Bewijs van herkomst
bij kunstveilingen
meer dan gewenst
Europese leken: nieuwe
stijl van leven voor
christenen noodzakelijk
Rudolf Bultmann en de
ontmythologisering van
het christendom
Uit affaire Menten blijkt:
KREDIETEN Als u tekort komt. Voor een
onverwachte kans. Als u direkt over geld wilt
heschikkeru*^Koop-Krediet-*
Plan of
Paulus de Boskabouter- Het beest van Ploemanac
Suske en Wiske De Blinkende Boemerang
Lucky Luke - „De genezing van de Daltons'
Aandeel van katholieken in wereldbevolking, constant
KORTE
METTEN
LEIDSE COURANT
DINSDAG 3 AUGUSTUS 1976
Naarmate de deskundigheid en
de morele opvattingen van een
handelshuis in kunst groter
zijn, naar die mate is ook zijn
betrouwbaarheid groter. In dit
licht gezien is het verklaarbaar
waarom Sotheby Mak van
Waay B.V. te Amsterdam ruim
een maand geleden een veiling
aankondigde van kunstwerken
uit de collectie Pieter Menten
uit Blaricum en haar kort voor
de veilingdatum afgelastte,
toen vermoedens werden geuit,
dat een deel van de collectie
met een oorlogsverleden was
belast Kunst ia als handels
waar gevaarlijk goed, want er
kunnen zich omstandigheden
voordoen, waarin niet direct
vast te stellen is of de aangebo
den werken op eelijke wijze
zijn verkregen. „In zo'n geval
van twijfel, aldus de heer Van
de Werf van Sotheby Mak van
Waay, houdt ons veilinghuis di
rect de verkoping op om onder
zoek mogelijk te maken."
Is de collectie Menten, die ter
veiling was aangeboden, belast
met een oorlogsverleden en kon
Sotheby Mak van Waay dit we
ten? De eerste vraag kan nu niet
beantwoord worden omdat het
Openbaar Ministerie een onder-
zbek instelt naar het verleden
van de collectie.
Vast staat dat Menten in 1945
met zijn vrouw in Aerdenhout
is gearresteerd op verdenking
van een oorlogsverleden en ui
teindelijk door de Hoge Raad
tot 8 maanden met aftrek is
veroordeeld. Nadat hij vrijgeko
men was, doken er beschuldi
gingen op, dat van hem geld,
juwelen en schilderijen zouden
zijn gestolen. Deze beschuldigin
gen zijn ruim 25 jaar geleden
zaken geweest, die de Tweede
Kamer hebben gehaald. Nooit is
er echter duidelijkheid in de
kwesties gakomen. De beschul
digingen zijnnooit afdoende
weerlegd: duiken echter nu
weer op.
In ieder geval heeft Sotheby
Mak van Waay kunnen vaststel
len, dat het merendeel van de
kunstwerken, die voor de vei
ling waren aangeboden geen
oorlogsverleden hadden. Daar
over zegt de heer Van der Werf:
„Wij konden nagaan, dat 80 tot
85 procent van deze kunstvoor
werpen in de jaren na de oorlog
is aangekocht, voor een belang
rijk deel zelfs in Nederland. Bo
vendien was de herkomst van
die aankopen ook vast te stellen.
Van enige kunstwerken is twee
of drie dagen voor de veilingda
tum het vermoeden gerezen, dat
er mogelijk een oorlogsverleden
op rust. In dat geval was voor
ons sprake van twijfel. Daarom
is de veiling afgelast Overigens
als er bij ons tevoren enig ver
moeden had bestaan van een
oorlogsverleden, waren wij
nooit aan deze veiling begon-
Om dat laatste te verklaren gaf
de heer Van der Werf een kore
toelichting op de gang van za
ken, die aan een veiling van
kunstwerken vooraf gaat. Hij
vertelde: „Wanneer een op
drachtgever bij ons een kunst
werk aanbiedt om het in een
veiling te brengen en het gaat
om een werk van enorme waar
de of van een zeer beroemd
kunstenaar, dan stellen wij een
onderzoek in naar de herkomst.
Meestal komen dergelijke wer
ken los bij een boedelscheiding
na een sterfgeval en is de her
komst zonder twijfel vast te stel
len.
Echter, wij krijgen ook kunst
werken aangeboden, waarvan
de waarde niet zo groot is. In
dat geval gaan wij niet alle wer
ken afzonderlijk na, hoewel er
meestal wel een onderzoek door
ons wordt ingesteld. In het geval
van Menten was hiervan spra
ke, want er waren wel enige
interessante stukken bij, maar
op zich was de aangeboden col
lectie niet zo enorm waardevol.
Vóór de veiling waren er bij ons
geen aanwijzingen van dubieuze
herkomst Waren die er wel ge
weest dan zouden wij direct al
geweigerd hebben"
Onderzoekingen door het vei
linghuis zelf, beschouwt Sothe
by Mak van Waay als een more
le plicht. Daarover zei de heer
Van der Werf: „In geval van een
verkoping van kunstwerken ligt
de bewijslast bij de opdrachtge
ver. Is er twijfel, dan moet de
opdrachtgever de herkomst van
de kunstwerken kunnen aanto
nen met papieren die voor de
justitie als werkelijke bewijzen
aanvaardbaar zijn.
Wij staan daar in wezen buiten.
Ook in het geval Menten. On
derzoekingen onzerzijds stellen
wij in omdat wij dit als een
plicht zien. Is de zaak dubieus,
dan gaan wij met een opdracht
gever niet in zee.
In het geval Menten is er geen
beslag gelegd, althans niet kort
voor de veilingdatum. Of er nu
beslag is gelegd, weet ik niet,
want de kunstwerken zijn niet
bij ons. Sotheby Mak van Waay
staat verder buiten het onder
zoek", aldus de heer Van der
Werf.
Vraag blijft natuurlijk, of bij
verkopingen van kunstwerken
een overtuigend bewijs van her
komst niet altijd gevraagd moet
worden, afgezien van de zaak
Menten. Als de gang van zaken
bij een veilinghuis dit niet altijd
vergt, kan wellicht theore
tisch beiden een kunstwerk
aangeboden worden, dat van
diefstal afkomstig is.
Absolute zekerheid geeft een be
wijs ook niet, want dat kan
vervalst worden. In zo'n geval
is er echter voor een veilinghuis
sprake van goede trouw. Waar
echter de bewijslast toch bij de
opdrachtgever ligt, kan een vei
linghuis een overtuigend bewijs
van herkomst vragen.
In het geval Menten heeft het
Amsterdamse veilinghuis juist
gehandeld door de verkoping
direct af te gelasten. Dit los van
de vraag of er van een oorlogs
verleden sprake is. Dat zal een
onderzoek moeten uitmaken.
A. GERRITSEN
Transcendente
meditatie
techniek
INTRODUCTIE
LEZING
door mej. C. Glandorp
DONDERDAG 4 AUGUSTUS
20.00 uur
ST. PARLEMENT
TOEGANG GRATIS
Kunstverzamelaar Pieter Menten uit Blaricum naar wiens
kunstbezit de rijksrecherche in opdracht van de Amster
damse procureur-generaal mr. Hartsuiker een onderzoek
instelt.
Krediet.
een Doorlopend1
Snel beschikbaar en tegen
aantrekkelijke
voorwaarden.
LEIDSE SPAARBANK
W-49 Op goed geluk was Paulus
weer gaan klauteren. Aan alle kanten
werd het uitzicht hem immers beno
men door de rotsen, maar als je zelf
op een hoge plek zat, kon je veel
verder om je heenkijken. Zo'n piek
beklom Paulus nu. Toen hij de top
bereikt had, moest hij eerst wat uit- hij opeens iets wat wel op een grot
rusten, want het was een vermoeien- leek, of in ieder geval een diep hol
de klim geweest. „Pffff, wat een in de rotsen. Hij ging er meteen naar
streek," pufte hij, „je kunt hier niet toe en riep behoedzaam: „Woont
eens gewoon een lekkere wandeling hier iemand?" En toen opeens zag
maken." Turend in het rond ontdekte hij twee ogen
uQ woraen nieuwe l
(ddnvdlZe zullen dor be\
'neden ondertussen de be-)
(nen wel genomen hebbenr
^dhM^w3<?tegen de/ldnk! fiwl
volgende ddnvdl zou fijtddl kunnen}
Het is de taak van de christe
nen zich ernstig bezig te hou
den met de wereld rondom
hen en daarbij te zoeken naar
een nieuwe stijl van leven,
zonder dat de band met het
verleden verloren gaat.
Aldus een van de conclusies
van het Europees lekenforum,
dat afgelopen week in Lou-
vain-la-Neuve in België een
bijeenkomst heeft gehouden.
Ruim 250 deelnemers uit ee
nentwintig Europese landen
hebben zich beziggehouden
met het thema „de verant
woordelijkheid van de christe
nen in het Europa van van
daag en morgen".
Het forum, dat in 1967 is opge
richt na het wereldcongres
van het lekenapostolaat in Ro
me, werkt nauw samen met de
Europese bisschoppenconfe
renties en met de Romeinse
lekenraad. De bijeenkomsten
zijn eens in de twee jaar.
In verschillende werkgroepn
zijn onderwerpen aan bod ge
komen als rechtvaardigheid,
vrede, kwaliteit van het leven,
onderwijs, arbeiderswereld,
nieuwe vormen van gemeen
schapsvorming in de kerk.
De deelnemers stelden duide
lijk, dat een Europa, dat han
delt in termen van overheer
sing en suprematie, geen chris
telijk Europa kan zijn. Een
christelijk Europa dient zich
verantwoordelijk te weten
voor de derde wereld en juist
deze verantwoordelijkheid is
het die vraagt om een nieuwe
stijl van leven.
Tijdens de bijeenkomst heeft
de Italiaan Don Marion Picchi
een vurig pleidooi gehouden
voor een betere zorg voor jon
geren in de samenleving. Hij
noemde het jongerenprobleem
een van de ernstige problemen
in een tijd „met een onzinnig
arbeidsritme en een schande
lijke uitbuiting van de ellende
van anderen". Christenen
moeten zich afvragen of zij
nog wel een boodschap heb
ben voor een maatschappij die
gekenmerkt wordt door over
vloed.
Afgevaardigden van Pax
Christi stelden, dat christenen
de plicht hebben samen te
werken aan een betere ver
standhouding tussen de volke
ren. De kerken kunnen, aldus
de' afgevaardigden, een posi
tieve rol spelen door de politici
steeds te herinneren aan be
ginselen, die leiden tot duurza
me en rechtvaardige vrede.
Lakowski, secretaris-generaal
van het wereldverbond van de
arbeid, zei, dat bij een nieuwe
stijl van leven de klemtoon
komt te liggen op goede rela
ties tussen mensen en groepen
van mensen. De christenen
zullen zichzelf minder au se-
rieux moeten nemen, maar
meer moeten luisteren naar
anderen en met anderen een
band moeten aangaan. Op die
wijze kunnen zij gestalte ge
ven aan de christelijke bood
schap.
Drie weken voor zijn tWëeen-
negentigste verjaardag is in
Marburg in de Duitse deel
staat Hessen de vooraanstaan
de Duitse protestantse theo
loog professor Rudolf Bult
maan overleden.
Onder invloed van Kierke
gaard en in samenwerking
met de onlangs overleden filo
soof Heidegger ontwikkelde
Bultman de theorie van de
existentialistische interpretatie
van de Nieuwtestamentische
boodschap, die bekendheid
zou krijgen als de „ontmytho
logisering van het- christen
dom".
Rudolf Bultmann werd 20 au
gustus geboren in de Lutherse
pastorie van het dorpje Wiefel-
stede bij Oldenburg. Na zijn
theologische studies en profes
soraten in Breslau en Giessen
is hij in Malburg van 1921 tot
zijn emeritaat in 1954 hoogle
raar geweest in het Nieuwe
Testament en de oudchristelij
ke godsdienstgeschiedenis.
Baanbrekend werk heeft Bult
mann verricht op het gebied
van de vormgeschiedenis van
de evangelies, maar het meest
bekend werd hij als gezegd
door zijn geschriften over de
zogeheten „ontmythologise
ring". Met deze theorie, voor
het eerst gepubliceerd in 1941,
probeert Bultmann de botsing
tussen twee wereldbeelden op
te lossen het mythologische
wereldbeeld van de bijbel en
het moderne wereldbeeld, dat
stoelt op de verworvenheden
van de wetenschap.
Om te voorkomen dat met de
mythe ook het geloof over
boord wordt geworpen, ont
kent de theoloog dat de bood
schap van bijbel en kerk is
gebonden aan een verouderd
wereldbeeld.
In het oude beeld hebben de
mensen de hemel boven zich
en de hel onder hun voeten.
God, die in de hemel woont en
almachtig is, grijpt in in de
aardse gebeurtenissen. Tegen
over God staat de duivel. De
aarde is het slagveld van beide
machten. Beslissend daarbij is
dat God zijn Zoon heeft gezon
den, die na zijn dood in de hel
is afgedaald en naar de hemel
gevaren en eens terugkomt op
de wolken des hemels.
Volgens Bultmann zijn dit my
thologische voorstellingen. Er
gebeuren geen wonderen. God
aldus Bultmann was niet
in Auschwitz en Hitier werd
niet door een engel verslagen.
De mythologische voorstellin
gen hebben afgedaan, want
deze versperren voor mensen
van deze tijd de weg naar het
geloof naar de waarheid en de
vrijheid. Volgens hem is het de
taak van de theologie om uit
elkaar te houden: het zogehe
ten „Kerugma" (de verkondi
ging, de kern van de bood
schap) en het mythologisch
wereldbeeld. Daarbij gaat het
er niet om de mythen eruit te
werken dat is praktisch on
mogelijk maar om ze uit te
leggen, zodat ze doorschijnend
worden en hun eigenlijke be
doeling zichtbaar wordt
De ideeën van Bultmann heb
ben sinds de oorlog tot nu toe
een grote invloed. Naast vele
aanhangers zijn er ook ver
woede tegenstanders van zijn
leer, welke de verrijzenis van
Christus zou loochenen en de
boodschap al te zeer los zou
maken van de geschiedenis
van Jezus en zijn kerk.
Het katholieke aandeel in de
wereldbevolking blijft con
stant op 18.3 procent staan.
Dit blijkt uit de cijfers, die
het centraal bureau voor de
statistiek van het Vatikaan
dezer dagen heeft gepubli
ceerd.
Bij de diocesane priesters
blijkt de aanwas het verlies
door sterfte en uittreding niet
te kunnen goedmaken. Tegen
over 4380 wijdingen in 1974
stonden 4747 sterfgevallen en
1778 uittredingen.
Volgens het bureau voor de
statistiek telt de wereldbevol
king 3.873.733.000 mensen, van
wie 710 miljoen katholieken.
Het bureau ontleent zijn mate
riaal aan de gegevens, die de
diocesen en andere kerkelijke
districten per 31 december
1974 aan het Vatikaan hebben
verstrekt
Geen gegevens heeft het Vati
kaan ontvangen van 206 dioce
sen en districten in Albanië,
Bulgarije, Litauen, Roemenië,
de Sovjet-Unie, Oekraïne en
China. Het aantal katholieken
daar wordt op vijf miljoen ge
schat
Per 31 december 1974 beschik
te de katholieke kerk over
410.000 priesters, 262.00G dio
cesane priesters en 148.000 le
den van orden en congrega
ties. Broeders en zusters wa
ren er per die datum 1.055.000.
Het aantal permanente dia
kens nam met zestig procent
in 1974 toe. Per 31 december
1974 waren er 1995 permanen
te diakens. Duitsland gaat met
261 permanente diakens aan
de kop.
Volgens het World Christian
Handbook zijn de gegevens
die het Vatikaan uit de dioce
sen ontvangt nogal geflatteerd.
Het aantal katholieken zou
volgens dit handboek niet
710.000.000 zijn, maar ruim
vijfhonderd miljoen.
Opvallend noemt het Vati-
kaanse bureau voor de statis
tiek de stijging in de doop van
volwassenen: in 1974 werden
ruim één miljoen volwassenen
in de r.k. kerk gedoopt.
Het uit de veertiende eeuw
daterende pauselijke paleis te
Avignon, dat zich in slechte
staat bevindt, zal worden ge
restaureerd en gemoderni
seerd en dan worden gebruikt
als conferentiegebouw. Op 12
februari volgend jaar gaat het
open. De eersten die het gaan
gebruiken zijn Franse hoteldi
recteuren. Het centrum is al
voor tal van maanden bespro
ken. Avignon hebben „tegen
pausen" gewoond van 1309 tot
1408. De eerste was Clemens
de Vijfde.
De Lutherse Wereldbond zal
tijdens zijn zesde assemblee in
1977 in Tanzania het vraag
stuk van de abortus bespre
ken. Een voorstel daartoe van
de Noorse lutherse kerk zal op
de vergadering van het uitvoe
rend comité van de bond deze
maand worden besproken. In
de lutherse kerken wordt ver
schillend gedacht over abor
tus. In Noorwegen heeft de
kerk vorig jaar, nadat een wet
was aangenomen, die abortus
op verzoek toestaat, heftig ge
protesteerd.
Paus Paulus heeft de politie
ke gewelddadigheden in Ar
gentinië van de laatste tijd
scherp veroordeeld in een te
legram de voorzitter van
de Argentijnse bisschoppen
conferentie. Hij noemt het ge
weld een afschuwelijke mis
daad, die op geen enkele wijze
in overeenstemming is met
het christelijk bewustzijn van
het Argentijnse volk. De gelo
vigen spoort hij aan zich zon
der ophouden in te zetten
voor een beëindiging van de
gewelddadigheden en een her
stel van een vreedzame sa
menleving.
