deTijd
Amelandse
weilanden
verdrogen
tot een
roodbruine
prairie
de|^ENE
GETUIGE IN STRAFPROCES
KRIJGT WEINIG BESCHERMING
Droogteschade kan
wel miljard bedragen
Mondale's gebrek
aan rijkdom
een pluspunt
DONDERDAG 29 JULI 1976
LEIDSE COURANT
PAGINA 9
Elsevier constateert dat de Ne
derlanders het ondanks de re-
cordzomer het toch over de
grens hebben gezocht. Vooral
Frankrijk is favoriet, en be
paald niet alleen het zuidelijke
deel. Voorts het portret van een
uitgedroogde boer. „De oplos
sing is beesten opruimen. Want
het is al geen kwestie van geld
meer. Ik kan mijn koeien niet
met guldens en rijksdaalders
voeren. Voer hebben ze nodig.
En dat is niet meer te krijgen.
We hebben vier, vijf fourage-
handelaren m de buurt gebeld.
Niks." Het omslagartikel gaat
over Mars „Als daar leven is
krioelt het heelal van leven."
Bij de snorfiets dit commentaar:
„Indien de kritiek van de des
kundige instanties op waarheid
berust, hebben heel wat mensen
zich door de heer Westerterp
laten verleiden tot een miskoop.
Voor een regering die de indivi
duele zuinigheid predikt, een
slechte beurt."
Een vraaggesprek tenslotte met
Marga Klompe, lid van de pau
selijke commissie Justitia et
Pax. „Onze kerk en niet al
leen de onze begint in veel
landen een kerk van martelaren
te worden. Het evangelie m de
praktijk waarmaken betekent
daar: gevangenis, marteling,
dood. Is dit misschien de red
ding van de kerk?"
In de Haagse Post een interview
met de Groningse hoofdredac
teur Ger Vader die terugblikt op
zijn verblijf in de gekaapte trein
bij Wijster. „Ik ben er wel wat
cynischer van geworden. Vooral
wat betreft het handelen van
overheden, de motivatie die men
er aan geeft, de slogans die men
eraan verbindt, de prietpraat."
Voorts een groot artikel over
sex en politie in Washington.
Het omslagverhaal schildert het
gezicht van het nieuwe Vietnam.
„Wie de revolutie wil bewonde
ren, moet de slachtoffers niet
kennen." En: „Het is niet de
eerste keer, dat men ontdekt dat
degenen die de oorlog hebben
kunnen winnen, niet altijd het
meest geschikt zijn om aan de
vrede te bouwen." Een kritische
beschouwing tenslotte over het
kunstbeleid van crm: „Ook in
crm-ogen stelt Nederlandse
kunst weinig of niets voor. Van
uit dit gezichtspunt is kunstbe
leid in overheidsogen zoiets als
(vroeger) verplichte kerkgang:
sommigen geloven erin, anderen
niet zo erg, maar hoofdzaak is
dat je eraan meedoet."
Vrij Nederland heeft een inter
view met de wiskundige profes
sor Hans Freudenthal. „Ik ben
ervan overtuigd dat in het jaar
2000 wiskunde als apart vak
niet meer bestaat. Het materiaal
dat wij nu aan het samenstellen
zijn, werkt naar een integratie
met de andere vakken toe.
Daarmee zal de wiskunde aan
toepasbaarheid winner., want
zoals het nu gebeurt, is het vak
volkomen ineffectief."
Voorts een kritisch artikel over
de Hoge Veluwe. „Het is eigen
lijk opmerkelijk dat bij alle dis
cussies over de grondpolitiek en
het brengen van grond in ge
meenschapshanden tot dusver
geen politieke partij oog heeft
gehad voor de situatie op de
Hoge Veluwe. De grond daar is
eigendom van de gemeenschap.
Maar het profijt komt ten goede
aan een kleine groep en een nog
kleinere groep bepaalt hoe."
Ook een beschouwing over onze
gezondheidszorg. „Wat is er toch
met die vervloekte hand over
hand toenemende zucht naar
psychotherapie? En ook, nog
vaak bij jonge meestal intelli
gente mensen. Steeds minder
mensen kunnen zelf hun orden
telijke kleine levensproblemen
hanteren." En: „Teneinde onze
gezondheidsproblemen op te
lossen zal de stelling dat gezond
heid ons dierbarste goed is
waarschijnlijk als eerste aange
vochten moeten worden. Geluk
kig is men daar al heel voorzich
tig mee bezig."
De tijd begint met een serie van
vijf artikelen over het gezin. De
eerste aflevering constateert:
„Er wordt eerder onbezonnen
getrouwd dan gescheiden."
Voorts een lezenzwaardig ge
sprek met Han Lammers over
primaire aangelegenheden.
„Een revolutionair moet zorgen
dat hij goed eet en op tijd
slaapt. Hij moet kunnen worden
overvallen. Ik geloof dat dat het
geheim is van Joop den Uyl:
„Als je het hem zou vragen,
denk ik ook dat ie iets stiekems
doet, namelijk heel regelmatig
eten." Ook een interview met de
atlete Mieke Sterk. „Het Olym
pisch Comité gaat veel te ver,
streeft veel te veel naar toppres
taties. Terwijl daar niets tegen
over staat en je al je problemen
zelf maar moet uitzoeken." Een
artikel over „de kinderbijslag
op de helling" mondt uit in de
conclusie „dat er bezuinigd
moet worden, zal ieder welden
kend burger kunnen inzien,
maar niet valt in te zien dat een
noodzakelijke bezuinigingsope
ratie voor de middengroepen
een dubbel nadelig effect moet
krijgen door de rechtsgrond van
kinderbijslagregelingen princi
pieel te veranderen."
De Groene Amsterdammer
heeft een gesprek met de com
ponist Louis Andriessen. „Je
moet als kunstenaarsvakbond
niet in de eerste plaats zoveel
mogelijk leden willen krijgen,
maar je moet cultuur politiek
willen voeren. Iemand die nu in
een orkest een grote mond
openzet, ligt er binnen de kort
ste keren uit bij het stichtings
bestuur, dat hoofdzakelijk ger-
cruteerd is onder jonkheren, di
recteuren en rechters." Over de
droogte schrijft het blad: „Al
met al een triest beeld, waarbij
de droogte schade voor de Ne
derlandse boeren wel eens meer
dan een miljard kan gaan be
dragen. Mocht deze sombere
voorspelling uitkomen, dan
moeten we voor de landbouw
van een ramp spreken. Niette
min heeft EEG-landbouwcom-
missaris Lardinois een melkhef-
fing aangekondigd om de zuivel-
overschotten weg te werken."
Hervormd Nederland praat met
de componist Willem Breuker.
„De muzikale achterlijkheid
viert hoogtij. Ik hoorde eens een
radioprogramma waarin Ka
merleden hun favoriete muziek
mochten uitzoeken. Buitenge
woon bedroevend, weinig ver
schil tussen Ed van Thijn en
Aantjes. Oubollig. Je kon op het
strijkorkest in slaap vallen.
Jammer dat de strijdbaarheid
in'de politiek geen verlengstuk
heeft in de muziek." Voorts een
gesprek met het Nederlands
Verbond van Huurorganisaties.
„Steeds meer woningbouwver
enigingen verkopen aan huur
ders. Wat blijft er dan nog over
voor de mensen die geen huis
kunnen kopen? Volgens mij zit
er ook achter, dat het kostenbe
sparend is voor het rijk als er
minder huurhuizen zijn. Denk
maar eens aan de huursubsi
dies." En „Nog geen enkel
kabinet sinds de Tweede Oorlog
heeft een einde weten te maken
aan de woningnood in Neder
land. Ook de ploeg Den Uyl zal
het niet lukken. De wet van
vraag en aanbod regeert im
mers. Het wonen is nog niet
erkend als sociaal recht."
Den Haag Het verschijnen als
getuige in een strafproces is
geen eenvoudige zaak. Enkele
uitzonderingen daargelaten is
het de bedoeling ter terechtzit
ting objectief de eigen waarne
mingen en niet meer dan dat
weer te geven. Dat dan onder
de eed of belofte uitsluitend de
waarheid te vermelden. Slechts
op die manier kan de rechter
betrouwbare informatie ver
schaft worden. De rol van de
getuige is uitermate belangrijk,
wanneer de hamvraag over
schuld of onschuld van verdach
te beantwoord moet worden.
Maar ook kunnen getuigenver
klaringen van invloed zijn op de
strafmaat: door het vermeiden
van bezwarende omstandighe
den. Zo kap de getuige uit
groeien tot de centrale figuur in
het proces, hetgeen allerminst
plezierig voor hem is.
Hij staat niet alleen onder druk
van zijn eed (met de daaraan
verbonden strafsanctie), maar
tevens bloot aan scherpe onder-
vragmg door rechtbank, officier
van justitie en raadsman. Talrij
ke factoren spelen mee. Hoe
groot is het herinnerings- en
objectiviteitsvermogen van de
getuige? Waar houdt de eigen
waarneming op en beginnen de
vermoedens? In dit vaak vage
grensgebied worden de juridi
sche frontgevechten geleverd.
Zij kunnen de getuige zo murw
slaan, dat hij aan zijn eigen
betrouwbaarheid gaat twijfelen.
Onbeschermd
Dan blijkt dat de zo voorname
figuur in het strafproces in feite
tot het „onbeschermd wild" be
hoort. Natuurlijk, hij mag niet
geïntimideerd en gechanteerd
worden. Toch gebeurt dat, zon
der dat men er vat op heeft. Het
aantal gevallen waarin men zich
uit angst voor represailles poogt
te onttrekken aan het verschij
nen in de (openbare) rechtszit
ting is de laatste jaren ongekend
hoog. Maar ook zonder dat moet
de getuige dingen slikken die hij
buiten het spanningsveld in de
rechtszaal nooit zou behoeven te
nemen. Terwijl zijn plichten
overduidelijk vaststaan, blijven
de rechten van de als getuige
opgeroepenen duister.
Getuigen zijn onder te verdelen
in drie hoofdgroepen: de ambt-
sedigen (politie-functionarissen),
betrokkenen (het kunnen zowel
slachtoffers als mededaders
zijn) en de neutrale waarne
mers. Het is zonder meer duide
lijk dat de eerste groep de mees
te risico's loopt. Eenmaal be
trapt op een onwaarheid, komt
automatisch het beroep in ge
vaar. Geen wonder dat de rech
ter in het algemeen zeer hoge
waarde hecht aan deze verkla
ringen. „Als we de politie, het
proces-verbaal, al niet meer ge
loven, wat moeten we dan
zo wordt er gesteld. Ettelijke
deskundigen, zoals prof. Hoef
nagels, hebben daarentegen bij
herhaling gewaarschuwd voor
de gevaren van overwaardering
van ambtsedige verklaringen.
In het algemeen heeft het wei
nig zin een ambtenaar, die bij
aanhouding, opsporing of ver
hoor betrokken is, als getuige
ter zitting op te roepen, anders
dan voor een nadere toelichting.
Zijn verklaringen staan reeds
op schrift (in het proces-ver
baal) en hij zal daarvan in de
praktijk niet afwijken.
Moeilijker wordt het bij een di
recte controverse tussen ver
dachte en de politie-functiona-
ris. Als het gaat om bijzondere
omstandigheden bij de aanhou
ding (wanneer de verdachte ver
zet heeft gepleegd dat „met ge
past geweld" is doorbroken) en
het verhoor (eventuele pressie).
Om dan de getuige toch onder
de last van zijn ambtseed te
verhoren, wekt tenminste enige
twijfels op. Immers, op dat mo
ment is hij geen neutrale waar
nemer meer, maar direct be
trokkene.
Waarheid?
Ook deze categorie behoort uite
raard uitsluitend de waarheid te
vermelden. De vraag doemt ech
ter op, of dit te veel gevraagd
is. Men dient er daarbij van uit
te gaan dat iedereen die on
waarheid spreekt, zeer beslist
geen aperte leugenaar behoeft
te zijn. Iedereen, die maanden
later een belevenis moet naver
tellen, heeft intussen nieuwe ele
menten aan het werkelijk ge
beurde toegevoegd. Een bekend
„spel" dat zeker vroeger op ette
lijke politie-opleidingsscholen
werd beoefend, is het „leugen
verhaal". Eén klasgenoot leest
vanaf een papier een voorval op
aan een collega, die dit op zijn
beurt uit zijn hoofd doorvertelt
aan een derde. Het verhaal gaat
vervolgens de klas rond en be
landt ten slotte bij de eerste
voorlezer. Die moet dan zonder
hulp van het „schriftelijk be
wijs" de oorspronkelijke versie
weergeven. Slechts zelden slaagt
hij daarin. Een bewijs dat men
de waarheid onbewust ver
minkt, wanneer men met ande
ren daarover praat en de tijds
factor een rol gaat spelen.
Welke waarheid moet overigens
het slachtoffer van de verdachte
vertellen? Kan men het hem
kwalijk nemen wanneer zijn be
vindingen „gekleurd" zijn?
Waar ligt dan de grens van de
absolute waarheid, het enige ge
geven waarmee de rechter kan
werken?
Mededaders
Dezelfde vragen kan men stel
len ten aanzien van de als getui
ge gehoorde mededader. Daar
komt nog bij dat hij in een
bijzondere positie verkeert. Als
verdachte mag hij net zo veel
leugens verkondigen als hij zelf
verstandig acht. Als getuige
dient hij evenwel de volle waar
heid te vertellen om zich niet
aan strafvervolging bloot te stel
len. Nu heeft hij het recht om
op voor hem belastende vragen
geen antwoord te geven. In wel
ke positie komt hij echter te
verkeren, wanneer de officier
van justitie hem als getuige
vraagt de tot dan toe verzwegen
namen van helers of andere me
dedaders te noemen? Indien hij
dat weigert, pleegt hij dan een
strafbaar feit? Een niet geheel
academische vraag, want een
soortgelijke situatie deed zich
nog onlangs in een Nederlandse
rechtszaal voor.
In het algemeen kan worden
gesteld dat zowel het openbare
ministerie als de advocaat
slechts in het alleruiterste geval
een mededader als getuige moet
dagvaarden.
De groep zogenaamde neutrale
waarnemers kampt evenzeer
met het onvermijdelijk gegeven
dat het objectief verslag van het
gebeurde doorkruist wordt door
indrukken achteraf. Van hen
verkeren de deskundigen (psy
chiaters, handschriftkundigen,
etc.) in een comfortabele positie.
Zij kunnen zich beperken tot
het op grond van hun weten
schap weergeven van een per
soonlijke visie, met alle vrijblij
vendheid van dien. Alle ande
ren, doorgaans toevallige voor
bijgangers bij een crimineel ge
beuren, moeten de waarheid
spreken. Zo waarlijk helpe hen
daarbij God Almachtig.
Controle
Juist omdat de getuigen onbe
wust en ongewild bloot staan
aan subjectieve invloeden, daar
entegen toch een beslissende rol
kunnen spelen, worden zij in de
rechtszaal onderworpen aan een
zeer strenge „kwaliteits-contro-
le". Direct dient te worden opge
merkt dat in Nederland in het
algemeen niet op het scherp van
de snede wordt gelopen. Kruis
verhoren, zoals we die vooral uit
Amerikaanse tv-series kennen,
komen zelden voor.
Vrees
Niettemin vinden in een veront
rustend groot aantal gevallen de
getuigen dat hun vriendelijk
verleende medewerking aan het
gerechtelijk onderzoek slechts
geleid heeft tot narigheid en
aantasting van eer en goede
naam. Het ontbreken van af
doende bescherming tegen de
voornamelijk psychische druk
van het getuige zijn, heeft al tot
een uitzonderlijk hoge drempel
vrees geleid.
Politiemannen, officieren van
justitie en in iets mindere
mate raadslieden maken vrij
wel dagelijks mee dat op zich
uiterst betrouwbare informan
ten buiten schot willen blijven
en zich wensen te onttrekken
aan datgene, wat in feite de
plicht is van elke staatsburger:
het verschijnen in de rechtszaal.
GERT VALKENBURG
IDe regen die de afgelopen week is gevallen
heeft veel boeren van de ondergang gered.
Maar niet alle. Op tal van plaatsen, met name
op de Oostbrabantse en Limburgse zand
gronden, en op de Waddeneilanden, viel maar
een heel klein beetje of zelfs helemaal geen
neerslag. De situatie waarin de daar gevestig-
de veehouders zich bevinden is bepaald kri
tiek. Eén onzer verslaggevers nam poolshoogte
op Ameland.
p
(Van een onzer verslaggevers)
AMELAND „Je kunt dit rustig een rampgebied noemen",
veehouder Jan Naghtegaal (39) uit het Amelandse Bal-
enjjjum, terwijl hij over de verschroeide weilanden rond zijn
/boerderij tuurt. Weilanden waar normaal sappig groen gras
gro«it. vertonen nu het beeld van een roodbruine prairie met
P(üier en daar wat stekelige bosjes die door de grazende koeien
iai tot de grond toe afgeknabbeld worden.
mi De landbouworganisaties op Ameland hebben deze week hun
ynood geklaagd bij het Landbouwschap in Den Haag. Er is
een telegram gestuurd met als tekst:
.Attentie voor noodsituatie wegens extreem heersende droogte
klyop het eiland Ameland. Wilt u hulp bieden in de zeer slechte
12' ruwvoersituatie".
st€ De heer Naghtegaal is best bereid deze schriftelijke noodkreet
wat toelichting te voorzien. Hij neemt er alle tijd voor
ha want veel werk is er niet meer op de boerderij. Sinds mei
er op Ameland geen regen van betekenis gevallen en ook
f de verkwikkende buien die vorige week op de vastewal voor
00 verlichting zorgden, zijn aan het eiland voorbij gegaan. „Er
js hier vorige week 8 mm. regen gevallen en dat kun je met
recht een druppel op een gloeiende plaat noemen". De eerste
_Jiooioogst op het eiland in het voorjaar viel al zwaar
tegen. Gemiddeld werd een kwart minder wintervoer in de
schuur opgeslagen dan normaal bij de eerste oogst. Daarna
kwam er niets meer. Het gras begon eenvoudig niet opnieuw
te groeien en de hooioogst besloeg nog niet de helft van wat
er in de stalperiode nodig is. Veehouder Naghtegaal weet dan
ook in de verste verte niet wat hij zijn zestig melkkoeien over
Naghtegaal: „Het bijvoederen van mijn zestig beesten kost
r week 700 gulden extra".
weken te vreten moet geven. „Ze kunnen nu nog met
hun kostje bij elkaar scharrelen en uiteraard wordt
fiks bijgevoerd met krachtvoer. Maar zelfs de slootkanten
nu kaal en als er binnen enkele dagen geen verandering
is het helemaal gebeurd",
zijn al boeren op Ameland die in arremoede een beroep
gedaan op het hooi, dat in het voorjaar gewonnen is.
loopt de melkproduktie sterk terug en rijzen de
van krachtvoer de pan uit. „Van mijn zestig koeien
ik honderd gulden per dag minder melkgeld en moet
honderd gulden extra betalen voor het bijvoeren. Dat houdt
dat ik per week 1400 gulden extra uitgeef, dat is natuurlijk
vol te houden", zegt boer Naghtegaal.
vindt dat Ameland als rampgebied moet worden aangewe-
„Dit heeft natuurlijk niks meer met ondernemersrisico
maken. De financie-le postie van de boerenstand is al zo
gedaald dat we dit eenvoudig niet meer kunnen dragen,
zijn gewoonweg geen reserves meer. De nood is hier echt
hoog gestegen en als Amelander boeren kunnen we het
niet meer redden. Er wordt op het eiland dan ook
gedacht aan de laatste mogelijkheid die overblijft: het
verkopen. „Een collega hier op de buurt heeft 25 koeien
«schikt over een wintervoorraad van 750 pak hooi. Daar-
houdt hij het hoogstens een paar weken uit. De weilanden
kaal, er groeit niets meer. De man doet momenteel zijn
van de hand, want hij kan ze eenvoudig niet onderhou-
Aankoop van hooi of ruwvoer stuit op enorm financiële
omdat het zo schaars is dat de prijzen niet op te
zijn. Een plannetje van de Amelander boeren om dan
stro aan te kopen, en dat de koeien te voeren, viel ook
t water. De producenten hebben hun eigen afzetkanalen
leuwe klanten komen daar in dit soort periodes heel
tussen. „We onderzoeken ook de mogelijkheid in het
hooi te kopen en dit per coaster naar Ameland
rvoeren. Op het vervoer worden immers subsidies gege-
Maar de droogte heeft in heel West-Europa toegeslagen
in hooi is nog maar moeilijk te komen. De boeren op
and vinden een massale hulpactie dan ook hoogst noodza-
lopen dat het landbouwschap de minister zo ver kan
ïn dat er subsidies worden gegeven op de aanvoer van
oer. Het gaat om hooi, stro of suikerbieten. „Voor de
r heb ik 8000 pakjes hooi nodig", zegt Naghtegaal, „Ik
ïr nu 4000 binnen maar de rest is voor een prijs van
ilden per pakje, als je het al zou kunnen kopen, niet op
engen. Er moet financiële steun komen. Financiële steun
eel verder gaat dan de maatregelen die minister Van der
deze week heeft aangekondigd. Want die zijn voor de
boeren ontoereikend".
gaat het maandenlang wachten op de verlossende
de Amelanders ook psychisch niet in de kouwe kleren
zenuwen hebben er erg van de lijden. Je staat zo
zegt veehouder Naghtegaal, „het telefonisch weer-
heeft de afgelopen weken alleen al aan mij, zeker een
verdiend".
Van onze correspondent Jonathan Steele
WASHINGTON - Senator Walter „Fritz" Mon-
dale, Jimmy Carters kandidaat voor het presi
dentschap, blijkt betrekkelijk arm te zijn verge
leken bij de andere aspiranten voor de twee
politieke topfunkties van de Verenigde Staten.
Bij een onderzoek naar zijn persoonlijke finan
ciële situatie, waarvan de resultaten in het week
einde zijn gepubliceerd, kwam vast te staan dat
Mondale in het geheel geen aandelen of obliga
ties bezit en dat zijn hele bezit bestaat uit zijn
huis in Washington. In zijn eigen staat Minnesota,
die hij vertegenwoordigt in de Senaat, maakt hij
gebruik van het huis van zijn schoonouders.
Met een totaal vermogen van nog geen 200.000
gulden bezitten de heer en mevrouw Mondale
beiden afkomstig uit domineesgezinnen nog
niet een tiende van de rijkdom van Jimmy
Carter. Zij behoren tot de minst welgestelde
gezinnen uit de Senaat waarin 22 miljonairs
zitting hebben en waarvan de meeste van de 100
leden toch wel vermogens bezitten van meer dan
600.000 gulden.
De bescheiden financiële status va* Mondale zou
wel eens een van de diepere redenen geweest
kunnen zijn waarom de senator tot vice-presi-
dentskandidaat gekozen is in dit jaar waarin de
persoonlijke integriteit van een politicus een
belangrijke kwestie is.
Zijn collega's in de Senaat geven toe dat Mondale
steeds de gerinste tekenen van belangenconflict
vermeden heeft in zijn politieke loopbaan en een
soortgelijke discipline vereist van zijn staf. Hij
heeft zijn stafleden voorgehouden niets van
waarde aan te nemen tijdens de komende cam
pagne en heeft hun uitdrukkelijk verboden om
zelfs maar een maaltijd voor zich te laten beta-
*en' Copyright The Guardian
