Alaska
5en loeiende zee van vuur en rook ging de Arizona, de trots van de Amerikaanse marine, ten onder. Negen minuten, nadat het schip door Japanse
do's getroffen was, sloot het kokende water in de haven van Pearl Harbour zich boven het wrak. Een sober document gebouwd op de resten van de Arizona
l de herinnering levend aan deze grootste scheepsramp van de Tweede Wereldoorlog.
gezichten heeft gemaakt Met tienduizenden
worden zij via een permanente luchtbrug
aangevoerd en door behulpzame gidsen in
het brandend zand gedropped. Aan de
vloedlijn van Waikiki zijn honderden beton
nen hotelbunkers gebouwd en in het hart
van Honoloeloe hebben slimme beleggers uit
New York en San Francisco een oosterse
nepmarkt geopend, waar toeristen hun har
de dollars kunnen inwisselen voor rieten
rokjes en plastic bloemkransen.
Elven buiten de stad, die sterk doet denken
aan de toeristische nachtmerrie Marbella in
Spanje, ligt de vulkaan Puowaina, een
bergreusje van 75000 jaar, die op zijn oude
dag werd uitverkoren om de lichamen van
16000 gesneuvelde militairen voor eeuwig
onder zijn hoede te nemen. Onder hen is
de beroemde oorlogscorrespondent Ernie
Pyle, die in de uitgebluste krater ligt onder
een wit houten kruis.
Op de marmeren trappen, die leiden naar
muren, waarin de namen der onbekende
helden zijn gebeiteld, verdringen zich de
vakantiegangers. Een onafgebroken kolonne
van air conditioned bussen klimt naar de
heuveltop en lost zijn lading dagjesmensen
bij de toiletten en de souvenierkramen. Er
zijn opmerkelijk veel Japanners bij, die zich
eerst bij voorkeur in groepsverband vóór de
muren en de eeuwige waakvlam laten foto
graferen en daarna in het frisse gras de
meegenomen eetwaren nuttigen. Doorgaans
wordt hun pad op dit kerkhof geëffend door
een gids, die stralend de juiste jaartallen en
het exacte aantal ontslapenen aan zijn ge
hoor doorgeeft Moe, maar voldaan neemt
de groep vervolgens weer plaats in de bus,
die langs de kortste weg naar de haven rijdt
waar de witte pretboot Leilani al klaar ligt
voor vertrek.
Tijdens de korte cruise wordt via 'n band
recorder uitgelegd, wat de bezoekers straks
kunnen verwachten. Meisjes in strakke ten-
niskleren gaan ondertussen rond met foto's
en dia's van brandende slagschepen. Elén
opname kost anderhalve dollar, maar bij
afname van de gehele set van tien betaalt
men slechts acht dollar.
Wie thuis nog eens op zijn dooie gemak wil
nalezen, wat er precies op die zevende de
cember 1941 gebeurd is, kan-er het rijk
verluchte boekje Pearl Harbour Story" ko
pen (drie dollar) of het uitgebreide herden
kingsalbum aanschaffen, waaraan vele
hoogbejaarde admiraals van de USA-navy
hebben meegewerkt Tijdens de verkwikken
de zeereis van drie kwartier kan men aan
de bar verfrissingen kopen tegen normale
prijzen. Ook kleine snacks zoals hot dogs
en Hamburgers zijn verkrijgbaar.
Om teleurstellingen te voorkomen deelt de
cruise-director nu al vast mee, dat de bar
voor korte tijd gesloten wordt wanneer de
gezonken wrakken in zicht komen. Dan
zullen ook de motoren worden gestopt en
kunnen de opvarenden desgewenst een mi
nuut stilte in acht nemen.
Degenen, die foto's willen nemen of wensen
te filmen mogen bij het herdenkingsmonu
ment gebouwd op het wrak van de Arizo
na van boord gaan. Het oponthoud zal
ongeveer een kwartier bedragen.
De eersten, die zich op het roestend casco
van de Arizona hijsen zijn de Japanners.
Voorop loopt weer de gids, die alle details
kent Hij weet ook blindelings de beste
lokaties voor succesvolle foto's te vinden.
Met de armen broederlijk over eikaars
schouders laten mannen, vrouwen en kinde
ren zich glimlachend portretteren. Sijtje
Boes in schimmen land. Op de steiger ver
koopt «en jongen gekoelde cola met een
rietje.
Op de terugreis naar Honoloeloe gaan de
tassen open en komen de meeneem-lunches
tevoorschijn. De meeste Japanners drinken
er limonade bij, een enkeling neemt bier of
een whisky met veel ijs.
De hemel is onbewolkt De palmen staan
roerloos langs de verlaten stranden.
De keizer van Nippon kan wederom tevre
den zijn over zijn onderdanen.
LEO THURING
seven december 1941, nu 35 jaar geleden,
Winston Churchill op zijn landgoed
juers in Engeland het bericht op van
Japanse aanval op Amerikaanse oor-
i bod ems. De kwaliteit van zijn draagba-
lio is slecht en de stem van de BBC-
komt bijna onverstaanbaar onder
gekraak en gefluit uit de luidspreker,
gasten, de Amerikaanse diplomaten
it en Harriman hebben meegeluisterd,
ook zij konden slechts vage brokstuk
van de tekst opvangen. „Ik meende
>ts als Pearl River te hebben verstaan",
Churchill, „in elk geval had hij het
een pearL Ligt dat niet in China?" Hij
;t naar ambassadeur Winant, die lijk-
is geworden. „Kunt u die naam mis-
thuisbrengen?**, peilt Churchill.- Wi
nt knikt en antwoordt: „Mijn God, het
«over. De Jap heeft onze vlootbasis in
arl Harbour op Hawaï aangevallen. Nu
|len we toch kleur moeten bekennen.
ar(berika kan onmogelijk meer neutraal
ligljven".
jd l
it iikele minuten later zoekt Churchill via de
lebknsatlantische hot-line in zijn werkkamer
wijptact met president Roosevelt in Washing-
n. De verbinding komt na dertig seconden
*eej stand. ,Jk heb zojuist over de radio een
'ez4ag bericht gehoord", peilt hij, „is U al iets
et Jkend over een mogelijke aanval van Ja-
igein?" „Inderdaad", zegt Roosevelt, „Pearl
enkrbour staat in brand. Ik zit nu in hetzelf
de I schuitje als u. Ik zal het Congres zo gauw
ïgdpgelijk voorstellen om Japan de oorlog te
ldlrklaren"
Chteraf blijkt, dat het plan voor de vernie-
oni^g van de Amerikaanse vloot in de Stille
ilufeaan één der best bewaarde geheimen in
I Tweede Wereldoorlog is geweest. De God-
j lizer Hirohito had al maanden vóór de
„lale zevende december zijn fiat gegeven
j n deze gigantische operatie, waaraan 253
vechtsvliegtuigen zouden deelnemen. De
orbereidingen werden in het diepste ge-
_P im getroffen en toen begin december een
Dot van 33 schepen koers zette in de
*ei :hting van Hawaï bleef deze mammoet-ma-
'ga>euvre onopgemerkt bij de geallieerde in-
htingendiensten. De spionnen faalden dit
w( er jammerlijk met uitzondering van Ta-
lCje o Yoshikawa, de vice-consul van de Ja-
inse ambassade in Honoloeloe. In feite was
j een luitenant van de keizerlijke marine,
onder de veilige diplomatieke dekmantel
e bewegingen in de haven van Pearl
ve' irbour doorseinde naar Tokio.
m p de ochtend van de 7e december stemt
'ari j af op een Japanse kortegolf-zender, die
lve 'ee keer het bericht doorgeeft, dat „oosten
uil ind en regen" voorspeld zijn. Het is de
ille gesproken code, die het begin van de
iksem-aanval op Amerika inluidt.
ji oshikawa verbrandt daarop zijn boeken en
r ipporten en neemt een bad. In zijn laatste
ipport, dat hij op 5 december heeft doorge-
!ven maakte hij melding van de aanwezig-
leid van negen Amerikaanse slagschepen,
|rie klasse B-kruisers, drie vliegtuigmoeder-
■fchepen en zeventien torpedobootjagers.
ok gaf hij door, dat nog vier kruisers en
rie torpedobootjagers op het punt stonden
e zwaar bewaakte koraalhaven van Pearl
arbour binnen te lopen,
oor de keizerlijke adviseurs is dit rapport
e aanleiding tot de zorgvuldig voorbereide
enadastoot. Enkele uren later geeft admi-
aal Chiuci Nagoemo vanaf het immense
liegdekschip Akagi opdracht aan zijn pilo-
ïn om op te stijgen en koers te zetten naar
et eiland Ohau. In Japan is het dan de
chtste dag van de twaalfde maand van het
«tiende jaar van Showa, het glorieuze jaar
an de Slang.
Iet eerste eskader van 183 mosterdgele
Üegtuigen vertrekt om zes uur 's ochtends,
fijf kwartier later volgen nog eens 170
oestellen hetzelfde dodelijke spoor. Als ze
un doel bereikt hebben duiken ze in brede
olven dwars door het zwakke afweervuur
P hun weerloze prooien en spuwen ze
onderden torpedo's en brandbommen op
-hepen, landingsbanen en barakken.
'aarmee is de gruwelijke chaos compleet.
De Amerikanen in Pearl Harbour zijn totaal
verrast en proberen in paniek uit de verzen
gende hel te vluchten. Voor 2304 militairen
is echter geen redding meer mogelijk. Zij
zitten opgesloten in hun schepen en verbran
den levend. Het 25 jaar oude trotse slagschip
Arizona krijgt de eerste voltreffer, die zich
via de schoorsteen in de machinekamer
boort en daar ontploft. Het schip breekt in
tweeën en zinkt na negen minuten met 1100
opvarenden in een zee van vuur.
Ook de Oklahoma wordt door een torpedo
getroffen en kapseist. Naast hem probeert
de Nevada nog te ontsnappen, maar het
langzaam opstomende schip is een te mak
kelijk doelwit voor de haviken. Het bran
dend wrak loopt vijf minuten later bij de
havenmond aan de grond.
Hetzelfde lot treft de „West Virginia", de
.Maryland", de „Pennsylvania" en de „Cali
fornia". Inktzwarte roetwolken hangen als
een lijkwade boven het massale zeemans
graf, waar de gloeiendhete rompen aan hun
ankerkettingen naar de bodem worden ge
trokken.
De verliezen aan Amerikaanse zijde bedra
gen 18 gezonken of zwaar beschadigde sche
pen, 188 compleet vernielde en 159 bescha
digde vliegtuigen. De Japanners verspeelden.
29 vliegtuigen, 1 onderzeeboot, 5 dwergon
derzeeërs en 90 militairen. Zij brengen dit
offer graag voor hun goddelijke keizer, die
vanuit zijn paleis de banbliksem naar de
vijand werpt „Wij bij de gratie van de
hemel keizer van Japan en gezeten op de
troon van een eeuwenlang ongebroken lijn
van afstammelingen, laten u, onze loyale en
dappere onderdanen het volgende weten:
wij verklaren hierbij de oorlog aan de Ver
enigde Staten van Amerika en „aan het
Britse Rijk. De gehele natie zal nu met
vereende wil haar totale kracht mobiliseren,
zodat onze oorlogsdoeleinden door niets
meer tot mislukking gedoemd worden".
De Samurai hebben vol eerbied naar hun
keizer geluisterd en trekken nu hun zwaar
den om daarmee de wereld te onderwerpen
aan het uitverkoren volk van de rijzende
zon.
Sinds die keizerlijke proclamatie zijn er 35
jaren verstreken. Meer dan een kwart eeuw,
die de plooien onzichtbaar glad heeft gestre
ken. De koning van Hawaï, die met zijn
kleurrijke hofhouding heerste over het ver
brokkelde rijk in de Stille Oceaan heeft al
lang plaats gemaakt voor een bubblegum
kauwende gouverneur, die van de eilanden
ghetto's voor potsierlijk recreërende bleek-
De haven van Pearl Harbour op het Hawaï-eiland Ohau leek lange tijd een
bomvrije schuilplaats voor de Amerikaanse vloot. Op 7 december 1941 kwam
er een eind aan die droom. Binnen enige minuten was de haven veranderd
in een hel, waarin lamgeslagen schepen veranderden in wrakken.
Ruim een eeuw geleden, in 1867, werd
het grondgebied van de Verenigde Sta
ten door het tekenen van een koopcon
tract opeens met een zesde deel ver
groot Toen hebben nL de Verenigde
Staten Alaska gekocht van Rusland. In
de achttiende eeuw had een Deense
zeevaarder in Russische dienst, Vitus
Bering, vanuit Oost-Siberië een ontdek
kingstocht gemaakt en bevonden dat
nog verderop, aan de overzijde van een
zeestraat, opnieuw een kustlijn liep. Of
daar het Amerikaanse vasteland begon,
heeft hij niet kunnen vaststellen; dat
bleek eerst later. Toen werden de Rus
sen zich er van bewust dat zij de hand
hadden weten te leggen op een groot,
maar vrijwel onbewoond gedeelte van
Noord-Amerika. Alaska heeft een op
pervlakte van ruim anderhalf miljoen
vierkante km en een kustlijn, die van
wege de vele fjorden op die van Noor
wegen gelijkt De totale lengte van die
kustlijn, niet langs de open zee, maar
langs de fjorden gemeten, is 55.000 km
(de omtrek van de aarde is 40.000 km).
Het gebied was alleen van belang voor
de pelsjacht, vooral die op zee-otters.
Toen Rusland het gebied aan Amerika
verkocht, waren de zeeotters schaars
geworden en de weinige inheemse be
woners waren door de Russen uitge
moord.
Zij hadden geen belang bij dit afgele
gen gebied en zij wisten dat de Amen-
kanen vonden, dat'zij van het westelijk
continent dienden weg te blijven. Toen
dan ook door de Krimoorlog Rusland
zware verliezen had geleden, was het
bereid een toch waardeloos geacht ge
bied aan Amerika te verkopen.
James Monroe
In het jaar 1820 had in de Verenigde
Staten de presidentsverkiezing plaats,
omdat de termijn van de zittende presi
dent was verstreken. Het merkwaardige
feit heeft zich toen voorgedaan, dat de
zittende president door de kiesmannen
met op één na algemene stemmen werd
herkozen. Die president, die dus aan het
hoofd van de USA heeft gestaan van
1816 tot 1824, heette James Monroe en
was afkomstig uit Virginia.
Op 2 december 1823 richtte hij een
boodschap tot het Congres over de bui
tenlandse politiek van de Verenigde
Staten. Het ging daarbij om drie pun
ten.
1. Geen enkele Europese staat mag
proberen, zijn koloniaal gebied op het
westelijk halfrond uit te breiden.
2. Geen enkele Europese staat mag zich
mengen in politieke geschillen op het
westelijk halfrond.
3. Daar staat tegenover, dat de Verenig
de Staten zich zullen onthouden van
elke inmenging in Europese zaken.
Eerst later werd het gebruikelijk, deze
drie stellingen samen te vatten onder
de naam Monroe-leer en die leer werd
Op 4 jal mrm da Varangdt Staten hat tvaada
aaivfaaat va da aatartafijkMd. Da ontotk»
lag raad deze gabavteda steOaa vi j fc «en aaria
korte artikelen aan de orde. Vandaag: fcnerfca m
da wereld. Vorige afleveringen op 1,8,15,22 en
29 mei, 5,12 en 19 juni.
had Spanje nog twee belangrijke eilan
den: Cuba en Puerto Rico. Op Cuba
brak in 1895 een opstand uit tegen
Spanje, Cubaanse vluchtelingen vertel
den in New-York van de wreedheden
van de Spaanse onderdrukkers en hun
verhalen werden in twee elkaar scherp
beconcurrerende dagbladen in New-
York breed uitgemeten. Zo werd een
oorlogszuchtige stemming tegen Spanje
gekweekt. Toen gebeurde er een inci
dent Een Amerikaans oorlogsschip lag
in de haven van Havana op Cuba om
Amerikaanse burgers te beschermen en
het vloog in de lucht Dat is een streek
van de Spanjaarden, was de Ameri
kaanse opinie. Een ongeluk, zeiden de
Spanjaarden, die bovendien op allerlei
manier genoegdoening wilden geven.
Maar het hielp niet meer, de publieke
opinie drééf gewoon naar de oorlog, die
door Spanje werd verloren. Gevolg: Cu
ba werd een onafhankelijke staat Puer
to Rico kwam onder Amerikaans be
stuur. Maar dat was niet alles. De Ame
rikanen dwongen de Spanjaarden, ook
Vooral de republiek Venezuela heeft zich tegenover verscheidene
Europese staten, waaronder Nederland (met het oog op Curacao)
meermalen gedragen op een wijze die in het internationaal verkeer
niet te pas komt. Maar het kon zo optreden omdat het wist dat Amerika
op grond van de Monroe-leer elke actie vanuit Europa tegen Venezuela
zou beletten. Vandaar deze spotprent uit Punch: als een kwajongen
steekt Venezuela de gek met de Duitse en Britse politieagenten die
toch niet over de schutting durven te komen.
dan vaak verkort en vereenvoudigd in
de stelling:
Amerika voor de Amerikanen.
Spanje en Frankrijk
Twee landen hebben ondervonden, dat
het met de Monroe-doctrine ernst was.
Allereerst Spanje. Bij het begin van de
negentiende eeuw was de grootste helft
van Amerika nog Spaans koloniaal ge
bied. Maar het ene gebied na het andere
maakte zich onafhankelijk.
Het ligt voor de hand, dat Spanje deze
grote onafhankelijkheidsbeweging niet
lijdelijk wilde aanzien, maar de Ver
enigde Staten erkend en vlot de nieuwe
onafhankelijke staten en wisten Spanje
wel duidelijk te maken, dat het op het
vasteland van Amerika voortaan geen
boodschap meer had.
Later hebben de Fransen het onder
Napoleon III in Mexico geprobeerd. De
Franse keizer meende kans te zien, van
Mexico een voorpost te maken van een
Latijns Amerika, dat als een tegenwicht
zou fungeren tegen de Verenigde Sta
ten. Toen de Verenigde Staten in alle
bitterheid hun burgeroorlog voerden,
wist Napoleon III te bereiken, dat in
Mexico, dat aan politieke verwarring
ten prooi was, een keizerrijk werd ge
vestigd met de zegen van de Paus en
de militaire steun van Frankrijk. Keizer
werd een Oostenrijkse aartshertog, Ma
ximiliaan die getrouwd was met Char
lotte, een dochter van de Belgische ko
ning.
Maar toen de burgeroorlog in de Ver
enigde Staten was afgelopen, heeft de
opvolger van de vermoorde president
Lincoln, Johnson, Napoleon III laten
weten, dat hij zich buiten de zaken in
Mexico had te houden. De Franse troe
pen, die de keizer Maximiliaan steun
den, werden teruggetrokken, de republi
keinen in Mexico maakten een einde
aan het regime van keizer Maximiliaan,
die stierf voor een vuurpeloton. Zijn
weduwe overleefde haar man zestig
jaar, maar werd bijna al die jaren als
een krankzinnige in België verpleegd.
Zij overleed op 87-jarige leeftijd in 1927.
Ooriog met Spanje
In Zuid- en Mid den-Amerika was de
Spaanse macht al sedert omstreeks 1820
verdwenen. Maar in de Caribische zee
de Philippijnen in het Verre Oosten aan
hen te verkopen. De Amerikaanse han
del was daar sterk voor geweest Zij
zagen Manilla als hun grote handelsba
sis voor Oost-Azië.
Maar het bezit van de Philippijnen bete
kende, dat Amerika in de gehele we
reldpolitiek werd betrokken en een eer
ste stap zette op de weg naar het impe
rialisme.
Theodore Roosevelt
In de strijd tegen de Spanjaarden op
Cuba maakte een aanvoerder van een
vrijwilligersregiment cavalerie een gro
te naam. Hij heette Theodore Roosevelt
en zijn regiment had hij de naam gege
ven van „The Rough Riders". Deze
„Teddy" Roosevelt is acht jaar presi
dent geweest (1901-1909).
Theodore Roosevelt verklaarde: als we
de lijn van de Monroe-leer doortrekken,
en de Verenigde Staten aanvaarden als
hun taak, Europese inmenging in Ame
rikaanse zaken te verhinderen dan moe
ten de Verehigde Staten er ook voor
zorgen, dat er voor die inmenging geen
aanleiding wordt gegeven. Stel, dat een
Amerikaanse staat een lening afsluit in
Londen, en dan brutaalweg weigert ren
te en aflossing te betalen, dan zou men
niet van Engeland kunnen vragen, daar
in zonder meer te berusten, omdat het
kwaad gesticht wordt door een staat
van het Westelijk halfrond, die dus door
het schild van de Verenigde Staten
wordt gedekt Het beleid van Roosevelt
stelde, dat de Monroeleer als conse
quentie meebracht dat de USA ge^
dwongen zou kunnen worden, als een
soort politie een andere Amerikaanse
staat tot de orde te roepen.
Er is nog iets bijzonders in de buiten
landse politiek van deze merkwaardige
Republikeinse president die tenslotte
met zijn partij brak, omdat zij hem te
conservatief was. Theodore Roosevelt
stond op het standpunt al in 1909 en
daarvóór, dat Engeland de natuurlijke
bondgenoot was van de Verenigde Sta
ten en dat Duitsland hoe langer hoe
meer een gevaar voor de vrede beteke
nen. Zijn opvolger Wilson heeft ingegre
pen in de Eerste Wereldoorlog en beslis
send bijgedragen aan de Nederlaag van
Duitsland. Daarmee werd een van de
drie stellingen van de Monroeleer ver
zaakt
