Waarom mag
de weduwnaar
het huishouden
niet doen?
Japan NV overleeft
de val van Tanaka
Zeeland
vertroebeld
rus i
te nemen. De heer S. wilde niet dat ze dit deed
zonder dat er betaling tegenover stond en via
de algemene bijstandswet krijgt ze nu het mini
mumloon. De heer S. draagt naar vermogen bij.
„Uit deze situaties blijkt", zegt Arie Keukenmees
ter, en de reeks kan naar believen worden
uitgebreid dat er duidelijk problemen ontstaan
wanneer er door het wegvallen van de vrouw
in het gezin taken en verantwoordelijkheden
onvervuld blijven. Deze leemtes zijn zo belang
rijk dat ze la minute opgevangen dienen te
worden. De weduwnaar moet zorgen dat dit
gebeurt, want de kinderen vragen verzorging en
effectieve belangstelling. Als men bedenkt dat hij
naast dit probleem ook nog eens het verdriet om
het sterven van zijn vrouw moet verwerken en
de kost moet blijven verdienen, dan is het zonne
klaar dat dit bijna niet op te brengen is. Als
de weduwnaar geen kans ziet een adequate
oplossing te vinden, verliest hij in feite ook nog
zijn kinderen. Die worden dan uit huis geplaatst
en opgenomen in een kindertehuis. Maar naast
het vinden van een adequate oplossing voor het
gezin staat de weduwnaar ook nog voor grote
persoonlijke problemen. Door het wegvallen van
de vrouw mist hij niet alleen de relatie met haar.
Ook vrienden en kennissen gaan minder contact
met hem houden omdat voor de vrouw van zo'n
echtpaar een gesprekspartner ontbreekt. De kans
is levensgroot dat de weduwnaar vereenzaamt
met alle gevolgen van dien".
Als eerste stap vooruit bepleit Arie Keukenmees
ter in zijn scriptie drie maanden betaald verlof
na het overlijden van de vrouw. „Voor de we
duwnaar moet de mogelijkheid geschapen wor
den om tot rust te komen en over de oplossing
te gaan nadenken die hij het meest gewenst acht.
De kosten van deze voorziening heb ik ongeveer
berekend. Ervan uitgaande dat er per jaar 1000
mannen met gezinsverantwoordelijkheid weduw
naar worden en dat zij gemiddeld 2500 gulden,
inclusief sociale lasten, per maand verdienen,
zijn de totale kosten 7.5 miljoen gulden. Op het
totaal van de sociale uitkeringen is dit een te
verwaarlozen bedrag. De betaling zou, evenals
bij de weduwen die een vergelijkbare regeling
hebben, kunnen plaatsvinden door de bedrijfs
verenigingen. Het voordeel van deze regeling is
ook dat de weduwnaar in deze drie maanden kan
testen of hij het huishouden zelf aan kan of wil
gaan doen".
Arie Keukenmeester acht dit laatste belangrijk.
Hij vindt dat de weduwnaar de keuzemogelijk
heid moet hebben om zelf voor zijn kinderen
zijn kostbaarste bezit te zorgen inplaats van
deze essentiële taak aan vreemden over te laten.
Daarom bepleit hij in zijn scriptie een uitbreiding
van de algemene weduwen- en wezenwet in die
zin dat de weduwnaar met kinderen beneden de
achttien jaar een uitkering gaat ontvangen, gelijk
aan die van de aww-uitkering voor een weduwe
met kinderen. Momenteel bedraagt die 1117 gul
den per maand, ongeacht het eventuele inkomen.
Arie Keukenmeester: „Het voordeel is dat de
weduwnaar dan beschikt over een basisbedrag
waarop hij zijn verdere besluitvorming kan base
ren. Hij kan ontslag nemen en zelf het huishou
den gaan doen. Sterker: er zijn al gezinnen waar
de vrouw kostwinner is en de man voor het
huishouden zorgt Wanneer zo'n vrouw overlijdt,
staat de man opeens met lege handen en is hij
gedwongen werk te gaan zoeken, geheel tegen
de wil en de bedoeling van de gewezen partner
in. Een logische opmerking is dan: ja, maar dat
kan nu toch ook, er is de algemene bijstandswet
Inderdaad, maar daar kleven bezwaren aan. De
weduwnaar wordt teruggeworpen op het mini
mumloon. De aww-uitkering ligt in de praktijk
weliswaar niet veel hoger, maar bij deze uitke
ring kan men er zonder consequenties iets bij
gaan verdienen om het inkomensniveau op het
oude peil te handhaven. Bij de abw is dat zonder
fraude niet mogelijk. En een ander nadeel van
de abw is dat hij wordt uitgevoerd door de
gemeenten. Lang niet alle gemeentebesturen ac
cepteren de gedachte dat de weduwnaar zelf de
huishouding gaat doen en het komt dan ook
regelmatig voor dat er kortingen op de abw-uit-
keringen worden gedaan om een weduwnaar te
dwingen weer aan het werk te gaan".
Een wetsuitbreiding als hierboven voorgesteld,
brengt natuurlijk kosten met zich mee. Arie
Keukenmeester heeft ze als volgt begroot Er zijn
ongeveer 10.000 weduwnaars die in aanmerking
zouden moeten komen voor een uitkering. Per
persoon gaat het om een bedrag van ongeveer
11.000 gulden per jaar in totaal jaarlijks dus
110 miljoen gulden. Om dit geld op tafel te
krijgen zou de aww-premie met ongeveer 0.1
percent omhoog moeten. „Ik realiseer me dat dit
op problemen kan stuiten, gezien de economische
toestand en het streven naar verlaging van de
A. G. Keukenmeester: zwaar probleem.
premiedruk. Maar ik zie nog een andere financie
ringsmogelijkheid. In Nederland leven 20.000 we
duwen die een aww-uitkering ontvangen omdat
hun man in het verkeer is omgekomen. Als ik
ervan uitga dat 50 percent van die ongelukken
zijn gebeurd door schuld van een ander, dan is
het duidelijk dat de gemeenschap aan ongeveer
10.000 weduwen een uitkering doet die verhaald
zou kunnen worden op de wa-autoverzekering.
Door in de aww een verhaalsartikel in te bouwen
zou dus een bedrag van ruim 100 miljoen gulden
minder aan uitkeringen betaald kunnen worden".
Om de positie van de weduwnaar met kleine
kinderen te verbeteren, pleit Arie Keukenmeester
tenslotte voor uitbreiding en aanpassing van de
gezinszorg. Hij stelt: „Op het ogenblik is de
gezinszorg geen goede oplossing voor de weduw
naar. De continuïteit is niet gewaarborgd en de
helpsters houden zich aan vaste tijden van
half negen tot half vijf terwijl de man vaak
veel vroeger naar zijn werk moet en veel later
thuiskomt. De gezinsverzorging zou in feite zo
aangepast moeten worden dat de weduwnaar
geen gebruik hoeft te maken van de diensten van
anderen familie, kennissen, buren, een huis
houdster. Dit betekent dat de hulp zo nodig, bij
voorbeeld als er een baby is, dag en nacht en
ook in de weekends verleend zou dienen te
worden".
Arie Keukenmeester is zich ervan bewust dat
hier de nodige voetangels en klemmen liggen.
„Bij de instellingen voor gezinszorg zou de ver
wezenlijking van mijn voorstel grote organisato
rische problemen opleveren, niet het minst om
dat er nu al een personeelstekort is. De gezins
verzorging is namelijk voor gediplomeerde
krachten weinig aantrekkelijk omdat de salaris
sen liggen op het niveau van het minimumloon.
Aanpassing van de honorering zal ongetwijfeld
nieuw aanbod van personeel tot gevolg hebben.
De Nederlandse gezinsraad heeft berekend wat
de kosten zijn als de gezinsverzorging voor we
duwnaars goed zou lopen. Het totale bedrag dat
dan extra op tafel zou moeten komen, beloopt
zo'n 65 tot 100 miljoen gulden waarbij men ervan
uitgaat dat de betrokkene een aww-uitkering
heeft en deze geheel overmaakt als bijdrage in
de hulpverlening. Dat bedrag zou moeten komen
van het ministerie van CRM. Nou, dat zie ik zo
gauw niet gebeuren. Bij de overheid bestaat geen
open oor en oog voor de vergeten groep der
weduwnaars. Er heerst laksheid. Voor politieke
partijen is het niet interessant zich in te zetten
voor zo'n kleine categorie. Het zet te weinig
zoden aan de dijk. Zoden dat zijn in dit geval
stemmen".
PIET SNOEREN
(Van onze correspondent)
TOKIO Toen Kakoeie Ta
naka, de voormalige premier
van Japan, gearresteerd werd
op verdenking bijna 10 mil-
i joen aan steekpenningen geac
cepteerd te hebben van Lock-
I heed, hij is inmiddels na
betaling van een enorme borg
som weer op vrije voeten
nam hij ook zijn ontslag als
hoofdadviseur van de „Zeven
de Dag Club". Vier jaar gele
den richtte Tanaka deze poli
tieke groepering op die zeer
veel invloed had in Japan. Een
van de leden van de club zei
na Tanaka's arrestatie: Tana
ka is altijd goed voor ons ge
weest Hij zorgde voor ons".
De groep bleef Tanaka fel
trouw, hoewel de voorlopige
plaatsvervanger van Tanaka
voorzichtig was. „Noem ons
alstublieft niet de Tanaka-
Groep", zei hij tegen verslag
gevers, „wij zijn de Zevende
Dag Club". De indrukwekken
de naam van de groepering
slaat overigens alleen maar op
de dag waarop ze opgericht
werd, zeven juli 1972.
Tijdens het verloop van het
Lockheed-schandaal kreeg het
publiek een uitstekende kijk
achter de schermen van de
geldmachine die men „Japan
NV" zou kunnen noemen. Een
groot aantal politici, bureau
craten, zakenmensen en func
tionarissen van de ministeries
van financiën en transport zijn
in de loop van het schandaal
al gearresteerd. Maar de elite
die in Japan al een eeuw de
touwtjes in handen heeft is
door de Lockheed-affaire al
leen maar geholpen.
Gedurende de 5 maanden
waarin het schandaal zich ont
wikkelde was de spanning bij
na ondragelijk. De kinderen
van een Japanse huisvrouw
zagen op de TV een program
ma over het schandaal. „Hier
moeten jullie naar kijken", ge
bood de vrouw, „tegen de tijd
dat jullie op de middelbare
school zitten, staat dit in de
geschiedenisboeken". Een ban
kier die naar hetzelfde pro
gramma gekeken had vertelde
dat het genoemde bedrag
slechts 5% van Tanaka's ge
schatte bezit is.
„Alleen de karpers in zijn
vijver in Tokio zijn al twee
keer zoveel waard", zei de
man, „en zelfs als je alleen
maar naar zijn kapitaal kijkt
is Tanaka één van de rijkste
mannen van Japan". De be
faamde karpers waren een gift
van mensen die er alle rede
nen toe hadden Tanaka dank
baar te zijn. Tijdens zijn poli
tieke loopbaan als onder ande
re minister van financiën had
Tanaka zijn invloed gebruikt
om allerlei projecten door te
voeren die him banksaldo ten
goede kwamen.
Een vooraanstaand lid van de
Zevende Dag Club zei dat Ta
naka's inkomsten niets waren
vergeleken met wat na-oorlog-
se premiers hadden verdiend
aan repatriëringen uit de Fi
lippijnen en Indonesië. De
man, die anoniem wenste te
blijven, was in Tanaka's hoog
tijdagen minister geweest,
maar werd de laan uit ge
stuurd toen de president van
Zuid-Korea, Park Chung Hee
zijn wensen voor de nieuwe
Japanse regering bekend had
„Er is hier zoveel corruptie dat
het een politiek systeem ge
worden is", zei een waarne
mer. De voornaamste les die
politici in Japan geleerd heb
ben van het Lockheed schan
daal was, volgens hem, dat je
op moet passen geld van Lock
heed aan te nemen.
Intussen riep de huidige pre
mier, Takeo Miki, de rege
ringspartij op om „haar geloof
en geweten te herstellen".
Aangezien hij op elk gewenst
moment de financiële belan
gen van mogelijke rivalen bin
nen de partij bekend kan ma
Tanaka wordt na het betalen van een enorme borgsom
naar zijn huis gereden.
ken, staat Miki erg sterk. Kort
geleden liet hij twee hoge
plaatselijke functionarissen
arresteren, omdat ze zaken de
den met firma's die de rege
ring schade zouden kunnen
toebrengen.
Veel betrekkingen tussen poli
tici en zakenmensen ontston
den dankzij Noboshuke Kishi,
die in 1960 ontslag nam als
premier, juist om zich toe te
leggen op het vormen van zul
ke financiële betrekkingen. In
Düsseldorf richtte Kishi's per
soonlijke secretaris de Nihon
Kan firma op. Bijna alle han
delsorganisaties in Japan zijn
lid van Nihon Kan, die ze ge
bruiken om politieke fondsen
van Japan naar het buitenland
over te hevelen. De tegenwoor
dige politici zijn volkomen af
hankelijk van dit soort bron
nen.
Takeo Miki zal waarschijnlijk
opgevolgd worden door Takeo
Foekoeda de minister van eco
nomische zaken. In tegenstel
ling tot Miki behoort Foekoe
da tot het establishment Hij
komt van de Universiteit van
Tokio en is een echte bureau
craat. Als Foekoeda niet de
volgende premier wordt (hij is
nu 71), dan zal waarschijnlijk
Kichi Miyazawa Miki's opvol
ger worden. Miyazawa heeft
nu al de steun van Ryoichi
Sasakawa, een rijke partijge
noot
Uit de Lockheed-affaire bleek
hoe het Japanse systeem
werkt, en het zorgde er meteen
voor dat een handvol ambi-
tieuse mensen die dat systeem
aan het overnemen waren, uit
de weg geruimd werden. Zelfs
als de regeringspartij de ko
mende verkiezingen voor de
Japanse Tweede Kamer ver
liest, zal ze toch effectief kun
nen blijven regeren, dankzij
enige collega's van de opposi
tie. Japan NV heeft Lockheed
overleefd en is de overwin
naar.
Copyright The Guardian
GEZIEN
DOOR
HET 00G
VAN
EEN VIS:
Alsof Zeeland al niet mooi ge
noeg is. Zo benadert Wim Rie-
mens in het onlangs verschenen
fotoboek "Dromen over Zee and"
zijn geboortestreek. Alsof Zeel
and een prentenboek is met lou
ter zee, duin, klei, koren en ranke
torenspitsen. Alsof Zeeland niet
bevolkt wordt door waarachtig
levende mensen die in een duide
lijke relatie leven met de in deze
provincie alomtegenwoordige na
tuur.
Riemens riet de Zeeuw over het
hoofd. Hij fotografeert langs de
mens, verlekkerd speurend naar
gelikte plaatjes, wachtend op flat
teus licht Mensen rijn voor hem
silhouetten in tegenlicht ledepop
pen in overblijfselen gestoken
van een eens zo rijke traditie.
Mensen figureren, poseren maar
komen niet tot leven. Als lands
man moet Riemens toch weten
dat juist de Zeeuw wars is van
poses. Bijna nergens in zijn boek
vinden we iets terug van het ver
bond dat de Zeeuw met de ele
menten heeft gesloten. De zee
zien we vaak, nogal vertekend
soms door technische hulpmidde
len die niet altijd een zegen blij
ken te rijn. Maar hoe riet de
Zeeuw zijn zee? Hoe kijkt hij
naar de zee? Veel vette klei, schit
terend gestoffeerd door het inder
daad unieke Zeeuwse licht De
boer echter, die jaar in jaar uit
met de materie worstelt, wordt
niet zichtbaar. En ook het dier
speelt in Riemens' samenleving
geen roL
Het moet gezegd: Riemens en
dichter Hans Bouma, die alle
prenten van toepasselijke kleen-
gedichten heeft voorzien, hebben
een „mooi" boek gemaakt Mooi
in de puur esthetische zin. Ze
belijden het in him inleiding:
„Ook al proberen we nuchter te
rijn, het beeld dat we van Zee
land oproepen is zonder meer
subjectief. We hebben geen be
schrijving van Zeeland. We dro
men over Zeeland. Een Zeeland
dat er nog steeds is. Dromen kan
heel reëel zijn." Maar tussen dro
men over en zwelgen in bestaat
een groot verschil.
Zeeland heeft een ander gericht
Een gegroefd gelaat getekend
door de geleverde gevechten met
de natuur. Zeeland heeft daar
door iets gelatens over zich. En
loutering. Dat Zeeland krijgen we
niet te zien. Wel landschappen als
neo-realistische landschappen
van Willink, gevels als bordkar
tonnen decorstukken. Wrede gol
ven als vrolijke arabesken op een
doek van Matisse, paalhoofden
die de storm moeten stuiten als
Mondriaanse strepen. Alles is on
dergeschikt gemaakt aan Rie
mens' vertekende visie. Zegt P. H.
Ritter jr. niet in rijn prachtige
boek „Zeeuwse Mijmeringen":
„Ge gaat er niet heen om beziens
waardigheden, wat er aan
schoonheid leeft maakt deel uit
van de sfeer van het land". Die
natuurlijke schoonheid zonder
opsmuk die Ritter zo treffend
schetst laat Riemens niet zien. Hij
deformeert de natuur en gaat
voorbij aan de rol van mens en
dier in het geheel. Zeeland gezien
door het oog van een vis: vertroe
beld.
Toch is Riemens smoorverliefd
op rijn land, liefde op het eerste
gericht. Blinde liefde bijna. Ver
liezen verliefden niet vaker de
realiteit uit het oog? Anders valt
de visie van de fotograaf niet te
verklaren. Verliefden zien de ge
varen niet die de idylle bedreigen.
De smeerpijpen in het Sloege-
bied, de olie op de golven, de
kernenergie die al vele boeren
van hun land heeft verdreven.
Wel wordt de actuele dreiging
van de industrialisatie in de inlei
ding aangestipt, maar niet meer
dan dat Waarom dit onderwerp
niet wat agressiever aangepakt?
Juist dat zal de kijker doen besef
fen dat de resten schoon Zeeland
met hand en tand verdedigd moe
ten worden tegen de moloch en
pestilentie die industrie heet
„Dromen over Zeeland" sust en
wiegt lezer en kijker in slaap.
Kijk eens hoe mooi het allemaal
nog is. Riemens droomt.
Nochtans: de liefde tot zijn land
is ieder aangeboren zegt Vondel
CHARLES BELS
„Dromen over Zeeland" - Foto's:
Wim Riemens, Tekst: Hans Bou
ma Uitgeverij: Van Holkema en
Warendorf te Bussum.
EIDSCHENDAM Vier dagen betaald ver of
|rijgt een weduwnaar om zijn verscheiden
•ouw ten grave te dragen en orde op zaken
stellen. Daarna moet hij de kostwinner
s in deze onverbiddelijke maatschappij
freer aan het werk. Ook als hij kleine kinderen
eft. Een gezinsverzorgster komt dan de taak
i de moeder overnemen. Tot voor kort diende
Ie weduwnaar voor die hulp 25 gulden per dag
leer te tellen, ongeacht zijn inkomen. Wanneer
fit boven zijn draagkracht ging, kon hij aan-
le bijstand. Een schrijnende toe-
de wetgever enig soelaas heeft
de recente wijziging van de regeling re tri
be taalt de man voor de gezinshulp
naar vermogen die varieert van 50
per maand bij een loon van 1070 gulden
maand tot 880 gulden per maand gedurende
eerste acht weken en daarna 500 gulden bij
salaris van 3200 gulden per maand of meer.
ie<
duidelijke verbetering", zegt Arie Gert Keu-
leester, ambtenaar uitvoering algemene bij-
in Leidschendam. „Maar lang niet
Door rijn beroep, maar ook privé
>nfronteerd geraakt met de verborgen ellende
weduwnaars met kleine kinderen, heeft hij
het kader van rijn opleiding middelbare socia-
arbeid een scriptie aan dit probleem gewijd
hij oplossingen aandraagt. Zonder veel
overigens. „De uitvoering zou zeker drie
vijf jaar duren, maar persoonlijk geloof ik
het er over vijf jaar nog niet van gekomen
rijn. De groep waarom het gaat, omvat 10.000
Dat is te weinig om politici in het geweer
krijgen. Als kiezersvolk is zo'n categorie niet
Een tragische zaak: 25 tot 30 percent
alle kinderen die hun moeder verloren heb-
komen terecht in kindertehuizen omdat zo'n
in het begin te veel moet aanmodde-
En u weet even goed als ik dat een kinderte-
voor alle partijen de slechtste oplossing is",
de zwaarte van het probleem te schetsen
Arie Keukenmeester twee voorbeelden. Het
te betreft de heer N., een 35-jarige man met
kinderen van vijf, zeven en elf jaar. Hij is
ds juli 1973 weduwnaar. Na de dood van rijn
is de huishouding enige weken gedaan
loor zijn moeder. Die kon het niet langer volhou-
len omdat haar eigen gezin ook de nodige
tandacht vroeg. Twee gezinnen verzorgen was
iroor haar niet op te brengen. De heer N. is toen
piaar een instelling voor gezinsverzorging gestapt
Deze verleende hulp, maar kon vanwege perso
neelsgebrek geen continuering in de hulpverle
ning waarborgen. Het kwam dan ook regelmatig
poor dat er wekenlang, en tenslotte helemaal
;een hulp was. De kinderen werden toen voor
Bn na schooltijd opgevangen door de buren,
inaar dit was weinig ideaal. Als een van de
ideren riek was, nam de heer N. verlofdagen
j>p, want anders lag het kind de hele dag alleen
'iuis. De schoolvakantie naderde en er was geen
lulp. De heer N. vroeg medewerking om over
die periode onbetaald verlof te kunnen krijgen,
pit werd geweigerd. Na alle problemen die hij
0reeds had gehad, besloot hij toen maar ontslag
te nemen en rijn gezin zelf te gaan verzorgen.
Hij doet dit nu en is voor rijn inkomsten aange
wezen op de algemene bijstandswet.
Wiet tweede voorbeeld gaat over de heer S., een
■man van 45 die sinds juni 1972 weduwnaar is.
^JBlij heeft vier kinderen vein zestien, véértien, tien
acht jaar. Na de dood van rijn vrouw heeft
'Aij gedurende anderhalf jaar zonder hulp van
HHbuitenaf samen met rijn kinderen het gezin
draaiende gehouden. Eenvoudig was dat aller
minst en het ging hem ook niet in de koude
kleren ritten. Hij stortte in en moest zich onder
psychiatrische behandeling stellen. Door veel
rust te houden herstelde hij vrij snel, maar het
was duidelijk dat er iets gedaan moest worden.
Men vond een oplossing omdat hij een zuster had
die weduwe was en wier kinderen het huis uit
I waren. Zij bleek bereid de huishouding op zich
