Soestdijk: een grote
doodse stilte
Teengs Gerritsen knoeide slechts met
onkostenrekeningen
r
ggldóccouwrii
Dollars voor KLM -er
„verdwenen" uit la in hotel
Respect voor koningin
en kabinet
VRIJDAG 27 AUGUSTUS 1976LEIDSE COURANT PAGjRU
DE ERNST VAN DE FEITEN, die de commissie-Donner aan het 1
heeft gebracht, is verbijsterend. Daarom verdient de regering d«
meer respect voor de wijze, waarop zij de bevindingen var
commissie heeft behandeld en in de openbaarheid gebracht.
kabinet is erin geslaagd de positie van koningin Juliana zoveel mogi I
buiten de zaak te houden. Dat dit weloverwogen is gedaan blijkt I
de opmerking in de regeringsverklaring, dat besloten is van justii J
maatregelen af te zien o.a. omdat „een vervolging ernstige gevoi
zou kunnen hebben voor de positie van het staatshoofd". Terecht i
de regering daarbij, het beginsel van gelijkheid van rechtsbedé
in acht te hfebben genomen. De prins is voor heel het Nederlaij
volk veroordelld op een wijze, waar een rechter niets meer aan'
kan voegen. teJ
ve
OOK EEN PRINS is niets menselijks vreemd. Prins Bernhard i Dc
te laken voor de wijze waarop hij het vertrouwen van zijn land hi
geschonden. Maar vallen wij niet te laken voor de wijze waarop he
de mate waarin dat vertrouwen is gegeven? Militaire wapenaanko) vo
en soortgelijke gigantische orders aan het buitenland dienen aan va
strengere controle te worden onderworpen. he
D<
BINNEN DE CONSTITUTIONELE MONARCHIE is een crisis vooi
men. Maar de regering heeft dat ongetwijfeld slechts kunnen d
in samenspraak met de koningin. Zij verdient ons diepste respect v
de houding, die zij in een voor haar persoonlijk zo tragische z| hei
aanneemt. Onder de huidige, zeer ernstige omstandigheden diei rii
parlement en volk eensgezind achter de regering te staan. Zij vra stj
de bereidheid om in saamhorigheid tot een zuiver oordeel te kom rit
hetgeen de koningin zal sterken „in de voortzetting van de vervul}
van haar taak, die zij als een opdracht heeft aanvaard." Nederlj JJ),
behoort die bereidheid op te brengen. za
Prins Bernhard hier samen met zijn vriend Teengs Gerritsen tijdens een safari in Afrika.
DEN HAAG De Wassenaarse zakenman
H. J. Teengs Gerritsen, de eerste Neder
lander die in verband met de Lockheed-af
faire werd genoemd, komt er in het wit
boek van de commissie van drie goed af.
De commissie heeft namelijk geen enkele
bevestiging gevonden van de beschuldi
gingen, die Lockheed-employee Ernst Hau-
ser tegen Teengs Gerritsen heeft uitge
bracht.
Volgens Hauser zou Teengs Gerritsen een
rol hebben gespeeld met het doorspelen
van Lockheed-steekpenningen naar Prins
Bernhard. Verklaringen van een aantal-
onafhankelijk van elkaar gehoorde perso
nen maken het aannemelijk, dat de bewe
ringen van Hauser uit de lucht zijn gegre
pen, aldus de'commissie. Zij signaleert in
haar witboek wel enige frauduleuze hande-'
lingen die Teengs Gerritsen heeft gepleegd
ten koste van zijn werkgever Lockheed.
Op zijn onkostenrekening voerde hij een
groot aantal lunches en diners met minis
ters en „senatoren" op, die in werkelijk
heid niet hebben plaatsgevonden. De com
missie heeft de indruk gekregen, dat men
dit bij Lockheed heeft geweten en er ook
wel begrip voor heeft gehad. Lockheed had
namelijk in 1964 het salaris van Teengs
Gerritsen belangrijk verlaagd, maar hem
tegelijkertijd meegedeeld dat hij zijn inko
men op hetzelfde niveau kon houden door
gebruik te maken van een onkostenrege-
ling met een vrij hoog maximum. Deels om
dit maximum te bereiken, deels om zijn
werkgever te imponeren, knoeide Teengs
Gerritsen met zijn onkostenrekening.
Teengs Gerritsen kwam in 1960 als consul
tant in dienst van Lockheed. Over het geld,
dat hij daarvoor zou krijgen heeft hij zich
enkele malen tot Lockheed gewend. Een
keer is zo'n verzoek ondersteund door
prins Bernhard. In 1967 en volgende jaren
spande Lockheed zich zeer in voor de afzet
in Nederland voor de marine van de Lock
heed P-3 Orion. Toen werd aan Teengs
Gerritsen een commissie beloofd van 8000
dollar per vliegtuig, dat in Nederland werd
verkocht. Dit bedrag werd in 4972 ver
hoogd tot 52.000 dollar. Nederland heeft
echter geen Orions gekocht.
Begin 1976 heeft Lockheed Teengs Gerrit
sen gevraagd om af te zien van zijn aan
spraken op de commissiegelden. Andere
omstandigheden en een verscherping van
de bepalingen zouden het anders voor
Lockheed onmogelijk maken om toestellen
aan de Koninklijke Marine te verkopen.
Teengs Gerritsen is met dit voorstel van
Lockheed akkoord gegaan.
In de periode dat Teengs Gerritsen als
consultant voor Lockheed in Nederland
optrad, zijn geen belangrijke contracten
voor de levering van vliegtuigen afgei
ten. Toch was men bij Lockheed, aldusj
commissie van drie, niet ontevreden o-
de prestaties van Teengs Gerritsen. N
verwachtte dat hij Lockheed-mensen bij.
juiste functionarissen zou kunnen introi
ceren. Daarin is hij volgens de commis
niet tekort geschoten. „De indruk besta
dat men er bij Lockheed van doordrong
was dat Teengs Gerritsen bevriend w
met prins Bernhard en daar wellicht oi
voordeel uit verwachtte. Uit niets is echt
gebleken dat hijzelf geprobeerd heeft de
vriendschap te benadrukken of dat 1
gebruikt is als kanaal voor contacten tn
sen Lockheed en de prins", aldus de coj
missie in het witboek. Teengs Gerritst
zelf verklaarde „blij" te zijn dat de cor
missie van drie zijn onschuld in de Lod
heed-zaak heeft vermeld. „Wat Haus
over mij heeft gezegd is niet kinderachtig
aldus Teengs Gerritsen, die zich door zij
advocaat mr. A. G. Maris uit Den Haq
zal laten adviseren over eventueel te onde'
nemen stappen.
Het is voor Teengs Gerritsen een raads|
wat de beweegreden van Hauser is gewee|
om de beschuldigingen die dus door d
commissie zijn tegengesproken, te uitei
„Ik heb Hauser nooit ontmoet. Ik ken her
niet", aldus Teengs Gerritsen.
na en wat bezorgde bloemstukken bestond
de belangstelling alleen uit een handjevol
fotografen en verslaggevers op post.
De grootste drukte die de omgeving van
het paleis gisteren kende werd tegen half
vijf gesignaleerd toen koningin Juliana en
prins Bernhard voor de tweede maal deze
week terugkeerden van hun vakantieadres
Porto Ercole in Italië. De grootste afleiding
en hilariteit veroorzaakte in de namiddag
de komst van een auto van wasserij „Ver
trouwen", die op het paleis de vuüe w'as
kwam ophalen.
De stilte en rust rond het paleis Soestdijk
stond overigens in fel contrast met de
drukte rond de Tweede Kamer.
In het Kamergebouw hadden zich meer
dan honderd binnen- en buitenlandse pers
vertegenwoordigers verzameld. Iedereen
probeerde iets van iedereen te weten te
komen. Tevergeefs. Alleen de klok gaf om
vijf uur het sein voor het verlossende
woord.
De drukte op het Binnenhof bracht de
portiers van het Kamergebouw echter
geenszins uit hun doen. „Het is goed dat
dit allemaal kan. Dat bewijst dat we niet
in Rusland leven. En natuurlijk doe ik
mijn werk straks op Prinsjesdag met even
veel plezier. Een portier van de Kamer
staat boven de partijen. Net als de konin
gin", aldus een van de portiers op het
drukke Binnenhof.
Een Binnenhof waar na de bewogen rede
van de minister-president een malse bui
viel. Alsof het oranje zonnetje even moest
huilen.
Met verslagenheid luistert de Tweede Kamer naar de regeringsverklaring van premier Oen Uyl.
DEN HAAG De commissie van drie
heeft geen bewijzen op tafel kunnen leg
gen, dat de voormalige KLM-directeur F.
Besancon 25.000 dollar heeft ontvangen
van Lockheed. Een voormalige vice-presi
dent van Lockheed, Robert Mitchell, heeft
echter tegenover de commissie verklarin
gen afgelegd over de identiteit van een
KLM-official „die onmiskenbaar in de
richting van de heer Besancon wi^t",
aldus de commissie.
De heer Besancon maakte in de loop van
de jaren zestig deel uit van de zgn. KSSU-
groep (een samenwerkingsverband van
KLM, SAS, Swissair en de Franse maat
schappij UTA) die met Lockheed en Mac-
donnell/Douglas onderhandelde over de
aanschaf van de langeafstandvliegtuigen
L-1011 en DC-10. De KSSU, waartoe dus
ook de KLM behoorde, koos uiteindelijk
voor de DC-10 van Macdonnell/Douglas.
De voormalige vice-president Kotchian van
Lockheed heeft tegenover de commissie
Church, de Amerikaanse commissie die de
Lockheed-affaire heeft onderzocht, ver
klaard dat 25.000 dollar was betaald aan
de heer Besancon. Dezelfde KLM-functio-
naris zou in de jaren vijftig- ook betaald
zijn in verband met de aankoop van een
ander L.OCKHEED'VLIEGTUIG, 'de Elec-
tra.
De heer Ed Fife, die namens Lockheed al
eerder betrokken was bij de verkoop van
de Constellation en de Electra, kreeg daar
voor commissie betaald en het was gebruik
dat de „verkopers" hun commissie deelden
met personeel van de luchtvaartmaat
schappijen die vliegtuigen kochten.
Op grond van zijn ervaring zou de heer
Fife tegen de heer Kotchian hebben gezegd
DEN HAAG/SOESTDIJK - Gehuld in
een doodse stilte en liggend onder een
mistroostig en bedompt wolkendek heeft
paleis Soestdijk gisteren de onthullingen
uit het rapport van de commissie van Drie
over zich heen laten komen. Onthullingen
die in de Tweede Kamer op het Haagse
Binnenhof naarmate het tijdstip van vijf
uur naderde een groeiende spanning te
weeg brachten, maar rond Soestdijk de
rust niet doorbraken. Ook na het voorle
zen van de verklaring door minister-presi
dent Den Uyl was en bleef het stil en
rustig rond Soestdijk. Geen stormloop van
belangstellenden, voor- of tegenstanders
van de prins. Op een enkele nieuwsgierige
Als blijk van aanhankelijkheid werden gisteren door enkele Nederlanders
bloemstukken bij de poorten van paleis Soestdijk afgeleverd. Een agent
brengt een van de bloemstukken hier het paleis binnen.
dat, als Lockheed voor de verkoop van
haar toestel hulp zou willen hebben van
de heer Besancon, er eerst betaald zou
moeten worden. Dat is volgens de heer
Kotchian ook gebeurd. Het geld was be
doeld voor het verkrijgen van informatie,
om een voor Lockheed gunstig klimaat te
scheppen en om enige aanwijzingen te
krijgen over de punten waarop Lockheed
zwak stond bij zijn aanbiedingen in de
zware concurrentiestrijd met Macdonnell/-
Douglas.
De heer Fife heeft tegenover de commissie
Church verklaard dat de heer Kotchian of
de heer Mitchell hem had gevraagd bij het
kantoor van Credit Suisse in Genève 25.000
dollar te halen en naar Amsterdam te
brengen. Hij heeft dat bedrag in biljetten
van 100 gulden in Genève in ontvangst
genomen en in Amsterdam aan de heer
Mitchell gegeven.
De heer Mitchell op zijn beurt heeft tegen
over de commissie Church geen namen
willen noemen. Wel heeft hij verklaard dat
hij in het Amsterdamse Hilton Hotel een
KLM-functionaris heeft ontvangen. Terwijl
Mitchell met die KLM-functionaris over
het verstrekken van informatie sprak,
opende hij een lade waarin het geld lag
en liet die half open staan. Na enige tijd
verliet Mitchell de kamer. Toen hij daarin
terugkwam trok de KLM-functionaris juist
zijn jas aan. Vervolgens zijn beiden naar
de lift gegaan. Enkele minuten later op zijn
kamer teruggekeerd, trof de heer Mitchell
de lade leeg aan.
De heer Besancon heeft tegenover de com
missie van drie ten stelligste ontkend dat
hij een dergelijke ontmoeting in het Hilton
Hotel in Amsterdam heeft gehad en hij
heeft schriftelijk verklaard dat hij de
50.000 dollar per verkocht vliegtuig zou
kunnen krijgen en wellicht een voorschot
van 20.000 dollar. Besancon verklaarde
tegenover de commissie de suggestie, die
tijdens een borrel werd gedaan, niet se
rieus opgevat te hebben.
25.000 dollar nooit heeft ontvangen. Wel
heeft hij tegenover de commissie verklaard
dat de heer Mitchell hem tijdens een ont
moeting eind 1968 in München, waarbij
ook Kotchian aanwezig was, gezinspeeld
heeft op de mogelijkheid dat hij, Besancon,
