LANGS OMWEGEN
Onverwoestbare Gerrit Schrama
laat mengvoeders op veemarkt
Bewth laat ongedachte
Leidse Pieterskerk
binnen haar spel zien
Boksen in Vijf Meihal
trok 600 man publiek
Versterking voor SJZ
Leidenaar damkampioen van Katwijk
DOOR ®p mi'n omwe9en door stad en land kom ik graag mensen tegen. Elke
T(~.M morgen tussen negen en tien uur kunt u mij telefonisch vertellen wie
'UN u graag in deze rubriek zou willen tegenkomen. Het nummer van mijn
PIETERS geduldige telefoon is 071 12 22 44; u kunt dan naar toestel 19 vragen.
Op de avond van de negende
mei 1940 zei een relatie van de
Schrama's die over de vloer
kwam bij de hooggeachte fami
lie Loudon (een van de heren
was later ambassadeur in Pa
rijs): "Meneer Schrama, morgen
zijn de Duitsers hier...." Gerrit
Schrama nam het niet al te
zwaar op, maar inderdaad, de
volgende ochtend om een uur of
5 ronkten eindeloos langzaam,
de zware logge Junkertran
sportvliegtuigen op geringe
hoogte boven de Voorschotense
Rijndijk in de richting van Val
kenburg. Toen zag Gerrit de
witte stippen van de vallende
parachutisten. "Eén van onze
personeelsleden - de man heeft
52 jaar bij ons gewerkt - kwam
uit Wassenaar, maar daar werd
hij tegengehouden. Toen heeft
hij maar zijn weg vervolgd over
de weilanden om toch maar op
de maalderij te komen. We
werkten die dag gewoon door,
terwijl een paar honderd meter
verderop om de brug van de
Haagse Schouw werd gevoch
ten. Ik heb daar niet veel van
gemerkt. We maalden door. Pas
in het voorjaar van '45 kreeg ik
last van de oorlog. Erg veel last.
De maalderij werd ernstig be
schadigd bij een bombardement
dat de Vinkbrug had moeten
treffen. Die brug is nooit door
geallieerde bommen geraakt.
Wel de bevolking er omheen,
ook al eerder. Eens hadden we
13 lijken in de maalderij liggen.
Dat ben ik nooit meer verge
ten".
Het heeft weinig te maken met het
stoppen van Gerrit Schrama's bijna 60
jaar lang verschijnen op de Leidse vee
markt Maar als ik het dan toch over
meer dan een halve eeuw menselijke
activiteiten moet hebben, dan kunnen
die momenten van langvervlogen mei
dagen er ook wel bij. Niettemin heeft
vandaag Gerardus Schrama de laatste
maal in de Groenoordhal op zijn ver
trouwde plek afscheid genomen van een
leger veehouders, boeren die vaak de
cennia lang Schrama's veevoeders -
rechttoe, rechtan, of in gemengde vorm
- hebben afgenomen. GerritSchrama,
een patriarch met het lijf van een zes
tigjarige. Een jong figuur, slank en met
een witte bos gezond haar. Juist die
magere mensen worden het oudst, hoor-
de ik gisteren van een geörienteerde
kennis. Gerrit Schrama werd een week
geleden 82 jaar. Hij rijdt nog steeds
auto: "Er zijn duizenden met wie ik niet
wil ruilen". Hij is nu alleen thuis in het
ruime pand aan de Rijndijk. Vlak naast
het kantoor van Schrama Veevoeders
b.v. De huidige directie, de zoons Jan
en Piet, hoeven maar even uit het raam
te kijken om te constateren, dat vader
met zijn Volvo op stap gaat. Maar dan
is-ie wel weer over een half uurtje
terug.
Gerrit Schrama heeft een rijk leven
gehad: zeven jongens (twee priester
zoons) en drie meisjes die met een
goede bagage het leven zijn ingetrok
ken. Zijn vrouw verloor hij een jaartje
geleden; ze werd begraven op hun
trouwdag. "Ik heb niets meer van de
toekomst te verwachten, ik geniet nog
dagelijks van het leven dat we samen
hebben gehad." Dat is de dankbaarheid,
die ouderdom zoveel warmte kan geven.
Zeventien jaar was Gerrit Schrama
wethouder van Voorschoten, loco-bur
gemeester ook, tot in 1966 de Rijndijk
bij Leiden werd betrokken. "Tot mijn
grote spijt ben ik Leidenaar geworden.
Leiden, één van de snertgemeenten in
Nederland. Maar u hoeft niet alles te
geloven wat ik zeg, je hoeft het niet met
mijn mening eens te zijn, hoor".
Kijk, en daar komt het eerste rijbewijs
van Gerrit op tafel, anno 1923. "Toen
hadden wij een vriendelijke man als
commissaris der koningin. Als je een
rijbewijs (motorrijtuigen "in het alge
meen") wilde hebben, hoefde je maar
een gulden op te sturen en na een
weekje had je je bewijs binnen". Gerar
dus Schrama was toen 29 jaar en hij
had toen zijn eerste vrachtauto. Schra
ma is een Benthuizenaar, vlak bij Gel-
derswoude stond de ouderljke boerde
rij. Een jaar was hij als jonge kerel
boerenknecht in Berkel-Rodenrijs.
Nooit spijt van gehad. Voor 140 gulden
in een heel jaar. "Kinderen moesten
toen. als dat nodig was, hun ouders
onderhouden. Half 4 kwam je je bed
uit, want de koeien moesten gemolken
worden. In dat jaar hield ik netto 100
gulden over. Die gaf je aan je vader
en moeder. Dat was je plicht. Daarna
ben ik het bollenvak ingedoken, in Was
senaar op Rijksdorp, bij Homan. Die is
in de eerste wereldoorlog over de kop
gegaan. Zijn broer, de Noordwijkse Ho-
man, was de oprichter van de Lissese
Hobaho."
Na een half jaartje mocht Gerrit mole
naar worden van zijn vader." Dat wilde
ikzelf erg graag zelfs. Ik heb de reuk
van het graan gekregen bij ome Jan
(van der) Poel, aan de Weipoort, in 1911
kwam ik op het bedrijf van broer Nico
aan de Rijndijk. Dat eerste bedrijf (in
1977 bestaat het 75 jaar) was 8 meter
breed en 10 meter lang. Het staat er
nog helemaal, alleen is er wel wat om
heen gebouwd, de afgelopen tientallen
jaren. Mijn jongens hebben dat zaakje
helemaal elektrisch gemaakt In 1929
was er een Engelse motor van ao pk.
Ik dacht, dat ik daarmee heel Zuid-Hol
land kon bedienen. In 1937 kochten we
een diesel van 85 pk en in '62 kwam
er een Stork van 165 pk, die tot verle
den jaar dienst heeft gedaan. Mankeer
de niets; alleen was het ding onverkoop
baar. Nu draait de maalderij met moto
ren tot 600 pk, dacht ik. Ook daar wordt
een boterham mee verdiend".
Toen Gerrit Schrama begon, bestonden
de veevoeders nog uitsluitend uit enkel
voudige produkten: gerst, mais, rogge,
tarwe, haver. "Die mengprodukten kwa
men in het begin der dertiger jaren.
Allemaal meel. Daarna kwamen de kor
rels (voor de kippen) en brokjes voor
het rundvee. Dat was nog de tijd van
het onoordeelkundige voederen. Toen
werd veel geld weggegooid. Via een
goede voorlichting werd dat anders op
den duur. "Wageningen" oa. deed uitste
kend werk.". Zo verliep het mengvoe
derleven van Schrama, die in '69, na 50
jaar zijn sporen te hebben verdiénd, in
Avifauna voor een publiek van zeker
500 mensen afscheid nam. Zijn af
scheidscadeaus werden niet lang daar
na voor een deel gestolen na een "onge
wenst bezoek" aan zijn huis.
"Ik ben daarna doorgegaan met het
bezoeken van de Leidse veemarkt. Ik
had daar m'n vaste plaats, eerst op de
Beestenmarkt, later in de Groenoord
hal. Ik heb nooit goed met directeur
Daey Ouwens kunnen opschieten, een
nare man wat mij betreft, maar wat ze
hem hebben aangedaan vind ik ronduit
misselijk. Zoiets doet de naam van Lei
den geen goed. Die André de Jong is
een actieve en inventieve knaap die
goed met boeren en veehouders kan
omgaan. Ik heb het op die veemarkt
naar mijn zin gehad. De boeren kwa
men bij me koffiedrinken en wat pra
ten. De bestellingen werden daar ge
daan. Betalingen kwamen steeds min
der voor, althans wat contant geld be
treft De tijden dat men met 10 of 20
mille op zak aan kwam zetten zijn
voorbij - daar zijn nu de banken voor.
De laatste dinsdag van april kwam ik
er voor het laatst; de eerste keer was
het november 1918. Ik heb datfUcet
van ons bedrijf altijd graag verzorgd.
Altijd bij die boeren zitten. Ik heb er
nog steeds veel vrienden onder. Him
kinderen zaten op m'n knie. Dat werden
later weer klanten van me. Ze zijn nu
een jaar of 60. Vroeger zaten ze op m'n
knie....Ik kreeg goede verhoudingen met
veel families die je door en door ging
leren kennen".
Gerrit Schrama, notabele mengvoeder
man, had een half uurtje voor me uitge
trokken. Maar met het gezicht op de
parkachtige achtertuin, bij de herinne
ringen die weer levend werden, werden
we een onderhoudend gezelschap. Toen
kwam het Voorschotens carillon op ta
fel, van 1965, waarvan Schrama een
voorvechter was. In die tijd werd er
60.000 gulden voor bijeen gebedeld:
"Maar het heeft me voldoening gegeven.
Ik ben een groot liefhebber van muziek,
al lees ik zelf geen noot. Mijn kinderen
hebben allemaal een jaar of zes piano
les gehad, ofschoon de resultaten niet
steeds dezelfde waren". Aan de mum-
hangt een zilveren plaquette van het
Comité Paardensport Voorschoten.
Schrama was daarvan 29 jaar secretaris
en 21 jaar voorzitter, tot 1974.
,Jk heb het nooit stil, man. Elke dag
zit ik hiernaast, bij Eipak. Daar worden
per week 600.000 stuks eieren automa
tisch verwerkt, van sorteren tot en met
het wegen en verpakken. Ik kijk er m'n
ogen op uit. Ook op de maalderij kom
ik nog veel, zeg ze goeiedag en loop er
rond. M'n zoons Jan en Piet rooien het
best. Het zijn wel harde werkers, anders
waren ze er nooit gekomen. Als je niet
met de moderne tijd meegaat, ben je
gedoemd te verdwijnen". Daarom is
ook Gerrit Schrama nog lang niet ver
dwenen.
Repetitie van Bewth in de Pieterskerk. Peinzen voor het dundoek
„Reus doorbreekt zijn waterpas, stort
ineen tot lief riviertje, wollen vest
drijft boven". Een mededeling die
misschien schokt, maar in elk geval
betrekking heeft op de Leidse Pieters
kerk. Op de één of andere manier.
Over het hoe en waarom kan ik niet
oordelen.
Dat doet Bewth, bewegingstheater, uit Amster
dam. Bewth (Bewegingstheater), kunt u uitspre
ken als „Beft", niet als Bjoez, of zoiets, want
het is geen Engels. Vanuit de le Mauritsstraat
tracht Bewth de hedendaagse vaderlander te
grijpen met uitingsvormen waarbinnen mime
(zwijgend gebaar) en beeldende vormgeving
hand in hand gaan. En als dan iemand tegen
u zegt, dat de doorbrekende reus even onbegrij
pelijk is als „het hijgend hert der jacht ont
sprongen", dan zit hij ernaast want Bewth
„doet" alleen vandaag en tuurt in de verte,
waar de beeldende vormgeving nog alle kanten
uit kan.
Bewth begon in 1965 zich te ontplooien rond
stalen steigerbuizen en dergelijke constructies.
Het waren geconstrueerde ruimten die niet
alleen maar decor schiepen maar ook de voor
stelling in wezen mee bepaalden. Sinds een jaar
of vijf zoekt Bewth nu ruimtes, zoals gebouwen,
pleinen, landschappen, die het groepje van een
stuk of elf bewegende mannen en vrouwen
inspireren en uitdagen. Die uitdagingen werden
o.a. geleverd door het paleis op de Dam, de
hunebedden in Drente, de Waddenkust, de St
Jan van Den Bosch, de Oude Kerk in Amster
dam en de laatste keer door de Grote of St
Jacobskerk in Den Haag. Wat Bewth maar wil
zeggen: de voorstellingsruimte is er niet voor
de achtergrond, ze speelt zelf helemaal mee.
Om daarvan enige indruk te krijgen was ik
gistermiddag even in de Pieterskerk, waar op
18, 19, 20, 21 en 22 mei des avonds om 9 uur
Bewth in de toestanden klimt om de kerk naar
eigentijds gebruik te verkopen aan mensen die
bij de tijd willen blijven.
Al een week of twee zijn de mensen van Bewth
(iedereen wil anoniem blijven, niemand noemt
namen, elk heeft z'n doel in de voorstelling,
niemand een functie, alleen een verantwoorde
lijkheid - we vermijden het noemen van namen
tot iedere prijs -) bezig geweest met het verken
nen van de Pieterskerk. Hóe de kerk te gebrui-
kea Doeken spannen, een monster van rode
lappen samenstellen, witte kegels moeten langs
de voorgevel van de kerk worden opgehesen
tussen de twee torenspitsjes. Volgens mijn ano
nieme zegsman moet het publiek de plotselinge
verschillen in hoogte binnen de kerk via de
koorgangen in de gaten krijgen: „dorpse" zij
beuken en een „steeds" middenschip. In het
hoogkoor hangen witte lappen doek, enkele tot
24 meter hoog. Een in het paars gestoken
ballerina maakte figuren tegen zo'n witte ach
tergrond. Een noeste werker in korte broek liep
tsjilpend en fluitend af en aan, bij een achter
grond van orgelmuziek."
De Pieterskerk: fijntjes van sfeer vergeleken
bij de plompe pilaren van de Jacobskerk in
Den Haag, ofschoon de Leidse trots weer har
der aandoet dan de Amsterdamse Oude Kerk
die mos op de stenen heeft. In de Pieterskerk
loop je tegen het „vlees" aan, met die rode
bakstenen. Aldus mijn zegsman. Bewth gaat
met de Pieterskerk iets bijzonders doen. Laten
zien, hoe en wat die ruimte nu eigenlijk precies
is. Zoals dat ook in Den Haag gebeurde met
een golfkartonnen tunnel, die de mensen „op
een ander spoor" bracht Er komt licht van
olielampjes, levende muziek, gesproken of ge
zongen tekst Bewth beweegt en doet bewegen
want het publiek wordt van de ene verrassing
en beleving naar de andere geleid. Misschien
gaat het zoals in Den Haag, met misthoorns,
met bewegende stormlantaarns, met blauwe
glaasjes.Met toeschouwers binnen een kegel
van dundoek. Een idiote toestand, die Bewth
ook idioot vindt
De komende dagen is Bewth 's middags en
's avonds tot middernacht bezig met het uitden
ken en installeren van de beweging die elke
omschrijving tart. Ik toonde me erg benieuwd.
„Ja, wij ook nog wel, hoor", reageerde Bewth
anoniem: „Het is soms dagenlang klussen,
waarbij de grote bewegingen niet eens ter
sprake komen. Daar hebben we dan gewoon
geen tijd voor". Creatief bezig zijn, dat is
Bewth, met alle lange lappen ten voeten uit.
Het orgel speelde gistermiddag, bewerkt door
een vingervlugge organist die zijn oefeningen
moest voltooien, in zijn eigen tijd, barok en
romantiek. Bewth ploeterde daartussen door
met zijn eigen versie om oud te doen detoneren
in iets wat er nog niet is, maar best boeiend
kan zijn.
Toch zul je voorlopig nog mensen houden, die
in een kerk alleen maar een kerk zien. Dat zal
wel een gebrek van hun opvoeding zijn dat
wellicht rechtgetrokken kan worden. Maar
Bewth suggereert méér dan een voltooid verle
den tijd, zoals in de Jacobskerk, waar vele
bruggehoofden stonden op het vlak met
waaiende wind en met wachters met olielam
pen en een scheepje dat door dat wijde vlak
werd getrokken. Geen theater zonder overdrij
ving. Een sterke pré van Bewth: de groep zou
het liefst meteen de foeilelijke houten tribunes
binnen het zuilenveld willen afbreken. Alleen
daarom al verdient Bewth een brede belangstel
ling; omdat het oog voor het vormenspel heeft
Een gevecht tussen twee Hagenaars, Te Pas en De
Jonge. Op de achtergrond scheidsrechter Ben Bril.
Van onze sportredactie een redelijke kwaliteit worden gesproken. Zoals
LEIDEN Na vijf „stille jaren" klonk gisteravond ook DTS-voorzitter Van Leeuwen stelde: „Er zaten
weer het „helpers weg" in de Vijf Meihal. Vlogen echt wel partijen bij van zeer behoorlijk gehalte,
enthousiaste opmerkingen als „links, links, En ook over onze jongens ben ik zeker niet
rechts", „niet te laag", „niet te hoog", „gooi er een ontevreden."
opstoot in" en „tikkie terug" richting ring. Een
ring, gelardeerd met flitsende hoeken, blauwe Twee pupillen van „Ome Dik" Snik kwamen
hoeken, rode hoeken en natuurlijk neutrale hoe- gisteravond in de ring om hun tweede wedstrijd
ken. te boksen. Bert van de Heyden bokste in het zwaar
weltergewicht een knappe partij tegen Berlo en
Kortom: Voor de tweede maal in haar nu tien-jarig won °P punten, terwijl Piet Meinema in het licht
bestaan organiseerde de Leidse boksvereniging vedergewicht tegen De Korte tot een „onbeslist"
„Door Trainen Sterk" bokswedstrijden in Leiden. ^wam-
Geslaagde wedstrijden die door ruim zeshonderd
toeschouwers tot laat in de avond werden gevolgd. Toch waren het niet deze boksers die gisteravond
Partijen die overigens niet altijd op hoog niveau de show voor zich opeisten. Scheidsrechter Ben
werden uitgevochten (met name de nieuwelingen- Bril was het die, door schijnbaar moeiteloos langs
wedstrijden leverden vanzelfsprekend geen super- alle stoten te laveren, de bewondering van veel
bokssport op) maar over het geheel kon toch van toeschouwers moet hebben verdiend...
Eerste zege Ajax-erieket
Van een onzer verslaggevers
LEIDEN Het eerste cricketteam van Ajax Sport Combinatie
heeft het afgelopen weekeinde de eerste overwinning in het
nieuwe seizoen behaald. Ajax maakte tegen Bloemendaal 167
punten. Bloemendaal was uit op 128 punten.
J. W. IJssel de Schepper, A. Eldering en F. Woortman legden de
baisis voor de zege, die zeker werd gesteld door F. Houben met
73 runs en E. Brouwer. Bloemendaal had van meet af aan erg
veel moeite om runs te scoren tegen de goed bowlende envooral
goedfieldende Leidenaars. Het bowlerswerk werd opgeknapt door
F. de Jongh 3-36, A. Eldering 3-30 en Eric Spruyt 3-44.
ZOETERWOUDE - S.J.Z. dat
na 8 jaar KNVB-voetbal vol
gend jaar weer in de afdeling
uitkomt krijgt fikse versterking.
Wim Bos die 2 1/2 jaar geleden
als zestien-jarige zijn debuut
maakte in het eerste elftal van
de groenwitten en vorig jaar
naar Feijenoord ging houdt het
voor gezien bij de Rotterdam
mers en keert terug naar het
oude nest. Hij speelde in het
afgelopen seizoen in het C-elftal
en bij de regionale jeugd maar
Wim
Heemskerk
neemt de
kampioens
beker in ont
vangst. Links
de jeugd
kampioenen.
KATWIJK De Leidenaar
Wim Heemskerk is de nieuwe
damkampioen van Katwijk ge
worden. In een tweekamp ver
sloeg hij overtuigend Jan Vro
lijk.
In de eerste klasse werd M.
Visser van het organiserende
vindt het niet aantrekkelijk ge
noeg om op deze basis door te
gaan bij de club van Guus Brox.
Onderhandelingen in de afgelo
pen dagen hebben niet geleid tot
een contract Een tweede aan
winst is de komst van Kees
Lelieveld, de ex-Stompwijkse
Boysspeler, die twee jaar gele
den naar het Leidse Lugdunum
ging en nu zijn broer Gerard
volgt naar S.J.Z. Trainer Co de
Visser, die halverwege het afge
lopen seizoen de wacht overnam
van de kortelings in dienst zijn
de Rotterdammer Norman Pa
get heeft zijn contract bij S.J.Z.
verlengd.
KDC kampioen. H. Koelewijn
moest met een tweede plaats
genoegen nemen.
Bij de jeugd eisten in de drie
poules P. Ouwehand, R. de We
ger en D. Stoelwinder de eerste
plaatsen voor zich op. M. Dul-
fer, W. de Mol en J. van Kem
pen eindigden in deze poules op
een tweede plaats.
Na de prijsuitreiking van het
open damkampioenschap van
Katwijk gisteravond werd een
door KDC georganiseerd snel-
damtoernooi verspeeld. LDG-
speler Wim Heemskerk viel ook
nu in de prijzen. Hij werd eerste
in poule I. De Rijnsburger Jan
Schijff legde in poule II beslag
op de eerste plaats. Klaas van
Duyn deed dat in poule III.
