Maastrichtse
kunstschatten
de straat op
HONDERDDUIZENDEN
TOESCHOUWERS
VERWACHT BIJ
ZEVENJAARUJKSE
HEILIGDOMSVAART
Uitgelote student zoekt zijn heil in Zuid-Afrika en Gent
MAASTRICHT Er is weer
feest in Maastricht. Op het eer
ste gezicht geen opzienbarende
mededeling omdat de zuider
ling de reputatie heeft van
feest via feest naar feest te
gaan. Toch is er de laatste week
van augustus en de eerste van
september iets bijzonders aan
de hand aan de oevers van de
Maas, want Maastricht staat
dan op zijn kop om een zeven-
jaarlijks feest te vieren. En een
festijn, waar de Maastrichte
naar zo zuinig op is dat hij zich
er slechts éénmaal in de zeven
jaar aan overlevert, dat moet
iets zaligs zijn. Dat is dan ook
het geval en zelfs in de oor
spronkelijke betekenis van het
woord, omdat het de
Maastrichtse heiligen vergund
is persoonlijk, en bij ontstente
nis daarvan in de vorm van
hun relieken, aan het feest deel
te nemen.
„Heiligdomsvaart" heet het ge
beuren sinds mensenheugenis,
om precies te zijn sinds 20 juni
1440, maar voordat de naam
voor het eerst vermeld werd
bestond het festijn al eeuwen. In
al die tijd is er in wezen en
opzet nauwelijks iets veranderd.
Alleen over de aflaten wordt
tegenwoordig weinig meer ge
sproken, maar dat neemt niet
weg dat iemand die nog iets
goed te maken heeft, formeel
van een bezoek een volle-aflaat
mee naar huis kan nemen.
Op de zondagen 29 augustus en
5 september is het zover. Dan
gaan de kunstschatten van de
Sint Servaas en de Basiliek van
Onze-Lieve-Vrouwe weer de
straat op om in procéssie langs
de honderdduizenden toeschou
wers gedragen te worden. De
stoeten worden gevormd door
zo'n kleine tweeduizend deelne
mers en een aantal praalwa
gens, die samen een bont geheel
vormen van muziek, zang en
vooral een kleurenrijkdom in de
vele historische kostuums. Rond
de kunstschatten wordt de ge
schiedenis van Maastricht uitge
beeld, beginnend bij de Romei
nen en via de kerstening door
Servaas, de kerkenbouw onder
Karei' de Grote, het tijdperk van
de kloosters en de 21 bisschop
pen van Maastricht uitmondend
in de Middeleeuwen. Daarvoor
zijn honderden nieuwe - histori
sche - kostuums gemaakt, om
dat men de oude processiekle-
ding van de bruidjes, engelen,
maagden en wat er verder vroe
ger nog aan stichtelijk licht geel
en blauw in religieuze stoeten
rondliep, niet meer vond passen
in deze tijd.
Op de avonden van beide zon
dagen en op zaterdag 4 septem
ber wordt er bovendien op het
net vernieuwde Vrijthof een re-
liekenspel opgevoerd. Een spel
rond de gewijde overblijfselen
van een aantal heiligen, dat in
middels van de Maastrichtena
ren de bijnaam „taptoe der hei-
liggen" heeft gekregen. Ook
hierin wordt de ontwikkeling
van het Christendom als cultu
reel en religieus verschijnsel uit
gebeeld. De contouren van de
St Servaas vormen het sfeervol
le decor voor dit spel van licht,
geluid, kleur en beweging, waar
bij zelfs het gloednieuwe caril
lon van de St. Servaas een rol
heeft toebedeeld gekregen.
De stoet en het spel zijn de twee
hoogtepunten uit het program
ma van de Heiligdomsvaart, dat
elke dag tussen de openings
plechtigheid op 26 augustus en
de sluiting op 5 september een
aantal evenementen vermeldt.
Zo zijn er bijvoorbeeld een foto
tentoonstelling in de Kruisgang
van de St Servaas, samenge
steld door de fotoclub van de
Enci-fabriek, een openluchtmis
op het Vrijthof op zondag 29
augustus, opgedragen door de
bisschop van Roermond mgr.
Gijsen, enkele concerten en uit
voeringen van het spel „Elcker-
lyc" op de Maasboulevard.
Een programma, dat klinkt als
dé „Grameer", de roemruchte
grote klok van Maastricht
Waarom al die moeite? De rede
nen lopen nogal uiteen; het is
een mooi stuk reclame voor
Maastricht dat in die tijd zeker
Het vernieuwde Vrijthof.
De sluitsteen uit de Sint Servaas, die als
embleem voor de Heiligdomsvaart wordt ge
bruikt.
men bij de stichting. Dat men
voor dat doel zijn toevlucht
neemt tot de uiterlijkheden,
wordt niet als tegenstrijdig er
varen. Integendeel zelfs: het is
een middel dat in dit geval het
doel letterlijk kan heiligen. „Om
een platte vergelijking te gebrui
ken: als je een auto wil verko
pen, dan zet je er toch ook een
mooie meid naast", aldus een
der organisatoren.
Maar wie aan dat alles geen
boodschap heeft is ook meer
dan welkom in Maastricht, als
het met zijn religieuze schatten
de straat op gaat Dat schouw
spel alleen is de reis naar het
zuiden al ten volle waard, want
behalve een keur van religieuze
gebruiksvoorwerpen als mon
stransen en van beelden en re
liekhouders, gaan in de stoet
ook mee de beroemde „Nood
kist" van St. Servaas, diens -
schele - borstbeeld en het beeld
van de Sterre der Zee, stuk voor
stuk kostbare schatten met een
grote culturele betekenis.
Dat gezamenlijk tonen van de
kunstschatten van de Sint Ser
vaas en de „Slevrouwe" is trou
wens een vrij nieuw verschijnsel
wanneer men het projecteert te
gen de lange geschiedenis van
de Maastrichtse Heiligdoms
vaart Vanaf de vierde eeuw is
het graf van Servaas een bede
vaartsoord, waar aanvankelijk
de pelgrims jaarlijks naar toe
trokken op de feestdag van de
heilige. Na de bouw
nieuwe kerk op het graf in de
elfde eeuw, veranderde dat in
zevenjaarlijkse bedevaarttoch
ten, die Heiligdomsvaarten wer
den genoemd. Weldra ontstond
er een bittere concurrentiestrijd
met de Onze-Lieve-Vrouwekerk,
die in de vijftiende eeuw een
hoogtepunt bereikte toen beide
kerken op dezelfde uren met
veel klokgelui hun relieken
toonden. Pas na ingrijpen van
Rome werd het conflict in de
zeventiende eeuw bijgelegd.
Zoals dat bij een feest hoort
hebben de Maastrichtenaren
hun stad een grote beurt gege
ven, en met name hun trotse
openluchthuiskamer, het Vrijt
hof. Enkele weken geleden is dit
plein heropend, nadat het jaren
lang geteisterd werd door werk
zaamheden voor de bouw van
een parkeergarage die er zo no
dig onder aangelegd moest wor
den. De befaamde terrassen van
die „sjoenste plein van gans het
Het schele borstbeeld van Sint Servaas. (Uit:
fotoboek Enci-fotoclub).
land", zoals men in het zuiden
met stelligheid zegt, hebben bij
de reconstructie meer ruimte
gekregen, maar daar staat wel
tegenover dat binnen de jonge
bomen een immense kale vlakte
ligt waar naar men hoopt het -
Maastrichtse hart weer spon
taan gaat kloppen.
Een bedevaart zonder souvenirs
is onbestaanbaar en daarom
heeft de stichting in redelijke
aantallen gedenkstukken laten
aanmaken, als het zeer fraaie
fotoboek van de kunstschatten
in beeld gebracht door perso-
uj
hr
neelsleden van de cemen m
briek en afgietsels van een shmc
steen, die het embleem vanke
Heiligdomsvaart is. j d<
vin
De sluitsteen uit het gewelf W»
de Sint Servaas, voorstellei yj
de heilige tussen twee pelgrien
werd begin dit jaar vuil en ai v
getast herontdekt nadat hij rar,
renlang was opgeslagen gew^
in een toren van de kerk. erc
afgietsels zijn voor honderd frbr
den per stuk mee te nemen. %at
volle aflaat is gratis.
JAN Nlyd
een kwart miljoen bezoekers
verwacht; het is een enorme
show rond de zeer fraaie kunst
schatten; het is nu eenmaal een
traditie. Maar voor de organise
rende stichting „Het graf van
Sint Servaas" is het bovenal een
zinvol religieus gebeuren, waar
voor men deze keer het thema
„Christelijk heil: heil voor heel
de mens" heeft gekozen. „Met
het tonen van de kunstschatten
willen we laten zien hoe men
vroeger door het geloof geïnspi
reerd en gedreven werd om bij
voorbeeld grote kunstwerken te
maken en liefdadigheid te be
drijven. Dat moet de heden
daagse mens tot nadenken en
bezinning stemmen. Het is dus
eigenlijk een reveil aan al dege
nen, die hun geloof hebben ver
laten om weer tot het Christen
dom terug te ker^n", zo zegt
er maar plaats voor me geweest was. Achteraf béD-
ken heb ik er meer levens- dan studie-ervaring orfca:
daan. Schei- en natuurkunde worden in het eeik
jaar op ons eindexamenniveau gegeven. Alleen *aa
anatomiecolleges heb ik echt iets nieuws opgestoke i
Maar ik vind dat niet erg. Ik heb nu tenminste dnt
start kunnen maken met de studie die ik wil I
ik niet terug ga naar Zuid-Afrika komt voomameP" i
doordat er vrij strenge leefregels voor studenten z)t g
Jongens- en meisjesstudenten worden bijvoorbéte
gescheiden gehouden. Je moet ook elk college bij*1-
nen, daarvoor moet je steeds je handtekening zetÊ
Het is hun goed recht om deze regels te hantei* c
maar ik geloof niet dat ik het zeven jaar had kunfeld
volhouden. Ik zat daar in een kosthuis op de camp*
met 160 man bij elkaar. Reuze gezellig, maar erf" r
privacy heb je daardoor niet." £*ar
ibai
Zijn Afrikaanse studie is volgens Hans redelijk go m
koop geweest. De studie alleen heeft hem ongev. „I
3000 gulden gekost, waarvan hij een kwart via sule n
die terug kreeg. „Bovendien kon ik als student vfcd\
half geld reizen en is het leven er goedkoper <kke
hier".
De onvermijdelijke vraag aan Hans Waalkens gspii
uiteraard over apartheid: „Het staat inderdaad vas
dat er apartheid is. Ik kon dan ook aan een blaC O
universiteit studeren. Maar de totale apartheidspt 1
tiek is zo ingewikkeld, dat ik me niet geroepen M h
mijn mening te verkondigen. Men heeft mij gastvn?
heid verleend om te studeren en niet om de mihri
schappij te beoordelen, laat staan te veroordelen." als
Hans was nauwelijks terug, toen hij voor de twetfel
keer werd uitgeloot Hoewel hij er deze keer te V
beetje rekening mee had gehouden, was de teleurstdei
ling toch groot. „De onzekerheid over je toekoïder
is het ergst. Je weet immers niet zeker of je tft a
in Nederland toegelaten wordt". V0(
Als hij volgend jaar meer geluk heeft komt 'e C
definitie- terug naar Nederland, in de hoop i^aa
enkele vrijstellingen te worden geplaatst in het eer in
jaar. Mocht het opnieuw tegen zitten, dan gaat it v
gewoon verder in Gent Echter niet nadat hij z* v<
heeft aangemeld als volwaardig lid van het dariat
enige tijd bestcande landelijk corhité „3x uitgekXPhr
DEN HAAG - Het heeft er vorig jaar even naar
uitgezien, dat Hagenaar Waalkens (20) econoom zou
worden. Hij was uitgeloot voor de studie geneeskun
de, maar prees zich toen gelukkig op het atheneum
economie als bijvak te hebben gekozen. Na een paar
maanden werd hem echter al duidelijk dat hij
medicus wilde worden en niets anders. Hij begreep
toen dat hij ook dit jaar weer deelnemer zou zijn
in de jaarlijkse stoelendans om een plaats in de
medische collegebanken. Het was inmiddels bijna
winter geworden en nadat pogingen om in België
en Engeland te studeren ook waren mislukt, vond
hij een even rigoreuze als originele oplossing, hij
ging naar de universiteit van Bloemfontein in Zuid-
Afrika
De voordelen, waarmee hij de bittere pil van de
uitloting kon vergulden, zag hij glashelder: de Zuida-
frikaanse studies beginnen in februari en hij kon zich
in dat toch al verloren studiejaar bezighouden met
de geneeskunde. Nadelen zag hij niet en hij kan ze,
pas terug uit Vrijstaat, nog steeds niet ontdekken.
Onlangs is er opnieuw geloot en viel Hans Waalkens
voor de tweede maal uit de boot, die over zeven jaar
een ziekenhuis had moeten binnenvaren.
Onderwij specialisten liggen vast niet wakker van zijn
geval. Zolang er nog tientallen aspirant-studenten
zijn, die tot drie keer toe het lot negatief zagen
beslissen over hun toekomstdroom, is er nog niets
bijzonders aan de hand
Na uitloting geven sommigen er de brui aan, terwijl
anderen hun toevlucht zoeken tot een „parkeerstu-
die", maar zij ordervinden dan wel problemen met
het op een andere studie afgestemde vakkenpakket.
Tenslotte zijn er enkele jongeren die koste wat kost
medicijnen willen studeren en uitwijken naar België.
Omdat er dit jaar wel plaats voor hem is in Gent,
behoort Hans Waalkens in september ook tot deze
groep en zoekt hij voor de tweede achtereenvolgende
maal zijn heil in het buitenland.
In feite staat hij dan weer helemaal aan het begin,
want hoewel hij een uiterst leerzaam half jaar in
Zuid-Afrika heeft doorgebracht, kan niet gezegd wor
den dat hij er ver gevorderd is met zijn medische
studie.
„Ik ben er puur voor die studie heen gegaan, het
Hans Waalkens is genoodzaakt
voor de tweede
