200
JAAR
AMERIKA
jgj
Gasinstituut zit vooral met de doe-het-zelvers
Het wonderlijke land
- De gevolgen van een gas-explosie
Nederland is een van de vei
ligste gaslanden ter wereld,
ondanks de vele kilometers
gasbuis, die in zo weinig vier
kante kilometers grond ligt.
Sedert de aardgasvondsten bij
Siochteren, groeide het gaslei-
dingnet in Nederland tot
60.000 kilometer. Dat is ander
half maal de omtrek van de
aarde. Ondanks de bewering
van de twee directieleden van
het YEG-Gasinstituut, de he
ren J. Kraak en G. Spee, dat
Nederland een van de veilig
ste gaslanden is, hebben veel
mensen een heilige vrees voor
gas. Zeker na recente gerucht
makende ontploffingen in
Ridderkerk en Vlaardingen en
na de recente waarschuwin
gen ook van het VEG-Gasin-
stituut over ongelukken met
gastoestellen
Grote gasontploffingen vinden
hun oorzaak vaak in kleine
lekken van het leidingstelsel.
Het ontsnapte gas hoopt zich
op in de grond en kan door
gaten in de funderingen ook in
de zogenaamde kruipruimten
onder de huizen komen. Als
iemand dan met het beruchte
lucifertje gaat kijken waar
toch die nare lucht vandaan
komt, staat er de volgende dag
weer zo'n bericht in de kran
ten van een in de luchtgevlo-
gen huizenblok. Zo erg is het
meestal niet en de gasongeval-
lenstatistieken van de laatste
jaren laten weinig indrukwek
kends zien. In 1971: 11 doden,
'72: 18 doden. '73 en '74 elk 15
doden en 1975: 12 doden. Alle
maal ongevallen binnenshuis.
„Maar uiteraard is elk ongeluk
er één te veel", aldus de heren
Kraak en Spee.
Bad- en keukengeisers zijn de
grote boosdoeners bij het ont
staan van gasongelukken in
huis. Het grote lek in de gas-
veiligheid in ons land is dan
ook het onderhoud. Want hoe
wel het VEG-Gasinstituut het
laatste woord inzake gas hier
te lande heeft (en overigens
blijkens zijn briefpapier „geen
enkele aansprakelijkheid aan
vaardt voor door het instituut
gegeven adviezen, verrichte
keuringen, inspecties of ande
re werkzaamheden) heeft het
tot grote spijt van zijn directie
geen enkele greep op de kwali
teit van het onderhoud en ook
niet op doe-het-zelvers. Ir.
Kraak: ..het is niet te ontken
nen dat er fouten bij controle
en herstelwerkzaamheden ge
maakt worden".
Ir. Kraak: „de doe-het-zelverij
met gas is een levensgevaarlij
ke zaak. We zitten te twijfelen
over de aanpak. Zelfwerk
zaamheid is een niet meer uit
de samenleving te bannen
deugd en je kan er over dis
cussieren. of je de amateurs
op gasgebied door goede vak
kundige instruktie op hoger
niveau moet brengen of dat je
ze integraal de nek moet om
draaien. Die discussie in gas-
kringen is op het ogenblik in
volle gang. Ook leeft in die
zelfde kringen heel erg de ge
dachte aan verplichte herkeu
ring van zogenaamde gasbin-
neninstallaties (de huisinstalla
ties en keuken-apparatuur).
Een gelijk aan die van auto's
bijvoorbeeld.
Maar al dat soort zaken komt
moeizaam tot stand omdat in
Nederland het wettelijk kader
ontbreekt waarin ze zouden
kunnen passen. Ons land kent
namelijk geen gaswet. Alles
wat er op gasgebied geregeld
is, berust op tot niets verplich
tende afspraken. Afspraken
waaraan alle belanghebben
den. gasproducenten en distri-
butoren, fabrikanten en han
delaren in apparatuur en de
consumenten, zich vrij redelijk
houden, getuige de lage onge-
vallencijfers.
Derde probleem inzake gasvei-
ligheid zijn nieuwe produkten.
Nu blijkt de vindingrijkheid
op gasgebied niet zo groot te
zijn als in het kamp van ener
giecollega elektriciteit. Maar
er komen toch regelmatig
nieuwe produkten op de
markt. Evenals alle andere
gasapparatuur moeten nieuwe
produkten het „Giveg"-merk
verwerven. De strenge keu
ringseisen voor dit merk zijn
opgesteld door de Koninklijke
Vereniging van Gasfabrikan-
ten Nederland. Eisen, die re
gelmatig herzien en verbeterd
worden. Soms is nieuwe appa
ratuur m de handel zonder
Giveg-merk. In afwachting
van nog op te stellen keurings
eisen krijgt zo'n produkt een
certificaat van voorlopige
goedkeuring van het VEG
mee. De consument kan han
delaar of fabrikant naar dat
certificaat vragen.
Er zijn circa 300 fabrieken van
gasapparatuur in binnen- en
buitenland, die tot de zoge
naamde contractanten van het
Gasinstituut behoren. Dat be
tekent dat alle apparatuur die
in die fabrieken gemaakt
wordt aan Giveg-keunngsei-
sen moet voldoen. Het bete
kent zelfs dat die fabrieken
geen enkel ander produkt mo
gen maken, dat niet aan die
eisen zou voldoen. Zelfs voor
kleurveranderingen bestaat
een meldingsplicht.
Ondanks alle zekerheden is
het echter toch mogelijk dat
Giveg-gekeurde apparaten
fouten hebben. Het VEG-Gas-
ïnstituut keurt namelijk al
leen prototypes. Wel worden
de „contractanten" driemaal
per jaar bezocht en worden
steekproeven genomen. Con
sumenten met klachten over
Giveg-gemerkte apparatuur
kunnen met hun klachten bij
het VEG in Apeldoorn terecht.
Probleem bij dit alles is, dat
er nog steeds geen Europese
eenheid in de eisen bestaat.
Eenheid waaraan wel gewerkt
wordt, maar die in verband
met concurrentie niet zonder
meer door iedereen gewenst
wordt.
Omdat in Nederland de mees
te kennis op het gebied van
gasbuizen aanwezig geacht
wordt, is er wel een internatio
nale afspraak gemaakt, dat
het VEG-Gasinstituut voor Eu
ropa het onderzoek naar de
deugdelijkheid van kunststof
gasleidingen doet. Onder meer
is aan hard-pvc-buizen het Gi
veg-merk onttrokken. Want
ook ten aanzien van gasbuizen
geldt dat ze alleen toegepast
mogen worden als ze Giveg-ge-
keurd zijn. Van de hard-pvc-
buizen is bij onderzoekingen
komen vast te staan dat ze
scheurtjes gaan vertonen. Het
is duidelijk dat aan onder
grondse gasbuizen, vooral
wanneer ze toegepast worden
in onze slappe en beweeglijke
ondergrond, hoge eisen op het
gebied van soepelheid, gas-
dichtheid en duurzaamheid ge
steld moeten worden.
Op het ogenblik worden proe
ven genomen met kunststof
leidingen voor binnenshuisge-
bruik. In de huizen worden tot
nu toe uitsluitend metalen gas
leidingen toegepast. Probleem
daarbij is de aansluiting van
de metalen binnenleiding op
de in veel gevallen kunststof
fen dienstleidingen naar de
huizen toe. Wat de al verwerk
te hard-pvc-buizen betreft ad
viseert het VEG deze versneld
af te schrijven, zodat ze des te
eerder vervangen kunnen wor
den.
De kéuring van gasbuizen ver
richt het VEG niet zelf. Daar
toe is een overeenkomst met
Kiwa (Keuringsinstituut voor
Waterleidingartikelen) geslo
ten. Waterleidingbuizen moe
ten namelijk aan ongeveer de
zelfde eisen voldoen als gas
buizen. En omdat het Kiwa al
over de nodige ervaring en
apparatuur beschikte is het tot
deze samenwerking gekomen.
Voor gasgebruikers heeft de
directie van het Gasinstituut
een laatste goede raad. Als de
vlampunten van gasgeisers en
kooktoestellen voortdurend
gele punten hebben, is er iets
niet in orde. Vermoedelijk zijn
de apparaten dan aan een
schoonmaakbeurt toe. Onge
lukken binnenshuis ontstaan
doorgaans door de combinatie
van vervuilde branders (gele
vlampunten), gebrekkige of
geheel ontbrekende ventilatie
en langdurig gebruik Regel
matige controle en onderhoud
voorkomen vervuiling. Nor
maal produceert aardgas ta
melijk schone verbrandings
gassen. Vervuilde apparaten
kunnen echter wel het levens
gevaarlijke koolmonoxyde
doen ontstaan.
Ventilatie is ook belangrijk.
Bij verbranding van gas is
zuurstof nodig. Bij onvoldoen
de ventilatie kan zuurstofge
brek ontstaan en daardoor
weer koolmonoxyde, met alle
soms tragische gevolgen van
dien.
GE TOL
Het museum in Holland Michigan, dat veel herinneringen bevat aan
de eerste kolonisten aan de oostoever van het Michiganmeer.
„mensen-met-de-witte-boord". In de
staat Israël wonen ongeveer 2,5 miljoen
joden.
De mythe van de meltingpot bléék tot
nu toe een mythe. De meltingpot, dat
wil zeggen de (Amerikaanse) smelt
kroes, waarin alle burgers zouden wor
den samengesmolten tot één gelijkvor
mige bevolkingsgroep met dezelfde stijl
en cultuur.
Dit geldt met name voor de negers, die
ruim 10% van de bevolking uitmaken.
Om maar niet te spreken van de 800.000
Indianen, van wie er 350.000 leven in
„reservaten", enclaves, in diepe armoe
de vaak en slechte sociale omstandighe
den.
Het Nederlandse aandeel in de bevol
king van Amerika is niet bijzonder
groot en wordt in vele plaatsen nauwe
lijks opgemerkt. Een uitzondering
vormt vooral een gedeelte van Michigan
aan het meer, met plaatsen als Holland,
Vriesland, Groningen, Drenthe, Overijs
sel, De Graafschap enz. Het is hier een
kwestie van kolonisatie geweest. Elke
plaats is gesticht door een groep immi
granten, die bij elkaar hoorden, die een
kerkelijke gemeenschap vormden.
Terecht is er op gewezen, dat zij werden
bijeengehouden door de drie F's: Fami
ly, Faith and Farming. In het midden
Faith (het geloof) geflankeerd door aan
de ene kant the Family (het gezin) en
aan de andere kant Farming, het boe
renbedrijf.
Wanneer hierboven sprake is van De
Graafschap, dan moet allereerst ge
dacht worden aan het Graafschap Bent-
heim, tegen de Overijsselse grens, waar
de Afscheiding haar invloed had, e-n
waar verschillende families vandaan
kwamen, die zich ook in Michigan bij
de Afgescheidenen aansloten. Daaron
der was Steven Lucas, die in de gevan
genis had gezeten vanwege het organi
seren van bijeenkomsten van Afge
scheidenen. Hij was een van de grond
leggers van de gemeente Graafschap in
Michigan. Z'n zoon Henry Lucas trouw
de met Femmigje Koert, ook afkomstig
uit De Graafschap, en deze Femmigje
heeft haar kleinzoon Henry Lucas, ge
noemd naar haar man, veel van het
Bentheimse verteld. En van wat die
eerste families hadden doorgemaakt.
Deze kleinzoon Henry Lucas is profes
sor geworden aan de universiteit van
de staat Washington in het Noordwes
ten van de Verenigde Staten. Hij heeft
het als zijn levenswerk gezien, de Ne
derlandse immigranten te bestuderen.
Met een staf van medewerkers onder-
zocht hij alles, wat maar te vinden was,
oude krantjes, brieven, dagboeken,
vlugschriften en zo werd de stof bijeen
gebracht voor een groot boek: Nether-
landers in America, een werk van onge
veer 750 dichtbedrukte bladzijden.
Het gaat daarbij niet alleen om de
oversteek naar Amerika en wat daar op
volgt, maar we vinden er ook veel
bijeen over de latere expansie. Als een
aantal Nederlanders kolomen als Pella
en Orange City in Iowa hebben gesticht,
dan wordt ook daar ten slotte de honger
naar land voor the farming niet meer
gestild, en wordt er een dochterkolonie
gesticht in Zuid-Dakota. Eerst wordt
het land verkend. Jacob Muilenberg, T.
T. Joustra en Arie Beukelman gaan met
een paard en wagen op stap door de
prairie, dagenlang al verder in de win
ter, soms met een troep wolven achter
zich aan.
Prof. Lucas volstond niet met dit histo
risch werk. Hij heeft ook het verhaal
van de mensen zelf laten herdrukken
en zo verschenen er bij Van Gorcum
te Assen twee delen. Dutch Immigrant
Memoirs and related writings, dagboe
ken en gedenkschriften, aantekeningen
van de eerste immigranten. Het is een
^tweetalig boek: alles wat in het Neder
lands is geschreven wordt gevolgd door
een Engelse vertaling en omgekeerd.
Wie in deze tijd de Verenigde Staten
bezoekt, wordt getroffen door een grote
Morgen, 4 juli, vieren de Verenigde
Staten de 200ste verjaardag van
hun onafhankelijkheid. In een se
rie korte artikelen stelden wij de
ontwikkelingen rond die gebeurte
nis aan de orde. Vandaag de laat
ste aflevering: de „smeltkroes"
der volkeren.
eerbied voor de historie van dit betrek
kelijk jonge land. Overal wordt met
zorg in stand gehouden of gerestau
reerd, wat nog uit die eerste tijd is
bewaard gebleven. In Holland Michigan
is een museum, waar piëteitvol wordt
bewaard, wat nog over is uit die eerste
tijd van omstreeks 1845. En in het
voorjaar bloeien overal in de parken in
die streek de tulpen. Maar er is meer
aan de hand. Wij hebben nog de tijd
gekend, dat de Amerikanen opvielen
door hun zelfvertrouwen. Zij zouden
het wel fiksen. En overal ter wereld zou
men wat van hen kunnen leren, vooral
ook in het hopeloos verdeelde Europa.
Maar in de laatste jaren is dat zelfver
trouwen verdwenen. Er is een soort
twijfel en pessimisme gekomen. Een
gevoel van onzekerheid, wat de toe
komst betreft. Twijfel, of de nu op
groeiende jeugd het zal kunnen maken.
Twijfel ook, of de fundamenten van het
Amerikaanse bestel nog wel betrouw
baar zijn.
Zo ligt er over de feesten ter herden
king van de twee eeuwen onafhanke
lijkheid soms een vage sluier.
Van 1892 tot 1395 woonde de Tsjechi
sche componist Antonin Dvorak in
Amerika. Op 15 december 1893 werd in
de Carnegy-hall te New York voor een
geestdriftig publiek zijn nieuwe compo
sitie uitgevoerd, de symfonie „Aus der
Neuen Welt". Vol met Tsjechische mo
tieven. Dvorak keerde trouwens twee
jaar later naar zijn geboorteland terug,
gedreven door heimwee. Maar toch, er
spelen ook zwaarmoedige spirituals
doorheen en er is een gedeelte, dat iets
geheimzinnigs heeft, de glans van het
maanlicht over de wijde prairie. En het
gehele werk draagt niet voor niets de
titel Uit de Nieuwe Wereld, want het is
harder, directer, meer primair dan het
andere werk van deze componist. Want
niemand ontkomt aan de macht van de
Amerikaanse geest en de soms beklem
mende atmosfeer, niemand, die luiste
ren kan en zien.
maat kent heftiger, tegenstellingen dan
in Europa, met name in het midden,
tussen de twee bergketens, het Rotsge
bergte in het Westen en de Appala
chian Mountains in het Oosten. Daar
tussen ligt de grote vlakte van de
Mississippi met zijn zijrivieren. Een
vlakte, open naar het Zuiden en naar
het Noorden. Het Noorden, dat is het
in de winter zo koude Centraal Canada,
en het Zuiden, dat is de Golf van
Mexico, het bekken met het warme
water. En het klimaat van de grote
centrale vlakte is het „slagveld" tussen
die twee uitersten, met veel storm en
onweer, waarbij het front in de winter
ver naar het Zuiden ligt en in de zomer
weggedrukt wordt over de grens van
Canada.
Aan de Westkant van het Rotsgebergte
is het heel anders. Daar is het klimaat
vergelijkbaar met dat van Europa, met
dezelfde invloed van de Oceaan. In het
Noorden van de VS lijkt het op Ierland,
zuidelijker op Portugal, en helemaal in
het Zuiden op Marokko en nog een
stukje Sahara er bij.
En iets heel aparts schijnt het uiterste
Zuidoosten te zijn, Florida met zijn
palmenkust. En dan laten we Alaska en
Hawaii als verre buitenbuurten maar
buiten beschouwing.
De bevolking, dat moet men nooit ver
geten, komt in hoofdzaak uit Europa.
Tussen 1776, het jaar van de Onafhan
kelijkheidsverklaring en het jaar 1921,
toen de immigratie aan banden werd
gelegd, zijn 35 miljoen Europeanen naar
de Verenigde Staten verhuisd. Naar het
land van hun dromen en wensen, het
land met de onbegrensde mogelijkhe
den. In hoofdzaak waren het de arm-
sten des lands, die het grote avontuur
tegemoet gingen. Hun nakomelingen
vormen het leeuwedeel van de Ameri
kaanse bevolking. En de verscheiden
heid van de immigranten naar nationa
liteit en godsdienst is voor een groot
deel bewaard. Aanvankelijk kwam de
stroom vooral uit Engeland, Duitsland,
de Scandinavische landen en voor
een betrekkelijk klein deel uit Neder
land. De afstammelingen van deze im
migranten worden wel aangeduid met
de term Wasp. (White Anglo-Saxon Pro
testant). De Wasps vormen ongeveer
45% van de bevolking en onder hen zijn
vooral de leidende figuren op het ge
bied zowel van de economie als van de
cultuur. In New York is b.v. een heel
deftige club van afstammelingen van
eerste Nederlandse kolonisten uit de
tijd van de West-Indische Compagnie.
Ongeveer 40 miljoen Amerikanen wor
den ethnics genoemd. Zij zijn nog maar
voor een deel Amerikanen geworden.
Een immigrant uit Italië wordt tot op
zékere hoogte wel een Amerikaan, maar
blijft tegelijk een Italiaan en heeft nau
we contacten met andere Italianen. Met
Polen, Tsjechen, Slowaken enz. valt het
zelfde te constateren. En dan wonen er
in Amerika zes miljoen joden, voor 75%
De Verenigde Staten, dat is een wereld
deel met een oppervlakte, bijna zo
groot als Europa. En met al de ver
scheidenheid, die men wat landschap
en klimaat betreft, in een werelddeel
kan verwachten. Wouden, waar het al
tijd schijnt te regenen, woestijnen,
bergketens, die aan de Alpen doen
denken, en eindeloze vlakten, de pai-
ries. Miljoenensteden als New York en
Chicago en dunbevolkte gebieden met
nog primitieve verbindingen. Het kli-
Rondom Holland Michigan lig
gen de dorpen, die nog in deze
landelijke streek de namen dra
gen, die zeggen, vanwaar de eer
ste bewoners afkomstig waren, die
hier met de drie F's zijn begonnen
en daarin trachten te volharden.
Eén vonk en de kamer werd een ruïne
