemmen met de beslissing om
geen gerechtelijk voor onderzoek tegen de
prins in te stellen. Evenals vele anderen
hebben wij met deze vraag uit een oogpunt
van gelijke rechtsbedeling geworsteld".
Terlouw (D'66) vond dat de regering „deze
zaak snel, discreet en doeltreffend" heeft
behandeld.
Andriessen (KVP) zei met de regering de
conclusie te moeten delen, dat de prins het
belang van de Staat heeft geschaad. Het
rapport van de „Commissie van drie" heeft
grote verslagenheid teweeg gebracht. On
telbaar velen hebben ten aanzien van de
handelwijze van prins Bernhard gedacht,
„dat zoiets niet mogelijk zou zijn". Met de
regering constateren wij, aldus Andriessen,
onontkoombaar en met spijt, dat het toch
mogelijk is gebleken".
Drees (DS'70) noemde het rapport van de
commissie een voorbeeld van diepte en
zorgvuldigheid, zowel wat onderzoek en
conclusies betreft. Ook hij onderschreef
het regeringsbeleid.
Van der Mei (CHU) zei, dat de regering
op een verantwoorde wijze haar taak tot
handhaving van de rechtsorde en tot be
scherming van ons constituioneel bestel
heeft vervuld". Zij heeft de juiste en onver
mijdelijke beslissingen genomen, hoe pijn
lijk die ook mogen zijn".
Jongeling (GPV) had graag gezien dat het
rapport van de onderzoekcommissie prins
Bernhard had vrijgepleit. „Maar het heeft
helaas niet zo mogen zijn". Het rapport is
op kardinale punten, aldus Jongeling, niet
voor tweeërlei uitleg vatbaar. En de prins
heeft zelf de laakbare handelingen er
kend". Het besluit van de prins om een
aantal functies neer te leggen, is volgens
Jongeling „smartelijk maar juist".
PPR-fractievoorzitter De Gaay Fortman
vond, dat achtereenvolgende kabinetten
onvoldoende toezicht hebben gehouden op
het doen en laten van prins Bernhard. Hij
sprak daarom van „publieke mede-verant
woordelijkheid". De Gaay Fortman stelde,
dat de regering meer invloed moet krijgen
op de benoeming van leden van de hofhou
ding, secretarissen enz.
Lockheed benaderde Kamerleden
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG De regering zal proberen be
slag te leggen op de documenten waaruit moet
blijken dat Lockheed pogingen heeft onderno
men om de steun van Nederlandse parlement
sleden te krijgen voor de aanschaf van de P-3
Orion voor de marine.
Volgens premier Den Uyl zijn de bewuste
documenten in handen van de Amerikaanse
senaatscommissie voor het Beurswezen,» die de
omkooppraktijken van Lockheed uitvoerig
heeft onderzocht. Via de Nederlandse ambassa
de in Washington zal worden getracht het
materiaal in bezit te krijgen.
Het parlement toonde zich erg gebrand om
meer licht te brengen in deze kwestie. Zo wil
men antwoord op de vragen wanneer Lockheed
Kamerleden heeft benaderd, van welke aard
deze contacten waren en welke Kamerleden er
bij waren betrokken.
In het rapport van de commissie-Donner wordt
slechts terloops en zonder nadere bijzonderhe
den opgemerkt, dat Lockheed ook parlement
sleden in ons land heeft benaderd om steun
te verkrijgen voor de Orion.
Tijdens
schorsing
debat
Geen contact
Den Uyl en
commissie-
Donner
DEN HAAG In de schor
sing van het Lockheed-debat
heeft minister-president Den
Uyl, voor hij gisteravond om
half negen aan zijn antwoord
begon, geen contact meer ge
had met de „Commissie van
drie".
De „Commissie van drie" be
staat officieel niet meer", zo
lichtte de hoofddirecteur van
de Rijksvoorlichtingsdienst, de
heer G. van der Wiel, desge
vraagd toe. Maar ook met de
„ex-leden" van de commissie
is tijdens de schorsing in het
debat geen contact geweest.
De minister-president meende
voldoende ingelicht te zijn om
de vragen en opmerkingen
van de Kamerleden op de nor
male wijze te beantwoorden,
aldus Van der Wiel.
Het debat werd bijgewoond
door de adviseurs van de
prins, die in een van de ambte-
narenloges hadden plaats ge
nomen. Van af deze plaats
volgden mr. Scholten, de oud
minister van Justitie, en mr.
Wijkerheld Bisdom, van een
gerenommeerd Haags advoca
tenkantoor, de discussies.
Voor het debat bestond grote
publieke belangstelling.
(Van o
parlementaire redactie)
DEN HAAG Prins Bernhard, die als gevolg van de Lock
heed-affaire zich teruggetrokken heeft uit zijn talrijke functies,
zal lid blijven van de Raad van State, 's lands hoogste
adviescollege. Zo heeft premier Den Uyl gisteren in de Tweede
Kamer medegedeeld.
In zijn antwoord op de be
schouwingen van de Kamerle-
Premier Den Uyl betwijfel
de of de in het rapport-Donner
den over de Lockheed-zaak zei genoemde gedragingen van de
de premier, dat de regering de prins gedaan zijn in zijn hoe-
ministeriële verantwoordelijk- danigheid van inspecteur-ge
heid voor de niet-onschendba- neraal van de krijgsmacht,
re leden van het koninklijk Overigens vond hij het achter
huis zo spoedig mogelijk bij af gemakkelijk te constateren
Wet wil gaan regelen. „Het ge
ven van vertrouwen zal daar
bij noodzakelijk blijven", al
dus de premier. Op de nood
zaak daarvan hadden ook ver
schillende Kamerleden (o.a.
Wiegel (WD), Andriessen
(KVP), Aantjes (AR) gewezen.
Volgens de KVP-fractievoor-
zitter is het duidelijk, dat een
sluitende regeling over infor-
Voor premier Den Uyl en minister Van Agt viel er tijdens de debatten heel wat
te schrijven.
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Minister Van Agt (Justitie)
heeft de Kamer gisteren een groot aantal
argumenten gegeven waarom tegen prins
Bernhard geen justitieel onderzoek zal worden
ingesteld. Met tevredenheid had hij tijdens het
debat geconstateerd, dat de overgrote meerder
heid van de Tweede Kamer (met uitzondering
van de 2-mans-fractie van de PSP) dit stand
punt van de regering deelt.
In een sterk juridisch getint betoog maakte de
minister duidelijk, dat er een samenstel van
beweegredenen is, om van justitiële actie af te
zien. Volgens hem zou het praktisch noch juri-
disch-principieel mogelijk zijn de prins te ver
volgen, zelfs in het geval dat er goede gronden
zouden bestaan om hem te verdenken van
strafbare feiten. Eén en ander houdt verband
met het feit, dat een aantal getuigen zich buiten
Nederland bevindt en dat een eventueel gerech
telijk vooronderzoek in Amerika moeilijk tot
stand zou zijn te brengen.
De minister bestreed nadrukkelijk, dat in ver
gelijkbare gevallen tegen iedere andere Neder
lander wel van vervolging sprake zou zijn.
De justitiële statistieken wijzen uit, dat in een
groot aantal strafzaken van vervolging geen
sprake is. Het aantal geseponeerde (stop gezet
te) zaken is zelfs groter dan het aantal waarin
tot een strafzaak wordt besloten, aldus de
minister.
Van strafvervolging is meestal dan pas sprake,
als het algemeen belang er om vraagt. De
publikatie van het rapport van de commissie-
Donner en de openbare behandeling van deze
zaak houden reeds een preventieve werking in,
zo stelde de minister, die daarom tot de conclu
sie kwam, dat met de oplossing van de regering
geen rechtsongelijkheid wordt geschapen.
De premier wees erop, dat
niets van de Lockheed-affaire
in de doofpot is gestopt. De
regering heeft steeds voor
ogen gestaan het handhaven
van het constitutionele bestel
en de rechtsorde „door deze
beproeving heen." Openbaar-
jiiatie, respectievelijk overleg ^e'^, <^raa6t bij tot een goed
vooraf tussen kabinet en leden
van het koninklijk huis over
door deze laatsten te onderne
men activiteiten, nauwelijks te
juaken is. Immers elke formu-
werken van de democratie.
Overigens verheelde de pre
mier niet, dat noch de conclu
sies van de onderzoekscom
missie, noch de werkwijze van
le die het privéleven van leden commissie onfeilbaar zijn.
Deze zaak is geen „bliksemaf
leider", het rapport geeft hei-
zal een rnarge van interpreta- Herheid over ongeoorloofde
tie hebben en daarbij treedt beïnvloeding van hoge functio-
dan weer het vertrouwen op narissen, het rapport en de
de voorgrond, aldus i A"
jVolgens premier Den Uyl zal
conclusies van de regering
„dekken niets toe". Het pro-
w bleem van koningschap wordt
in de regeling"betreffende dë niet uit dL' weB Begaan, zo zei
vera ntwoo r del i j k-
waarder gewicht
moeten worden toegekend aan
de premier met name tegen de
PSP-er Van der Lek, tegen
over wie hij ook de constitutio-
pegenen die dichter bij de ne'e monarchie verdedigde,
kl oon staan. De ministeriële De Premier zei, dat bij de wet-
Verantwoordelijkheid zal vol- tc,!ike regeling ter definiëring
r, van het begrip „lid van het
koninklijk huis" met name de
vraag beantwoord zal worden
lke leden van het koninklijk
gens Den Uyl dienen te wor
den geactiveerd als het Staats
belang in het geding komt.
Als inspecteur-generaal han-
delde prins Bernhard onder hu,s bijzondere mate reke
directe verantwoordelijkheid n'n6 dienen te houden met het
van de minister van Defensie Staatsbelang.
om beïnvloeding te voorkomen
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG De regering zal nagaan of voor de staven van
de krijgsmaclitonderdelen (luchtmacht, landmacht en marine)
regels kunnen worden opgesteld die ongewenste beïnvloeding
bij aanschaf van wapens moeten voorkomen.
Premier Den Uyl zei gisteren in het kamerdebat dat uit het
onderzoek van de commissie-Donner is gebleken dat er in de
fase waarin de staven adviseren over de militair-technische eisen
van het aan te schaffen materieel, vatbaarheid voor beïnvloe
ding van buitenaf kan ontstaan. Van een dergelijke beïnvloeding
is overigens in het verleden niets gebleken, voegde hij daar
geruststellend aantoe.
Volgens de premier heeft de commissie-Donner op die vatbaar
heid willen wijzen en geadviseerd om voor de contacten tussen
de militaire staven en de industrie dezelfde stringente regels
op te stellen als welke gelden voor de afdelingen materieel van
het ministerie van Defensie.
Premier Den Uyl kondigde aan, dat de ambtelijke werkgroep
die een studie verricht naar de werking van het militair
industrieel complex begin volgend jaar een rapport met haar
bevindingen zal overleggen. Onder het militair industrieel com
plex wordt verstaan het werk. van belangenverstrengeling rond
de wapenhandel.
Kamervoorzitter Vondelingvol aandacht luiste
rend.
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Het is nog allerminst zeker dat de Tweede
Kamer zal besluiten tot het instellen van een parlementaire
enquête naar wapenaankopen. Alle linkse partijen hebben
hierop gisteren in het debat over de Lockheed-affaire aange
drongen, maar christen-democraten en liberalen lijken zich
vooralsnog tevreden te stellen met de conclusie van de commis
sie-Donner, dat van laakbare invloed van de vliegtuigenindus
trie op de Nederlandse wapenaankopen niets is gebleken.
Volgens „links is een uitgebreid onderzoek nair de gang van
zaken achter de schermen van de wapenhandel noodzakelijk
om voor de toekomst maatregelen te treffen die misstanden
uitsluiten.
Premier Den Uyl gaf de ijveraars voor een enquête gisteren
een moreel steuntje. Hij zei, dat het juist is. dat de Kamer zich
een onafhankelijk oordeel wil vormen over de handel en wandel'
van fabrikanten van militair materieel, en zegde toe dat de
regering, zo de Kamer tot een onderzoek mocht besluiten, alle
medewerking hieraan zal verlenen.
De Defensiecommissie uit de Kamer zal zich deze week met
de kwestie bezighouden. Hierbij zal ook worden bezien of
wellicht een onderzoek op beperkte schaal tot de gwenste
duidelijkheid zou kunnen leiden.
P Mr. Andriessen (KVP): ook waarde
ring voor prins Bernhard.
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Met uitzondering van de
2-mans-fractie van de PSP hebben alle
fracties in de Tweede Kamer gisteren
tijdens het debat over het rapport van de
commissie-Donner hun grote bewondering
uitgesproken voor de manier waarop ko
ningin Juliana heeft getoond zich van
haar verantwoordelijkheid bewust te zijn.
Naar voren kwam ook, dat de meeste
fracties zeker niet alle vertrouwen in prins
Bernhard hebben verloren. KVP-fractie-
voorzitter Andriessen zei, dat het feit dat
de prins met zijn handelwijze het belang
van de Staat heeft geschaad, op geen
enkele wijze afbreuk doet aan de waarde
ring voor de grote verdiensten die de prins
gedurende een lange reeks van jaren voor
ons land heeft gehad.
Dankbaarheid werd geuit /oor de bereid
heid van de koningin om haar taak onder
moeilijke omstandigheden voort te zetten.
Het Kamerlid Jongeling (GPV) zei: „meer
dan ooit gaan thans onze gedachten in
liefde, bewondering en medegevoel uit
naar onze vorstin".
De fractievoorzitter van de KVP, mr. F.
Andriessen zei: „Onze parlementaire de
mocratie onder het Huis van Oranje moet
er tegen kunnen en kan er tegen om kritiek
met trouw, maatregelen met respect en
afkeuring met toewijding te combineren.
Op beide hebben leden van het koninklijk
huis recht en beide zijn in het belang van
het voortbestaan van de monarchie die wij
onverdeeld wensen".
Drs. Van der Mei (CHU): „Onze gevoelens
van groot respect gaan in het bijzonder uit
naar onze koningin. Moge de constitutione
le monarchie voor ons land behouden blij
ven"
Mr. Aantjes (AR) besloot zijn rede met de
volgende markante woorden: „Moge de
prins de door hem gewenste gelegenheid
om het land te dienen en het vertrouwen
te herstellen vooral zoeken en vinden door
de koningin bij deze door de gebeurtenis
sen zo verzwaarde taak tot steun te zijn.
Moge de in deze moeilijke dagen van be
proeving, en stellig ook eenzaamheid, zich
met haar gehele huis gedragen weten door
de genegenheid en het gebed van zeer
velen. In tijden van verdrukking is de band
tussen Nederland en Oranje ontstaan. In
tijden van zorg is de band de eeuwen door
bevestigd en versterkt. In uren van de
zwaarste nationale beproevingen is Oranje
- en dat geldt ook voor prins Bernhard
trouw geweest aan Nederland. Nu
maakt ons koningshuis uren van zware
beproeving door. Trouw verkommert in
eenzaamheid. Trouw bloeit op in wederke
righeid. Moge in die wederkerigheid de
trouw van ons volk nu blijken".
Wiegel (WD) zei: „De koningin heeft het
belang van de Staat in deze ook persoon
lijk voor haar zo zware tijd op bewonde
renswaardige wijze gediend".
Van Thijn (PvdA) uitte zijn „respect voor
het staatshoofd dat uiting geeft van een
voorbeeldige plichtsbetrachting".
Beuker (RKPN) vond dat er twee verwijten
waren te maken. „Het eerste geldt het
kabinet dat verzuimd heeft Prins Bernhard
tegen profiteurs te beschermen. Het twee
de geldt de rooms katholieken die al een
aantal jaren het zondagse gebed voor de
koningin achterwege laten".
Van der Lek (PSP) vond het daarentegen
laf llom zich aan te sluiten bij de „algeme
ne plechtstatige behoedzaamheid, alsof
over het koningshuis niet nuchter en zake
lijk kan Worden gepraat". „Nu blijkt hoe
kwetsbaar deze verouderde insteUing, de
monarchie is". Wij zeggen niet", aldus Van
der Lek, „schaf vandaag de monarchie af,
maar wel: nu is de dag om daarover een
serieuze discussie te beginnen, al was het
alleen maar om toekomstige Oranjes te
vrijwaren voor het onmogelijke en men
sonwaardige dilemma waar koningin Julia
na nu in terecht is gekomen".
