30RZAAK VAN TREINRAMP
COMPLEET RAADSEL
ïulpverlening snel
>p gang door reeds
bestaand rampenplan
Spoorwegen aanvaarden
alle aansprakelijkheid
iewegingen Sprinter onbekend
IT
Na Harmeien grootste NS-ramp
Koningin en prins
betuigen medeleven
i lfc)ENSDAG 5 mei 1976
LEIDSE COURANT
PAGINA 9
laf.
Verslagen nemen minister Westerterp van verkeer (r)
en NS-directeur De Bruin (midden) de dramatische gevol
gen van de treinbotsing in ogenschouw.
EEL
(Van een onzer verslaggevers)
IEDAM De spoorwegongevallenraad, die een
irzoek instelt naar de oorzaak van de treinramp,
.op dit moment het meest geïnteresseerd in de
"1 Wegingen van de grotendeels verpletterde trein,
X Zogenaamde Sprinter. De machinist van de Rhein-
iress, de D-trein van Hoek van Holland naar Mun
is inmiddels gehoord, maar zijn ervaringen
len niet aan de openbaarheid prijsgegeven voor
de Nederlandse Spoorwegen zich een afgerond
eld van de gebeurtenissen hebben gevormd. En in
beeld ontbreken onder meer nog de ömstandighe-
q waardoor de Sprinter zich tegelijkertijd met de
K&trein op hetzelfde spoor bevond, omdat de machi-
it van de Sprinter gisteren in verband met zijn
Sre verwondingen niet gehoord kon worden.
5 Qojoalsnog blijft het ontstaan van de ramp een raad-
19 30- een menselijke fout tot de botsing heeft geleid,
q wel een technisch mankement is nog op geen
^^^kken na te zeggen, zo liet NS-directeur mr. G. de
weten.
de plaats waar het ongeluk gebeurde lopen twee
poren. Vlak voor de Rhein-express Vlaardingen uit-
ging daar een stoptrein weg. De Rhein-express
die trein op hetzelfde, zuidelijke, spoor zoals
bedoeling was. Nabij de plaats van het drama ging
Rhein-express via een wissel over op het noordelijke
ir om, zoals ter plaatse gebruikelijk is, de stoptrein
te halen en via pen wissel een eind verderop weer
ir het zuidelijke spoor terug te keren. De stoptrein
is, eveneens volgens schema, haltgehouden.
het moment dat de Rhein-express zich naast de
iptrein bevond, kwam vanuit Schiedam de Sprinter
en reden de twee treinen op elkaar in. Of nu de
Sprinter in Schiedam had moeten wachten totdat de
Rhein-express weer op de zuidelijke rails was terugge
keerd of dat de Rhein-express op het zuidelijke spoor
had moeten blijven totdat de Sprinter voorbij was, is
nog niet duidelijk.
Vertraging
er menselijke fouten in hetgeding zijn of technische
gebreken, is nu nog volstrekt onduidelijk. De seinen
kunnen verkeerd gefunctioneerd hebben, er kunnen
seinen zijn genegeerd; we weten het gewoon niet".
Drie factoren zijn bij het onderzoek van groot belang,
ten eerste dat de Rhein-express een vertraging van
ongeveer twee minuten had opgelopen, wat op deze
dienst en op dit baanvak overigens vaker gebeurt. En
ten tweede dat de Sprinter normaal gesproken pas uit
Schiedam vertrekt als de Rhein-express al is binnenge
lopen. Volgens de NS-chef van het rayon Rotterdam,
de heer K. van der Veen, mag uit deze laatste omstan
digheid bepaald nog niet de conclusie worden getrok
ken dat de oorzaak van de ramp bij de Sprinter moet
worden gezocht.
Nog een ander element dat men, zoekend naar een
verklaring voor het ongeluk, in ogenschouw zal nemen,
is de gang van zaken op de centrale NS-post in
Rotterdam. De treinbewegingen op het betrokken
baanvak worden van daaruit geobserveerd en geregeld.
De NS-woordvoerder G. Verheul zei hierover gisteren
overigens: „De Sprinter kon op de centrale post wel
worden gezien. Maar ook al was dat gebeurd, dan had
men de trein niet meer kunnen tegenhouden.
Gezien echter het vertrek van de Sprinter uit Schiedam
op een tijdstip dat de Rhein-express nog niet binnen
was én het feit dat de bestuurder van de Sprinter nog
niet kon worden gehoord, roepen de bewegingen van
deze laatste trein op dit moment de meeste vragen op.
„Maar nogmaals", aldus de heer Van der Veen, „of
Toen de twee treinen op elkaar inreden, bedroeg de
snelheid van de Sprinter 87 kilometer per uur. De
Rhein-express was vrijwel tot stilstand gekomen. De
machinist hiervan, die zijn snelheid waarschijnlijk laag
heeft gehouden in verband met de spoedig te passeren
wissel, had de klap zien aankomen. Hij heeft geremd,
is naar de achterste cabine van de locomotief gerend
en daar pardoes naar buiten gesprongen. Deze bestuur
der, de uit Rotterdam afkomstige heer Timmers, heeft
geen letsel opgelopen, evenmin als de passagiers uit
deze trein. Ook in de stilstaande stoptrein, die door
de in elkaar gedrukte Sprinter is geraakt en enige
schade opliep, zijn geen gewonden gevallen.
Dat van de twee treinen die op elkaar zijn gebotst,
de Rhein-express er zo betrekkelijk goed is afgekomen
en de Sprinter zo zwaar werd getroffen, kan te maken
hebben met het feit dat de Rhein-express getrokken
werd door een zware locomotief, die mogelijk als
buffer heeft gediend. De Sprinter heeft geen aparte
locomotief.
Met het ongeluk heeft het feit dat de Sprinter het
experimentele stadium nog maar net te boven is, niets,
te maken, aldus NS-president, mr. De Bruin.
In september ging de Sprinter bij wijze van proef
rijden op de lijn Rotterdam—Hoek van Holland. Daar
vóór is hij in de werkplaats in Leidschendam getest
op veiligheid en doelmatigheid. De trein zal in juni
volgend jaar worden ingezet op de Zoetermeer-lijn.
Weinig was er over van het eerste rijtuig van de Sprinter waarin dan ook de
slachtoffers vielen. De D-trein (r.) liep betrekkelijk weinig schade op en ook de stoptrein
(nog te zien achter de vernielde Sprinter) kwam er redelijk goed van af
SCHIEDAM De Nederlandse Spoorwegen
aanvaarden in principe alle aansprakelijkheid,
die voortvloeit uit het treinongeval. Een woord
voerder van de NS verklaarde gisteravond dat
dit inhoudt, dat men de begrafenissen betaalt,
de reiskosten van en naar Schiedam van fami
lieleden, gederfde inkomsten van betrokkenen
enz. Het stoffelijk overschot van de verongeluk
te Turkse passagier zal op kosten van de NS
naar Turkije worden gevlogen en daar worden
begraven.
Ook 14 jaar geleden, na het treinongeluk bij
Harmeien, droegen de Spoorwegen de materie
le gevolgen.
Rampennummers
ononderbroken
gebeld door
familieleden
UTRECHT De rampennum
mers die direct na het treinon
geluk door de Nederlandse
Spoorwegen beschikbaar wer
den gesteld voor inlichtingen
over slachtoffers, zijn gisteren
de hele dag vrijwel ononderbro
ken bezet geweest Honderden
angstige mensen belden in grote
spanning naar Utrecht om ze
kerheid te krijgen over het lot
van hun familieleden. De Spoor
wegen hebben in veel gevallen
de betrokkenen ervan kunnen
overtuigen dat degenen over wie
inlichtingen werden gevraagd
niet in de bewuste trein konden
hebben gezeten.
Het falen van mens en techniek
DE MENS HEEFT HET RECHT om fouten te maken. Dat is een
veelgebruikte stelling in de menswetenschappen om aan te geven,
dat de mens niet volmaakt is. Een menselijke fout echter kan soms
fatale gevolgen hebben. Zich bewust van eigen beperktheden
dwong de mens de techniek naar zijn hand, in de hoop dat de
techniek volmaakter zou zijn dan hij zelf. Deze hoop is echter ijdel
gebleken. De techniek kan even ernstig falen als de mens, soms
nog ernstiger.
DEZE OVERWEGINGEN gelden ook nu weer, na het ernstige
treinongeval gistermorgen in Schiedam. Was dit het gevolg van
menselijk of van technisch falen? Iedere speculate hierover is een
slag in de lucht, zolang de conclusie van het onderzoek niet bekend
is. Maar als het zover is, dan nog zullen vragen onbeantwoord
blijven. Want zowel mens als techniek kunnen falen op de meest
onverwachte momenten. De oorzaken daarvan zijn vaak moeilijker
te achterhalen, dan het falen zelf.
ZOLANG DE OORZAKEN in dit geval de onvolmaaktheden
blijven bestaan, zullen fouten een deel zijn van het leven.
Het menselijk leed als uitvloeisel van dit falen, deze onvolmaakthe
den, is er echter niet minder om.
12 lens het middaguur trok de plaats van het onheil grote belangstelling. Velen verzamelden zich op de
cons van de parallel aan de spoorlijn liggende flatgebouwen. De hulpverlening werd bemoeilijkt doordat
Slachtoffers eerst over een sloot gedragen moesten worden, voordat de ambulances hen over de grote
I naar het ziekenhuis konden vervoeren
„isp
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG De treinramp
gisteren nabij Schiedam
wordt geboekstaafd als de op
een na grootste ramp in de
geschiedenis van de Neder
landse spoorwegen. De groot
ste vond plaats op 8 januari
1962 bij Harmeien, waarbij
twee reizigerstreinen op el
kaar botsten en uit de onvoor
stelbare chaos van verwron
gen staal 93 doden werden
geborgen en 151 mensen ge
wond tevoorschijn kwamen.
Een nationale ramp.
Het meest recente treinonge
luk gebeurde vorig jaar op 8
augustus bij Amsterdam C.S.
Daar raakten 15 mensen ge
wond bij een botsing tussen
twee personentreinen. De ma
chinist van een van de treinen
had een stopsein genegeerd.
De laatste treinbotsing waar
bij meerdere doden vielen, ge
beurde op 30 mei 1971 bij Dui-
vendrecht, vlakbij Amster
dam. Toen reed daar een reizi
gerstrein achterop een stil
staande D-trein. Er vielen vijf
doden en 34 gewonden.
De „jongste" spoorwegonge
vallen-historie vermeldt onder
andere de volgende data:
1963: trein grijpt op overweg
te Diemen busje, vijf doden,
vier gewonden.
1965: trein grijpt bij Bodegra
ven trekker op overweg, vier
kinderen gedood.
1967: goederentrein botst in
Beesd op personentrein, ma
chinist en conducteur gedood,
vier passagiers gewond.
1967: trein botst op overweg
bij Heythuysen op vrachtauto,
drie doden en vijf gewonden.
1968: trein botst op overweg in
Maartensdijk op melkauto en
ontspoort, een dode, ramp
voorkomen door krachtig rem
men tegemoetstormende reizi
gerstrein.
1970: posttrein grijpt op over
weg Volkswagenbusje, vijf do
den en een gewonde.
1973: personentrein rijdt nabij
.Woerden op. goederentrein,
een dode en zeven gewonden.
1974: drie treinen rijden in
Rotterdam-Zuid op elkaar in
(seinwachter gaf ten onrechte
groen) 21 gewonden.
Historisch is het geval met de
zogenaamde „spooktrein" die
in augustus 1962 met een sla
pende bestuurder bijna 20 mi
nuten lang door Midden Lim
burg raasde, zonder rampen te
veroorzaken.
Nog vers in het geheugen ligt
het koelbloedig optreden van
vier dienstleiders van het Cen
traal Station te Rotterdam,die
vorig jaar september een met
200 passagiers bezette trein,
waarvan een remleiding was
dichtgedraaid en die tegen een
zware buffer op het station te
pletter dreigde te slaan, door
bliksemsnel ingrijpen op een
zijspoor wisten te leiden.
evrijding machinist dramatisch hoogtepunt
(Van een onzer verslaggevers)
JHIEDAM Hoewel de hulpverlening bij de treinramp gisteren
Schiedam binnen vijf minuten op gang kwam, was het voor
t merendeel van de slachtoffers al te laat. Door de snelheid
meer dan 80 km per uur, waarmee de Sprinter uit de richting
Rotterdam zich in de D-trein uit Hoek van Holland boorde,
oeten velen op slag dood zijn geweest. De snelle reddingsactie
volgens burgemeester Lems van Schiedam mogelijk geweest,
ordat voor het industriegebied rond Schiedam diverse rampen-
annen zijn opgesteld. „Daardoor kwamen de betrokken diensten
Rotterdam, Schiedam en Vlaardingen snel en spontaan in
tie, zonder dat competentiegeschillen ontstonden. Dankzij de
tmpenplannen was men goed voorbereid en verliep de samen-
erking goed", aldus de heer Lems. De gemeentelijke diensten
erden onder meer aangevuld met een hulpverleningsploeg van
NS en een chirurgisch team van het Rotterdamse Dijkzigt-zie-
enhuis.
allereerste hulp werd gebo-
in door passagiers uit de
•trein, die op het moment van
botsing vrijwel tot stilstand
as gekomen door ingrijpen
an de machinist. Maar zij kon-
;n slechts machteloos loezien,
'enals toegestroomde flatbe-
oners uit de omgeving van de
»mp. Een van deze bewoners,
:n bejaarde vrouw die vanuit
aar woning recht op de plaats
ïs onheils kon kijken, vertelde
stermiddag: „Ik stond in de-
*:en toen ik een vreselijke
hoorde. Het was een ogen-
»lik angstig stil en daarna hoor-
_'l. Toen ik uit het raam
zag ik mensen springen
jit de derde trein, die naast de
v-trein stond en die na de bot
sing geramd werd door een aan
flarden gereten gedeelte van de
pprinter."
Een andere ooggetuige, volledig
ontdaan door de rampzalige ra
vage die hij had aanschouwd,
verklaarde gezien te hebben hoe
twee Engelse dames met lichte
verwondingen uit de Sprinter
stapten, maar weigerden te wor
den behandeld. Ze haastten zich
naar een telefoon om familiele-"
den te laten weten, dat zij het
goed maakten.
Terwijl Schiedamse en Rotter
damse brandweerlieden en
GGD-mensen koortsachtig op
zoek waren naar overlevenden
tussen de puinhopen, werd het
aantal doden van uur tot uur
groter.
Spoedoperatie
Dramatisch hoogtepunt van de
reddingsactie was drie uur na
het ongeluk de bevrijding van
de 49-jarige machinist H. Kop-
hof uit de cabine van de Sprin
ter. Het medische team van het
Dijkzigt-ziekenhuis voerde ter
plaatse een bijna een vol uur
durende spoedoperatie uit,
waarbij men' zijn linkervoet
moest amputeren, omdat dit de
enige mogelijkheid bleek om
hem uit de verwrongen staalres-
ten te bevrijden.
Rond drie uur gistermiddag had
men twintig doden geborden en
toen men om half zeven gister
avond nog drie stoffelijke over
schotten vond, werd het uiteind
elijke dodental voorlopig op 23
vastgesteld. Tussen negen en
tien uur gisteravond werd ech
ter duidelijk dat zich nog een
slachtoffer in de ravage moest
bevinden. Met behulp van snij
branders en hydraulische per
sen slaagde men er uiteindelijk
in ook deze dode te bergen. De
vijf ernstig gewonden, voorna
melijk beenbreuken en hersen
schuddingen, zijn opgenomen in
ziekenhuizen in Rotterdam,
Vlaardingen en Schiedam. In te
genstelling tot berichten vlak na
de ramp bevinden zich onder de'
slachtoffers geen scholieren.
Opvangcentrum
De lichamen van de verongeluk
te passagiers zijn overgebracht
naar het Schiedamse Nolet-zie-
kenhuis, waar ook een opvang
centrum is ingericht voor fami-
Met verbeten gezichten van wanhopige onmacht probeerden de hulpverleners te
redden wat er te redden viel.
lieleden. Een team van psycho
logen en maatschappelijk wer
kers is actief bij de begeleiding
van de familieleden, die naar
het ziekenhuis zijn gekomen om
bij de identificatie te helpen.
Het treinverkeer op het noodlot
tige traject kon vrij snel worden
hervat, omdat de materiële
schade al met al is meegevallen.
Alleen de voorste wagen van het
uit twee wagens bestaande
Sprinter-treinstel is total loss.
Het achterste gedeelte kon blij
ven staan en worden wegge
sleept. De voorste helft was gis
teren om zes uur naast de baan
getakeld. De D-trein en de ook
bij de botsing betrokken stop
trein uit Hoek van Holland heb
ben nauwelijks schade opgelo
pen. De totale materiële schade
wordt geschat op anderhalf tot
twee miljoen gulden.
Koningin Juliana en Prins Bernhard hebben gistermiddag in een
telegram aan de president-direkteur van de Nederlandse Spoorwe
gen hun medeleven betuigd met de slachtoffers van de treinramp
en hun nabestaanden. De letterlijke tekst van het door koningin
en prins ondertekende telegram luidt: „Wij zijn diep geschokt door
het ontstellende bericht van het ongeluk bij Schiedam, waardoor
zovelen uit het leven gerukt of ernstig gewond werden. Samen met
u en uw medewerkers denken wij met innig meeleven aan de
getroffenen en hun nabestaanden."
Vragen in Kamer over beveiliging
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG De WD-fractie
in de Tweede Kamer wil dat de
Spoorwegen de beveiliging van
druk bereden baanvakken in
hoog tempo gaan voltooien. De
fractie heeft hierop aangedron
gen in schriftelijke vragen aan
minister Westerterp van ver
keer en waterstaat.
Gedoeld wordt in de vragen met
name op de zogenaamde Auto
matische Trein Beïnvloeding,
een installatie, die ervoor zorgt
dat een trein tot stilstand komt
als de machinist een fout heeft
gemaakt. Het baanvak waarop
zich het trein-drama heeft vol
trokken was niet van ATB voor
zien. Van de 1800 kilometer
spoorrails die in Nederland voor
deze installatie in aanmerking
komen, is op dit moment 630
kilometer daarvan inderdaad
voorzien. Verwacht wordt dat
volgens het huidige schema de
aanleg van de Automatische
Trein Beïnvloeding in 1983 of
1984 voltooid zal zijn.
